Gıda hakkındaki bilgilerin yer aldığı etiketlerdeki yazılar karınca duası gibi olunca okunmuyor. Etiket yönetmeliğindeki değişiklik sorunu giderebilecek mi? Gıda Mühendisi Zafer Şenyurt’la konuştuk.
Hazır gıdalarla ilgili en önemli bilgiler ambalaj üzerindeki etikette saklıdır. Ama ambalajlı gıdaları satın alırken tüketicinin en çok dikkat ettiği şey tavsiye edilen tüketim tarihi (TETT) ve son tüketim tarihidir (STT) sanırım. Tarihle ilgili bilgileri bulmak bile büyük çaba gerektirirken, tarihler dışındaki bilgiler karınca duası kadar küçük olduğu için isteseniz de okuyamazsınız. Bütün bu olumsuzluklar tüketicinin etiket okuryazarı olmasını engelliyor. Tüketicinin etiket okuryazarı olması gerekiyor çünkü satın aldığı ürünün muhafaza şartlarından, işletme kaydına, E kodlara (Her bir gıda katkı maddesi için Avrupa Birliği tarafından belirlenen kod numaraları) kadar birçok bilgi içeriyor etiketler.
Tarım ve Orman Bakanlığı, “Gıda Etiket Yönetmeliğinde” değişikliğe gidiyor. Bir taslak hazırlandı ve bu taslak, ilgili bakanlıklar, üniversiteler, kitle örgütleri, sektör ve tüketici temsilcilerinin görüşüne sunuldu. Paydaşlar bir ay içinde görüşlerini bildirecekler. Görüşler alt komisyonda değerlendirilecek ve daha sonra Ulusal Gıda Kodeks Komisyonunda ele alınacak. Komisyonda son şekli verilecek olan yönetmelik, Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli’nin onayının ardından Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girecek. Hazırlanan taslakla ilgili sorularımızı Gıda Mühendisleri Odası İstanbul Şube Başkanı Zafer Şenyurt yanıtladı.
‘TÜKETİCİ, ETİKETLİ ÜRÜNLERİ TERCİH ETMELİ’
*Değişikliğe geçmeden önce, etiket okuryazarlığı nedir?
‘Etiket okuryazarlığı’ kısaca, ürün etiketlerinde gerekli tüm bilgilerin okunur ve anlaşılır şekilde yazılması ve yazılan bilgilerin tüketiciler tarafından okunup anlaşılabilmesidir. Gıda etiketleri, marka ve ürün adının yanı sıra, besin ögeleri, alerjen uyarısı gibi beslenme bilgilerini, üreticiye ait bilgileri, işletme onay/kayıt numarası, tavsiye edilen son tüketim tarihi, gramaj bilgisi, saklama koşulları, ürün içerik bilgileri, kullanım şekli ve barkod gibi bilgileri içerir. Üreticilerin mevzuata uygun şekilde bilgileri düzenleme sorunluluğu ve zorunluluğu var. Ancak ürün içerikleri etiket bilgilerini doğruluyor mu, esas sorun burada aslında. Ürünün etiket bilgilerine uygun içeriğe sahip olup olmadığı, uygun koşullarda tüketiciye sunulup sunulmadığı gıda güvenliği açısından çok daha önemli. Bunun için etkin denetim şart. Tüketicilerin alışveriş yaparken etiketli ürünleri tercih etmeleri, etiket bilgilerini okumaları, anlamaları ve şüpheli ürünleri ilgili birimlere bildirmeleri güvenilir gıdaya erişimde büyük önem taşımaktadır.
‘DENETİM ARTIRILMALI’
Vatandaş olarak ne yediğimizi biliyor muyuz?
Son yıllarda bilinçli gıda tüketimi konusunda görece ilerleme olsa da, bilgi eksikliği ve etiket okuryazarlığı konusunda sıkıntıların olduğunu söyleyebiliriz. Tedarik zincirlerinde yaşanan değişimler ve farklı nedenlerle tüketici tercihlerinde yaşanan değişiklikler de etiket okuryazarlığının önemini artırmıştır. Ekonomik şartlar nedeniyle tüketici tercihlerinde yaşanan zorunlu değişiklikler ise, izinsiz ve gerekli koşulları sağlamayan görece daha düşük fiyatlı merdiven altı ürünlerin piyasaya sürülmesini körüklemiştir. Bu nedenle, zaten yetersiz olan denetimin nicelik ve nitelik açısından artırılması her zamankinden daha büyük önem arz etmektedir.
SIK DEĞİŞİKLİKLER EKSTRA ETİKET MALİYETİ GETİRİYOR
“Gıda Etiket Yönetmeliği’nde değişiklik” hakkında ne düşünüyorsunuz, gerekli miydi, ihtiyacı karşılayacak mı?
Gıda etiketlerinde tüketici açısından temelde iki sorun yaşanmaktadır. Bunlardan birincisi etiket bilgilerinin okunamayışı, diğeri ise okunan bilgilerin anlaşılamaması veya yanlış algıya yol açan bilgilerle tüketicilerin yanıltılmasıdır.
Taslağa göre, yapılmak istenen değişikliklerle bu sorunların giderilmesi amaçlanıyor. Etiketler daha iyi okunabilecek, etiketlerde yanıltıcı görseller, isimler ve ifadeler kullanılamayacak ve bu şekilde gıda okuryazarlığı desteklenecek. Gıdanın adı ve içerik bilgisi mevcut düzenlemeye göre, ambalajın boyutuna bağlı olarak 2.5 kat daha büyük yazılacak. Bu haliyle bakıldığında, bu değişikliklere ihtiyaç olduğu ve gıda okuryazarlığına katkı sağlayacağı söylenebilir.
Burada iki önemli değişiklik göze çarpıyor: Birincisi, etiketin tüketiciler tarafından okunmasını kolaylaştıracak bazı yazım değişiklikleri, diğeri ise tüketiciyi yanıltıcı görsel isim ve ifadelerin yasaklanması. Şöyle ki; ürünün içinde sadece aroma olduğu halde, kullanılan görsel ve ifadelerle sanki aroma yerine ham maddenin doğal halinin kullanıldığı algısı oluşuyordu. Etiket yönetmeliğinde ihtiyaca ve değişen koşullara bağlı olarak zaman zaman değişiklikler yapılıyor zaten. Sık sık değişiklik yapılmasının üreticilere ekstra etiket maliyeti getirdiğini de belirtmek gerekir.
TASLAKTAKİ DÜZENLEMELER NELER?
- *Taslak düzenlemeye göre, gıda etiketlerinde yanıltıcı ifadeler, isimler, görseller kullanılamayacak.
- *Gıdanın adı ve içindekiler bilgisi (bileşenler listesi) ambalajın boyutuna bağlı olarak, 2.5 kat daha büyük yazılacak.
- *Bir ambalajın en geniş yüzeyinde markanın en büyük yazıldığı alan “temel görüş alanı” olarak belirlendi. Gıdanın adının temel görüş alanında da yazılması zorunlu olacak.
- *Birbirine benzeyen ve tüketiciler tarafından benzer gıdalarla karıştırılabilecek gıdalarda yanıltıcı görsel, isim ve ifade kullanılmayacak.
- *Tüketiciler tarafından karıştırılabilecek, birbirine benzeyen gıdalarda gıdanın adı etiket üzerinde markanın geçtiği her yerde, gıdanın markasının hemen yanında veya altında gıdanın markası ile aynı punto büyüklüğünde yazılacak.
- *Üretiminde meyve veya sebze yerine sadece aroma verici kullanılan bir gıdanın etiketinde aroma verici ile ilgili görsel bulunamayacak. Gıdanın adında “… aromalı” ifadesi kullanılacak ve gıdanın adının geçtiği her yerde en az 3 milimetre olacak şekilde yer alacak.
- *Tüketiciler tarafından karıştırılabilecek birbirine benzeyen gıdalarda, özelliklerini taşımadığı bir gıdanın adı kullanılarak, “… tadında”, “… lezzeti”, “… keyfi” gibi ifadeler kullanılamayacak.
- *Bir gıda bileşeninin görselinin etikette veya ürün adında yer alması durumunda görselin olduğu her yerde veya ürün adının yanında veya altında o bileşenin miktarı en az 3 milimetre olacak şekilde yer alacak.
- *Tatlandırıcı içeren gıdalarda “Tatlandırıcı içerir” veya “Tatlandırıcılı” ifadesi temel görüş alanında gıdanın adının yanında veya altında en az 3 milimetre olacak şekilde yazılacak.
- Nazife YAŞAR / EVRENSEL
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder