OLAYLAR:
- 1048 - Ömer Hayyam, doğdu. İranlı şair, filozof, matematikçi ve Binom açılımının ilk kullanıcısı (ö. 1131)Ömer Hayyam, birçok bilim insanınca Bâtınî ve Mu'tezile anlayışlarına dâhil görülür. Evreni anlamak için içinde yetiştiği İslam kültüründeki hâkim anlayıştan ayrılmış, kendi içinde yaptığı akıl yürütmeleri eşine az rastlanır bir edebi başarı ile Rubaiyat halinde dışa aktarmıştır.Hayyam aynı zamanda çok iyi bir matematikçiydi. Üçüncü dereceden bilinmeyen denklemlerle ilgili yazdığı "Cebir" adlı eserinde bilinmeyen rakamın yerine Arapçada "şey" anlamına gelen kelimeyi kullanmıştır. Daha sonra onun bu eseri diğer dillere çevrilirken İspanyolcaya "Xay" olarak geçmiştir. Bu kelime, ilk harfine indirgenerek bilinmeyen rakamın simgesi "x" olarak kullanılmaya başlanmıştır. Ömer Hayyam, binom açılımını kullanan ilk bilim insanıdır. Hayyam, genelde şiirlerindeki eğlence düşkünlüğünün belirgin olmasından dolayı rubaileri ile ünlenmiştir.Geçmişte yaşamış olan birçok ünlünün aksine, Ömer Hayyam'ın doğum tarihi günü gününe bilinmektedir. Bunun sebebi, Ömer Hayyam'ın birçok konuda olduğu gibi takvim konusunda da uzman olması ve kendi doğum tarihini araştırıp tam olarak bulmasıdır. Hayyam, aynı zamanda dünya bilim tarihi için de önemli bir yerdedir. Büyük Selçuklu Devleti hükümdarı Melikşah'ın isteği üzerine, günümüzde kullanılan Miladi ve Hicri takvimlerden çok daha hassas olan Celali Takvimi'ni hazırlamıştır. Okullarda Fransız matematikçi Blaise Pascal'ın soyadıyla anılarak öğretilen "Pascal üçgeni" adlı matematik kavramı, aslında ilk olarak Ömer Hayyam tarafından oluşturulmuştur. Matematik, astronomi konularında dünyanın önde gelen bilim insanlarındandır. Birçok bilimsel çalışması olduğu bilinmektedir. Öklid teoremini yorumlamıştır.
- Horasan'da da bir rasathanesi vardır. Kendisi, Yunan biliminin savunucusuydu ve ünlü İslam hekimi İbn-i Sina'nın düşüncelerinin takipçisiydi. Günümüzde pek çok rubai, ünü sebebiyle Hayyam'ın rubailerine karıştırılmıştır. Bilinen kadarıyla Hayyam'ın rubailerinin sayısı 158'dir. Fakat kendisine mâl edilenler binin üzerindedir. Ayrıca Ömer Hayyam için, tarihteki ilk bilinen savaş karşıtı eylemci yakıştırması da yapılmaktadır. Hayyam'ın rubailerinin Türkçeye çevirisi birçok farklı çevirmen tarafından yapılmışsa da, rubaileri Türk halkına sevdiren çeviri, Sabahattin Eyüboğlu tarafından yapılmıştır.
- 1804 - Napolyon Bonapart, Fransa İmparatoru ilan edildi.
- 1868 - II. Nikolay, doğdu. Rus Çarı (ö. 1918)
- 1871 - Paris Komünü, eşit işe eşit ücret verilmesini kabul etti.
- 1872 - Bertrand Russell, doğdu. Britanyalı filozof, matematikçi, tarihçi ve toplum eleştirmeni.Nobel Edebiyat Ödülü sahibi ve barış hareketi lideri (ö. 1970) Russell 1900'lerin başında İngilizlerin “idealizme karşı isyanı”na öncülük etmiştir. Gottlob Frege ve Ludwig Wittgenstein ile birlikte analitik felsefenin kurucusu kabul edilir. A. N. Whitehead ile birlikte Principia Mathematica adlı kitabı yayımlamıştır. (Newton'ın eseriyle karıştırılmamalıdır.) Felsefi denemesi ''On Denoting'' (İfade Üzerine) adlı eseri felsefinin paradigması olarak kabul görür. Aynı zamanda geniş bir çevrece 20. yüzyılın önde gelen mantıkçılarından biri olarak kabul edilir. Çalışmaları mantık, matematik, dilbilim, bilgisayar teknolojisi ve felsefeyi, özellikle de dil felsefesi, epistemoloji ve metafiziği önemli ölçüde etkilemiştir. Russell önde gelen savaş karşıtlarındandır. Serbest ticareti ve emperyalizm karşıtlığını desteklemiştir ve barışsever tutumundan dolayı I. Dünya Savaşı sırasında hapishanede yatmıştır. Daha sonra Adolf Hitler’e karşı kampanyalar düzenlemiş, Stalinci totalitarizmi eleştirmiş, Vietnam Savaşı’ndaki tutumu nedeniyle Amerikan hükûmetini suçlamıştır. Aynı zamanda nükleer silahsızlanmanın dobra savunucularındandır. Son eylemlerinden bir tanesi İsrail’in Orta Doğu’daki ülkelere karşı izlediği tutumu eleştirdiği bir bildiri yayımlamasıdır. İnsan haklarını ve düşünce özgürlüğünü savunduğu yazıları dolayısıyla 1950 yılında Nobel Edebiyat Ödülü'ne layık görülmüştür.
- 1897 - Frank Capra, doğdu. Amerikalı film yönetmeni (ö. 1991)
- 1898 - Faruk Nafiz Çamlıbel, doğdu.Türk şair (ö. 1973
- 1910 - Çıplak gözle görülebilen tek kuyruklu yıldız olan Halley kuyruklu yıldızı, Dünya'nın çok yakınından geçti.
- 1926- Uluslararası Silahsızlanma Konferansı Cenevre'de başladı.
- 1929 - Sivas'ın Suşehri ilçesinde 6.1 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi, 64 kişi öldü, 72'den fazla kişi ise yaralandı.
- 1936 - Türker İnanoğlu, doğdu.Türk yönetmen ve yapımcı
- 1939 - Peter Grünberg, doğdu. Alman fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi. Albert Fert ile rastlantısal olarak buldukları dev manyetik direnç ile Nobel Ödülüne layık görülmüştür. Bu buluşları sabit disklerdeki gigabyte teknolojisinde çığır açmıştır.
- 1941 - Alman zırhlısı Bismark ve ağır kruvazör Prinz Eugen, Ren Egzersizi (Rheinübung) Harekatı için denize açıldılar.
- 1943 - Adolf Hitler, müttefiki İtalya'nın teslim olmaya yönelmesi üzerine, Alaric Operasyonu'nu başlatarak İtalya'nın Alman ordularınca istilası emrini verdi.
- 1960 - Akşam gazetesi 20 gün süreyle kapatıldı. Gerekçe; sıkıyönetim bildirilerine uymamak.
- 1961 - Aziz Nesin yazısında komünizm propagandası yapmak gerekçesiyle tutuklandı.
- 1968 - Fransa'da "Mayıs Ayaklanması" sürüyor. Devlet Başkanı Charles de Gaulle, Romanya'daki ziyaretini beklenenden 12 saat önce bitirerek ülkesine döndü. Sinemacılar, Cannes Film Festivali'ni işgal etti. Önde gelen Fransız film yönetmenleri eserlerini yarışmadan çekti ve jüri istifa ederek festivali sona erdirdi.
- 1969 - Apollo 10 fırlatıldı.
- 1974 - Genel Af ilan edildi.
- 1974 - Hindistan, Racastan eyaletinin Pokhran şehrinde bulunan Tar Çölü'nde ilk nükleer silah denemesini başarıyla gerçekleştirdi. "Gülümseyen Buda" adını verdikleri bu proje, Hindistan'ı nükleer silah sahibi olan 6. ülke yaptı.
- 1975 - John Higgins, doğdu.İskoç profesyonel snooker oyuncusudur.
- 1976 - Başbakan Süleyman Demirel'in hayali mobilya ihracatı suçundan tutuklu yeğeni Yahya Demirel tahliye edildi.
- 1980 - ABD'nin Washington eyaletinde bulunan St. Helens Dağı'nda meydana gelen volkanik patlama, 57 kişinin ölümüne ve 3 milyar dolar da maddi zarara yol açtı.
- 1982 - Eski Milli Selamet Partisi Milletvekili Halit Kahraman Almanya'da eroin kaçakçılığından hapis cezası almıştı. Kahraman cezası bitince Türkiye'ye teslim edildi. İki gün sonra Ankara'da tutuklandı.
- 1986 - Çernobil Nükleer Santrali'ndeki patlamanın ardından, Atom Enerjisi Komisyonu Başkanı Prof. Ahmet Yüksel Özemre, "radyasyonda endişe edilecek bir şey yok" dedi.
- 1987 - İstanbul'da ilk deniz otobüsleri işlemeye başladı. İlk seferler Bostancı-Kabataş arasında yapıldı.
- 1990 - Fransa'da, üzerinde değişiklik yapılmış bir TGV treni, saatte 515.3 km sürate erişerek yeni bir Demiryolu hız rekoru kırdı.
- 1995 - Gazi Mahallesi olaylarını protesto gösterisi sırasında gözaltına alınan ve bir daha haber alınamayan Hasan Ocak'ın Altınşehir Mezarlığı kimsesizler bölümüne gömüldüğü ortaya çıktı.
- 1996 - Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'e, İzmit'te İbrahim Gümrükçüoğlu tarafından suikast girişiminde bulunuldu. Demirel, olaydan yara almadan kurtuldu. Koruma Müdürü Şükrü Çukurlu kolundan, bir gazeteci ise ayağından yaralandı.
- 1997 - MHP kurultayında kavga çıktı. Kurultay, hakim kararıyla bir ay ertelendi.
- 2000 - Doç. Dr. Bahriye Üçok'un katledilmesinde kullanılan pakette tespit edilen parmak izinin, Umut Operasyonu çerçevesinde yakalanan Ferhan Özmen'e ait olduğu belirlendi.
- 2003 - Türkiye'nin ilk özel rakı fabrikasının temeli, İzmir'in Menderes ilçesi Tekeli beldesinde atıldı.
- 2004 - Irak'ın Geçici Hükümet Konseyi Başkanı Abdül Zahra Osman bombalı saldırıda öldü.
- 2005 - SSK ve Bağ-Kur prim borçlarının 18 ay taksitle yatırılması ve zam ve faizlerde de indirim yapılmasına ilişkin önerge, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'nda kabul edildi.
- 2006 - Eski başbakanlardan Bülent Ecevit, yüksek tansiyona bağlı olarak geçirdiği beyin kanaması teşhisiyle hastaneye kaldırıldı.
- 2007 - Sağlık Bakanlığı, ''Lida'' isimli zayıflama kapsülünü, doktor kontrolünde kullanılması gereken sibutramin çıkması nedeniyle toplatma kararı aldı.
- 2020 - Cumhurbaşkanı tarafından görevinden alınarak Genelkurmay Başkanlığı emrine verilen Deniz Kuvvetleri Kurmay Eski Başkanı Tümamiral Cihat Yaycı istifa etti.
- 2021 - Tunus açıklarında bir mülteci botu battı en az 50 göçmen Libya'dan İtalya'ya geçmeye çalışırken boğuldu. 33 kişi kurtarıldı.
- 1013 - II. Hişam, 1 Ekim 976 – 15 Şubat 1009 ile 23 Temmuz 1010 – 18 Mayıs 1013 dönemlerinde iki kez Kurtuba halifesi olan Endülüs Emevi Devleti hükümdarı (d . 965) Halife II. Hakem'in 976 yılında ölümü üzerine veliaht oğlu Hişâm, el-Müeyyed Billâh unvanıyla, Endülüs Emevî Devleti tahtının onuncu vârisi ve üçüncü halifesi olarak, Córdoba'da 1 Ekim 976'de henüz 10 veya 12 yaşındayken tahta çıktı.
- 1909 - Isaac Albéniz, İspanyol besteci ve piyanist (d. 1860) Küçük yaşlarda müziğe olan yeteneği fark edilen Albéniz, beş yaşındayken ilk konserini vererek dikkatleri üzerine çekti. Paris'te Marmontel ile çalıştı. 15 yaşına geldiğinde, Amerika ve Avrupa'nın birçok yerinde piyano resitalleri vermişti. İspanya Kralı'nın desteğiyle Brüksel'de eğitim gördü. Fauré, Debussy, Chausson gibi bestecilerle dostluk kurdu.
- 1911 - Gustav Mahler, Avusturyalı besteci (d. 1860) Geç-romantizm ile modernizm arasındaki dönemin en büyük bestecisi kabul edilen sanatçı; -sonuncusunu tamamlayamadığı - on senfonisi ve romantizmin farklı birçok türünü bir araya getiren orkestra eşlikli şarkıları bestelemiştir. Yaşadığı dönemin önde gelen orkestra şeflerinden birisi idi. Eserlerinde yaşam ve ölüm korkusunu, insanların yalnızlıklarıyla kuşkularını ve doğayı anlamanın zorluğunu sunmaya çalışan sanatçının müziği; ölümünden sonra 50 yıl görmezlikten gelinmiş, ama daha sonra 20. yüzyıl bestecilik tekniklerinin öncülerinden biri olduğu Arnold Schoenberg, Dmitri Şostakoviç ve Benjamin Britten gibi bestecileri etkilediği kabul edilmiştir.
- 1922 - Charles Louis Alphonse Laveran, Fransız doktor (d. 1845) 1880 yılında Konstantin, Cezayir'deki bir askeri hastanede çalışırken sıtmadan ölen bir hastadan alınan kan yaymasında ki parazitleri gözlemledikten sonra sıtma nedeninin bir protozoa olduğunu keşfetti. Bugünkü araştırmacılara ve veterinerlere hayvanlardaki sıtmaya karşı tedavi yollarını bulmaları için ilham kaynağı oldu. Protozoaların hastalık nedeni olduğunu ilk kez gösterdi. Daha sonra özellikle trypanosomalar
- ve uyku hastalığı üzerinde çalıştı. Bu çalışmaları ve sonraki protozoa hastalıkları keşifleri için kendisine 1907 yılında Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü verildi.
- 1965 - Eli Cohen, İsrailli casustu (d. 1924)
- 1973 - Jeannette Rankin, Amerikalı feminist siyasetçi (d. 1880) ABD Kongresi'nin ilk kadın üyesi (1917-1919, 1941-1943) Bir feminist ve pasifist olarak tanınmış, yaşamı boyunca toplumsal konularda ve seçim yasalarında çeşitli reformların yapılması için mücadele etmiştir. Çeşitli dallarda yükseköğrenim gördükten sonra, 1919'da Washington eyaletinin Seattle kentinde sosyal hizmet görevlisi olarak çalışmaya başladı. Bu dönemde kadınlara oy hakkı mücadelesine katıldı ve Amerika Kadınlara Oy Hakkı Ulusal Derneği'nin yönetiminde görev aldı. 1916'da ABD Temsilciler Meclisi'ne Montana temsilcisi olarak seçilerek ABD Kongresi'nin ilk kadın üyesi oldu. İnançlı bir pasifist olarak ABD'nin dünya politikası dışında kalmasını savundu ve 1917'de Almanya'ya savaş açılmasına karşı oy veren 49 Kongre üyesi arasında yer aldı.
- 1976 - Zafer Cilasun, Türk radyo ve televizyon sunucusu (TRT'nin ilk spikerlerinden) (d. 1939)
- 1981 - Fuat Sirmen, Türk siyasetçi ve Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) eski Başkanlarından (d. 1899)
- 1981 - William Saroyan, Amerikalı yazar (d. 1908) Saroyan hayatı boyunca altmışı aşkın kitap, öykü, oyun ve roman yazdı. Düzyazıda kendine özgü bir tarz yarattı. Akıcı, konuşur gibi, coşku dolu bu tarz kendi adıyla "Saroyanesque" olarak anılır oldu. Kendisinin de söylediği gibi, Saroyan, öykülerinde tek bir şeyi anlatır: insanı. Yazarken içten ve yalındır. Onun eserlerinde süslü tabirler, söz oyunları aramak boşunadır. Öykünün bütünü ve konu esastır. William Saroyan, klasik tabirle hızlı bir hayat yaşadı. 1964 yılında dünyayı ve bu arada gazeteci Fikret Otyam ile beraber ata yurdu Bitlis'i gezdi, evlendi, boşandı, sonra aynı kadınla tekrar evlendi, sonra yine boşandı. 18 Mayıs 1981 tarihinde doğduğu yerde öldüğü zaman adı Amerikan edebiyatının en iyi kısa öykü yazarları arasına çoktan yazılmıştı bile. UNESCO 2008 yılını Saroyan Yılı ilan etmiştir. Köklerine ve atalarının kültürüne bağlılığıyla, Saroyan, daha 1935'te Avrupa gezisinin bir durağı olarak Sovyet Ermenistanı'nı ziyaret eder. Üçüncü ve 1978'deki son ziyaretinde, yetmişinci yaş gününü de dostlarıyla birlikte orada kutlar. Vasiyeti üzerine, naaşının bir bölümü Ermenistan'a götürülerek Erivan'daki ünlüler panteonuna gömülür.
- 1982 - Hamid Aytaç, Türk hattat (d. 1891)
- 1984 - Nasuh Akar, Türk güreşçi ve Olimpiyat şampiyonu (d. 1925)
- 1990 - Jill Ireland, İngiliz aktris (d. 1936)
- 1995 - Elizabeth Montgomery, Amerikalı film ve televizyon oyuncusu (d. 1933)
- 2004 - Çetin Alp, Türk pop müziği sanatçısı (d. 1947)
- 2007 - Pierre-Gilles de Gennes, Nobel ödülü kazananlar listesi'ne 1991'de giren Fransız fizikçi (d. 1932)
- 2009 - Türkan Saylan, Türk tıp doktoru, akademisyen, yazar, eğitimci ve eski ÇYDD Genel Başkanı (d. 1935)
- 2015 - Muzaffer Özpınar, Türk bestekâr ve tambur sanatçısı (d. 1928)
- 2016 - Fritz Stern, Alman tarihçi ve yazar (d. 1926)Ünlü Alman tarihçi ve yazarıdır. 1789 Fransız İhtilali ile ilgili çalışmalarla tanındı. Kendisi 1938'de Nazi Almanyası'ndan kaçarak Polonya'ya yerleşmiş bir ailenin çocuğudur. 1953'te yerleştiği ABD'de Columbia Üniversitesi'ni bitirmiştir. 1957-1999 arası kariyeri boyunca hem akademisyenlik yapmış hem de tarihle ilgili çalışmalarda bulunmuştur.Tarih Dalında Amerikan Ulusal Kitap Ödülü sahibi ünlü tarihçi Fritz Stern ikamet ettiği ABD'de New York'ta 18 Mayıs 2016'da 90 yaşında yaşama veda etmiştir.
- 2017 - Roger Ailes, Amerikalı siyasetçi, Medya yöneticisi ve patronu (d. 1940) Amerikalı Cumhuriyetçi Parti (ABD) üyesi siyasetçi, Medya yöneticisi ve patronudur. Birleşik Devletler eski Başkanları George H. W. Bush ve Richard Nixon için çalıştı. Fox News Network'ü Rupert Murdoch ile kurdu. Fox Haber Kanalı Başkanlığı ve Fox Televizyon İstasyonları Grubu başkanlığı yapmıştır. Ailes became President of NBC's CNBC in 1993. NBC için çalışırken, America's Talking adlı bir kablo kanalını 1994 yılında kuruldu. Bu kanal daha sonra MSNBC adını aldı. 1996 yılında Rupert Murdoch'a ait News Corporation 'a katılmak için ayrıldı ve News Corporation'a bağlı Fox Haber Kanalı (ABD)'yi açtı. Fox Haber Network'ün CEO'luğunu yapmıştır. Amerikalı medya patronu ve siyasetçi Roger Ailes, 18 Mayıs 2017'de 77 yaşındayken Palm Beach, Florida'daki evinde düşerek ağır yaralanmış buna bağlı olarak da 77 yaşında ölmüştür
- 2017 - Jacque Fresco, (d. 1916)kendi kendini eğitmiş bir endüstriyel tasarımcı, toplum mühendisi, mucit, yazar, konferansçı, fütürist ve Venüs Projesi'nin yaratıcısıdır. Biyomedikal buluşlardan entegre sosyal sistemlere kadar geniş alanı kapsayan konularda gerek mucit gerekse tasarımcı ve geliştirici olarak çalıştı.1916 doğumlu olan Fresco, 1929'daki Büyük Buhran sonrasında insanların çoğu için maksimum fayda sağlayacağına inandığı bir sistem olan Venüs Projesini geliştirmeye koyuldu. Venüs Projesi, 1970 ortalarında Jacque Fresco ve partneri Roxanne Meadows tarafından başlatıldı. Hayatını ve yaptığı işleri anlatan Future By Design (Planlı Gelecek) 2006 yılında yayımlandı. Bu tarihe kadar enerji etkinliği, doğal kaynakların yönetimi, gelişmiş otomasyon üretimi ve güçlendirilebilir bütüncül şehir tasarımları gibi konuların topluma sağlayacağı faydalar üzerine yazılar yazıp konferanslar düzenledi.
- 2018 - Doğan Babacan, Türk futbolcu ve hakem (d. 1929)
- 2019 - Analía Gadé, Arjantinli aktris (d. 1931)
- 2019 - Jürgen Kissner, Alman erkek bisikletçi (d. 1942)
- 2019 - Geneviève Waïte, İngiliz asıllı Güney Afrikalı oyuncu, manken ve şarkıcı (d. 1948)
- 2020 - Willie K, Amerikalı şarkıcı, söz yazarı, müzisyen ve albüm yapımcısı (d. 1960)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder