16 Aralık 2022 Cuma

BELLEK - 16 ARALIK -

 


OLAYLAR:

  • 1631 - Vezüv yanardağı faaliyete geçti; yaklaşık 4000 kişi öldü.
  • 1707 - Japonya'da Fuji Dağı'nın kayıtlara geçmiş son patlaması gerçekleşti.
  • 1727- Osmanlı’da Müslümanlar tarafından Osmanlıca ilk ilk kitap, Vankulu Lugati, bugün basıldı. Bu tarihten önce gayri müslümlerin kitapları basılıyordu. İbrahim Müteferrika’ya matbaasında din kitapları basmamak koşuluyla izin verildi.
  • Vankulu Lugatı (Lugat-ı Vankulı), Osmanlı İmparatorluğu’nda, Müteferrika matbaasında basımı yapılan ilk eser. Sözlükçü el-Cevheri’ye ait olan eser Vankulu Mehmed Efendi tarafından (ö. 1592) 1589 yılında tercümesi edilmişti. Eserin asıl adı Tâcü’l-luġa ve ṣıḥâḥu’l-ʿArabiyye idi ve Osmanlı’da Terceme-i Sıhah-ı Cevheri adıyla yayımlanmıştı. Vankulu Lugatı olarak ün kazanan eserin Müteferrika matbaasındaki basım tarihi ise 1729’dur. Eser ilk olarak 500 kadar basılmıştı ancak medrese öğrencileri ve müderrislerin mutlaka edindiği bir eser olması nedeniyle farklı tarihlerde 3 kez daha basıldı. Kemal Beydilli ve Dr. Coşkun Yılmaz’ın eser üzerine çalışmaları mevcuttur.
  • 1773 - Boston Çay Partisi: Amerikan Kolonistler çay vergilerini protesto etmek için Boston limanındaki üç İngiliz gemisine girip 300'den fazla çay sandığını denize döktüler.
  • 1876 - II. Abdülhamit'in Cuma selamlığına arabayla gitmesinden sonra, Padişahların törene saltanat arabalarıyla katılmaları gelenek haline geldi.
  • 1902 - Türkistan'da 6,4 şiddetinde deprem; yaklaşık 4500 kişi yaşamını yitirdi.
  • 1918 - Giresun'da, Işık adlı millî gazete çıkmaya başladı.
  • 1920 - Çin'in kuzeybatısındaki Guangzhou eyaletinde 8,6 büyüklüğünde deprem; 200 bin kişi öldü.
  • 1925 - Cemiyet-i Akvam, daha önce saptanan "Brüksel hattını", Türk-Irak sürekli sınırı olarak kabul etti. Bu karara göre, Musul Irak'a verildi.
  • 1932 - Samsun-Sivas demiryolu hattı işletmeye açıldı.
  • 1944 - Ardenler Taarruzu başladı.
  • 1946 - İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığı, Türkiye Sosyalist Emekçi ve Köylü Partisi, Türkiye Sosyalist Partisi, İstanbul İşçi Sendikalar Birliği ve İstanbul İşçi Kulübü’nü kapattı. Ayrıca, Yığın, Noror, Gün, Ses, Sendika, Dost dergi ve gazeteleri yasaklandı. Yarın gazetesi ve Büyük Doğu dergisinin yayımı 4 ay süreyle durduruldu.
  • 1949 - Ahmet Sukarno, Endonezya'nın ilk Cumhurbaşkanı oldu.
  • 1965 - NASA, Pioneer-6 sondasını Delta roketiyle uzaya gönderdi. Sonda ile en son temas 8 Aralık 2000'de oldu.
  • 1967 - Stanford Üniversitesinde bir grup bilim insanı, eşi tekrar yapılabilen DNA'yı ayrıştırmayı başardı.
  • 1969 - İstanbul Boğaz Köprüsü, 303 milyar liraya ihale edildi.
  • 1972 - Sol Yayınları sahibi Muzaffer Erdost'un 7,5 yıllık mahkûmiyeti Yargıtay'da onaylandı. Muzaffer Erdost, Vladimir İlyiç Lenin'in “Ne Yapmalı” adlı kitabını yayımlamaktan yargılanmıştı.

  • 1974 - Televizyon haberlerinde gösterilen Kuzey Amerika haritasının, Vladimir İlyiç Lenin'e benzediği ihbar edilince savcılık soruşturma başlattı.

  • 1977 - Dünya Kadınlar Günü: Birleşmiş Milletler Örgütü, 8 Mart'ın Dünya Kadınlar Günü olarak kutlanmasını kararlaştırdı.
  • 1979- İstanbul Beşiktaş’ta bir kahvehaneye konulan bombanın patlaması sonucu 5 kişi öldü.
  • 1982- Doç.Server Tanilli’nin “Kerem Noyan” takma adıyla yayınlanan “Faşizmin Yalanları”adlı derleme kitabında “milli duyguları yok etmeye yönelik propaganda” savıyla açılan ve 1 yıldan 3 yıla kadar hapis istemiyle yargılandığı dava mahkeme heyeti değiştiği için ertelendi. Doçent Server Tanilli”Faşizmin Yalanları”kitabının yayınlanmasından ve “Uygarlık Tarihi” dersinden beraatinden birkaç gün sonra 7 Nisan 1978’de faşist saldırıya uğrayıp belden aşağısı felç kalmış; uzun süre tedavisinden sonra Tanilli Strasbourg Üniversitesi’nde öğretim üyeliği yapmıştı.
  • 1982 - Barış Derneği Başkanı Mahmut Dikerdem tahliye oldu.
  • 1985- SHP Adana Milletvekili Cüneyt Canver, Meclis’te İçişleri Bakanlığı bütçesi görüşülürken kürsüden işkencelerde kullanılan sahra telefonunu gösterdi ve karakollarda işkenceden 113 kişinin öldüğünü iddia ederek TBMM’ye bir liste verdi.
  • 1985 - Mafya hesaplaşması: Paul Castellano ve Thomas Bilotti, Gambino ailesinin lideri John Gotti'nin emriyle New York'ta bir restoranın önünde vurularak öldürüldü.
  • 1986 - Kocaeli Gazeteciler Cemiyeti kuruldu.
  • 1986 - Türkiye'ye iltica eden Bulgaristan Türkü halterci Naim Süleymanoğlu Taksim'de karşılandı.
  • 1990 - Jean-Bertrand Aristide, Haiti'nin ilk demokratik seçimlerini kazandı ve seçimle işbaşına gelen ilk Başkan oldu.
  • 1990 - Osman Hamdi Bey'in "Kaplumbağa Terbiyecisi" adlı tablosu rekor fiyatla satıldı: 1 milyar 750 milyon lira.
  • 1991 - Kazakistan, Sovyetler Birliği'nden ayrılarak bağımsızlığını ilan etti.
  • 1991 - Halkın Emek Partisi (HEP) Genel Başkanlığına Feridun Yazar seçildi.
  • 1992- Sigara üretiminde devlet tekeli tarihe karıştı; Başbakan Süleyman Demirel, özel sektöre ait PhilSa sigara fabrikasını açtı.
  • 1994- 1.5 milyon dolar nakit parası ve çok sayıda gayrimenkulü bulunan RP Genel Başkanı Erbakan’ın 1964’de Gümüş Motor şirketinin genel müdürü iken şirketi denetleyen murakıplarca “şirket kaynaklarını şahsi çıkarları için kullanmak”la suçlandığı bir rapor ortaya çıktı. Malvarlığıyla ilgili basın toplantısında Gümüş Motor’un 250 bin TL’lık hissesinin kendisine ”hediye edildiğini” söyleyen Erbakan’ın aksine, murakıplar şirketten ”borç” alındığını, geri ödenmediğini, Erbakan’ın hisseyi daha sonra Şeker Şirketi’ne satarak gelir elde ettiğini rapor etti.
  • 1995- Uğur Mumcu’nun anısını yaşatmak, yetenekli gençleri gazeteciliğe kazandırmak amacıyla kurulan “Uğur Mumcu Araştırmacı Gazetecilik Vakfı”nın (umag) eğitim ve araştırma merkezi Ankara’da geniş davetli topluluğunun katılımıyla açıldı.
  • 1996 - Kerkük-Yumurtalık Boru Hattı yeniden açıldı.
  • 1997- Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu’nun (DİSK) 8 Aralık günü İstanbul’dan başlattığı “Sendikal Haklar yürüşü” bugün Ankara’da sona erdi. Gebze, Kocaeli, Adapazarı, Bilecik, Eskişehir güzergâhını izleyen 200 kişilik grup “Kendimiz için değil Türkiye için Ankara’ya yürüyoruz” sloganıyla yola çıktı. DİSK Başkanlar Kurulu, şube ve işyeri temsilcileri ile işlerinden çıkarılanları temsilen bir grubun katıldığı yürüyüşçüler, yol boyunca diğer sendika üyesi işçilerden de büyük destek gördüler. DİSK üyesi işçiler, 24 Nisan 1995’te de “Mezarda emekliliğe hayır” sloganı ile İstanbul’dan Ankara’ya yürüyüş başlatmıştı. DİSK’li işçileri Ankara’da partiler, kitle örgütleri ve ODTÜ’lülerden onbinler karşıladı. Bakanlıklara yürüyen kortej adına DİSK Genel Başkanı Rıdvan Budak Çalışma Bakanı N.Çağan ve Başbakan Mesut Yılmaz’la görüştü.
  • 1997- Abdi İpekçinin öldürülmesinden tutuksuz yargılanan Oral Çelik için MİT Müsteşarlığı’nca mahkemeye gönderilen yazıda, Çelik’in suikastı planlayanlar arasında olduğu, M.Ali Ağca’ya yardım taahhüdünde bulunduğu ve suikast sonrası taahhüdünü yerine getirdiği belirtildi.
  • 1997- İstanbul Büyükşehir Belediye sınırları içerisinde ”SİT Alanı” ilan edilen bölgelerde yasa gereği yapılması gereken “Koruma Amaçlı İmar Planları” Büyükşehir Belediye tarafından yıllardır yapılmadığından yağma ve tahribat sürüyor. (Mimar Oktay Ekinci’nin Cumhuriyet’teki yazısı)
  • 1998 - Amerika Birleşik Devletleri, Irak'a "Çöl Tilkisi" harekatını başlattı. Harekatın nedeninin Irak'ın Birleşmiş Milletler'in ülkede yaptığı kitle imha silahlarını kontrolünü engellemesi olduğu ileri sürüldü.
  • 1999-  İstanbul’da boş geçen derslerine öğretmen atanması talebiyle ellerinde dövizlerle okul önünde yürüyen Atatürk Çiftliği İlköğretim Okulu’ndan 12 ile 14 yaş arası 4’ü kız 5 öğrenci, ”Gösteri Yürüyüşleri Kanunu’na muhalefet”ten 6 ay ile 1.5 yıl hapis istemiyle yargılandı. Sirkeci’deki 1.Çocuk Mahkemesi’ndeki duruşmada Adli Tıp’tan çocuklar hakkında verilen (yaptıklarının bilincinde olduklarına dair) “Farik Mümeyyizlik Raporu” okundu; avukatlar rapora itiraz etti ve dava ertelendi. Sanık avukatlarının isteği üzerine görüntü ve fotoğraf çekilmedi.
  • 2000- 135 yıllık tarihinde Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü’ne ilk kez bir kadın, Prof. Dr. Gülay Barbarosoğlu atandı.
  • 2001- ODTÜ öğrencilerinin 4 yıldır çeşitli biçimlerde sürdürdüğü eylemlerin ardından, kampüste bulunan McDonald’s’ın sözleşmesi yenilenmedi.
  • -----------------------------------------------------
  • 2002 - NATO ile AB arasında, "NATO-AB Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası Ortak Bildirisi" ile stratejik iş birliği anlaşmasına varıldı. Uzlaşma, AB'nin, Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası (AGSP) çerçevesinde oluşturacağı askeri birimlerin, NATO'nun lojistik, stratejik ve istihbarat alanlarındaki yeteneklerini kullanabilmesine olanak tanıyor.
  • 2003- Fransa, İtalya, İsveç, Belçika, Rusya ve Arjantin’den sonra İsviçre de Ermeni soykırımını tanıdı. Ulusal Konsey, hükümetin karşı çıkmasına rağmen 67 oya karşı 107 oyla soykırım tasarısını kabul etti.
  • 2004- Irak’ta İslami Cihad Hareketi, rehin aldıkları bir İtalyan’ı öldürdü. İnfaz görüntüleri El Cezire televizyonunda yayınlandı.
  • 2005- Orhan Pamuk’un “bu topraklarda 1,5 milyon Ermeni öldürüldü” açıklamasından ötürü açılan davanın ilk duruşması saldırı, tartışma ve protestoler gölgesinde yapıldı. Pamuk’a destek için davaya katılan PEN Başkanı Eugene Schougin: “Yargılamadan endişeliydik, ama artık Pamuk’un can güvenliğinden de endişeliyiz” dedi.
  • 2005- Kızıltepe’de baba-oğul Ahmet ve Uğur Kaymaz’ın öldürülmesinden sanık 4 polisin Eskişehir’deki duruşmasında Adli Tıp raporunu yorumlayan Avukat Tahir Elçi, Ahmet Kaymaz’ın vücuduna isabet eden 9 kurşunun her birinin öldürücü olduğunu ve arkadan girdiğini söyledi.
  • 2006- DTP yöneticileriyle 56 belediye başkanı, belediye meclisi ve il genel meclisi üyelerinin Ankara’da sonuçlanacak “Diyarbakır Yürüyüşü” Diyarbakır’dan başladı.
  • 2006- Filistin lideri Mahmud Abbas erken seçim kararı aldı. Hamas, erken seçim çağrısına karşı “anayasaya aykırı, bu halkın iradesine darbedir’ dedi. Anayasa’da Abbas’a erken seçim yetkisi veren bir madde bulunmuyor.
  • 2007- Gündem Gazetesi çalışanları, 1 aylık “yayın durdurma” cezasının tamamlanmasının ardından çıkardıkları “tüm sayfaları siyah sayı” ile gazetenin yayınına son verdiklerini G.Saray’da açıkladılar.
  • 2008- DİSK üyeleri, Avrupa Sendikalar Konfederasyonu’nun (ETUC) küresel ekonomik krizin emekçilerin sırtına yüklenmesine karşı Fransa’da düzenlediği mitinge destek için Türkiye’de 11 ilde eylem yaptı.
  • 2008- Türk Eczacılar Birliği ve 51 Oda Başkanı, muayene katkı paylarının eczacılar aracılığıyla tahsil edilmesine karşı Sağlık Bakanlığı önünde eylem yaptı.
  • 2008- İstanbul Üniversitesi rektörlük seçimlerini izlemek için İÜ Fen Fakültesi’ne girmek isteyen Öğrenci Kolektifi üyeleri sürüklenerek uzaklaştırıldı.
  • 2009- Çeşitli illerden Ankara’ya gelen TEKEL işçilerinin Abdi İpekçi Parkı’ndan AKP Genel Merkezi’ne yürüyüşlerine polis biber gazıyla engel oldu. TEKEL işçilerinin Abdi İpekçi Parkı’ndaki direnişine sendikalar ve siyasi parti temsilcileri destek ziyaretleri yaptı.
  • 2009- İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin BİMTAŞ şirketinde sözleşmeli itfaiyeciler, 31 Aralık’tan sonra sözleşmelerinin sonlandırılarak itfaiye hizmetlerinin özelleştirmesi kararını protesto için Saraçhane Parkı’nda toplanıp İBB’ye yürümek isteyince polis biber gazı ve tazyikli su ile saldırdı.
  • 2009- 25 Kasım’daki eylemde”trenlerin önünü keserek makinistleri zorla trenden indirdikleri” iddiasıyla soruşturma açılıp açığa alınan 16 çalışanın işe iadesi için KESK’e bağlı BTS ve Türk Ulaşım-Sen üyesi çalışanlar 5 ilde geceden itibaren çalışmadı, seferler aksadı.
  • 2009- “Okuluma Dokunma İnsiyatifi” Kentsel Dönüşüm Programı kapsamında, Şişhane’deki Beyoğlu Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi’nin satışını protesto etti.
  • 2010- İTÜ Mimarlık Fakültesi Taşkışla binası önünde bir araya gelen Öğretim Üyeleri Derneği, DİSK, KESK ve İstanbul Meslek Odaları Koordinasyonu temsilcileri, yumurta eylemlerinin ardından öğrencileri kriminalize etmeye yönelik açıklamalara karşı öğrencilere destek verdi.
  • 2010- Genç-Sen üyeleri, üniversitelerde polisin ve AKP’nin öğrencilere tutumu ile YÖK’ü G.Saray’dan Taksim’e yürüyüşle protesto etti.
  • 2011- “Türkiye’ye Füze Kalkanı”nı protesto için çadır kurup açlık grevi yapacaklarını açıklayan Trakya Üniversitesi Edirne Gençlik Derneği üyesi 15 öğrenciden 3’ü gözaltına alındı.
  • 2011- Erdoğan’ın Hopa’ya gelişi ve sonrasında çıkan olaylardan ötürü 5 ay boyunca tutuklu kalan 7 kişi mahkemece Arhavi Cezaevi’nden tahliye edildi.
  • 2012- Devrimci İşçi Hareketi’nin düzenlediği Grup Yorum, Niyazi Koyuncu ve Hüseyin Turan’ın katılacağı konserin yasaklanmasını protesto edenlere polis müdahale etti.
  • 2013- AYM kararının ardından CHP Milletvekili Mustafa Balbay’ın tahliye edilip BDP’li 5 Milletvekilinin tahliye talebinin reddi Diyarbakır’da protesto edildi.
  • 2013- Şili’de Sosyalist Parti’nin lideri Michele Bachelet 2.turda % 62 oyla devlet başkanı seçildi.
  • 2014- Pakistan’ın Peşaver kentinde silahlı kişiler bir okuldaki yüzlerce öğrenci ve öğretmeni rehin aldı. 148 kişi öldürüldü. Saldırıyı Taliban üstlendi.
  • 2015- Burkina Faso’da İlerleme İçin Halk Hareketi Partisinden (MPP) Roch Marc Christian Kabore’nin resmen devlet başkanı seçildiği bildirildi.
  • 2016- İstanbul Atatürk Havalimanı’nda KCK’nın Türkiye sorumlusu olduğu iddia edilen Sara Aktaş tutuklandı.


DOĞUMLAR:



ÖLÜMLER:

  • 705 - Wu Zetian, Çin tarihinin tek kadın İmparatoru (d. 624)
  • 1474- Türk gökbilimci, matematikçi ve dilbilimci Ali Kuşçu (d. 1403) İstanbul’da öldü.
  • Timurlular devrinde Semerkant’ta yetişmiş, daha sonra Osmanlı ülkesinde büyük bir şöhret kazanmış olan Türk astronom ve matematikçisi.Asıl adı Alâeddin Ali, babasının adı Muhammed’dir. Doğum yeri ve tarihi tam olarak bilinmemekle beraber XV. yüzyıl başlarında Semerkant’ta dünyaya geldiği tahmin edilmektedir. Babası, Uluğ Bey’in doğancıbaşısı olduğu için “kuşçu” lakabıyla anılmıştır. Kendisi de büyük bir âlim olan ve âlimleri koruyan Uluğ Bey, Ali Kuşçu’yu ya doğrudan doğruya babası vasıtasıyla veya aslen Bursalı olan ve tahsil için Mâverâünnehir’e giden Kadızâde-i Rûmî aracılığıyla tanıyarak ona ders verdi. Dolayısıyla o, matematik ve astronomi alanındaki temel bilgileri Semerkant’ta Uluğ Bey, Kadızâde-i Rûmî ve Gıyâseddin Cemşîd’den aldı. Rivayete göre, bir türlü ilme doymayan Ali Kuşçu, Uluğ Bey ve Kadızâde’den izin alamama endişesiyle gizlice Kirman’a gitti. Orada birçok kitabın yanı sıra Nasîrüddîn-i Tûsî’nin Tecrîdü’l-iʿtiḳād adlı eseriyle şerhini de okuma fırsatı buldu ve daha sonra Tûsî’nin eserini Şerḥu’t-Tecrîd adıyla şerhederek Ebû Saîd Han’a takdim etti. Tekrar Uluğ Bey’in yanına döndüğünde ona Kirman’da kaleme aldığı Ḥallü eşkâli’l-ḳamer adlı risâlesini sunarak takdirini kazandı. Bundan sonra ilmini ilerletmek üzere Uluğ Bey tarafından Çin’e gönderildiği ve dönüşünde dünyanın yüzölçümünü, ayrıca meridyeni hesap ettiği bilinmektedir. Uluğ Bey’in öldürülmesinden (1449) sonra koruyucusuz kalan Ali Kuşçu, Timurlular’ın sarayından ayrılarak hac maksadıyla Mekke’ye giderken Tebriz’e uğradı. Burada Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan’dan büyük ilgi gördü ve elçilik göreviyle Fâtih Sultan Mehmed katına gönderildi. İlmine hayran olan Fâtih’in ısrarı üzerine elçilik görevini tamamladıktan sonra İstanbul’a döndü ve yol boyunca büyük törenlerle, armağanlarla karşılandı. Fâtih 1473’te Uzun Hasan üzerine yaptığı sefere birlikte götürdüğü Ali Kuşçu’yu dönüşte Ayasofya Medresesi’ne müderris tayin etti. Bu tayin İstanbul’da astronomi ve matematik alanındaki çalışmalara canlılık getirmiş, hatta Ali Kuşçu’nun derslerini ilim adamları dahi takip etmişlerdir. Ali Kuşçu’nun Fâtih zamanında Molla Hüsrev’le birlikte Semâniye medreselerinin programını düzenlemeye memur edildiği de rivayet edilmektedir. İstanbul’un boylamını, eskiden belirlenmiş olan 60 derecelik değeri düzeltip 59 derece, enlemini de 41 derece 14 dakika olarak tesbit ettiği bilinmektedir. Fâtih Camii’nde de bir basîtesi (güneş saati) vardır. Ali Kuşçu 5 Şâban 879’da (15 Aralık 1474) İstanbul’da vefat etti ve Eyüp Sultan Türbesi civarına defnedildi. Yetiştirdiği talebeler arasında torunu Mîrim Çelebi ile Molla Lutfî meşhurdur.

    Eserleri. Ali Kuşçu’nun daha çok şerh-hâşiye türünden olan değişik sahalardaki eserlerini üç grupta toplamak mümkündür:

    Astronomi-Matematik. 1. Risâle fi’l-heyʾe. Astronomi ile ilgili Farsça bir risâle olup Süleymaniye (Ayasofya, nr. 2639, 2640; Esad Efendi, nr. 2033/4), Nuruosmaniye (nr. 4913) ve Köprülü (nr. I, 1582/14) kütüphanelerinde nüshaları vardır. Bir mukaddime ve iki “makale”den oluşan risâleyi Molla Pervîz Mirkātü’s-semâ adıyla Türkçe’ye çevirmiştir. Bu tercümenin bir nüshası Nuruosmaniye Kütüphanesi’ndedir (nr. 2949). Ayrıca Muslihuddîn-i Lârî’nin bu risâleye yaptığı Farsça bir şerhi de bulunmaktadır (Köprülü Ktp., nr. I, 1586/2).

    2. Risâle fi’l-ḥisâb. Üç makaleden oluşan Farsça bir eserdir. Süleymaniye Kütüphanesi’nde (Ayasofya, nr. 2733) müellif hattı bir nüshası bulunmaktadır.

    3. er-Risâletü’l-fetḥiyye. Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan’a karşı elde ettiği zafer münasebetiyle Fâtih’e ithaf edilmiş olan astronomi ile ilgili Arapça bir eserdir. Risâleyi Ali Kuşçu’nun torunu Mîrim Çelebi ile talebesi Sinan Paşa ayrı ayrı şerhetmişlerdir. Eserin, Kanûnî’nin emri üzerine 1548 yılında Halep’te Hulâsatü’l-hey’e adıyla Ali b. Hüseyin, 1824 yılında da Mir’âtü’l-âlem adıyla Mühendishâne-i Hümâyun başmüderrisi Seyyid Ali Paşa tarafından (bk. Râgıb Paşa Ktp., nr. 250) yapılmış Türkçe tercümeleri de vardır. Bu eserin yukarıda adı geçen Farsça Risâle fi’l-heyʾe’nin Arapça tercümesi olup olmadığı konusu tartışmalıdır (bk. , I, 323; Ünver, s. 44-45). er-Risâletü’l-fetḥiyye’nin Süleymaniye (Ayasofya, nr. 2733/1 müellif hattı; Dârülmesnevî, nr. 340; Pertev Paşa, nr. 633/22; Hâlet Efendi, nr. 538; Lala İsmâil, nr. 292/1) ve Nuruosmaniye (nr. 2950/3) kütüphanelerinde birçok nüshası mevcuttur.

    4. er-Risâletü’l-Muḥammediyye. Ali Kuşçu’nun Arapça olarak kaleme alıp Fâtih’e ithaf ettiği hesap ilmi ile ilgili bu eseri bir mukaddime ve beş makaleden ibarettir. Eserdeki makale sayısı, Farsça Risâle fi’l-ḥisâb’dan fazladır. Bu iki risâlenin birbirinin tercümesi olup olmadığı konusu da tartışmalıdır (bk. , I, 23; Ünver, s. 41-42). Risâlenin Süleymaniye Kütüphanesi’nde biri müellif hattı olmak üzere (Ayasofya, nr. 2733) çeşitli yazma nüshaları vardır (Lâleli, nr. 2715/2; Pertev Paşa, nr. 623/23; Kılıç Ali Paşa, nr. 683/4).

    5. Şerḥ-i Zîc-i Uluġ Beg. Farsça bir şerh olup tertip açısından bir zîc için gerekli bütün bilgileri ihtiva etmektedir. İstanbul Kandilli Rasathânesi (nr. 113) ve Râgıb Paşa (nr. 928) kütüphanelerinde birer nüshası bulunmaktadır.

    6. Şerḥu’t-Tuḥfeti’ş-Şâhiyye. Kutbüddîn-i Şîrâzî’nin astronomiyle ilgili et-Tuḥfetü’ş-Şâhiyye adlı eserinin şerhidir (bk. , I, 367-368). Süleymaniye Kütüphanesi’nde (Cârullah Efendi, nr. 2060) bir nüshası tesbit edilmiştir. Şerhin Ali Kuşçu’ya ait olduğuna dair metinde herhangi bir işaret yoktur. Tabakat kitaplarında da Ali Kuşçu’ya böyle bir şerh nisbet edilmemiştir. Yalnız söz konusu nüshanın ilk varağının üst tarafında Ali Kuşçu’ya ait olduğu kaydedilmiş bulunmaktadır.

    Kelâm ve Usûl-i Fıkıh. 1. eş-Şerḥu’l-cedîd ʿale’t-Tecrîd. Nasîrüddîn-i Tûsî’nin kelâm ilmi alanında pek meşhur olan, birçok şerh ve hâşiyesi bulunan Tecrîdü’l-iʿtiḳād adlı eserinin şerhi olup bunun üzerine de epeyce hâşiye kaleme alınmıştır. Celâleddin ed-Devvânî ile Sadreddîn-i Şîrâzî söz konusu şerh üzerine yazdıkları hâşiyelerle aralarında ilmî tartışmaya girmişler, bu sebeple de aynı kitaba birden fazla hâşiye yazarak itiraz ve cevap mahiyetindeki tartışmalarını sürdürmüşlerdir (bk. TECRÎDÜ’l-İ‘TİKĀD). Şerhin Süleymaniye Kütüphanesi’nde birçok yazma nüshası bulunduğu gibi Köprülü (nr. I, 821, 822; II, 151), Nuruosmaniye (nr. 2104/2) ve Kayseri Râşid Efendi (nr. 484) kütüphanelerinde de nüshaları mevcuttur. Kitap ayrıca basılmıştır (Tebriz 1301, taş basması; bk. İÜ Ktp., nr. 74152, 82016).

    2. Ḥâşiye ʿale’t-Telvîḥ. Sadrüşşerîa’nın fıkıh usulüne dair Tenḳīḥu’l-uṣûl’ü üzerine Teftâzânî tarafından yapılan et-Telvîḥ adlı şerhin hâşiyesi olup bir tek nüshası tesbit edilebilmiştir (Süleymaniye Ktp., Cârullah Efendi, nr. 1438/2).

    Dil-Gramer. 1. Şerḥu’r-Risâleti’l-vażʿiyye. Adudüddin el-Îcî’nin vaz‘ ilmine dair risâlesinin şerhidir; Süleymaniye Kütüphanesi’nde birçok yazma nüshası bulunmaktadır. Ayrıca Köprülü (nr. II, 339/1), Râgıb Paşa (nr. 1285/6, 1289/3), İstanbul Üniversitesi (nr. 1532, 6035) ve Kayseri Râşid Efendi (nr. 1001/4) kütüphanelerinde de nüshaları vardır. Şerh üzerine Seyyid Hâfız tarafından bir de hâşiye yazılmıştır. Bu hâşiye, şerh ve metinle birlikte birkaç defa basılmıştır (İstanbul 1259, 1267, 1272).

    2. Risâle fî vażʿi’l-müfredât. Müstakil küçük bir risâle olup birçok yazma nüshası vardır (Süleymaniye Kütüphanesi’ndeki birçok nüshadan başka Nuruosmaniye Ktp., nr. 4509/7; Köprülü Ktp., nr. 1610/35).

    3. ʿUnḳūdü’z-zevâhir. Lugat, sarf ve iştikakla ilgili olan bu eser Kahire (ts.) ve İstanbul’da (1866, taş basması) basılmıştır. Ayrıca Süleymaniye (Fâtih, nr. 4676; Yenicami, nr. 1181/1; Esad Efendi, nr. 3087; Lâleli, nr. 3030/10; Şehid Ali Paşa, nr. 2576, 2577, 2578) ve Nuruosmaniye (nr. 4512/4) kütüphanelerinde yazma nüshaları mevcuttur. Eser Müftîzâde Abdürrahim tarafından şerhedilmiştir (Şerḥu ʿUnḳūdi’z-zevâhir, İstanbul, ts., 200 sayfa; yazma nüshası için bk. Süleymaniye Ktp., Esad Efendi, nr. 3070).

    4. Şerḥu’ş-Şâfiye li’bni’l-Ḥâcib. Farsça bir eser olup burada eş-Şâfiye’nin bazı yerleri şerhedilmiştir (bk. , II, 1021). Köprülü Kütüphanesi’ndeki (nr. I, 1598) mecmuada bulunan eş-Şâfiye’nin sonundaki Farsça risâle muhtemelen bu şerhtir.

    5. Fâʾide li-taḥḳīḳi lâmi’t-taʿrîf. Harf-i ta‘rifin bazı özellikleri üzerinde duran tek varaktan ibaret bir risâle olup Köprülü (nr. I, 1593/21) ve Süleymaniye (Reşid Efendi, nr. 1032/39) kütüphanelerinde nüshaları mevcuttur.

    6. Risâle Mâ ene ḳultü. Teftâzânî’nin Telḫîṣü’l-Miftâḥ üzerine yazdığı ve el-Muṭavvel diye tanınan şerhte geçen “mâ ene ḳultü” ibaresiyle ilgili olarak yazılmıştır. Aynı adla başka müelliflerin de risâleleri vardır (bk. , I, 888). Risâle fî beyâni sebebi taḳdîmi’l-müsnedi ileyh diye de anılır (nüshaları için bk. Köprülü Ktp., nr. III, 704/3; Râgıb Paşa Ktp., nr. 374, vr. 208-211; Süleymaniye Ktp., Reşid Efendi, nr. 1032/30). Abdülgafûr-i Lârî bu risâle üzerine bir başka risâle yazmıştır (Risâle ʿalâ Risâle Mâ ene ḳultü, bk. Köprülü Ktp., nr. III, 704/4).

    7. Risâle fi’l-ḥamd. Seyyid Şerîf el-Cürcânî’nin el-Ḥâşiyetü’l-kübrâ’sında söz konusu ettiği “hamd” ile ilgili sözlerinin tahkikine dair bir risâledir (bk. , I, 862). Baş tarafında Ali Kuşçu bu risâlesini el-Fetḥiyye’den sonra yazdığını bildirmektedir (Süleymaniye Ktp., Fâtih, nr. 5384/9).

    Kaynaklarda Ali Kuşçu’ya nisbet edilen, ancak nüshaları tesbit edilemeyen başka eserler de vardır: Târîḫu Ayasofya, Tefsîrü’z-zehrâveyn, Maḥbûbü’l-ḥamâʾil, Risâle fî ḥalli eşkâli’l-ḳamer, Risâle fî mevżûʿâti’l-ʿulûm, Meserretü’l-ḳulûb fî defʿi’l-kürûb (bk. , I, 286, 448, 572, 883; II, 1676; , III, 486-487; Adıvar, s. 47).(kaynak:İslam Ansiklopedisi)

  • 1598 - Yi Sun-sin, Koreli Amiral (d. 1545)
  • 1687 - William Petty, İngiliz iktisatçı, bilim insanı ve filozof (d. 1623)
  • 1774 - François Quesnay, Fransız hekim ve iktisatçı (d. 1694)

  • Toplum konusunda genel bir kuram ileri süren ve biri felsefi ("doğal düzen") öbürü iktisadi ("katışıksız ürün") nitelikli iki temel kavrama dayanan fizyokrasinin ya da fizyokratlar okulunun kurucusu Quesnay , öğretisini, Diderot'un Ansiklopedisi'ne yazdığı iki maddeyle ("çiftçi" (1756) ve "tahıl" (1757)) ortaya koydu. 1758'de doğal iktisat yasaları görüşünü biçimlendirdiği temel yapıtı İktisadi Tablo yayınladı. Toplumsal yapıdaki zenginliğin kaynağının yalnızca tarım olduğunu ileri süren Quesnay, serbest mübadeleye ve özellikle tahılların serbest dolaşımına önem verilmesini istemiştir.

  • 1783 - Johann Adolph Hasse, Alman besteci (d. 1699)
  • 1859 - Wilhelm Grimm, Alman masal yazarı (d. 1785)
  • 1897 - Alphonse Daudet (13 Mayıs 1840 - 16 Aralık 1897), 
  • Fransız yazar. Naturalizm akımının temsilcisidir. Sapho, Değirmenimden Mektuplar eserleriyle ünlüdür. Ayrıca Jack diye ünlü bir dünya klasiği vardır. İyi bir eğitim aldıktan sonra Alais Koleji'nde "etüt denetleyicisi" olarak görev yaptı. Edebiyat alanında çalışmalar yapmak üzere Paris'e gitti. İlk defa "Les Amoureuses (Aşık Kadınlar)" (1858) adlı şiir kitabıyla tanındı. Değirmenimden Mektuplar kitabıyla adını dünyaya duyurmayı başardı. Alphonse Daudet, Nimes'de bir tüccar ailenin çocuğuydu. Oldukça avare bir gençlik döneminden sonra ailenin iflâsı üzerine on beş yaşında öğrenimini yarıda bırakmak zorunda kaldı. Paris'te kendi halinde bir gazeteci olan ağabeyi Ernest'in yanına gitti. Ertesi yıl (1858), yayımladığı bir şiir derlemesinde Aşık Kadınlar, onu edebiyat çevrelerine tanıttı. Asıl başarıya, güneydeki gençliğinin ve başkente gelişinin hikâyesi olan Küçük Şey (1868) ve özellikle Provence yöresini sade bir dille canlandıran eğlendirici masallar derlemesi olan Değirmenimden Mektuplar (1869) ile kavuştu. Taraskon'lu Tartarin, Tartarin Alpler'de, Taraskon Savunması ve Taraskon Limanı ile, Daudet muziplik ve canlılık dolu bir küçük taşra dünyası yaratmıştır. Böylelikle, karikatüre yakın gülünç bir güney folklorunun doğmasına katkıda bulunmuş oldu. Alfonse Daudet daha sonra 1897 senesinde öldü.
  • 1921 - Camille Saint-Saëns, Fransız besteci (d. 1835)
  • 1945 - Giovanni Agnelli, İtalyan iş insanı (d. 1866)
  • 1956 - Ercüment Ekrem Talu, Türk mizah yazarı ve gazeteci (d. 1886)
  • 1965 - W. Somerset Maugham, İngiliz romancı ve oyun yazarı (d. 1874)
  • 1974 - Kostas Varnalis, Yunan şair (d. 1884)
  • 1982 - Colin Chapman, İngiliz tasarımcı (d. 1928)
  • 1989 - Silvana Mangano, İtalyan oyuncu (d. 1930)
  • 1989 - Lee Van Cleef, Amerikalı sinema oyuncusu (d. 1925)

  • 2002 - Rakım Ziyaoğlu, Türk gazeteci ve yazar (d. 1906).     Galatasaray Lisesini ve İstanbul Üniversitesini Hukuk Fakültesini bitirdikten (1932) sonra aynı yıl Galatasaray Lisesine öğretmen ve müdür yardımcısı olarak atandı. Bir süre sonra öğretmenlikten ayrılarak gazeteciliğe başladı. İstanbul’da Cumhuriyet, Tasvir, Tan, Akşam ve Ekspres; İzmir’de  Halkın Sesi, Anadolu, Demokrat İzmir gazetelerinde düzeltmen, muhabir, sekreter olarak çalıştı  Galatasaray ve Akademi dergilerinin yayın müdürlüklerini yaptı. Ziyaoğlu, 1954 yılında gazetecilikten ayrılarak İstanbul Belediyesine girdi. Neşriyat ve İstatistik Müdürlüğüne vekâlet etti. Bu bölüme, Abidin Daver’in emekliye ayrılması üzerine müdür olarak atandı. Yoğun bir iş ve meslek hayatı içinde türlü konularda çok sayıda eser verdi. Çalıştığı gazetelerde Avrupa, Amerika, Afrika, Asya ve Ortadoğu ülkelerine yaptığı gezilerden renkli ve zengin içerikli röportajlar yayımladı. İstanbul adıyla yayımlanan Belediye Dergisini kurdu. Gazeteciler Cemiyeti üyesi ve Basın Şeref Kartı hamili idi. (ESERLERİ:) İçtimaî Meselelerde Ahlâk ve İlim (çeviri, A. Moquis’den), Afrodit Davasında Peyami Safa ve İ. Hakkı Konyalı, Sofra ve Salon Bilgileri (Silviyo Fontana ile), Millî Refah Meseleleri, Cumhuriyet Devrinde İstanbul (Abidin Daver ile birlikte), Turistik İstanbul Rehberi (H. Lokmanoğlu ve E. Erer’le birlikte), İngilizce Turistik İstanbul Rehberi (H. L. ve E. E. ile), İstanbul Albümü I ve II, Tarih Boyunca Yassıada, Propaganda ve San’at, Tanrıya Giden Yollar, İstanbul Şehreminleri ve Belediye Reisleri ve Belde İşleri Tarihi.
  • 2006 - Stanford Shaw, Amerikalı tarihçi (d. 1930)
  • 2009 - Ali Taygun, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu ve yönetmen (d. 1943)
  • 2017 - Keely Smith, Amerikalı Grammy ödüllü kadın pop ve caz müziği şarkıcısı (d. 1928)

  • 2017- Z'EV (doğum adı: Stefan Joel Weisser; 8 Şubat 1951, Los Angeles – 16 Aralık 2017, Los Angeles), Amerikalı şair, perküsyonist ve müzik sanatçısıdır. Birçok plak şirketi için endüstriyel malzemelerden kendi perküsyon seslerini kayıt ederek yarattığı biliniyordu. Sanayileşme müziğinin öncüsü olarak anıldı.Metin ve sesle yaptığı çalışmalar, Kabala'nın yanı sıra  Afrika, Afro-Karayipler  ve Endonezya müzik ve kültüründende etkilenmiştir. 1986-1990 yılları arasında  Hollanda'daki  Amsterdam Yeni Dans Geliştirme Tiyatro Okulu'nda Kompozisyon ve Doğaçlama Konusunda Konuk Öğretmen oldu. Dansçı Ria Higler ile birlikte, dört yıllık bir eğitim döneminin bir yılı boyunca rehberlik yapmıştır. Yaptığı ses kayıtları ve müzik çalışmaları C.I.P., Cold Spring, Die Stadt, Soleilmoon, Tzadik Plakçılık, Subterranean ile Touch gibi müzik firmalarınca yayınlanmıştır.Müzisyen ve şair Z'EV, 14 Mart 2016'da Kansas'ın Dodge City kenti yakınlarında Cimarron yerleşkesi civarında içinde bulunduğu yolcu treninin raydan çıkması sonucu meydana gelen kazada ileri derecede sakatlanma yaşamış ancak bu olaydan sonra sağlık sorunları devam etmesine karşın çalışmaya devam etmiştir. Kazadan sonra birçok sağlık problemi yaşayan sanatçı Z'EV adıyla bilinen Stefan Joel Weisser 16 Aralık 2017'de 66 yaşında sepsis nedeniyle ölmüştür
  • 2019 - Sevim Tekeli, Türk bilim tarihi profesörü (d. 1924)


    (derleyen: mstfkrc)

Posted by at

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Kaydol: Kayıt Yorumları (Atom)