KISA KISA GÜNDEM - 9 ARALIK 2023 -

 Merkez Bankası 39 ton altın aldı(Tolga UĞUR-SÖZCÜ)

TCMB, üçüncü çeyrekte 39.2 ton altın alarak dünya genelinde üçüncü sıraya yerleşti. TCMB yıl genelinde ise 44 ton altın sattı. TÜRKİYE Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), altın rezervini üçüncü çeyrekte 39.2 ton artırdı. Dünya Altın Konseyi’nin üçüncü çeyreğe ilişkin verilerine göre Çin Merkez Bankası üçüncü çeyrekte altın rezervini 78 ton artırarak en çok altın alan merkez bankası ünvanını aldı. Çin’i 56.6 ton ile Polonya takip ederken, TCMB de 39.2 tonluk altın alımıyla üçüncü sırada yer aldı. Kazakistan’ın merkez bankası 4.15 ton altın satarak 1 tonun üzerine altın satan tek merkez bankası oldu.(2023’TE 44 TON SATTI) Dünya Altın Konseyi’nin verilerine göre merkez bankalarının altın alımı 2023’te devam ederken, TCMB ise diğerlerinden olumsuz ayrıştı. 2023’ün Ocak-Ekim döneminde altın rezervini 200 tondan fazla artıran Çin Merkez Bankası ilk sırada yer alırken, 100 tondan fazla altın alan Polonya’nın merkez bankası da ikinci sıraya yerleşti. Aynı dönemde en çok altın satan merkez bankası ise TCMB oldu. TCMB, seçimden önce, mart-mayıs dönemindeki yoğun altın satışlarının etkisiyle altın rezervini 2023’te 44 ton azalttı. 2023’te altın rezervinde somut düşüşlerin görüldüğü diğer ülkeler ise Kazakistan, Özbekistan ve Kamboçya oldu. Dünyanın en büyük altın rezervine sahip ülkesi ise bir kez daha ABD oldu. ABD, 8.133 tonluk altın rezerviyle açık ara farkla ilk sırada yer aldı. İkinci sıradaki Almanya’nın 3.352, üçüncü sıradaki İtalya’nın ise 2.451 tonluk altın rezervi bulunuyor. Türkiye ise 478.97 tonluk rezerv ile dünyada 11’inci sırada yer alıyor. Bir diğer yandan, döviz rezervinde ise Türkiye 30’uncu sırada yer alıyor. Üçüncü çeyrek itibarıyla TCMB’nın 76.3 milyar dolarlık döviz rezervi bulunuyor.(Merkez bankalarının ilgisi sürecek)  DÜNYA Altın Konseyi, merkez bankalarının geçen yıl başlayan ve bu yıl devam eden altına ilgisinin 2024’te de sürdürmesini bekliyor. Konsey, merkez bankalarının 2022’de kırılan altın alım rekorunu bu yıl bir kez daha kırmasının olası olduğunu belirtti. Konsey’in 2024 yılına ilişkin raporunda, merkez bankalarının altın alımlarının son iki yıla kıyasla azalmasına rağmen sarı metale yönelik ilginin süreceği öngörüldü. Konsey’in hesaplamasına göre merkez bankalarının artan talebi, bu yılın en çok kazandıran yatırım araçlarından altının yüzde 10 değerlenmesini sağladı.

Bodrum Cennet Koyu’nda talana tam gaz devam!(Yaşar Anter-Sözcü)

İnşaat yasağı kalktı, Cengiz Holding arkeolojik ve doğal sit alanına daldı. Yüzlerce kamyon, onlarca iş makinasıyla ‘Cennetkoy Projesi’ne başladı.(https://www.sozcu.com.tr/bodrum-cennet-koyu-nda-talana-tam-gaz-devam-p6450)

TOKi, Kuşadası’nda 1.5 milyon m2 alanı imara açtı, betona boğacak!(Hakan Kaya-Sözcü)

Kuşadası Belediye Başkanı Ömer Günel, bu taşınmazların büyük bir kısmında yapılaşmanın başladığını söyledi. Duruma tepki gösterdi...(https://www.sozcu.com.tr/toki-kusadasi-nda-1-5-milyon-m2-alani-imara-acti-betona-bogacak-p6449)

Koza’ya Giresun için onay... Tarım arazisinde altın arayacaklar(Şeyda Öztürk-Cumhuriyet)

Kayyum tarafından yönetilen Koza Altın’ın projelerine yenisi eklendi. Sadece bu yıl 34 maden için başvuruda bulunan Koza Altın’ın, Giresun’daki projesine onay çıktı. Şirket, tarım arazisinde altın arayacak. Madenin ekonomik ömrü sadece iki yıl.(https://www.cumhuriyet.com.tr/turkiye/kozaya-giresun-icin-onay-tarim-arazisinde-altin-arayacaklar-2149633)

Rektör için YÖK’e başvuru... Mahkemeden yargılama istemi!(Sena Tufan-Cumhuriyet)

Pamukkale Üniversitesi’ne para karşılığı kayıt skandalına tepkiler sürerken rektör Prof. Dr. Ahmet Kutluhan hakkında “görevi kötüye kullanma” iddiasıyla suç duyurusu yapıldı. YÖK soruşturmaya izin vermedi. Mahkeme, “Yargılansın” dedi.(https://www.cumhuriyet.com.tr/turkiye/rektor-icin-yoke-basvuru-mahkemeden-yargilama-istemi-2149644)

Tatlı devi Tatbak’a kayyum atandı(Fahrettin Öztürk-Cumhuriyet)

Türkiye’nin önde gelen gıda üretim fabrikalarına sahip olan Tatbak grup şirketlerinde, büyük ortak Zeki Doruk ile diğer ortak İsa Albayrak arasında çıkan anlaşmazlıklar sebebiyle İsa Albayrak, şirketlerden ayrılmak ve ortaklık payını almak için İstanbul Anadolu Adliyesi’nde ticari davalar açtı.(https://www.cumhuriyet.com.tr/turkiye/tatli-devi-tatbaka-kayyum-atandi-2149632)

Danıştay bakanın kararını kaldırdı: AKP'li belediye başkanı Yücel Yılmaz'a soruşturma izni(Mehmet Oflaz-Cumhuriyet)

Danıştay, Sayıştay’ın tespit ettiği usulsüzlere ilişkin AKP’li Balıkesir Büyükşehir Belediye Başkanı Yücel Yılmaz’a soruşturma izni vermeyen İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya’nın kararını iptal etti.(https://www.cumhuriyet.com.tr/turkiye/danistay-bakanin-kararini-kaldirdi-akpli-belediye-baskani-yucel-2149640)

Yağmurda su basan, depremde pisti yarılan havalimanı için ihale: Rant inadı(Cengiz Karagöz-Cumhuriyet)

Bilim insanlarının uyarılarına karşın Amik Ovası’na yapılan Hatay Havalimanı’nın aynı yere yeniden inşa edileceği açıklandı. İktidar, karar için “Çünkü başka yer yok” dedi. Yağmurda su basıp kullanılmaz hale gelen, 6 Şubat depremlerinde pisti hasar gören havalimanı için yeni hazırlanan proje tartışma yarattı.(https://www.cumhuriyet.com.tr/turkiye/yagmurda-su-basan-depremde-pisti-yarilan-havalimani-icin-ihale-rant-2149627)

Gençlik festivali değil, iş kuyruğu(Oğulcan Aydın-Birgün)

İBB tarafından düzenlenen istihdam fuarına katılan gençler uzun kuyruklar oluşturdu. İBB yetkilileri, dört yılda İBB kariyer portalı üzerinden 1,7 milyon, istihdam ofislerine ise 800 bin kişinin başvurduğunu söyledi.(https://www.birgun.net/haber/genclik-festivali-degil-is-kuyrugu-489422)

Okullarda imam yurtta ‘danışman’(Mustafa Bildircin-Birgün)

     Muş Malazgirt KYK Yurdu’nda “manevi hayat atölyesi” yapılmıştı. (Fotoğraf: Diyanet İşleri Başkanlığı)

KYK’lerde, “Manevi Danışmanlık Hizmetleri” sürüyor. Yozgat’ta Sürmeli KYK Yurdu’nda 2 öğrencinin yaralandığı asansör kazasından sonra, KYK Çamlık Yurdu’nda, “Manevi Hayat Atölyesi” yapıldığı öğrenildi.(https://www.birgun.net/haber/okullarda-imam-yurtta-danisman-489413)

Her yerde Diyanet TV zorunluluğu(Berkay Sağol-Birgün)

ÇEDES projesiyle imamlar okullara girmeye devam ediyor. MEB Din Öğretimi Genel Müdürlüğü tarafından eğitmen kılavuzu gönderilirken Diyanet TV detayı dikkat çekti.(https://www.birgun.net/haber/her-yerde-diyanet-tv-zorunlulugu-489414)

Yunan adalarına "kapıdan 7 günlük vize" uygulaması AB Komisyonu'nca onaylandı(Birgün)

Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Öncü Keçeli, Yunanistan yetkililerinin "Türk turistlere Yunan adalarında bir hafta vize" uygulamasına ilişkin çalışmanın Avrupa Birliği (AB) Komisyonunca onaylandığını ve konuya ilişkin bir yönetmeliğin Yunan makamları tarafından hazırlanmakta olduğunu bildirdi.(https://www.birgun.net/haber/yunan-adalarina-kapidan-7-gunluk-vize-uygulamasi-ab-komisyonu-nca-onaylandi-489376)

Tütünün yüzde 92'si yabancı kontrolünde(Birgün)

Türkiye İstatistik Kurumu, yabancı kontrollü girişim sayılarını ve yabancı kontrolünün en yoğun olduğu faaliyet kollarını açıkladı. Verilere göre tütün yüzde 91,8'lik yabancı kontrol payı ile ilk sırada yer alıyor.(https://www.birgun.net/haber/tutunun-yuzde-92-si-yabanci-kontrolunde-489396)

Elektrikte kamunun payı kuşa döndü(Mustafa Bildircin-Birgün)

Yurttaşı ağır faturalarla karşı karşıya bırakan iktidar, kamunun mali yapısını da altüst etti. 2002’de yüzde 32 olan elektrik üretiminde özel sektörün payı eylül itibarıyla yüzde 83’e fırladı, EÜAŞ’ın payı yüzde 15,4’e çakıldı.

AKP iktidarının "elektrikte özelleştirme" tercihinin doğrultusunda 2004 yılında, “Elektrik Enerjisi Sektörü Reformu ve Özelleştirme Stratejisi Belgesi” hazırlandı. IMF ile 2005 yılında, “19’uncu Stand-By anlaşması” imzalayan iktidar, elektrik üretim ve dağıtım şirketinin özelleştirilmesi çalışmalarını hızlandırdı. Anlaşma kapsamında 2008-2013 döneminde enerjide üretim ve dağıtım özelleşti.

ÜRETİMDE ERİME

Elektrik dağıtımında özelleştirme, bir türlü giderilemeyen altyapı sorunları ile yüksek faturaları beraberinde getirdi. Elektrik üretiminde özelleştirme ise kamunun yükünü katlayarak artırdı. 2002 yılında elektrik üretiminin yüzde 60’ını tek başına karşılayan EÜAŞ’ın üretimdeki payı yıllar itibarıyla giderek eridi.

2008’de yüzde 48’e kadar düşen EÜAŞ'ın elektrik üretimindeki payı, 2013 yılında yüzde 33’e, 2021 yılı sonu itibarıyla ise yüzde 16,2’ye kadar düştü. Erime, 2022 ve 2023 yıllarında da sürdü. EÜAŞ'ın elektrik üretimdeki payı 2022 yılında kayıtlara, yüzde 16,07 olarak geçti. 

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu'nun (EPDK) 2023 yılının Ocak-Eylül dönemine yönelik verileri ise özelleştirmenin elektrik üretim alanında yarattığı tahribatı gözler önüne serdi. Buna göre, 2023’ün dokuzuncu ayının sonunda EÜAŞ’ın elektrik üretimindeki payı, yalnızca yüzde 15,4 ile ifade edildi.

EÜAŞ’ın payının yüzde 15,4’e kadar düştüğü 2023 yılının eylül ayı sonu itibarıyla elektrik üretiminin kuruluşlara göre dağılımı ise şöyle sıralandı:

Serbest üretim şirketleri: Yüzde 83,3

İşletme hakkı devredilen: Yüzde 1,1

Yap-İşlet-Devret: Yüzde 0,09

KATLANAN HAZİNE BORCU

Üretimde payı giderek azalan EÜAŞ’ın mali dengesi de bozuldu. Kurumun, Hazine’ye olan borcu, Kasım 2023 itibarıyla 125 milyon 951 bin TL olarak gerçekleşti. Kurumun Hazine borcunda dönemlere göre yaşanan değişim ise şöyle kaydedildi:

2020: 87,6 milyon TL

2021: 105,3 milyon TL

2022: 103,3 milyon TL

2023 (Ocak): 106 milyon TL

2023 (Haziran): 118,9 milyon TL

(derleyen: mstfkrc)