Muhalefetle polemik, iktidara destek: Bayraktarların gücü Saray’dan geliyor (Öncü Durmuş -Birgün)
İsrail’in Gazze’ye saldırıları karşısında iktidarın, halkın tepkisini bastırmak amacıyla göstermelik aldığı ticari kısıtlama kararının tartışmaları sürüyor. Kararın ardından İsrail’e gönderilen ticari kalemlerin ortaya çıkarması ile beraber Bayraktar ailesi ise bir kez daha siyasetin gündemine girdi.
AKP’li Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın damadı Selçuk Bayraktar ve kardeşi Haluk Bayraktar’ın yönettiği Baykar adlı şirketin İsrail’e satılan jet uçağı yakıtını sağladığı iddiaları sıkça konuşulmaya başladı.
İddialar sonrası Baykar Genel Müdürü Haluk Bayraktar önceki gün İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nu hedef alarak hakaretler savurdu. Bayraktar’a cevap İBB resmi hesabından ‘Suç duyurusunda bulunacağız’ açıklaması ile verildi.
Haluk Bayraktar’ın terör söylemleri üzerinden İmamoğlu’nu ve danışmanını hedef alması ise gözleri bir kez daha Bayraktar ailesine çevirdi.
Savunma sanayi alanında faaliyet yürüten Bayraktar ailesi, sık sık kamuoyunun önünde parlatılarak, ‘hava savunma sistemlerinde üstün başarı’ sloganları ile iktidarın toplumda artırmaya çalıştığı milliyetçilik duygusunun aracısı kılındı. Baykar şirketine bağlı üretilen İHA ve SİHA’lar özellikle iktidarın savaş politikaları doğrultusunda eleştiriye kapalı bir alan olarak pazarlandı.
GÖRÜNMEZ BİR ZIRHLARI VAR
Siyaset üstü bir konumlanışa getirilen Bayraktar ailesine, AKP iktidarı ile kurduğu ilişki düzleminde görünülmez bir zırh bahşedildi. Eleştirildiği an yargının devreye girdiği, binlerce trolün saldırıya geçtiği bir durum oluşturuldu.
Baykar şirketini yöneten iki kardeş olan Haluk ve Selçuk Bayraktar’ın isimleri ise siyasetten hiçbir zaman ayrılmadı.
AKP’li Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın da damadı olması ile öne çıkan Selçuk Bayraktar sık sık siyaset hedefim yok dese bile ülkenin en kritik zamanlarında siyasetin en çok konuşulduğu aktörlerden birisi oldu. Bir dönem Erdoğan’ın kendisinden sonra Selçuk Bayraktar’ı hazırlıyor iddiası bile gündemde kendine uzun bir dönem yer buldu.
Ancak siyasetin göbeğinde olan bu figürlerin en önemli özelliği Erdoğan’ın her kritik seçim öncesinde muhalefete yönelttiği terör suçlamalarına verdiği destek oldu.
Mayıs seçimleri öncesinde Haluk Bayraktar’ın Kılıçdaroğlu’nu hedef alarak başlattığı tartışma Selçuk Bayraktar’ın da o dönem Millet İttifakı içerisinde bulunan Deva Partisi Genel Başkanı Ali Babacan’a ‘Engelleme’ imaları ile devam ettirildi.
YURTTAŞIN ÇOCUKLARI İŞSİZ
Öte yandan Bayraktar ailesinin AKP iktidarı dönemindeki büyümesi de dikkat çekici. Geçtiğimiz haftalarda açıklanan Forbes’in ‘En zenginler listesi’ne giren damat Selçuk Bayraktar, Türkiye’de 24, dünyada 2 bin 410’uncu zengini oldu. Bayraktar’ın iktidarla birlikte büyüyen gelişimi ise her dönem ona belirli ayrıcalıkların yolunu açtı.
ABD Büyükelçisi Jeffry Flake’in ile beraber ABD donanmasına ait dünyanın en büyük uçak gemisi USS Gerald R. Ford’u incelemeye giden Türkiye’deki komutan ve subayların bulunduğu ekibe eşlik eden Bayraktar’ın ziyareti bunun en somut örneklerinden olmuştu.
Öte yandan halkın içerisinde özel bir konuma getirilen Bayraktar ailesi zenginliğine zenginlik katarken ülkedeki ekonomik krizi derinleştiren AKP iktidarı, emekliyi, işçiyi, gençleri, kadınları sefalet ücretlerine mahkûm etmeye devam ediyor. Yandaşlar ise Bayraktar’a vergi rekortmeni sıfatıyla övgüler düzüyor.
CHP Grup Başkanvekili ve İstanbul Milletvekili Gökhan Günaydın yaşanan son gelişmeleri değerlendirdi.
Savunma sanayinde ilk
4 ŞİRKET, KAMU ŞİRKETİ
Bayraktar grubunun AKP döneminde parlatıldığını belirten Günaydın, pazarlandığının tersine ülkenin en başarılı şirketlerinin kamu kuruluşları olduğunu belirtti. Günaydın, “Dünya sıralamasında bu alanda Türkiye’den ilk 100’e giren 4 şirketimiz var. Ve bütün bu şirketlerimiz kamuya ait. Hatta bunlardan 3’ü AKP dönemi öncesinde kurulan şirketler olurken 1’i AKP’nin döneminde kuruldu. O da 100’üncü olarak listede” dedi.
Bayraktarların savunma sanayinde haksız desteklerle ve büyük kaynaklarla yükseltildiğini belirten Günaydın, şöyle konuştu:
“İhracatta çok ciddi desteklerle AKP iktidarının en önemli nem alıcısı olan bu grup kritik zamanlarda siyaseten yarattıkları polemiklerle ortaya çıkıyorlar. Siyasi değiliz söylemlerinin arkasına sığınarak siyasetin içerisinde kendilerine yer alıyorlar. Şu ana kadar muhatap olarak kabul etmedik bundan sonra da etmeyeceğiz. Ancak Erdoğan sonrası bir döneme hazırlanma düşünceleri var ise şimdiden ortaya çıksınlar. Böyle CHP Genel Başkanı Özgür Özel’i ve İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu’nu hedef alarak kendilerine yol aramasınlar”
7 Ekimden bu yana İsrail ile 2 milyar dolarlık ihracat yapıldığının da altını çizen Günaydın, “Bunlar kalem kalem listeli ancak kimin ne oranda ne yaptığını tam olarak bilmiyoruz. Yine de herkes bilsin ki yanlış yapılan ne varsa, bu ülke hukuk devletine tekrar kavuştuğunda her şeyin kovuşturması da hesabı da sorulacaktır” ifadelerine yer verdi.
Mücadele bütün Datça kıyıları için (Berkay Sağol-Birgün)
Ülkedeki kıyılar özel işletmeler tarafından işgal edilerek halkın ücretsiz kullanımına kapatılıyor. Şezlongsuz Datça İnisiyatifi, Datça’da kıyıların hukuksuz bir şekilde kiralanmasına karşı geçen yıldan beri mücadele ediyor.(https://www.birgun.net/makale/mucadele-butun-datca-kiyilari-icin-521272)
Yanan ormanlara RES dikecekler (Aycan KARADAĞ -Birgün)
İktidarın hareket alanı daraldı: Erdoğan iktidarının dönüm noktası (Havva Gümüşkaya-Birgün)
Kemer sıkma programı seçim sonuçlarını etkiledi mi? Yerel seçim sonuçlarının ardından iktidarın ekonomik ve siyasi anlamda alanı daraldı mı? Seçim sonuçlarının ardından muhalefetin önüne koyması gerekenler neler?
Türkiye’nin önde gelen iktisatçılarından Prof. Dr. Korkut Boratav, seçim sonuçlarına ilişkin “SHP’yi ilk parti konumuna getiren 1989 yerel seçim sonuçları, Turgut Özal dönemine son veren kritik aşamayı başlatmıştı.
2024 seçim sonuçları, Erdoğan dönemi için de benzer bir dönüm noktası olabilir” öngörüsünde bulundu. Boratav, bugünkü ortamı yaratan neoliberal/Şimşek programına karşı iktidar adaylığını üstlenen CHP’nin, yerel yönetimlerin dışında tüm Türkiye için tasarlayacağı alternatifin önem taşıdığını vurguladı.
YÖNETİM KADROSU ETKİLİ
AKP'nin yenilgisinde yüksek enflasyon nedeniyle toplumdaki yoksullaşma etkili oldu mu? Olduysa uzun süredir artan yoksulluk ve hayat pahalılığı gündemdeyken neden 14 Mayıs seçimlerinde değil de şimdi etkili oldu?
Mayıs 2023 ve Mart 2024 seçimlerinin sınıfsal dökümünün karşılaştırılması henüz yapılmadı. Ama on aylık süre içinde AKP galibiyetinin yenilgiye dönüşmesinde halk sınıflarında yoksullaşmayı sürdüren ekonomik etkenlerin belirleyici olduğu söylenebilir. Temel farkın yoksullaşma olgusunda değil, bu olgunun algılanmasında olduğunu düşünüyorum.
Oyların dağılımındaki değişimlerle ilgili bazı genel tespitler yapmakla başlayalım. Trakya’dan Adana’ya uzanan kıyı şeridinde, Güneydoğu Anadolu’da, ayrıca Eskişehir ve Ankara’da Cumhurbaşkanlığı seçiminde Erdoğan azınlıkta kalmıştı. Yerel seçimlerde Saray iktidarının azınlığa düştüğü coğrafyaya Karadeniz’den, İç-Ege’den ve Orta Anadolu’dan iller de eklendi.
On ay içinde yapılan iki seçime katılım oranı 5,7 puan geriledi. Bu gerilemenin partilere yansımasının büyük ölçüde Saray’a dönük seçmen desteğinin erimesi biçiminde gerçekleştiği anlaşılıyor. Bu tespit, 2019 ve 2024 yerel seçimleri karşılaştırıldığında somut olarak ortaya çıkıyor. Beş yılda AKP oyları 4,3 milyon azalmıştır.
Mayıs 2023 seçimi yapıldığında Türkiye’nin tüm emekçi katmanları, son yıllara damgasını vuran, enflasyonun hızlandırdığı ağır bir bölüşüm şokundan geçmekteydi. Bu şok, kentli nüfusun örgütsüz emekçi katmanlarında gelir düzeylerinin de erimesine, yani mutlak yoksullaşma boyutuna ulaşmıştı. Bu vahim olgunun sorumluluğu açıkça iktidara düşmekteydi.
Bu olgu ve iktidarın sorumluluğu algılanmadıkça oylara yansıyamaz. Muhalefetin tespitleri, aktarılması, iletişim yöntemleri eleştirilebilir. Ama bunların algılanmasını frenleyen temel etken, toplumun en yoksul katmanlarında tutucu-İslamcı ideolojinin hegemonyası olmuştur. Bu hegemonya başta eğitim sistemi olmak üzere devlet aygıtlarının, kamu kaynaklarınca beslenen İslamcı sermayenin, medyanın, cemaat-tarikat, AKP örgütlerinin 20 yıllık birikimli etkileri ile sağlandı.
Mayıs 2023 ile Mart 2024 arasında değişen nedir? Olgular (özellikle enflasyon) ideolojik yanılsamayı aşındıracak boyuta ulaşmış olabilir. Mansur Yavaş, Ekrem İmamoğlu gibi karizmatik yerel liderler önem kazandı; “içi boş ideolojik söylemlerin kullanım tarihinin geçtiğini” açığa çıkardı. CHP’de yönetim kadrosunun yenilenmesi de ayrıca etkili oldu.
4 yıllık seçimsiz dönemde AKP’nin ekonomide ve siyasal anlamda atacağı ne gibi adımlar bekleniyor? Anayasa tartışmaları yeniden gündeme gelir mi? Bu anlamda iktidarın alanı daraldı mı?
SHP’yi ilk parti konumuna getiren 1989 yerel seçim sonuçları, Turgut Özal dönemine son veren kritik aşamayı başlatmıştı. 2024 seçim sonuçlarının, Erdoğan dönemi için de benzer bir dönüm noktası olabilir.
Ekonomide ve siyasette iktidarın hareket alanı daralmıştır. İktidar, kısa vadeli iktisat politikalarında Mehmet Şimşek’in temsil ettiği reçeteye mahkûmdur. Bu yenilgi ortamında Saray’ın (özellikle Erdoğan’ın adaylığını mümkün kılan) bir Anayasa değişikliği için siyasal enerji toparlaması mümkün görülmüyor. Büyük bir sürpriz olmazsa TBMM’nin bileşimi de buna imkân vermiyor.
EKONOMİ KÜÇÜLECEK
Seçimsiz geçireceği dönemde gelir dağılımındaki bozulmaya ilişkin beklentileriniz nedir?
Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in uyguladığı reçete, enflasyona ekonomiyi küçülterek son vermeyi öngörüyor. Şimşek, ekonomi yönetimini devraldığı günden bugüne “gelirler politikasını” ısrarla vurgulamaktadır; bu önceliği Orta Vadeli Programlar’a (OVP) da taşımıştır.
Bugünün ekonomik ortamı, 1990’lı yılların enflasyonuna benzemektedir. 1998 sonrasında kapsamlı bir IMF programı o enflasyona son verdi. Ekonomiyi iki yıl (1990 ve 2001’de) küçülterek ve AKP’yi iktidara getiren bir toplumsal bunalım yaratarak…
Şimşek’in programı da benzer bir senaryoyu içeriyor: Ücret ve emekli gelirleri enflasyonun gerisinde seyredecek; parasal daralma ve eşitsizlikleri artıran bir malî disiplin iç talebi çökertecek; ekonomi küçülecektir. Emek payının gerilemesine istihdam kayıplarının yaratacağı ilave yoksullaşma eklenecektir. 2002’de IMF programları içinde iktidar değişikliğine yol açan ekonomik, toplumsal ortam tekrar gündeme gelecektir.
REÇETEDE DURGUNLAŞMA
Seçim sonrası ekonomi yönetiminden gelen ilk açıklamalarda mevcut ekonomik reçetenin uygulanmasına devam edileceği yönünde. Büyük yenilgi yaşamış iktidar durgunluk ve ekonomide küçülmeyi göze alabilir mi?
Mevcut reçete durgunlaşma ve küçülme içeriyor. Erdoğan’ın temsil ettiği Saray iktidarı, bu reçeteyi içeren dört yıl sabretmeyi becerebilecek mi? Yerel seçim sonuçlarının yarattığı ortam, yeniden aday olmasına imkân veren bir anayasa değişikliğini gündem-dışına taşımıştır.
2015 sonrasında Saray, “ne pahasına olursa olsun büyümeye” öncelik verdi; şirketlere dönük bir kredi pompalaması ile neoliberal istikrar ilkelerini çiğnedi. Uluslararası finans kapital bu sapkınlığı “cezalandırmadı”; dış kredi akımlarını sürdürdü. Ekonomi bu sayede büyüdü; ama ağır bir bölüşüm şoku yaratarak… Önceki politikalara dönüşe izin verilmeyeceğini uluslararası finans çevreleri artık açıkça vurgulamaktadır. Dış kaynak akımlarının tıkanması onların elindedir; bir ödemeler dengesi ve dış borç krizi anlamına gelir.
Bu uyarılar nasıl bir gelecek öneriyor? Şimşek programı sonunda enflasyon son bulacaktır; ama 2002’deki Ecevit koalisyonunu iktidardan uzaklaştıran ekonomik ortamın (toplumsal bunalımın) bir benzerini yeniden yaratarak…
En geç 2028’de “yeni”, yani AKP’yi içermeyen bir iktidar, ekonomiyi onarmaya başlayacaktır. Bu tür bir “onarma”nın ekonomik çerçevesi IMF’nin Türkiye için orta dönemli öngörülerinde yer alıyor: “Ilımlı” (yüzde 3 civarına yerleşen) bir büyüme temposunun sağlayacağı istikrar senaryosu tasarlanıyor… İşsizlik, cari işlem açıkları, enflasyon oranları da istikrar içinde (“ılımlı”) seyredecek; dış kaynak girişleri bu ortamın sürdürülmesini mümkün kılacaktır. Şimşek programının bitiminde oluşan toplumsal bunalım ortamını sürekli kılan bir durgunlaşma…
Türkiye’nin geleceği olarak bu ekonomik ortam önerilmektedir…
Büyük bir zafer elde eden muhalefetin en büyük vaadi sosyal yardımlar oldu. Türkiye artık sosyal yardıma bağımlı bir ülke mi oluyor? Bu durumun bir tehlikesi var mıdır?
İktidarın makro-ekonomik politikalarının sistematik olarak emek-karşıtı olduğu bir ortamda muhalif yerel yönetimler telafi edici sosyal yardımlara öncelik vermek zorundadır. Sorudaki tespit, bu zorunluluktan kaynaklanıyor.
Öte yandan, bugünkü ortamı yaratmakta olan neoliberal/Şimşek programına karşı iktidara adaylığı üstlenmiş olan CHP’nin, yerel yönetimlerin dışında tüm Türkiye için tasarlayacağı alternatif önem taşıyor. Yukarıda betimlediğim neoliberal durgunlaşma modeline teslimiyet olasılığı gündemdedir. Bu yönelişin dış siyasette ABD yörüngesine sürüklenmeyi içeren bir seçenekle bütünleşmesi söz konusu olabilir.
Sol, sosyalist, devrimci, Cumhuriyetçi iktisatçılar, sosyal bilimciler, uzmanlar, emekli diplomat ve subaylar Türkiye’nin bu ikili teslimiyet cenderesine sürüklenmesine karşı dinamik alternatifleri tartışmak, oluşturmak durumundadır. İktidara aday olan CHP tabanında, örgütlerinde, bugünkü yönetimi içinde de aynı arayış vardır. Bunların birleştirilmesi gerekiyor.
Türkiye, çeyrek yüzyıla yaklaşan gri/karanlık bir dönemden geçti. Karanlığa kökten itiraz, Haziran 2013’te Gezi kalkışması ile ortaya çıktı; güncel siyasete taşınamadı. Sahipsiz kaldı.
2019 ve Mart 2024 yerel seçimleri, bu itirazın canlı devamıdır; hayatiyetinin sürdüğünü göstermiştir. Bir anlamda “geçici bir adres olarak” CHP’ye yönelmiştir. CHP’nin bu yönelişi özümsemesi büyük önem taşıyacaktır. Sadece CHP’nin değil, Cumhuriyetçi Sol’un sorunudur. Elbirliğiyle katkılar gereklidir.
ATM'lerde bayram sonrası yeni dönem başlıyor (Birgün)
Banka ATM'lerinde bayram sonrası yeni dönem başlıyor. Bankalar tarafından alınan karar sonrasında ATM'lerde 10 ve 20 TL'lik banknotlar artık olmayacak.(https://www.birgun.net/haber/atm-lerde-bayram-sonrasi-yeni-donem-basliyor-521297)
Kulis: MEB, yeni bir müfredat açıklayacak (Birgün)
Milli Eğitim Bakanlığı’nın yeni bir eğitim müfredattı hazırladığı öne sürüldü. Eğitim-İş Genel Başkanı Kadem Özbay, “Müfredat değişikliklerini de eğitimin bileşenleriyle paylaşmadan, büyük bir gizlilikle yürüttüğü ortaya çıktı” dedi.(https://www.birgun.net/haber/kulis-meb-yeni-bir-mufredat-aciklayacak-521281)
Bir rica da Erdoğan’dan: Bahçeli’den sonra cumhurbaşkanı da Akşener’e ‘Partinin başında kal’ çağrısı yaptı (Selda Güneysu-Cumhuriyet)
Olağanüstü kurultay kararı alan İYİ Parti Genel başkanı Meral Akşener’e, Şeker Bayramı dolayısıyla yapılan telefon görüşmesinde Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın “Ayrılmayın” dediği ileri sürüldü.(https://www.cumhuriyet.com.tr/siyaset/bir-rica-da-erdogandan-bahceliden-sonra-cumhurbaskani-da-aksenere-2195438)
İGA, CHP'ye geçen Bursa Büyükşehir Belediyesi ile olan sözleşmesini sonlandıracak (Cumhuriyet)
İktidarın CHP'li belediyelere yönelik maddi engellemeleri hız kesmeden devam ediyor. Son olarak bir engel de; 31 Mart'taki yerel seçimlerde yıllar sonra CHP'ye geçen Bursa Büyükşehir Belediyesi'ne gelmek üzere.(İGA 'SÖZLEŞMEYİ SONLANDIRACAK' İDDİASI) Buna göre İstanbul Havalimanı'nın işletmecisi İGA, Bursa Büyükşehir Belediyesi ile olan sözleşmesini sonlandırma kararı aldı. Bursa Büyükşehir Belediyesi, 15 Nisan'dan itibaren Bursa-İstanbul Havalimanı seferlerini sonlandırmak zorunda kalacak.
(derleyen: mstfkrc)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder