Afganistan’da Taliban yönetiminin üç yılı: Yasaklar, baskı, yoksulluk, açlık -Ela Ava-
Üç yıldır halkı yasaklar ve şiddetle ezen Taliban yönetimi Çin, İran, Rusya ve Orta Asya ülkeleriyle istikrarlı ilişkilerle desteklenen bu yeni "normal"i dünyaya kabul ettirecek bir plan sürdürüyor.
Bugün ABD ve NATO müttefiklerinin Taliban nedeniyle yirmi yıl işgal ettikleri Afganistan’ı terk etmelerinin ardından Taliban’ın Kabil’e yeniden girmesinin üçüncü yıl dönümü.
İdam, işkence, zorunlu göç ve gaspla geçen üç senede özellikle kadınlara ve kız çocuklarına yönelik şiddet ve ayrımcılık hız kesmeden devam etti. Taliban, sosyal hayata katılımı; seyahat, eğlence, araba kullanma ve spor gibi diğer alanları kadınlara yasakladı.
Taliban’ın kadınlar için uyguladığı baskılara kısaca bakalım.
YASAK, KIRBAÇ VE RECM
Taliban yönetiminin en önemli baskı unsuru zorunlu örtünme oldu. Afganistan’da kadınlar artık vücutlarını ve yüzlerini tamamen kapatmak zorunda. Kadınların bu talimatlara uymaması durumunda ailedeki erkeklere de işkence yapılıyor. Dolayısıyla aslında örtünme yasakları ve baskıları kadınlar için iki yönlü baskıyı arttırıyor. Hem Taliban tarafından uygulanan baskı hem aile içindeki erkeklerin baskısı.
Taliban’ın Ahlak Bakanlığına göre kadınların “mahremi olmadan” yurt içinde ve dışında seyahat etmeleri yasak. Bu kararın ardından kadınların parklara çıkması, restoranlara girmesi de yasaklandı. Şiddet mağduru kadınlara yardım ve barınma sağlamak amacıyla kurulan “Güvenli Evler” kapatıldı. Şiddet mağduru yüzlerce kadının ne şiddetten çıkış yolu ne de barınacak evi var.
Müfredatta değişiklik ve kız çocuklarına eğitimin yasaklanması ise bu üç yılda en çok tartışılan mesellerden biri oldu. Yetmedi, kadınların çalışması da yasaklanması. Bu yasak kadınların evlerde esnek ve güvencesiz şartlarda çalışmasına yol açtı.
Taliban Yüksek Mahkemesinin istatistiklerine göre üç yılda ülkede 715 kişi herkesin izlemesine açık olan sahra mahkemelerinde kırbaçlandı. Sadece 2024’te 221 kişi bu şekilde kırbaçlandı. Bunların 136’sı kadın.
Bu kişiler, evlilik dışı ilişki, hırsızlık, cinayet; kadınlar için başörtü kurallarına uymama, alkol kullanmak, mahremleri dışındaki kişilerle telefonda konuşmak gibi “suçlar”la suçlanarak kırbaç ve hapis cezalarına çarptırılanlar. Ayrıca Taliban’ın Yargıdaki Sözcüsü Abdul Malik Hakkani, 175 kişiye idam, 37 kişiye recm ve 4 kişiye canlı toprağa gömülme hükmü verdi.
HAZARALARA ZORUNLU GÖÇ
Afganistan nüfusunun yüzde 9’unu Hazara etnik grubu oluşturuyor. Son üç yılda Taliban çok sayıda Hazara’yı göçe zorladı. Panjshir, Baghlan, Takhar, Daykandi Hazaraları ve Erzegan vilayetleri sakinleri farklı bölgelere gönderildi. Dünya Panjşirliler Konseyi, aralarında kadın ve çocukların da bulunduğu 2 bin 477 kişinin yerinden edildiğini açıkladı. Konsey ayrıca 283 kişinin de Taliban tarafından öldürüldüğünü ve eyalete 21 bin Taliban askerinin yerleştiğini ekledi.
Geçtiğimiz günlerde Afganistanlı İnsan Hakları Savunucusu Leyle Forough Mohammadi, Hazaraların Taliban’a para ödediği videoyu paylaşarak şunları yazdı: “Kandır sakinleri evlerinde ve topraklarında kalabilmek için 30 milyon Afgan parası ödemek zorunda kaldı. Acımasız şiddet, zorunlu göç, toprak gasbı her zaman olduğu gibi devam ediyor.”
HALK AÇLIKLA BOĞUŞUYOR
Taliban, Afganistan yönetimini ele geçirdikten sonra Batı emperyalizmine bağlı birçok şirket ülkeden çekildi. Ancak bu üç sene boyunca ABD ve Çin arasında Afganistan’ın özellikle petrol kaynaklarına yönelik hamleler devam etti. Birleşmiş Milletler son üç yılda Afganistan’a en az 3 milyar 800 bin dolar gönderdi. ABD’nin ise bu süreçte 3 milyar dolar gönderdiği biliniyor.
Bunlar “insani yardım” adı altında yapılırken Taliban’ın bu paraları nereye harcadığı konusu şeffaf değil. Afganistan’da ekonomik durumun halk açısından tahammül dışı koşullara evrildiği süreçte Taliban Ekonomi Bakanı Din Muhammed Hanif, Kandahar Tekstil Fabrikasının yeniden açılış töreninde dünyanın Afganistan’a karşı “ekonomik bir savaş” sürdürdüğünü söylemişti. Oysa kuşatma politikalarından bahseden Taliban yönetimi üç sene boyunca özellikle Çin ile yeni mali anlaşmalara yelken açtı. Türkmenistan ile ticareti genişletmek üzere 200 milyon doların üzerinde 10 sözleşme imzaladı. İki ülke arasındaki ticaret hacmi 2024 yılının ilk altı ayında 461.4 milyon dolar açıklandı. Özbekistan ile de mali anlaşmalar yenilendi.
Taliban artık Çin, İran, Rusya ve Orta Asya ülkeleriyle istikrarlı ilişkilerle desteklenen ve diğer ülkeleri bu yeni “normale” kabul etmeye zorlayan uzun vadeli bir plan üzerinden devam ediyor. Doha’da Birleşmiş Milletler Afganistan konulu üçüncü uluslararası konferansta öne çıkanlar ise bunun bir göstergesi.
Halka dönersek... Afganistan’da Taliban yönetimiyle birlikte yoksulluk ve işsizlik arttı. Dünya Gıda Örgütü de Afganistan’ın GSYİH’sinin düştüğünü bildirdi. Buna göre Afganistan’ın GSYH’si 2022’de yüzde 20.7 iken bu rakam 2023’te yüzde 6.2’ye düştü. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı “Afganistan’da kalkınma” başlıklı açıkladığı son raporunda yaklaşık 34 milyon Afganistanlının gıda yardımına ihtiyacı olduğunu duyurdu. Bu rapora göre Afganistan halkının yüzde 85’i yoksulluk sınırının altında yaşıyor. Afganistan kalkınma raporu ülkede 27 milyon kişinin de doğal afetlerden etkilendiğini belirtiyor.
Rapora göre Afganistan halkının yüzde 78’i borçlu, ailelerin yüzde 57’si yeterli yiyeceğe erişemiyor ve ailelerin yüzde 15’i çocuklarını ağır işlerde çalıştırmak üzere çalışmaya yönlendirmiş.
DÜNYA TALİBAN'LA "DİPLOMASİ" PEŞİNDE
Tüm bunlara rağmen Taliban ile diplomatik görüşmelerin arttığı bir senenin içindeyiz. Bunun en bariz örneği, Taliban hükümetinin ilk kez haziran ayında Katar’da Birleşmiş Milletler ev sahipliğinde gerçekleşen görüşmelere katılmasıydı.
Afganistan’dan heyete başkanlık eden Taliban Hükümetinin Üst Düzey Sözcüsü Zabihullah Mücahid, bu toplantının Afganistan’ın “inzivadan çıktığına” dair kanıt olduğunu söyledi.
Batılı ülkelerin Kabil’deki büyükelçilikleri üç yıldır kapalıyken; Pakistan, Çin, Rusya, İran ve Orta Asya cumhuriyetleri Taliban’ı henüz yasal olarak tanımasa da Kabil ile fiilen diplomatik ilişkiler kurmuş durumda. Rusya da Taliban’ı terör örgütleri listesinden çıkarmaya hazırlanırken Pekin ayrıca Kabil’e ilk büyükelçisini atadı.
Tüm bunlar özellikle kadınların ve kız çocuklarının Afganistan’da yaşadığı acımasız yaşam koşulları sürerken gerçekleşiyor. Afganistan’da belirli ölçeklerde mücadele kanalları henüz tamamen kapanmış değil. Bir yandan kadınların vilayetlerde kurdukları örgütlerin çalışmaları kimi zaman sokaklara da yansırken önemli bir kısmı ise yeraltı çalışması sürdürmeye devam ediyor.
/././
250 kiloluk bomba, 18 kiloluk torba -Elif Görgü-
Gazze soykırımından Filistinlilere kanlı torbalar kaldı. Silah şirketlerine ise torba torba milyar dolarlar.
Hasan Ahmed’e 18 kiloluk bir plastik torba verdiler. İçinde et ve kemik parçaları. Bu senin 6 yaşındaki oğlun Ali dediler, git ve göm.
Ali’yi ve en az 93 Filistinliyi öldüren bomba 250 kilo ağırlığındaydı. İsrail 10 Ağustos günü bu bombalardan üç tanesiyle Gazze’de 6 bin Filistinlinin sığındığı Birleşmiş Milletlere bağlı El Tabin okulunu vurdu. Sadece 75 ölünün kimliği tespit edilebildi. 11’i çocuk. Tam kaç kişinin öldüğü bilinmiyor. Çünkü GBU-39 isimli bu bombalar öldürdüklerini parçaladı. Parçalar toplandı. Her 70 kiloluk plastik paket 1 insan kabul edildi. 18 kiloluk Ali hariç.
“Bu benim oğlum mu değil mi bilmiyorum, bu çantada ne taşıdığımı da bilmiyorum. Onun benim oğlum olduğunu söylediler ama ben hiçbir şey bilmiyorum ve bu çantada oğluma ait hiçbir şey görmüyorum” demiş babası gazetecilere.
ABD, aynı gün yaptığı açıklamada bombalama haberlerinden “derin endişe” duyduğunu belirtti. ABD’li yetkililer İsrail’e bomba gönderirken bol bol anksiyete ilacı kullanıyor olmalı. ABD’den İsrail’e akan silah ve askeri yardımlar listesi çok uzun. Bu listedekiler İsrail’in silahlarının yaklaşık yüzde 70’ini oluşturuyor. ABD Dışişleri Bakanlığı son olarak dün 20 milyar dolarlık yeni bir paket açıkladı. 20 milyar dolardan 70 kiloluk kaç torba çıkar?
İsrail’in Filistinlileri parçalamak için kullandığı GBU-39 bombaları Amerikan yapımı. Bunları İsrail’e ABD’li Boeing şirketi satıyor. 7 Ekim sonrası Boeing en az 100 GBU-39 bombasını İsrail’e gönderdi.
Uluslararası Af Örgütü de en az dört katliamda ABD yapımı mühimmat ve bileşenlerin kullanıldığını tespit etti.
10 Ekim 2023’te Deyr el Belah’ta bir eve düzenlenen saldırıda el Neccar ailesinin 21 üyesi ve üç komşusu öldü. Ölenlerden biri 17 aylık bir bebekti. Burada bir Boeing JDAM bombası kullanıldı. Beş gün sonra 22 Ekim’de yine Deyr el Belah’ın kuzeyinde üç ailenin evine saldırı düzenlendi. 19 kişi öldü. Yine en az bir Boeing JDAM bombası tespit edildi. 9 Ocak’ta bu kez Boeing GBU-39 bombası Refah’taki Tal al Sultan’da Nofal ailesinin beş katlı binasına atıldı. 18 kişi öldü. 19 Nisan’da aynı mahallede bu kez Abu Radwan ailesinin dört katlı evini vuran bombada, ABD silah şirketi AeroAntenna tarafından üretilen parçalar bulundu. Raporda yok ama İsrail’in 22 Mayıs’ta Refah kentindeki derme çatma çadırları da GBU-39 bombasıyla vurduğu biliyor. Refah’ta 45 kişi öldürüldü. Af Örgütü “ABD İsrail’e tüm silah tedarikini, satışını ve transferini derhal askıya almalıdır” dedi. Alınmadı.
Haziranda yayımlanan başka bir rapor da diğer endişeli emperyalistlerin kıtası Avrupa’nın en büyük finans kuruluşlarının İsrail’e silah satan uluslararası silah üreticilerine milyarlarca avro yatırım yaptığını ortaya koydu.
Buna göre Avrupalı finans kuruluşları İsrail’e silah satan şirketlere 36.1 milyar avro kredi ve taahhüt sağladı ve 26 milyar avro tutarında hisse ve tahvil sattı. Fransız bankası BNP Paribas, 2021’den bu yana sağladığı 5.7 milyar avroluk kredi ile İsrail’e silah satan şirketlerin en büyük finansman sağlayıcısı konumunda. Diğer büyük yatırımcılar arasında Crédit Agricole, Deutsche Bank, Barclays ve UBS bankalarının yanı sıra Norveç hükümeti emeklilik fonu GFPG ve sigorta şirketi Allianz da yer alıyor.
Gazze soykırımından Filistinlilere kanlı torbalar kaldı. Silah şirketlerine ise torba torba milyar dolarlar. İsrail saldırılarından kâr eden şirketlerin listesi de kısa değil. Önemli bir kısmı Ukrayna savaşı nedeniyle torbalarını zaten büyütmüştü.
Yolcu uçaklarında üst üste ortaya çıkan arızalar nedeniyle dertli Boeing şirketinin gelirlerinin üçte birini ise savunma sektörü oluşturuyor. Boeing diğer alanlarda sıkıntı yaşarken savunmada ise ilk çeyrekte bir önceki yıla göre yüzde 6 artışla yaklaşık 7 milyar dolar gelir elde etmiş. Şirket ayrıca yüzde 2.2 kâr marjı ve bir yıl önceki 212 milyon dolarlık zarardan geri dönüşü temsil eden 151 milyon dolar kâr bildirdi.
Şirketin Finans Direktörü Brian West yatırımcılara şirketin savunma sektörünü 2025 veya 2026’da yüksek kârlara geri döndürme yolunda ilerlediğini söylemiş. ABD Savunma Bakanlığının 2025 mali yılı bütçe teklifinin Boeing ürünleri için “güçlü talep” gösterdiğini eklemiş.
İsrail’in silahlarının yaklaşık yüzde 30’unu sağlayan Almanya’nın en büyük silah şirketi Rheinmetall, geçtiğimiz perşembe günü yaptığı açıklamada yılın ilk yarısında satışların üçte bir oranında artarak 3.8 milyar avroya ulaştığını, faaliyet kârının ise artan silah ve mühimmat siparişleri sayesinde neredeyse iki katına çıkarak 404 milyon avroya yükseldiğini belirtmiş. İcra Kurulu Başkanı Armin Papperger kârlardaki artışın “önümüzdeki yıllarda” yılda yaklaşık 2 milyar avro artmaya devam etmesini beklediğini söylemiş. Silah şirketi yöneticisi savaşların devam edeceğinden emin.
Bunda Gazze’nin yanında Almanya’nın Rusya’ya karşı silahlanmayı artırmasının da büyük payı var. Rheinmetall, Ukrayna’da tank bakımı, mühimmat ve hava savunması için bir dizi fabrika kurmayı planlıyor. Şirket 2014 yılına kadar ise Putin yönetimiyle iş yapıyordu. Para hangi cephedeyse silah şirketler hendeklerini oraya kazıyor.
Bu arada ABD’nin Ortadoğu’daki tetikçisi İsrail’in en büyük silah şirketi de soykırımın kanlı kaymağını sıyıranlar arasında. Elbit Systems hem küresel müşterilerinden hem de İsrail ordusundan gelen “güçlü talep” üzerine gelirlerinin artmasıyla ikinci çeyrekte kârının yükseldiğini bildirmiş. Şirketin bir önceki çeyrekte 1.65 dolar olan seyreltilmiş hisse başına kârı, bu çeyrekte tek seferlik kalemler hariç 2.08 dolar olmuş. Geliri ise 1.45 milyar dolardan 1.63 milyar dolara yükselmiş. Üç aylık satışların yüzde 27’si (geçen yıl yüzde 17) İsrail’den.
Sonuç olarak denklem şöyle:
Gazze isimli kanlı bir kafes içinde on aydır başına bomba yağdırılan iki milyon Filistinli, hayatta kalabilmek için üzeri beton ve insan parçalarıyla kaplı bir zemin üzerinde kucağında ceset torbaları oradan oraya koştururken, milyar dolarlık torbalarını kasalarına sığdıramayan bir silah şirketleri ve katil devletler koalisyonu, bir yandan daha fazla ve daha büyük savaşlar çıkarmanın koşullarını örgütlerken dünya halklarını da bu düzenin devamına ikna etmek için uğraşıyor.
Filistinli Ahmed Hasan, elinde 18 kiloluk bir plastik torba, oğlunu arıyor.
/././
Zıpzıplar -Arif Nacaroğlu-
“Halk ağır vergi yükü altında eziliyor.”
Eskiden sosyal bilgiler dersi kitaplarından hatırladığımız cümle.
Sistemin özeti Andaç Aydın Arıduru’nun dünkü yazısı; Maskesiz 5’ler.
“Antep’in en büyük beş tekstil şirketinin ödediği vergi, işçilerin ödediği vergilerin yanında devede kulak kaldı.”
5 büyük patronun ödediği (ödemediği) verginin 8 buçuk katını 5 firmanın işçileri ödemiş.
Şaşırtıcı mı?
Hayır.
Bu 5 firma sadece Antep’in sadece 5 firması. Tabloyu Türkiye’ye genişlettiğimizde manzara değişmiyor. Siyaseti kim besliyorsa siyaset de onları besliyor. Ülkeyi yönetenlerin, Mecliste (Partisinin tepesinden aldığı emirle) el kaldıranların vergiyi patrondan alıp emeği ile geçinenlere daha iyi bir dünya sunmaları mümkün mü?
“Kralın çıplaklığını Meclis kürsüsünden halka duyuran sosyalist vekillerimizi saymazsak kalanların hiç biri sistemden şikayetçi değil, en fazla sistemdeki konumlarından şikayetçi. Bir parmak bal yalayan susuyor, hopluyor, diğer tarafa zıplıyor.
Evet şaşırmıyoruz. “Ben zengini severim.” demişti bir zamanların muktediri rahmetli. Sevdiği zengin için Anayasa’yı, hukuku ayaklar altına almıştı. Bugün olanlara bakınca o gün olanlar naif bile kalıyor.
Ama kötü olan bu zıpzıpların oraya, emeği sömürülen, patronundan fazla vergi ödeyen örgütsüz işçinin, ineğini kesmek zorunda kalan, satamadığı ürününü hayvanlarına yediren örgütsüz köylünün, üniversite kazanamayan, işsiz örgütsüz gencin, tenceresini kaynatamayan örgütsüz kadının, sürünen örgütsüz emeklinin oyları ile gelmiş olmaları.
Tarih, kendini sömüren bu siyasetçileri kendi oylarıyla seçip, kendi perişanlığını kendi tercih etmiş olan örgütsüz necip halkımız için ne diyecek acaba?
/././
Çark dönerken preste ezilmek, ateşte erimek! -A.Cihan Soylu-
Mustafa Taş isimli 21 yaşındaki genç işçi Antep’te Pres makinesinde ezilerek, Safa Celep ise Erzincan’da bir inşaatın üçüncü katından düşerek öldüler. Günlük iş cinayetleri (resmi söylemde ‘iş kazası’) sonucu ölen işçi sayısını bilmek mümkün olmasa da, son on yılda 14 bin 300’den fazla, son yirmi yılda 34 bin civarında işçinin “iş kazası” sonucu öldüğü, resmi veriler arasındadır. Ülkeyi yönetenler işçi ölümleri üzerine açıklama yapmaya zorunlu kaldıklarında ölüm nedenlerini “fıtrat”çı sisle örtmeye çalışırlar. Buna rağmen, işçilerin-ve bir sınıf halinde proletaryanın kapitalistlerin sermayesi olduğunu; işçinin emek gücünün kullanımı olmaksızın sermayenin çoğalamayacağını da bilirler. Bütün sermaye sahipleri, sermayelerini ancak başkasının emek gücünü satın alarak kendi yararına mümkün en azami kâr kaynağı olacak şekilde, en verimli tarzda kullanabilirse artırabileceklerini; işçinin ürettiği değerin küçük bir parçasıyla onun ücretini ödeyip gerisini burjuva yaşamının gerekleri ve sermayesini genişleyecek şekilde yeniden üretmek üzere kullanabilirse zengin olabileceklerini, burjuvazinin genel tecrübesiyle tekil kapitalistlerin kendi deneyimi sonucu bilirler.
Sermayesini çoğaltmanın aracı olarak kullanabileceği işçi sayısının ihtiyaçlarını karşılayamaması durumunda kapitalistlerin işçileri kapma kavgasına tutuşabilecekleri, bu bakımdan düşünülebilir. Ancak artıdeğer sömürüsüyle kârı ve dolayısıyla sermayesini büyütme hedefi, verimlilik artışı ve bunu olanaklı kılan teknolojik gelişmeler, canlı emek gücüne ihtiyacı azaltma işlevi de görmüş olduğu ve kapitalist pazarda emek gücü kıtlığı yaşanmadığı için, kapitalistler işçinin hayatını önemsemezler. Aynı durum, sermayenin çıkarlarını koruma ve toplumu bu amaçlı boyunduruk altında tutma aracı olan devletin-bürokratik militarist cihazını işletenler açısından da geçerlidir. Kapitalistler için olduğu gibi sermayenin hem bir işlevi hem de koruyucu zor aygıtı olan devletin yöneticileri açısından da işçilerin hayatı, sağlığı, güvenli iş yeri koşullarında çalışması vb.ni önceleme ve buna uygun tedbirler alma, bunun için para harcama, kazançtan kayıp sayılır. Bu yöndeki herhangi iyileştirme ancak işçiler, sendikaları ve partileri onları buna mecbur bırakacak büyük güçle dayatmada bulunurlarsa mümkün olmuştur ve öyle olmaya devam ediyor.
İşçilerin taleplerini “Ya bu koşullarda çalışırsın ya da kapı orada çıkar gidersin!” tehdidiyle karşılayan kapitalistler, TÜİK gibi bir kurum tarafından bile yüzde 29 civarında olduğu belirtilen “geniş tanımlı işsizlik” durumuna güvenirler. İşsizlikten söz edildiğinde “Ben 10 senedir işçi arıyorum bulamıyorum” diye şaklabanlık yapan politika bezirganları, bir iş yerine işçi ya da bir devlet kurumuna, bir belediye işletmesine ‘eleman’ arandığında binlerce-kiminde on binlerce kişinin koşturduğu gerçeğinin farkında olarak boşboğazlık yaparlar.
Sorun şudur ki, kapitalistler, para spekülatörleri, devlet-hükümet yöneticileri ve sermaye partileri için önemsiz olan işçi hayatının-ve işçinin çalışma ve yaşam koşullarının işçi ve diğer tüm emekçiler için yaşamsal birincil önemde olması gerekir. Olağan durumda bir işçi arkadaşları iş cinayetinde öldüğünde ya da sakat kaldığında binlerle, on binlerle işçi harekete geçer, olayı protesto etmekle kalmaz, önlem alınmadığı, iş yeri güvenliği sağlanmadığı, çalışma koşulları düzeltilmediği sürece çalışmayacaklarını beyan ederek sınıfsal bir tutumla ortaya çıkarlar. İşçilerin çalışmakta olan kesiminin, ellerindekini kaybetme endişesiyle bu gibi tutumlardan geri durmaları oysa, kapitalistlerle siyasal-askeri vs. temsilcilerine, işçi-emekçi hayatı üzerinde etkinlik-tasarrufta bulunma kolaylığı sağlıyor. İş yeri bazlı, lokal ve sınırlı tepkileri bir biçimde geçiştirip sermaye düzenini işletmeye ve sürdürmeye devam ediyorlar.
Çark dönmeye, sistem işlemeye, ilişkiler aynı zemin üzerinde şekillenmeye devam ederken, iş cinayetlerinde ölüm ve sakatlanmalara yenileri ekleniyor; daha fazla çocuk işçi sömürü çarkına alınıyor; MESEM çarkın önemli bir dişlisi olarak iş görüyor. İşsizlik, pahalılık ve yoksulluk artarken, milyoner ve milyarderlerin sayısı da artıp ellerindeki sermaye daha fazla çoğalıyor. Erdoğan yönetiminin sözcüleri ise sıraya girmiş vaziyette birbiri ardına “Ekonominin düzelmekte olduğunu, finansal birikimin yükseldiğini, Hazine-Merkez Bankası rezervlerinin arttığını” söylüyor ve tümü de sermaye çıkarı ve egemenliğine dair olan iyileşmeleri müjdeliyorlar. İhaleler, hazine teşvikleri, yağma ve talan, karşısında bu zorbalığı durduracak ve püskürtecek halk gücü görmediği için pervasızca sürdürülüyor. Emek güçleri sömürülerek yaratılan kaynak yaşamlarının tüm olanaklarını mümkün kılan kaynak iken, bir de işçilerden doğrudan ve dolaylı vergi alınarak bir daha sömürülüyorlar ve M. Şimşek gibileri, açlıkla boğuşan asgari ücretliler ve emeklilerin, yoksulluk sınırı altında yaşayan on milyonlarca emekçinin sırtına yıkılan vergi ve zamlarla sağlanan kaynakların büyümesiyle övünmektedirler.
Türkiye’nin tüm ulus ve ulusal topluluklarından işçi ve emekçileri (on altı milyon işçi, aileleriyle birlikte elli-altmış milyonluk bir güç oluşturuyor) bir işçi kardeşlerinin iş cinayetlerinde ölümünü, sınıflarının bir sorunu olarak görme duyarlılığıyla hareket etmeyi başaramazlarsa bu sömürü ve yağma sistem ve düzeninin çarklarında işçiler can vermeye devam eder. Toplumsal yaşam pratiği ve kapitalist iş ilişkileri “Ateş düştüğü yeri yakar” anlayışıyla ya da “Bana dokunmayan yılan bin yaşasın” duyarsızlığıyla değil, “bugün onun başına gelenin yarın benim başıma da gelmemesi için birlikte örgütlenip mücadele etmemiz gerekir anlayışıyla hareket etmenin gerekli ve zorunlu olduğunu, her gün yeniden ve yeniden gösteriyor.
/././
Beton iktidarında kira kabusu: Konut sahibi olmak hayal, kirada oturmak ‘lüks’ -Nisa Sude DEMİREL-
Kiralar limitsiz artıyor; ev sahipliği oranı ise AKP’nin 22 yıllık ‘beton iktidarı’na rağmen hızla geriliyor, barınma krizi derinleşiyor.
Türkiye’de barınma sorunu derinleşiyor. Konut kiralarında hemen hiç uygulanmayan yüzde 25 zam sınırının kaldırılmasıyla kiralık konutta oturan milyonlarca yurttaş karamsar. Reel olarak eriyen ücretler karşısında artan kira bedelleri temel bir insan hakkı olan nitelikli barınmaya ulaşmayı zorlaştırıyor. İstanbul’da ortalama kira bedeli asgari ücretten 4 bin lira fazla iken, kiralara en az yüzde 65 zam (TÜİK verileri ile belirlenen zam) gelmesi bekleniyor.
Endeksa’nın verilerine göre 2024’ün mayıs ayında Türkiye genelinde metrekare başı kira fiyatı ortalama 158 lira. Türkiye genelinde birim kira miktarının en fazla olduğu illerin başında 226 lira ile Muğla ve 213 lira ile İstanbul geliyor. 2019’da ise bu birim fiyat 15 TL’ydi. Türkiye’de kiralardaki ortalama birim fiyat 2019’dan bu yana yüzde 953, son bir yılda yüzde 54, son iki yılda ise yüzde 251 oranda artış gösterdi. Aylık ortalama kira ise 17 bin 417 lira. İstanbul’da ise bu miktar 21 bin 289 lira. İstanbul Planlama Ajansının verilerine göre 2021’de ortalama kira 1541 TL’ydi. Ancak 2021 senesinde kiralık ev tutanların ortalama kirası 2 bin 561 TL’ydi.
İstanbul Planlama Ajansının 2022’de düzenlediği konut zirvesi kapsamında yapılan İPA İstanbul İstatistik Ofisi araştırmasına göre araştırmaya katılan yurttaşların yüzde 95.1’i İstanbul’daki kira fiyatlarını yüksek buluyor. Kirada oturan katılımcıların yüzde 41.4’ü pandemi döneminde kirasını ödeyemediğini veya aksattığını belirtiyor.
‘KONTRAT TARİHİNİ ENDİŞEYLE BEKLİYORUZ’
Yine Endeksa verilerine göre 2023 senesi sonunda İstanbul’un Esenyurt ilçesindeki ortalama kira 11 bin 679 TL, ortalama konut fiyatı 1 milyon 923 bin 790 TL. İlçede 2023 senesi boyunca bir yıllık konut fiyatı artışı ise yüzde 41. 2023’te Esenyurt yüzde 7.93’le İstanbul’da konut getirisi en yüksek ilçeydi.
Esenyurt’ta yaşayan Aynur, 48 yaşında bir metal işçisi, son 11 senedir bir alüminyum fabrikasında çalışıyor. Esenyurt’ta Kiptaş Konutlarında 2+1 bir evde 10 senedir oğluyla beraber ikamet ediyor. Şu an evi için 4 bin 800 lira kira ödeyen Aynur’un ağustos ayında yıllık kontratı sona erecek. Aynur, 21 bin 500 lira ücret alıyor. Kontrat dolunca ne yapacaklarını şimdiden oğluyla konuşmaya başladıklarını anlatan Aynur, kontrat yenilenme tarihini endişeyle beklediklerini anlatıyor. Bu evi sadece ekonomik olduğu için tercih ettiğini ifade eden Aynur, “Balkonu yok, ev zaten küçük. Ancak kirası da az işte. Geniş, balkonlu bir evde oturmak isterdim ben de ama neyi karşılayabiliyorsak o evde oturuyoruz” diyor.
Zaten halihazırda geçinmekte oldukça zorlandıklarını anlatmaya başlayan Aynur, “Zaten bir pazara markete gittiğimizde, kirayı ödediğimizde geriye geçinebileceğimiz bir para kalmıyor. Ben mesela evde bir şey bitince gidip yenisini almıyorum, indirimi bekliyorum. Zaten çok uzun süredir tüm alışverişimizi indirim zamanında yapıyoruz. En ağır işlerden birinde çalışıyorum ama bir temel ihtiyacımızı satın alırken bile 10 defa düşünüyoruz” diye yakınıyor.
‘KİRADA OTURMAK BİLE LÜKS’
Aynur; fabrikadan arkadaşının yakın zamanda 8 bin liraya, asgari ücretin yarısında fiyata bahçe katında ve oldukça kötü koşullarda bir eve çıktığından bahsediyor. Kira vererek barınmanın bile lüks hale geldiğinden bahseden Aynur, “Ev sahibi kirayı iki katına çıkarıp 10 bin lira istese bile razıyım. Çünkü bu evden çıksam yan daireme yerleşsem kiralar 15 bin liradan başlıyor. Emlakçı parası, kaporası derken yalnızca evi tutmak bile benim iki üç aylık maaşıma denk geliyor. Her şeye zam gelirken bazen ev sahibine de hak veriyorum ama benim daha fazlasını ödeme imkanım yok. Ödeyemeyeceğim bir miktar söylese, ‘Ödeyemiyorsan çık’ dese ne yapacağım?” diyor. Sancaktepe’de oturan kardeşinin de kirasının 6 bin liradan 15 bin liraya çıktığını, ödeyemeyince ev sahibinin evden çıkardığını anlatan Aynur, bu konut sorununun nasıl çözüleceğini ise bilmediğini söylüyor.
‘ALDIĞIM ÜCRET KİRA VE AİDATA EŞİT’
Ayten de bir ambalaj fabrikasında işçi, 18 yaşında üniversiteye hazırlanan kızıyla beraber Esenyurt'ta 2+1 bir evde yaşıyor. Aylık geliri 21 bin TL. Şu an oturduğu evde 8 bin 500 lira kira, 2 bin 500 lira aidat ödüyor. Yani maaşının yarısından fazlasını kiraya veriyor. Haziran sonunda kontrat yenilendiğinde kirayı 8 bin 500'den 14 bin liraya, aidat ise 2 bin 500'den 4 bin liraya çıktı. Ayten “Şu anda çaresizim, yine Esenyurt'un ücra köşelerinden ev bulacağım” diyor. Özellikle genç bir kızının olması sebebiyle taşındığı mahalleye dikkat etmek istediğini ancak maddi olarak zorlandığını vurgulayan Ayten, baktığı 2+1 evlerin en az 12 bin liradan başladığını söylüyor.
Bu zamana kadar da kazandığının tamamını yalnızca kira, aidat, faturalar ve mutfak masrafına ödediğini anlatan Ayten, “Artık eve çıkınca ne yaparım bilmiyorum. Kızım üniversiteye gidince o ayrı bir sorun olacak” diye konuşuyor. Kızının hukuk okumayı çok istediğini ama bunu karşılayacak gücü olmadığını anlatan Ayten, barınma gibi masraflarının olmaması için kızının polislik okuluna gitmesini istiyor.
İSTANBUL’DA YÜZ BİNLERCE BOŞ KONUT VAR
Son dönemde açıklanan verilere göre İstanbul'da 450 bin ila 750 bin arasında boş konut olduğu tahmin ediliyor. Endeksa’nın verilerine göre satılmayı bekleyen konut sayısı 233 bin 383, kiralanmayı bekleyen konut sayısı ise 110 bin 619. 2017’de İstanbul’da en fazla konut stokunun olduğu ilçe 32 bin 648 konutla Esenyurt’tu.
Avrupa Ulusal Evsizlik Organizasyonları Federasyonuna göre yüzde 2 ila 5 oranlarında boş konut miktarı kabul edilebilir. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının İstanbul’da 6 milyona yakın konut olduğunu açıklaması göz önünde bulundurulduğunda İstanbul’daki boş konut oranı yüzde 10’a yakın oluyor. İstanbul’un yanı sıra rahatça emekçi havzası sayılabilecek Marmara Bölgesi, en fazla boş konutun bulunduğu bölge. 2024’ün mart ayında yapılan hesaplamalara göre Türkiye’nin satılık stok konutlarının yüzde 50’si Marmara Bölgesi ve çevre illerinde.
KONUT SAHİPLİĞİ İSTİKRARLI DÜŞÜŞTE
Satılık evlerde de durum kiralık konutlardan farklı değil. Ocak 2019’da satılık konutlarda ortalama birim fiyat 2 bin 411’ken bu miktar mayıs 2024’te 25 bin 931’e çıktı. Yani satılık konutların birim fiyatları son 5.5 yılda yüzde 975.53, son bir yılda yüzde 48.47, son iki yılda ise yüzde 200.61 artış gösterdi. Yine fiyatın en yüksek olduğu iller olan Muğla'da 59 bin 237, İstanbul'da ise 39 bin 852 lira. Ortalama konut fiyatı ise 3 milyon 396 bin 961. Merkez Bankasının en son verilerine göre nisan 2024’te konut fiyat endeksi İstanbul’da bir önceki senenin aynı ayına göre yüzde 37.6 oranında arttı. Merkez Bankası konut birim metrekare fiyatını ise Türkiye’de 32 bin 443.5 TL, İstanbul'da 46 bin 213.4 TL olarak hesapladı.
Endeksa’nın konut satın alınabilirliği endeksine göre 2022 nisan ayında 61.3 olarak hesaplanan konut satın alınabilirlik endeksi 2023 nisan ayında 49.9 seviyesine düşerek yüzde 18.6 azaldı. TÜİK verilerine göre de Türkiye’de konut sahiplik oranı 2014 yılından bu yana düşüşte. 2014 yılında yüzde 61.1 olan konut sahipliği oranını 2023’te yüzde 56.2’ye kadar düşüyor. 2022’de ise bu oran yüzde 56.7’ydi. Avrupa Birliği üyesi ülkelerin ortalaması ise yüzde 69.1. En yüksek konut sahipliği ise Sovyetler Birliği döneminde yurttaşların toplu sosyal konut projelerinden yararlandığı Romanya (yüzde 96) ve Slovakya (yüzde 93).
‘MÜLKLER GİTTİKÇE DARALAN ÇEVRELERİN ELİNDE TOPLANIYOR’
Konut sorunun sebeplerini ve çözümünü ise İktisatçı Murat Güney’e sorduk. Yüksek enflasyon ortamında gayrimenkul, araç, sermaye sahiplerinin zenginleştiğini ifade eden Güney, “Bu da ciddi bir servet transferine sebep oldu tabii. Burada ilginç ve acı olan gerçek ise şu: Bir ya da iki evi olan ve zenginleştiğini sanarak bunları satanlar bu konutları bir daha alamaz hale geldiler. Sadece yoksul sınıfların değil, orta-üst sınıf diyebileceğimiz grupların dahi konut sahipliğine erişemediğini görüyoruz. Bunu TÜİK’in konut sahipliği verilerinde görebiliyoruz. Bunun ardından ilginç Turgut Altınok örneği gibi çok az kişinin yüzlerce konuta sahip olduğu ancak orta halli diyebileceğimiz kişilerin bile konut sahibi olamadığı bir duruma geldik” diyor. Bunun çok kolay geri döndürülebilecek bir durum olmadığını ifade eden Güney, “Kiralar da elbette çok yüksek. Barınmak da vazgeçilemez bir ihtiyaç ve elbette temel bir insan hakkı. Vazgeçilemez olduğu için de pazarlık gücümüz çok düşük oluyor” diye konuşuyor. Türkiye’de hiçbir zaman ulaşılabilir ve ucuz bir konut politikası olmadığını vurgulayan Güney, “TOKİ de yoksullar için değil orta sınıf içindi. Ancak konut arzını yükseltmeye dair bir ihtiyaç olmasına rağmen, kiralık konut ihtiyacını karşılamaya dair bir politika geliştirilmesi düşünülmedi bile” diyor. 6 Şubat depremlerinin ardından sağlıklı konutların yaratılmamasının da bir dengesizlik yarattığını vurguluyor.
‘EMEĞİN PAYI BİR AN ÖNCE ARTIRILMALI’
Yüzde 25 kira zammını değerlendiren Güney şöyle diyor: “Ekonomiyi emekçiden, üretenden, çalışandan yana düzeltmek yerine yanlışı yanlışla düzeltmeye çalışan bir politikaydı bu. Zaten kimse de uygulamadı, TÜİK verilerinde dahi gözüküyor bu, hemen hemen hiç uygulamaya geçmemiş bile. Bu durumda İstanbul’da emekçilerin kent çeperlerine itildiğini, işine daha uzak oturduğunu, bir kesiminse tamamen şehir dışına itildiğini görüyoruz. Sadece geliri çok yüksek olanların merkezde yaşayabildiği, ‘soylulaştırmanın’ çok hızlı yaşandığı bir dönem oldu.”
Çözüme ilişkin ise emeklilerin, emekçilerin, ücretli çalışanların ekonomiden aldığı payın hak edilen biçimde çokça artırılması gerektiğini vurgulayan Güney, ücretlere temmuz zammının şart olduğuna dikkat çekiyor. Ücretlerin yalnızca hayatta kalmaya yettiği bir ortamda emeğin aldığı payın artmasının öncelikli çözüm olduğunu ifade eden Güney, “Bu süreçte şirketler kârlarını inanılmaz oranlarda artırdılar ama ücretli kesim bu sürecin en ağır kaybedeni oldu. Uygun fiyatlı kiralık konut ihtiyacını karşılamak üzere kâr amacı gütmeden bir politika geliştirilmeli. Bu durumda konut arzı da dengeye girecektir” diyor.
/././
Evrensel - GÜNDEM
Tarık Ziya Ekinci yaşamını yitirdi
.jpeg)
Kürt siyasetçi ve yazar, eski TİP Milletvekili ve Türk Tabipleri Birliği (TTB) Yüksek Onur Kurulu Üyesi Dr. Tarık Ziya Ekinci hayatını kaybetti.
Tarihçi ve siyasetçi Tarık Ziya Ekinci yaşamını yitirdi. Ekinci'nin yaşamını yitirdiği haberi, İstanbul Tabip Odası'nın sosyal medya hesabı üzerinden duyuruldu. Tabip Odası'nın paylaşımında şunlar belirtildi: "1925 yılında Diyarbakır’ın Lice ilçesinde doğan, 1949 yılında İ.Ü. İstanbul Tıp Fakültesi’nden mezun olan, iç hastalıkları uzmanı, siyasetçi, yazar ve insan hakları savunucusu, değerli üyemiz Dr. Tarık Ziya Ekinci’nin vefatını büyük bir üzüntüyle öğrenmiş bulunmaktayız. 1965 seçimlerinde, Türkiye İşçi Partisi’nden (TİP) milletvekili seçilen, daha önce Diyarbakır- Mardin-Siirt Tabip Odası Başkanlığı ve Türk Tabipleri Birliği (TTB) Yüksek Onur Kurulu üyeliği yapan değerli meslektaşımızın başta ailesi olmak üzere yakınlarının derin acısını paylaşıyor, tüm hekim camiasına ve sevenlerine başsağlığı diliyoruz."(TARIK ZİYA EKİNCİ KİMDİR?) Ekinci, 1925 yılında Diyarbakır'ın Lice ilçesinde doğdu. Ortaokulu ve liseyi Diyarbakır'da okuyan Ekinci, 1949'da İstanbul Tıp Fakültesi'ni bitirdi. 1957 yılında iç hastalıklarda uzman hekim olarak Diyarbakır'a yerleşti. Diyarbakır-Mardin-Siirt Tabip Odası başkanlığı görevini üç dönem boyunca sürdürdü. 1958-1980 yılları arasında Türk Tabipler Birliği (TTB) Merkez Konseyi Kongresi'nde bölge hekimlerini temsil etti. Bir dönem de bu konseyde Yüksek Disiplin Kurulu üyeliği görevini yaptı. Ekinci, mesleğinin dışında siyaset ile de ilgilendi. 1957'de CHP'de, 1960'tan sonra da Türkiye İşçi Partisi'nde siyaset yaptı. Yön Dergisi’nin Sosyalist manifestosunu imzaladı. Bir grup arkadaşıyla birlikte Sosyalist Kültür Derneği'ni kurdu ve Diyarbakır Şubesi'nde başkanlık yaptı. 1965 yılına gelindiğinde Türkiye İşçi Partisi'nden Diyarbakır Milletvekili oldu. (SÜRGÜN) Ekinci, 1970'de Diyarbakır Devrimci Doğu Kültür Ocakları'nın (DDKO) kuruluşunda aktif rol aldı. Ekinci, 12 Mart Muhtırası sonrası Diyarbakır Askeri Cezaevi’nde "Kürtçülük ve komünizm propagandası" suçlamasıyla nedeniyle 3 yıl hapis cezasına çarptırıldı. 12 Eylül döneminde 5 kez tutuklandı. Kısa bir süre özgür kalınca yurt dışına çıktı. 1989’a kadar Paris’te doktorluk yaptı. Ardından Türkiye'ye tekrar döndü. Ekinci, sosyalist çevrelerin çıkardıkları çeşitli dergi ve gazetelerde yazıları yazdı. Barış ve Demokrasi Partisi (BDP) Akademik Siyasi Danışma Kurulu üyeliği yapan Ekinci, en son Halkların Demokratik Partisi (HDP) Danışma Kurulu'nda yer aldı.(KİTAPLARI) Doğu Dramı (1966), Devlet ve Ben (1995), Faili Meçhul Bir Cinayet (1994), Vatandaşlık Açısından Kürt Sorunu ve Bir Çözüm Önerisi (1997), Demokrasi, Çokkültürlülük ve Bir Yargısal Serüven (1999), Avrupa Birliği’nde Azınlıkların Korunması Sorunu Türkiye ve Kürtler (2001), Sol Siyaset Sorunları Türkiye İşçi Partisi ve Kürt Aydınlanması (2004), Millet, Milliyetçilik, Devlet ve Anayasa Sorunları (2004), Türkiye’de Demokrasi ve İnsan Hakları Sorunları (2004), Türkiye’nin Kürt Siyasetine Eleştirel Yaklaşımlar (2004), Türkiye’nin Çağdaşlaşması ve Kürtler (2006).
***
Saray'dan AKP'li belediyelere "bağış" adı altında 45 milyon aktarıldı
Son 5 yılda 2 milyon 436 bin kişi eğitim sebebiyle göç etti
***
Ayvalık’ta statü düşürülmesine bilirkişilerden net rapor: Daha sıkı koruma tedbirleri alınmalı -Özer Akdemir-
Ayvalık'ta Çamlık ve Manastır (Güvercin) Adasının statülerinin düşürülmesine ilişkin hazırlanan bilirkişi raporunda alan için daha sıkı koruma tedbirlerinin alınması gerektiği sonucuna varıldı. (https://www.evrensel.net/haber/525666)
Antep'te, hem son 3 yılda yaşanan ara zam eylemlerinden sonra Başpınar OSB'de bu sene beklenen hareketliliğin olmamasına hem de birlik arayışı ve insanca çalışma koşullarına dair tartışmalar sürüyor.
Antep'te işçiler açısından 2022 Şubat ayının kritik bir dönem olduğunu, öncesi ve sonrası diye tartışmanın yersiz olmadığını söyleyerek başlayalım. Yaklaşık 15 günlük süreçte 35 fabrikada ücret zamları için süren fiili iş bırakma eylemleri, 2023 ve 2024'te de ücretlere zam yapılan aylarda devam etti. Bu süreçlerde özellikle daha büyük ve sektörde kritik yer tutan fabrikalarda önemli direnişler ve mücadeleler yaşandı. Özellikle Şireci Tekstil'de 2023 Ağustos ayında yaşanan ve bir hafta süren direniş, yaşattıkları, öğrettikleri ve ortaya serdikleri ile işçi sınıfı tarihi açısından önemli bir yer edindi.
2024 Şubat ayında da bu mücadeleler sürdü. Yılın başında yapılan zammın yılın sonunu getirmeyeceği o dönemlerde dahi işçiler arasında tartışılan konuların başında geliyordu. (Burada dokuma işçilerinin bu konuda daha temkinli davrandığını çünkü görece diğer işçilerden daha yüksek maaş aldıklarını söyleyebiliriz.) Yani ara zam talebi yaz aylarının gündemi olacaktı. Ki oldu da. Hem hükümet ve patron temsilcilerinin açıklamaları hem de işçiler arasındaki tartışmaların ortaya serdikleri ile... Patronlar ara zam olmaması çağrıları yaparken hükümet temsilcileri de Şimşek programının sözcüleri eliyle ara zam olmayacağını çokça dile getirdi.
İŞÇİLER ARASINDA ÖNCESİ SONRASI İLE ARA ZAM TARTIŞMALARI
Şubat 2024'te yaşanan iş bırakma eylemlerinden sonra özellikle hareketin kazanımla sonuçlandığı fabrikalardaki işçiler arasında yaygın olarak konuşulan şey, "Bütün fabrikaların birlik olması gerektiği", "Ağustosta çok daha güçlü bir hareketin ortaya çıkabileceği" şeklindeydi. Daha önce yan yana gelmeye çekinen, "Bizim işçiler birlik olmaz" eğiliminin güçlü olduğu işçilerde "Bütün fabrikaların birlik olması gerektiği" şeklindeki görüşün yaygınlığı, önceki hareketlerin yalnız ücretleri ve yaşam standartlarını değil, işçilerin bilincini ve mücadeleye bakışını da ilerlettiğini gösteriyor.
Ancak dokuma fabrikalarında "Bütün fabrikalar birlik olmalı" görüşü yaygınlaşsa da "Ağustosta daha güçlü bir hareket olacak" yaklaşımı baskın değildi, çok sınırlı düzeydeydi. Dokuma işçileri, alım gücünün belli bir sınırın altına düştüğü durumda ücretlerine sahip çıkıyor. 2022 Şubat ve 2023 Ağustos döneminde böyle oldu. Ücretlerin düşük tutulduğu yerlerde dokuma işçileri dışarı çıktı ve çoğunlukla kazanım elde ederek işbaşı yaptı. Ancak Şubat 2024’te dokuma işçilerini görece kesen bir zam yapılması ve çeşitli primlerin ücretleri yükseltmesi, işçiler bakımından "Sene sonuna kadar bu ücretler yetebilir" eğilimini oluşturdu. Dokuma fabrikalarında asıl tartışılan şey, üretim baskısı, şef-müdür-amir zulmü, çalışma koşullarının ağır olması yönündeydi. Bunlar için bir mücadeleye girme tutumu ise çok sınırlı. Genellikle çalıştığı fabrikadan bir şekilde tazminatını alıp yeni bir fabrikada işe başlama eğilimi daha yüksek.
İplik fabrikalarında ise ücretlerin yükselmesi gerektiği, genel olarak hayat pahalılığı, hükümetin ekonomik uygulamaları daha yaygın tartışılıyordu. Bu süreçte görüştüğümüz işçiler ve işçi gruplarında "Ağustos ayında hareket olabilir" değerlendirmesi ve beklentisi yaygındı. Hükümetin ısrarla "Asgari ücrete ara zam olmayacak" şeklindeki açıklamaları, işçiler arasında hareket beklentisini zamanla sönümledi. Bazı fabrikaların az da olsa ara zam ya da alışveriş çeki verme gibi açıklamaları kimi fabrikalarda da bunu talep etme tartışmalarını yoğunlaştırdı. Ancak mesele tartışmadan ve dile getirmeden öteye bir mücadeleye dönüşmedi. Vergi meselesi de özellikle son dönemin ana gündemini oluşturdu. Gazetemizde önceki gün yer alan ''Maskesiz Beşler'' manşeti ile gördüğümüz Antep'teki beş büyük tekstil firmasının işçilerinin patronlardan kat kat fazla vergi ödediği haberi, işçiler içerisinde süren vergi tartışmalarının da bir yansımasıdır.
"HÜKÜMET ZAM YAPMAZSA BİZ NE YAPALIM?"
Antep'te ara zam tartışmasında işçiler arasındaki ana eğilimler üzerinden çeşitli değerlendirmeler yapabiliriz. Birincisi işçiler arasında "Hükümet zam yapmazsa biz ne yapalım", "Patron değil, hükümet vermiyor" görüşlerinin ana gövde açısından dillendirildiği bir tablo vardı. İkincisi de iş yerlerindeki şikayetler etrafında işçileri harekete geçirecek mekanizmaların yokluğuydu. Mekanizmaların yokluğuna rağmen Antep işçisi, birlik olup üretim durdurmaya alışkın. Ancak tek tek patronları gözüne kestirebilirken, hükümete rağmen harekete girişmek seviyesinde değil henüz. Bunun olabilmesinin en önemli koşulu elbette fabrikalarda kalıcı birlikleri oluşturabilmekten geçiyor ve özellikle yaşanan mücadelelerden sonuçlar çıkaran ileri işçiler bakımından bu durum böyle tartışılıyor.
Mücadele deneyimlerinin ortaya çıkardığı önemli sonuçlardan biri de sektördeki konumu bakımından kritik fabrikalarda başlayan hareketlenmelerin diğer fabrikalardaki işçilerin mücadeleye girişmesini de doğrudan etkilediği. Bu dönem işte bu kritik fabrikalarda herhangi bir hareketlenme olmasının önü patronların hamleleri ile önemli ölçüde kesildi.
Büyük, son dönemde harekete geçmiş ve diğer iş yerlerinin hareketini tetiklemiş fabrikalarda daha önce harekete yön veren, deneyimli, eski işçilerin işten atılması, özellikle iplik fabrikalarında işçi sirkülasyonlarının yoğunlaşması, organize sanayi içinde işten atmalar ve yeni iş bulma dalgasının yaşanması hareketin önünü kesen önemli noktalar oldu. Bunun olmadığı kimi fabrikalarda ise işçiler ağustos başından itibaren izne gönderildi. Patronlar, "Şu bölümü kapatacağız", "Şu makineler çalışmayacak" gibi bahaneler öne sürse de bu fabrikalardaki temmuz ve ağustos istatistikleri karşılaştırıldığında işçi sayısında azalma olmadığı, işten çıkarılan işçilerin yerine yenilerinin alındığı, kapatılan bölümlerin yerine yenilerinin açıldığı, işçilerin izne gönderildiği fabrikalarda kalan işçilerle aynı üretime devam edilmeye çalışıldığı görülüyor. Temmuz dönemini patronlar örgütlü, sonuç alıcı şekilde geçirdi.
ŞİKAYETLENMEDEN ÖTEYE GİDEN YOL
Başpınar Organize Sanayi Bölgesi'nde önümüzdeki dönem çalışma ve yaşam koşullarına yönelik saldırıların düne oranla artacağı işçiler için şaşırılacak bir durum olmayacak. Çünkü bugün yaşananlardan yarını görmek zor değil. Daha fazla makineye baktırmaya zorlama, fazla mesai baskıları, işçinin kafasını kaldırmasını engellemenin binbir türlü yollarına başvurma hamleleri artıyor. Yani mesele ücret tartışmalarından da öte insanca çalışma koşullarının toplamına yönelik bir mücadele. İş yerlerinde bu sorunlar karşısında şikayetlenmeden öteye gidilmesinin yolunu daha fazla tartışmak bugünün ve yarının kritik meselesi.
İŞÇİ MÜCADELELERİNDE BİRLİK VE BİRTEK-SEN’İN ROLÜ
Bütün bu tartışmalar ve hareketin olası dinamikleri noktasında BİRTEK-SEN'in işçiler içerisinde yürüttüğü tartışmaların ve talepler belirleyip ortak talepler etrafında ortak bir mücadele örgütlemeye yönelik faaliyetlerin önemli bir yanı olduğunu söylemek gerekir. Özellikle talepleri ortaklaştırmak ve aynı anda birlikte hareket edebilme meselesi son yıllarda yaşanan iş bırakma eylemlerinin en önemli eksikliklerinin başında geliyor. Bu mesele BİRTEK-SEN'in mayıs ayından itibaren başlayan ve temmuzda ara zam meselesini de kapsayan (İşçilerin diğer acil taleplerini de içeren) kampanyasının önemli başlıklarından birini oluşturuyordu.
(EVRENSEL)
