Yurt Dışından İadesi Sağlanan Eserler(IV) - (Kaynak-T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı)

Yurt Dışından İadesi Sağlanan Eserler

51) Sardis Kökenli Tıp Aletleri (2009 A.B.D.) 6 Ekim 2008 tarihinde ABD Arizona eyaleti Phoenix kentinde ikamet eden R.V. STEPHENS, Sardes antik kentine ait olduğunu belirttiği tıp aletleri koleksiyonunu, geçen yaz Türkiye’ye yaptığı ziyaret sonrasında, Türkiye’ye bağışlamak istediğini belirtmiş, söz konusu eserleri 21/07/2009 tarihinde ülkemize getirmiş ve Kültür ve Turizm Bakanlığı İstanbul Arkeoloji Müzesi Müdürlüğü’nde düzenlenen bir törenle eserler Müze Müdürlüğü tarafından teslim alınmıştır. İstanbul Arkeoloji Müzesi uzmanları tarafından eserler üzerinde yapılan inceleme sonucunda, eser grubunun Roma Dönemi’ne ait 12 adet bronz cerrahi alet ile olasılıkla 1 adet sarkaçtan oluştuğu anlaşılmıştır. Eserlerin tümünün 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamında müzelik değerde olduğu ve eserlerin İstanbul Arkeoloji Müzeleri Maden ve Hulliyat eserleri koleksiyonuna kaydedileceği belirtilmiştir.

52) Efes Kökenli Stel (2009 Almanya)  Alman Vatandaşı Ilse WIGAND Efes Müze Müdürlüğüne bir dilekçe vererek Efes Kökenli olduğunu belirttiği steli iade etmek istediğini belirtmiş, bunun üzerine gerekli çalışmalar yapılarak, eserin Dışişleri Bakanlığı aracılığıyla ülkemize getirilmesi sağlanmıştır. Eser 03.10.2009 tarihinde Efes Arkeoloji Müzesi Müdürlüğüne teslim edilmiştir.

53) Avusturya Tarafından İade Edilen 4 Adet Eser (2009 Avusturya) Avusturya Innsbruck’daki “Tyrol Museum Landesmuseum Ferdinandeum” isimli müzeye Hülya ÖZDEMİR isimli bir Türk vatandaşı tarafından getirilen bir adet kandil ve bir adet sikkeye Avusturyalı yetkililer tarafından el konulması üzerine yapılan araştırmalarda eserlerin ülkemiz kökenli olabileceği belirlenmiş ve iade çalışmalarına başlanmıştır. Söz konusu eserlere ek olarak Nişan Bagos AŞÇİYAN isimli bir vatandaşın ülkemize hediye etmek istediği el yazması Kur’an yapraklarının da Bakanlığımız görevlilerine teslim edilmek üzere Salzburg Başkonsolosluğumuzdan alındığının bildirilmesi üzerine her iki gruptaki eserlerin 03.02.2009 tarihinde ülkemize iadeleri sağlanmıştır. Eserler Anadolu Medeniyetleri Müzesi Müdürlüğünde koruma altına alınmıştır.

54) Tatarlı Tümülüsü'ne Ait Ahşaplar (2010 Almanya) Bir kısmı 1969 yılında ülkemizden kaçırılan ve M.Ö. 450 yıllarına tarihlenen Afyon Tatarlı Tümülüsüne ait ahşap parçalarının Almanya, Münih Arkeoloji Müzesinde olduğu, Prof. Dr. Peter Ian KUNIHOLM’un 2005 tarihindeki dilekçesinde bildirilmiştir. Bakanlığımızın girişimleri sonucunda Münih Arkeoloji Müzesinde bulunan 38 küçük ahşap parçası ve 4 adet kalas 18.02.2010 tarihinde ülkemize getirilmiş olup Afyonkarahisar Müze Müdürlüğüne teslim edilmiştir. Afyonkarahisar Müzesi Müdürlüğüne götürülen ahşap parçaları müze müdürlüğünde bulunan diğer ahşap parçalarla birlikte Türk ve Alman restoratörlerin ortak çalışmasıyla yeniden ayağa kaldırılması ve Tatarlı Tümülüsünün Mezar Odasının İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti etkinlikleri çerçevesinde İstanbul’da sergilenmesi planlanmaktadır. 

55) Sırbistan’dan İadesi Sağlanan 1865 Adet Eser 2004 tarihinde Sırbistan Batrovci Sınır Kapısı’nda ele geçirilen eserlerin çoğunluğunun Anadolu kökenli olduğunun belirlenmesi üzerine, konu öncelikle iki ülke uzmanlarınca yapılan görüşmelerde gündeme alınmış, 25.02.2011 tarihinde Sn. Bakanımız Ertuğrul GÜNAY ve heyetinin Sırbistan ziyareti sırasında ülkemize iadesi sağlanmıştır. Söz konusu eserler Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde sergilenmektedir.

56) İngiltere’den İadesi Sağlanan 17 Adet Eser  Son olarak, 1963-1970 yılları arasında ülkemizde yaşamış bir İngiliz vatandaşının oğlu, babasının ülkemizde bulunduğu yıllarda edinmiş olduğu çeşitli dönemlere ait ve çok iyi durumda olan eserleri ülkemize iade etmek istediğini bildirmiştir. 30.03.2011 tarihinde Bakanlığımız uzmanlarınca teslim alınan eserler, Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde sergilenmektedir.

57) Almanya'dan İadesi Sağlanan Boğazköy Sfenksi Boğazköy’de, 1906-1907 ve 1911-1912 yıllarında Müze-i Hümayun başkanlığında ve Alman heyet üyelerinin de katılımıyla yapılan kazılarda Hitit Kraliyet Arşivi’ne ait 10.400 civarında tablet ve iki sfenks bulunmuştur.

Yapılan anlaşma gereğince, 1915 ve 1917 tarihlerinde tabletler ve sfenksler, temizleme, onarım ve yayın çalışmaları için -iade edilmek üzere- Alman kazı ekibi üyeleri tarafından Berlin’e götürülmüştür. Onarımları tamamlanan 3.000 civarında tablet ile sfenkslerden biri ve bu sfenkse ait kanat parçaları 1924-1942 yılları arasında ülkemize iade edilmiştir.Almanya’da kalan sfenksin iadesi için 1938 yılına kadar görüşmelere devam edilmiştir. Ancak II. Dünya Savaşı’nın başlaması ve savaş sonrası Berlin Müzeleri’nin Doğu Almanya’da kalması nedeniyle ilişkiler kesilmiştir.

Ülkemizin,  1973 yılında Doğu Almanya’yı resmi olarak tanıması ile 1974 yılında sfenksin iadesine ilişkin görüşmelere yeniden başlanmıştır.

 Doğu Almanya ile geliştirilen iyi ilişkiler neticesinde, 1987 yılında geriye kalan yaklaşık 7.400 tabletin iadesi sağlanmış ve Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesinde koruma altına alınmıştır. Aynı yıl içinde sfenksin iadesi amacıyla UNESCO’ya başvuru yapılmıştır.Birincisi 18 Nisan 2011 tarihinde Ankara’da, ikincisi 13 Mayıs 2011 tarihinde Berlin’de gerçekleştirilen toplantılar sonucunda, bir anlaşma metni üzerinde mutabakata varılmış olup, eserin iadesi 27.07.2011 tarihinde sağlanmıştır.

Boğazköy Sfenksi M.Ö. 1300 yıllarına, Hitit İmparatorluk Dönemine tarihlendirilmekte olup,  yaklaşık olarak 3300 yıllıktır. Kireçtaşından yapılmış olan söz konusu eser, 258 cm. boyunda, 175 cm. eninde ve yaklaşık olarak 1700 kg. ağırlığındadır. 

  

İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğü’nde restorasyon çalışmaları tamamlanan Sfenks diğer eşiyle birlikte Boğazköy Müzesine taşınmış olup, 26.11.2011 tarihinde yapılan bir törenle Boğazköy Müzesinde sergilenmeye başlanmıştır.

58) Amerika'dan İadesi Sağlanan Yorgun Herakles Heykeli (2011) Perge Örenyeri’nden 1980 yılında bilimsel kazılar sonucu alt yarısı çıkarılan Herakles Heykelinin, üst yarısının Boston Güzel Sanatlar Müzesi’nde (BGSM) bulunduğunun 1990 yılında tespit edilmesi üzerine Bakanlığımız girişimleri başlatılmış ve Dışişleri Bakanlığı ile koordineli olarak uzun yıllar devam etmiştir. Bakanlığımız heyetinin 22-23 Eylül 2011 tarihleri arasında Amerika’da Boston Güzel Sanatlar Müzesi yetkilileri ile karşılıklı iyi niyet çerçevesinde gerçekleştirdiği müzakereler sonucu 22.09.2011 tarihinde BGSM ile bir mutabakat zaptı imzalanarak Herakles Heykeli’nin üst yarısı teslim alınmıştır. Söz konusu heykel, Başbakanımızın ve beraberindeki heyetin bulunduğu uçakla 25.09.2011 tarihinde ülkemize getirilerek Bakanlığımız uzmanları nezaretinde Antalya Müzesi Müdürlüğü’ne teslim edilmiştir.Antalya Müzesi’nde bulunan söz konusu heykelin alt bölümü ile yurt dışından getirilen üst bölümü restoratörlerimiz tarafından titizlikle birleştirilerek 09.10.2011 tarihinde Antalya Müzesi’nde sergilenmeye başlanmıştır.

59) Washington Kültür ve Tanıtma Müşavirliği'ne Teslim Edilen Eserler (2012 A.B.D.)

Bakanlığımız Washington Kültür ve Tanıtma Müşavirliğimize yapılan iki başvuru neticesinde ülkemiz kökenli ve ülkemizden çeşitli zamanlarda yurt dışına çıkarılan bir adet yazıt ve bir adet heykel başı ülkemize iade edilmek üzere anılan müşavirliğimize teslim edilmiştir. Bu eserlerden Roma Dönemi’ne tarihlenen, mermerden 11 satırlık yazıt, 1964-1996 yılları arasında ülkemizde görev yapan bir Amerikalı tarafından Amerika Birleşik Devletlerine götürülmüştür. Söz konusu eserin ülkemiz kökenli olması nedeniyle adı geçen şahsın oğlu tarafından Bakanlığımız Washington Kültür ve Tanıtma Müşavirliğine başvurularak, ülkemize iade edilmek istenmiştir. Diğer eser ise yine bir Amerikan vatandaşı tarafından posta yoluyla müşavirliğimize gönderilmiştir.

 

Söz konusu 2 adet eser 25.07.2012 tarihinde Bakanlığımız uzmanları refakatinde Dışişleri Bakanlığından teslim alınmış olup aynı gün Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi Müdürlüğüne teslim edilerek, muhafaza altına alınmıştır.

60) Amerika'dan İadesi Sağlanan Troya Eserleri (2012 A.B.D.) Çanakkale İli, Troya Antik Kenti’nden kaçak kazılar yoluyla elde edilerek Amerika Birleşik Devletleri’ne götürülen Troya eserleri, Pensilvanya Üniversitesi Arkeoloji ve Antropoloji Müzesi (Penn Müzesi) tarafından, kaçak olduğu bilinmeden anılan ülke kanunlarına uygun olarak 1966 yılında satın alınmıştır.

Erken Tunç Çağına tarihlenen 24 parça altın takıdan oluşan eserler, Bakanlığımız Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün girişimleri sonucu Penn Müzesi yetkililerinin de konu hakkında gösterdikleri iyi niyet ve işbirliği sayesinde 01/09/2012 tarihinde ülkemize iade edilmiştir.

Söz konusu eserler, Troya Antik Kenti’nde yapılması planlanan müzenin çalışmaları tamamlanıncaya kadar Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesinde teşhirde ve ziyarete açıktır.

61) Hannover Başkonsolosluğu’na Teslim Edilen 4 Adet Mermer Kültür Varlığı (2012 Almanya) Bir Alman vatandaşı tarafından Hannover Başkonsolosluğu’na teslim edilen 4 parça mermer eser diplomatik kargo ile yurda getirilerek 27.03.2012 tarihinde Bakanlığımız uzmanları tarafından Dışişleri Bakanlığı’ndan teslim alınmıştır. Söz konusu eserler aynı gün Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi Müdürlüğü’ne teslim edilmiş olup halen anılan müze müdürlüğünde muhafaza edilmektedir.

62) Bursa Sinanpaşa Camii’nin Çinileri (2012 İngiltere) Bursa Sinanpaşa Camii’nde 2002 yılında gerçekleştirilen soygunda çalınan ve üzerinde Kur’an-ı Kerim’den Haşr Suresi’nin 23. Ayeti’nin bir bölümünün yazılı olduğu pencere süslemesini oluşturan 34 parça çini karo; 08.08.2012 tarihinde İngiltere’den iadesi sağlanarak Ankara Etnografya Müzesi Müdürlüğü’ne teslim edilmiştir. 

Bakanlığımızca görevlendirilen konuyla ilgili 5 kişilik uzman bir ekiple çiniler üzerinde temizlik, restorasyon ve konservasyon çalışmaları yürütülmüştür. Söz konusu eser, muhafaza altına alındığı Ankara Etnoğrafya Müzesi Müdürlüğü’nde teşhirde ve ziyarete açıktır.Bu eserde işlenen Haşr Suresi’nin 23. Ayeti meali, Diyanet İşleri Başkanlığınca şöyle aktarılmaktadır: “O, kendisinden başka hiçbir ilâh bulunmayan Allah’tır. O, mülkün gerçek sahibi, kutsal (her türlü eksiklikten uzak), barış ve esenliğin kaynağı, güvenlik veren, gözetip koruyan, mutlak güç sahibi, düzeltip ıslah eden ve dilediğini yaptıran ve büyüklükte eşsiz olandır. Allah, onların ortak koştuklarından uzaktır.”

63) Bulgaristan'dan İadesi Sağlanan 19 Adet Muhtelif Eser ile 1 Adet Mermer Heykel (2012 Bulgaristan)  Bulgaristan’ın Lesovo Sınır Kapısı’nda, gümrük kapısı görevlileri tarafından yapılan bir aramada Türk plakalı tekstil ürünü taşıyan bir kamyonda M.S 2. yüzyıla tarihlenen Akdeniz mermerinden yapılma bir heykelin ele geçirildiğinin ve söz konusu heykelin Burgaz Bölge Tarih Müzesi’ne bağışlandığının 2011 yılı Ekim ayında Dışişleri Bakanlığı tarafından Bakanlığımıza bildirilmesi üzerine eserin iadesi için Bakanlığımızca gerekli girişimler başlatılmıştır.Batı Anadolu ve Akdeniz bölgesindeki antik kentlerden birinde bulunmuş olabileceği düşünülen söz konusu heykele ait fotoğraflar üzerinden uzmanlar tarafından yapılan inceleme sonucunda; eserin M.Ö 2. yüzyılın ikinci yarısında yapılmış olduğu, kronolojik özelliğinin Geç Helenistik Devir’de Anadolu kökenli kadın heykelleri ve mezar taşlarında çok görülen bir özellik olduğu, incelemeye konu eserin 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamında yurt dışına çıkarılması yasak eserlerden olduğu ifade edilmiştir.

Sayın Bakanımız Ertuğrul GÜNAY ve maiyetindeki bir ekip tarafından 06-07 Kasım 2012 tarihleri arasında Bulgaristan’a gerçekleştirilen ziyaret esnasında yaklaşık 97 cm boyundaki söz konusu mermer kadın heykeli ile sikke, kurşun mühür, şamdan altlığı ve bronz mumluklardan oluşan 19 adet eserin daha ülkemize iadesi sağlanmıştır.

Söz konusu eserler 07/11/2012 tarihinde Edirne Müzesi Müdürlüğü’ne teslim edilerek muhafaza altına alınmıştır.

64) Dallas Sanat Müzesi'nden İadesi Sağlanan Orpheus Mozaiği (2012 A.B.D.) 

Antik Yunan mitolojisinde müzik, şiir gibi kavramlarla özdeşleştirilen ozan Orpheus’un vahşi hayvanları ehlileştirme sahnesinin yer aldığı Roma Dönemi’ne ait Mozaik panonun Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Dallas Sanat Müzesi’nde sergilendiğinin Bakanlığımızca öğrenilmesi üzerine yapılan araştırmalar sonucu söz konusu eserin Şanlıurfa (Edessa)’ya ait olduğu tespit edilmiştir. 2012 yılında, Mozaik panonun Şanlıurfa’dan yasa dışı yollarla nasıl çıkarıldığının araştırılması amacı ile Şanlıurfa Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından soruşturma başlatılarak söz konusu eserin kaçırılışına dair deliller toplanmıştır. 

Şanlıurfa Cumhuriyet Başsavcılığının somut veri sağlanmasında gösterdiği titizlik sayesinde eserin kaçak kazı yapılırken, yerinden sökülmeden önce kaçakçılar tarafından çekilen fotoğraflarına ulaşılmıştır. Eserin 1998 yılında kaçak kazı ile yerinden söküldüğü anlaşılmış ve yerinde çekilen fotoğraflar Dallas Sanat Müzesi’ne gönderilmiştir.  Konu ile ilgili olarak yapılan görüşmeler sonucu karşılıklı iyi niyet çerçevesinde ikili kültürel işbirliğini kapsayan bir mutabakat zaptı hazırlanmıştır. Bakanlığımızı temsilen bir heyet Amerika Birleşik Devletleri’ne giderek 03.12.2012 tarihinde Dallas Sanat Müzesi yetkilileri ile söz konusu mutabakat zaptını imzalamış ve eseri teslim almıştır. 

Eser Türk Hava Yolları tarafından titizlikle taşınarak 06.12.2012 tarihinde ülkemize getirilmiş olup 09.12.2012 tarihinden itibaren İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğü’nde sergilenmektedir.

65) Taş Eser (2012 A.B.D.) Kimliği bilinmeyen bir Amerikalı şahıs tarafından New York Kain Türk Kültür Merkezi’ne bırakılan taş eser, New York Başkonsolosluğu aracılığıyla Türkiye’ye gönderilmiştir. 28/12/2012 tarihinde Bakanlığımız uzmanları tarafından teslim alınan söz konusu eser, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi Müdürlüğü’nde muhafaza edilmektedir.

(devam edecek....)

Mustafa Kırcı

(Kaynak : T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı)