İnsanlığın eşitlik ve özgürlük rüyasının gerçek olabileceğinin ilk kanıtı olan Komün, bir yanıyla ABD’de modern tıbbın ortaya çıkmasını sağlayan koşulların da yaratıcısı sayılabilir.
18 Mart işçi sınıfının ilk iktidar deneyimi olan Paris Komünü’nün 150. yıldönümü. İnsanlığın eşitlik ve özgürlük rüyasının gerçek olabileceğinin ilk kanıtı olan Komün, bir yanıyla ABD’de modern tıbbın ortaya çıkmasını sağlayan koşulların da yaratıcısı sayılabilir. Amerikan tıp tarihinin Paris Komünü ile Amerikan modern tıbbı arasındaki bağı unutturma gayretine rağmen, biz bu ilerici öyküyü tarihsel olduğu kadar güncel bir sorumlulukla da hatırlatmak istedik.
Fransa’nın 1870’de Prusya ile savaşının yenilgiyle sonuçlanması ve III. Napolyon’un tutuklanması İkinci Cumhuriyetin sonu oldu. Paris kuşatması ardından hükümet Ocak 1871'de teslim oldu ve Üçüncü Cumhuriyet ilan edildi. Bu sırada kuşatma altındaki Paris’te savaş ve sert kış koşullarının da etkisi ile işçi sınıfını açlık içindeydi. Savaşa ve açlığa karşı barış için ayaklanan Paris işçi sınıfına askerler ateş açmayı reddettiğinde ise tarih 18 Mart 1871 idi.
Emekçi halkın Paris sokaklarında kurduğu barikatları gören hükümet, Paris’te kendini “güvende” hissetmeyerek Versay’a taşındı. İşçi sınıfı ise kurduğu komünde 72 gün boyunca sayısız devrimci uygulamaya imza attı.
Kilise devletten ayrıldı, eğitim laik hale getirildi, evsizler evlere yerleştirildi, siyasal örgütlenmelerin önü açıldı, vatandaşlar tartışma ve karar alma süreçlerine dahil edildi. Paris Komünü emekçilerin kendi kaderini nasıl belirleyebileceğinin kanıtıydı. Ancak 21 Mayıs'ta ordunun Paris'e dönmesi ile karşı devrim başladı ve Komün 28 Mayıs’ta sona erdi. Barış, adalet ve eşitlik hayali, emekçi sınıfların eşsiz devrimci deneyimi kana bulanarak sonlandırıldı. Her açıdan etkileyici bu ortam aynı zamanda 19. yüzyıl tıbbının en dikkate değer beyinlerinin yetiştiği yerdi.
Komün günlerinde Paris Tıp Fakültesi’nde bir kadın
Mary Putnam Jacobi, 1842’de Londra’da varlıklı bir ailede doğdu. Altı yaşındayken ailesi ile birlikte babasının ülkesi olan ABD’ye döndü. Eğitiminin ilk yılları evde Viktoryen annesinin sorumluluğunda geçti. Tıp bilimine ilgi duyan Putnam, babasının tıp alanında kariyer yapma fikrini itici bir uğraş olarak görmesine rağmen kararlıydı. Putnam, 1863 yılında New York Koleji Eczacılık Fakültesi'nden mezun olan ilk kadın oldu. Sonraki yıl Pensilvanya Kadın Tıp Akademisi’ni bitirdi. Kısa bir süre Boston’da Çocuk ve Kadın Hastanesi’nde çalıştıktan sonra ABD'de tıp derecesini alabilen ilk kadın olan Elizabeth Blackwell tarafından Fransa'ya gitmeye teşvik etti. Paris o zamanlar tıp biliminin merkeziydi.
Putnam, 1868’de dünyanın en saygın tıp fakültelerinden olan Paris’teki École de Médecine’ne ihtisas eğitimi için kabul edilen ilk kadın oldu, ancak derslere ayrı bir kapıdan girmesi ve önde profesörün yakınında oturması şartıyla. Temmuz 1871'de onur derecesiyle mezun olurken tezi bronz madalya kazandı.
Paris yılları Putnam için sadece mesleki olarak değil siyasal olarak da eşsizdi. Paris Komünü’nün yenilgisi ve özgürlükçü arkadaş çevresine yapılan saldırılar Putnam’ı sarsmış olsa da ihtisas döneminde yaşadığı siyasi uyanış bilime bakış açısını derinden etkiledi. Hikayeler ve politik makaleler de kaleme alan Putnam, Ağustos 1871'de, savaş sonrası iktidara gelen Fransız siyasi liderliğine dair bir rapor yayınladı.
Bilimin toplumsal kurtuluşta rol oynayacağından emindi
Paris Komünü sonlandıktan sonra, 1871 yılının sonbaharında ABD’ye dönen Putnam, New York Kadın Tıp Akademisi’nde profesör oldu. 1872'de New York Kadın Tabipleri Birliği'nin kurulmasında görev aldı ve 1874'ten 1903'e kadar bu kurumda başkanlık yaptı. John Hopkins gibi önde gelen tıp okullarına kadın öğrencilerin kabül edilmesi için hayatı boyunca yılmadan kampanyalar yürüttü. Kadınların tıbba eşit katkı yapabileceğinin güçlü bir savunucusu idi.
Putnam için bilimin ilerlemesi ile kadınların ilerlemesini tek ve aynı amaçtı. Politik makaleler ve hikayeler de yazan Putnam, bedenin biyolojik olduğu kadar sosyal ve politik olduğu düşüncesindeydi. Bu kavrayış Putnam'ı "zamanının en önemli kadın doktoru" haline getirdi.
1876’da “Menstruasyonda Kadınlar İçin Dinlenme Sorunsalı” adlı makalesi ile Harvard Üniversitesi'den ödül aldı. Bu makale Dr. E.H. Clarke'ın “Eğitimde Cinsiyet” adlı kitabına bir yanıt niteliği taşıyordu. Bu kitapta kadınların kısır olmamaları için menstruasyon döneminde fiziksel veya zihinsel herhangi bir faaliyet yürütmemeleri gerektiği ve menstürasyonun kadınları eğitime elverişsiz hale getirdiği iddia ediliyordu. Putnam elbette bu teze karşıydı, anektod niteliğindeki kanıtlara ve geleneksel yaklaşımlara meydan okuyarak titiz bir bilimsel çalışma yürüttü. Mensturasyon döngüsü boyunca kadınlara kas gücü testleri dahil pek çok kapsamlı fizyolojik testler yaptı. Sonuç: “Menstrüasyonun doğasında dinlenmenin gerekliliğine hatta arzulanırlığına ilişkin hiçbir şey yoktur" idi.
Laboratuvar biliminin modern tıp uygulamalarının temeli olması gerektiğini savunan, tıbbın gelişmesi için deneyler yapılmasının ve istatistik kullanımının gerekliliğini ısrarla vurgulayan Putnam kadınların eğitim hakları yanında siyasal hakları için de mücadele etti.
1906’da hayatını kaybeden Putnam’ın kendi hastalığı üzerine “Yazarının hayatını kaybetmesine neden olan beyincik basısına neden olan bir meningeal tümorün erken semptomlarının tanımlanması” adlı makalesi bile onun hayatının her anını üretken ve mücadele içinde geçirdiğinin kanıtı sayılabilir. Biyografisini yazan Bittel’in belirttiği gibi Mary Putnam Jacobi "bilimin bir gün toplumsal kurtuluşta rol oynayacağından emin olarak öldü". Amerikan aydınlanmasında ve modern tıbbın gelişmesinde etkili bu kadının düşünceleri 150 yıl önce Paris sokaklarında atılmıştı.
SOL(Kadın)
Kaynak:
- Richard Horton, Lancet, Ocak 2021. Offline: The Paris Commune and the birth of American medicine https://www.thelancet.com/action/showPdf?pii=S0140-6736%2821%2900086-6
- https://en.wikipedia.org/wiki/Mary_Putnam_Jacobi
- https://massivesci.com/articles/mary-putnam-jacobi-sufragette-female-doctor
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder