TARİHTE BUGÜN (23 MAYIS)

     

      OLAYLAR:

• 1788 - Güney Karolina eyalet olarak kabul edildi.
• 1795 - Fransa'da kadınların toplantılara katılması yasaklandı.
• 1856 - 42 İsis adlı göktaşı, N. R. Pogson tarafından keşfedildi.42 İsis, 23 Mayıs 1856 tarihinde N. R. Pogson tarafından keşfedilen büyük ana kuşak asteroitlerden biridir.^[1] Adını eski Mısır mitolojisindeki "kadınlık tanrıçası" İsis'ten alır.
• 1883 - Douglas Fairbanks, doğdu.Amerikalı sinema oyuncusu, senarist ve yönetmen (ö. 1939)
• 1915 - İtalya Krallığı, İtilaf Devletleri ile birlikte I. Dünya Savaşı'na katıldı.
• 1919 - İzmir'in İtilaf Devletleri tarafından işgalini protesto için Sultanahmet Mitingi yapıldı, mitinge 200 bin kişi katıldı.15 Mayıs 1919'da İzmir'in İşgali üzerine Türk Ocağı ve Karakol Cemiyeti tarafından düzenlenen mitinglerdir. Bundan önce yine İstanbul'da işgali kınamak ve direnişi yaymak için  Fatih, Üsküdar–Doğancılar, Kadıköy mitingleri yapılmıştı. Sultanahmet Mitingleri, 23 Mayıs 1919, 30 Mayıs 1919, 10 Ekim 1919, 13 Ocak 1920 tarihlerinde dört kez yapıldı. Her birine yaklaşık 150-200 bin kişinin katıldığı mitinglerde; Mehmet Emin Yurdakul, Halide Edib Adıvar, Hamdullah Suphi Tanrıöver, Rıza Nur, Selim Sırrı Tarcan, İsmail Hakkı Baltacıoğlu, Fahreddin Hayri Bey, Kemal Mithad, Şükûfe Nihal Başar, Madam Jeannine isimli bir Fransız gibi birçok tanınan kişi katıldı ve işgallere karşı kati halk direnişini savunan konuşmalar yaptı. Trakya-Paşaeli Müdafaa Heyeti Osmaniyesi'nin bildirileri okundu. İtilaf Devletleri temsilcilerine muhtıralar verildi. Asıl önemlisi yurt çapında milli bilinç ve Kuvâ-yi Milliye hisleri uyanıp örgütlenmeye vesile oldu. Mitinglerin yankıları Anadolu'da camilerde yapılan hutbelere kadar vardı.
• 1928 - Tekke ve zaviyeler kapatıldı.
• 1928 - Türk Vatandaşlığı Kanunu kabul edildi.
• 1933 - Joan Collins, doğdu. İngiliz oyuncu
• 1938 - İstanbul Elektrik Şirketi'nin Hükûmetçe satın alınmasına ilişkin sözleşme, Ankara'da imzalandı.
• 1945 - Nasyonal sosyalist liderlerden Himmler, Müttefikler'in eline geçmemek için siyanür kapsülüyle intihar etti.
• 1949 - Hüsnü Mahalli, doğdu. Suriyeli Türkmen asıllı Türk akademisyen, gazeteci ve yazar
• 1949 - Sovyet lideri Josef Stalin, Berlin ablukasını kaldırdı ve II. Dünya Savaşı sonrası ikiye bölünen Almanya'nın batısında Federal Cumhuriyet ilan edildi.
• 1951 - Anatoli Karpov, doğdu. Rus satranç Büyükustası ve Dünya Satranç Şampiyonu
• 1955 - Mansur Yavaş, doğdu. Türk avukat ve siyasetçi
• 1960 - Mossad ajanları, 6 milyon Yahudinin ölümünden sorumlu tutulan Adolf Eichmann'ı Arjantin'de ele geçirdi. Eichmann, yargılanmak üzere İsrail'e götürüldü.
• 1965 - Adalet Partisi Antalya Milletvekili İhsan Ataöv "Milliyetçi öğretmenler ayaklandığı gün içim müsterih olacaktır. Ölenler şehit, kalanlar gazi sayılacaktır" dedi.
• 1965 - Amerika Birleşik Devletleri, iç savaş yaşanan Dominik Cumhuriyeti'ndeki kendi vatandaşları da dahil yabancıları kurtarmak amacıyla Brezilya, Honduras, Paraguay, Nikaragua, Kosta Rika ve El Salvador'un katılımıyla İnter Amerikan Barış Gücü'nü kurdu.İnter Amerikan Barış Gücü (İng.: Inter-American Peace Force kısaca IAPF) 23 Mayıs 1965 tarihinde, Amerikan Devletleri Örgütü'ne üye devletler tarafından kurulan, çoğunluğunu ABD askerlerinin oluşturduğu askeri barış gücü. Dominik Cumhuriyeti'nde hükûmetin yıkılmasının ardından, siyasi istikrarsızlık ve iç savaş patlak verdi. ABD, Dominik'te bulunan vatandaşlarının can güvenliğini temin etmek ve onları güvenli bir şekilde ülke dışına çıkartmak amacıyla, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'ni de haberdar ederek, 28 Nisan 1965 tarihinde ülkeye asker sevk etti. ABD'nin çağrısı üzerine, Dominik Cumhuriyeti'ndeki durumu görüşmek üzere Amerikan Devletleri Örgütü'ne üye ülkeler toplandı. Örgüt 29 Nisan tarihinde tarafları ateşkese çağırdı. 23 Mayıs tarihinde de olaylara müdahale etmek amacıyla "İnter Amerikan Barış Gücü"nün tesisine karar verildi (26 Haziran 1965 tarihi itibarıyla oluşturulan barış gücünde, ABD'ye ait 12,400 askerin yanı sıra, diğer altı Latin Amerika ülkesinin 1,700 askeri bulunmaktaydı) ABD dışında asker gönderen ülkeler şunlardı:
  • Brezilya – 1,130 asker
  • Honduras – 250 asker
  • Paraguay – 184 asker
  • Nikaragua – 160 asker
  • Kosta Rika – 21 askeri polis
  • El Salvador – 3 karargâh subayı

  Harekâtın sonuna doğru Dominik'teki ABD askerlerinin sayısı 23,000'e ulaştı ve operasyonlar sırasında bunların bir kısmı yaşamını yitirdi. Ülkede bulunan ABD vatandaşları ile birlikte başka ülke vatandaşları da dahil toplam 6,500 kişi ülkeden tahliye edildi. Çatışmalar 31 Ağustos 1965 tarihinde ateşkes ilan edilene kadar devam etti. Bunun akabinde barış gücüne bağlı askerlerin büyük kısmı ülke dışına çıktı. Ancak bir kısım ABD askeri 1966 yılına kadar Dominik'te kaldı. Ölü ve yaralı sayısı hakkında değişik iddialar bulunmaktaysa da, ABD kaynakları 3,000 Dominiklinin ve 24 Amerikan askerinin yaşamını yitirdiğini, 156 Amerikalının de yaralandığını belirtmektedir. Barış gücünün komutasını, 1966 yılında Brezilya'ya ABD'den devraldı, 1967 yılında ise dağıtıldı.

• 1971 - İstanbul'da sokağa çıkma yasağı kondu. 25 bin asker ve polis kentte arama yaptı.
• 1972 - Rubens Barrichello, doğdu. Brezilyalı Formula 1 pilotu

• 1978 - İmralı Cezaevi'nden kaçan Amerikalı Billy Hayes'in yazdığı roman, Geceyarısı Ekspresi adıyla sinemaya aktarıldı. Türkiye, filmi protesto etti.
• 1983 - "Çizgilerle Nazım Hikmet" kitabında komünizm propagandası yaptıkları iddiasıyla Müjdat Gezen ve Savaş Dinçel tutuklandılar.

• 1992 - İstanbul'a 117 yıl hizmet eden Galata Köprüsü yerinden sökülerek, Haliç'e çekildi.
• 1996 - Çağlar Söyüncü, doğdu.Türk futbolcu
• 2002 - Ankara'nın en eski ve en büyük sinemalarından biri olan Akün Sineması, 1975 yılında Ertem Eğilmez'in unutulmaz filmi Hababam Sınıfı ile açtığı perdelerini, yine aynı filmle bir daha açılmamak üzere kapattı.
• 2006 - Boeing 717 üretimi sona erdi.
• 2006 - Türk-Yunan F-16 uçakları çarpıştı.
• 2018 - Kurlardaki yükseliş devam ediyor. Merkez Bankası Para Politikası Kurulu olağanüstü toplandı. Borç verme faizi yüzde 13,5'tan 16.5'e yükseltildi. Dolar kuru ise 4,60'a geriledi.Gün içinde dolar 4.90u geçmişti.
• 2020 - Koronavirüs salgını kapsamında, Ramazan Bayramı boyunca sokağa çıkma yasağı uygulaması başladı. 23-24-25-26 Mayıs tarihlerinde tüm Türkiye'de sokağa çıkma yasağı uygulanacak.
• 2021 - Sedat Peker 7. Videosunu Yayınladı: Faili Meçhul Cinayetler ve Uyuşturucu Yolları
  Sedat Peker, devlet, çeteler, işadamları ve medya içerisinde gerçekleşen itiraf ve iddiaları hakkında 7. videosunu paylaştı. Uğur Mumcu, Kutlu Adalı ve 90 yıllardaki bir çok faili meçhul cinayetlerin arkasında Mehmet Ağar (o dönemler emniyet müdürü, içişleri bakanı, adalet bakanı) ve Korkut Eken olduğunu iddia etti. Ayrıca şimdiki İçişleri Bakanı Süleyman Soylu ve Eski başbakanlardan Binali Yıldırım'ın oğlu Erkam Yıldırım hakkında da çarpıcı iddialarda bulundu. Sedat Peker: "Hep böyle yapıyorlar. Vatanseverlik diyorlar, milleti coşturuyorlar herkesi birbirine sokuyorlar"

        

      

ÖLÜMLER:

• 1524 - I. İsmail, Safevî Tarikatı'nın lideri, Safevi Devleti'nin kurucusu ve ilk hükümdarı (d. 1487)
• 1701 - William Kidd, İskoç denizci ve korsan (d. 1645) Hint Okyanusuna yaptığı bir deniz seferinin ardından korsanlık suçlamasıyla yargılanmış ve idam edilmiştir. Bazı modern tarihçiler Kidd’in yalnızca Hükûmet adına çalışan bir korsan olmasını sebep göstererek korsanlıkta sahip olduğu ününün haksız olduğunu düşünmektedirler. Kidd’in asıl ünü İngiliz Parlamentosu’nun kendisini sorgulamasından ve sonrasında çıkarıldığı duruşmadan önce meydana gelen sansasyonel olayların ardından yayılmıştır. Kidd’in engin denizlerdeki yağmaları korsanlık adına olsun ya da olmasın kendi zamanındaki Hükûmet adına çalışan veya diğer korsanlara nazaran hem daha az zararlı hem de daha az yararlı olmuştur
• 1857 - Augustin Louis Cauchy, Fransız matematikçi (d. 1789)
• 1874 - Sylvain Van de Weyer, Belçika Başbakanı (d. 1802)
• 1886 - Leopold von Ranke, Alman tarihçi (d. 1795)
• 1906 - Henrik İbsen, Norveçli oyun yazarı (d. 1828)
• 1911 - John Douglas, İngiliz mimar (d. 1830)
• 1934 - Bonnie Parker, Amerikalı banka soyguncusu ve kanun kaçaği (d. 1910)
• 1934 - Clyde Barrow, Amerikalı banka soyguncusu ve kanun kaçaği (d.1909)
• 1937 - John D. Rockefeller, Amerikalı sanayici (d. 1839)
• 1942 - Georges Politzer, Fransız marksist yazar ve felsefeci (d. 1903)
• 1943 - Kenan Hulusi Koray (d. 1906, İstanbul - ö. 23 Mayıs 1943, Adapazarı) Cumhuriyet döneminde kurulan Yedi Meşaleciler adlı topluluk üyesi ve hikâyeci yazarTürk hikâye yazarı ve Yedi Meşaleciler adlı topluluk üyesi (d. 1906) 1906'da İstanbul'da doğdu.^[1] İstanbul Erkek Lisesi'ni bitirdi.^[1] İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde okumaya başladı.Servet-i Fünûn dergisinde yayımladığı öykülerle edebiyat dünyasına adım attı.^[2] 1928'de Yedi Meşaleciler arasında tek hikâye yazarıydı. 1934 yılında Vakit'te gazeteciliğe başladı ve kısa zamanda gazetenin yazı işleri müdürü oldu. 1943 yılında Adapazarı'nda yedek subay olarak askerliğini yaparken tifüsten öldü. Yazar, hikâyede Ömer Seyfettin'den başlayarak gelişen çizgisinde önceleri üslubu ve muhtevası ile Sait Faik Abasıyanık ve Ahmet Hamdi Tanpınar'ı hazırlayan fantastik bir yol tuttu. Sonraları daha gerçekçi konulara yöneldi. Kenan Hulusi'nin edebiyat dünyasına adım atması öğrencilik yıllarına denk düşer. "Serveti Fünun" dergisinde yayınlanan ilk hikâyelerinin ardından, aynı dergiye yazan diğer altı arkadaşı ile birlikte, edebiyatımızda "Yedi Meşaleciler" diye anılan topluluğu oluşturdular. İçlerindeki tek hikâye yazarıydı Kenan Hulusi. 1928'de, önce bir antoloji, ardından da bir dergi hazırlayarak manifest bir çıkış yapan ve Sabri Esat Siyavuşgil, Ziya Osman Saba, Yaşar Nabi Nayır, Muammer Lütfi, Vasfi Mahir Kocatürk, Cevdet Kudret ve Kenan Hulusi'den oluşan topluluk, milli edebiyatçıların sığlıklarına, gerçekçilikten kopmuş ve içi boşalmış "milli"liklerine bir tepkiyi dillendiriyordu. Ancak uzun soluklu olmayan çıkışları, "Meşale" dergisine iltica etmeleriyle son buldu. Kenan Hulusi'nin "Vakit" gazetesine geçişi ve Sadri Ertem'in etkisiyle gerçekçiliğe yönelişi bundan sonradır. Yaşadığı sürede beş hikâye kitabı yayınlamış, "Osmanoflar" romanı ve kısa hikâyelerinin birçoğu gazete sayfalarında kaybolup gitmiştir. Gazeteciliğinin de etkisiyle küçük hikâye tarzını benimseyen Kenan Hulusi, Cumhuriyet döneminde korku türünde örnekler veren ilk hikâyecidir.
• 1944 - Şevket Dağ, Türk ressam (d. 1876)
• 1953 - Ali Rıza Çevik, Türk bürokrat (d. 1888)Selanik Askerî Rüştiyesi ile Merkez Îdâdîsi’nde orta ve lise öğrenimini tamamladı. Temmuz 1909’da Mülkiye’den mezun oldu. 3 Eylül 1909’da tayin edildiği Kosova Vilayeti Maiyyet Memurluğu’nda stajını tamamladı. Köprülü ve Palanga Kazaları kaymakam vekilliklerine bir süre görevlendirildikten sonra kaymakamlığa terfi etti. 11 Mayıs 1914’te Sivrihisar, 13 Aralık 1916’da Bergama kaymakamlıkları yaptı. 15 Aralık 1919’da Keşan Kaymakamlığı’na nakledildi ise de Keşan’a gitmediğinden istifa etmiş sayıldı. Sözü geçen tarihten itibaren dokuz yıla yakın İstanbul ve Eskişehir’de ticaretle meşgul oldu. 1927’de tekrar mülkiye mesleğine döndü. 27 Temmuz 1927’de 2. defa Sivrihisar kazası Kaymakamlığına atandı. 4 Şubat 1930’da Beyoğlu Kaymakamlığı, 30 Eylül 1930’da İstanbul Polis Müdürlüğü, 1932 Nisan’da İstanbul Vali Muavinliği ile 1935’te Gaziantep Valiliği yaptı. 17 Temmuz 1939 - 11 Temmuz 1941 tarihleri arasında Emniyet Genel Müdürlüğü, 31 Mayıs 1941’de Dahiliye Vekâleti Müsteşarlığı, 25 Mayıs 1942’de Manisa valiliği yaptı. Manisa valiliği yaptığı sıralarda bir okul yaptırdı. 1949 yılında emekli oldu.
• 1955 - Aziziye Tabyası kahramanı Nene Hatun vefat etti.
• 1960 - Soğomon Tehliryan,(d. 1896) Osmanlı İmparatorluğu'nun eski sadrazamı Talat Paşa'ya, 15 Mart 1921'de Berlin'de suikast düzenleyerek öldüren Osmanlı Ermenisi devrimci ve komitacıydı. Bu suikast, Nemesis Operasyonu'nun bir parçasıydı, ve Birinci Dünya Harbi sırasında Osmanlı İmparatorluk Hükûmeti tarafından düzenlenen Ermeni Kırımı'nın bir nevi intikam planıydı. Tehliryan, Ermeniler tarafından ulusal bir kahraman olarak kabul edilir.
• 1991 - Kemal Satır, CHP'nin eski genel sekreterlerinden Kemal Satır öldü.(d.1911) 

• 1994 - Seramik sanatçısı Atilla Galatalı 58 yaşında öldü. 1995 - ''Kömür kralı'' olarak tanınan Yeni Günaydın ve Tan gazetelerinin sahibi Bekir Kutmangil silahlı saldırıda öldü.

  1996 - Tanju Okan, Türk şarkıcı, müzisyen ve sinema oyuncusu (d.1938)
• 2003 - Jean Yanne, Fransız oyuncu, yazar, film yönetmeni ve besteci (d. 1933)
• 2007 - Japon film yönetmeni (d. 1930) Kei Kumai Japon film yönetmeniydi. En çok tanındığı filmi on altıncı yüzyıl Japonya'sının ünlü çay ustası Rikyū'nun yaşamını konu edinen Rikyu'nun Ölümü Sen no Rikyū) (1989) ile Venedik Film Festivali'nde Gümüş Aslan ödülünü kazandı. Kei Kumai tarafından yönetilen ve Japon cerrahların Amerikalı savaş tutsakları üzerinde yaptıkları deneyleri konu edinen filmi Deniz ve Zehir (Umi to Dokuyaku) (1986) de, Berlin Film Festivali'nde Gümüş Ayı Ödülü almıştı.
• 2009 - Roh Moo-hyun, Güney Kore 16. (eski) cumhurbaşkanı (d. 1946)
• 2011 - Xavier Tondo, İspanyol bisikletçi (d. 1978)
• 2013 - Cemal Güvenç, Türk ressam ve sanat eğitimcisi (d. 1925)
• 2013 - Olağanüstü Hal (OHAL) Bölge Eski Valisi Hayri Kozakçıoğlu, Sarıyer Reşitpaşa'daki evinde ölü bulundu.(d. 1938)
• 2013 - Georges Moustaki, Yunan asıllı Fransız şarkıcı (d. 1934)
• 2015 - Moyra Caldecott, İngiliz yazar (d. 1927)
• 2015 - John Carter, Amerikalı oyuncu (d. 1927)
• 2015 - Anne Meara, Amerikalı oyuncu ve komedyen (d. 1929)
• 2015 - John Forbes Nash, Amerikalı matematikçi ve Nobel Ekonomi Ödülü sahibi (d. 1928)
• 2016 - İbrahim Bodur, Türk iş adamı (d. 1928)
• 2017 - Aleksandr Burdonski, Sovyet-Rus tiyatro yönetmeni (d. 1941)Sovyet-Rus tiyatro yönetmeni, Josef Stalin'in torunu. Moskova Tiyatrosu'nda 20'den fazla oyun yönetti ve Playing On the Keys of The Soul ve This Madman Platanov gibi sinema filmlerini yönetti. 1996'da Burdonski, Rusya Halk Sanatçısı ödülü'nü aldı. Babası Stalin'in oğlu Vasili Yosifoviç Stalin'dir.
• 2017 - Roger Moore, İngiliz sinema oyuncusu (d. 1927)
• 2020 - Alberto Alesina, İtalyan siyaset ekonomisti, yazar ve akademisyen (d. 1957)
• 2021 - Eric Carle, Amerikan çocuk kitapları yazarı ve illüstratörü (d. 1929)
• 2021 - Lorrae Desmond, Avustralyalı aktris, şarkıcı, albüm yapımcısı, televizyon sunucusu, radyocu ve oyun yazarı (d. 1929)
• 2021 - Paulo Mendes da Rocha, Brezilyalı mimar (d. 1928)
• 
  
  
  
  
• 2021 - Nina Şatskaya, Sovyet-Rus aktris (d. 1940)