ATEŞTEN GÖMLEK: BELLEK (24 EKİM)

OLAYLAR:

1260 - Memlük Sultanı Seyfeddin Kutuz, siyasi rakibi Baybars tarafından katledildi.
1857 - İlk futbol kulübü Sheffield FC kuruldu.
1882 - Alman bilim insanı Robert Koch, verem mikrobunu keşfetti.
1911 - Orville Wright, Kuzey Carolina'da hava aracı ile 9 dakika 45 saniye havada kalarak yeni bir Dünya rekoru kırdı. Bu rekor 10 yıl süresince kırılamıyacaktır.
1912 - Birinci Balkan Savaşı'nda Osmanlı ve Sırp Orduları arasındaki Kumanova Muharebesi Sırpların galibiyeti ile sonlandı.
1923- Türkiye Büyük Millet Meclisi Hilafetin kaldırıldığı “1 Kasım 1922″nin yıl dönümünün Hakimiyet Bayramı olarak kutlanmasını kabul etti.
1923- İstanbul tramvayında bulunan haremlik – selamlık perdesi kaldırıldı.
1926 - Ünlü illüzyonist Harry Houdini Detroit, Michigan'daki Garrick Tiyatrosu'nda son gösterisine çıktı.
1929 - New York Borsasında hisse senetleri düştü. Bu çöküş sürecini izleyen bunalım, dünya dış ticaretinde ciddi bir daralma yarattı.
1935 - İtalya Etiyopya'yı işgal etti.
1935 - I. Belediyeler Kongresi başladı.
1939 - Naylon çoraplar, ilk kez Wilmington'da satışa sunuldu.
1944 - Tarihte inşa edilmiş en ağır savaş gemisi olan 71.000 tonluk "Musashi", Leyte Körfezi Muharebesi sırasında Amerikan uçak gemilerinden kalkan uçaklar tarafından batırıldı. 2399 kişilik mürettebattın 1076'sı hayatını kaybetti.
1945 - Birleşmiş Milletler Antlaşması yayınlandı ve BM kuruldu.
1945 - II. Dünya Savaşı sırasında, Nazilerin Norveç'i işgal etmesine yardım eden, daha sonra Hitler'in Norveç Başbakanı yaptığı Faşist Parti lideri Vidkun Quisling kurşuna dizildi.
1947- Walt Disney, Amerikan Aleyhtarı Faaliyetler Komitesi (HUAC)’nde ifade vererek Komünist olduklarına inandığı bazı çalışanlarının isimlerini komiteye verdi. Walt Disney Komite’ye verdiği ifadede: “Komünistlerin Hollywood’a sızdığı bir gerçek.” dedi. Komite (HUAC), toplantılarına gelip ifade vermeyi reddeden Hollywood’dan 1 yapımcı, 2 yönetmen ve 7 senaristin “komünist”olduğuna karar verdi. ABD Temsilciler Meclisi, komünist olduğuna hükmedilen “Hollywood 10’lusu”nu 1 yıl hapis ve film endüstrisinde çalışmama cezasına çarptırdı.
1949 - Minik Vali olarak tanınan Ordinaryüs Prof. Dr. Fahrettin Kerim Gökay, İstanbul Valiliği ve Belediye Başkanlığı görevine başladı.
1955- Bayındırlık Bakanı, Demokrat Parti İzmir Milletvekili Muammer Çavuşoğlu, 6-7 Eylül olaylarında zarar gören Yunanistan’ın İzmir Konsolosluğu’na gitti. Hükümetin geçmiş olsun dileklerini iletti ve hükümet adına konsolosluk gönderine Yunan bayrağı çekti.
1956- Macaristan’da ayaklanma sürüyor. 1955’de başbakanlıktan ve Komünist Parti’den uzaklaştırılan Imre Nagy tekrar başbakanlığa getirildi
1956 - Gazeteci Bedii Faik, Cumhurbaşkanına hakaretten 6 ay hapse mahkûm edildi.
1961- Malta bağımsızlığını ilan etti
1962- Türkiye, Amerika Birleşik Devletleri’nin Küba’yı denizden ablukaya alma kararını kayıtsız şartsız desteklediğini açıkladı. Türkiye, ekonomik abluka kararını uygulayan ilk devlet oldu.
1964 - Amerikalı insan hakları savunucusu Martin Luther King'e, Nobel Barış Ödülü verildi.
1965 - Nüfus sayımı yapıldı. Türkiye'nin nüfusu: 31.391.207
1966- CHP’nin 18. Kurultayı ”ortanın solu” görüşünü savunanların zaferiyle sonuçlandı. Zonguldak Milletvekili Bülent Ecevit CHP Parti Meclisi’nin 43 üyesinden 31’inin oyu ile Genel Sekreter oldu. MYK’ya da “ortanın solu” açılımı yanlıları seçildi.
1968- AST’ın düzenlediği ”22-29 Ekim Orhan Kemal’e Saygı Haftası”nda, yazar her gün tiyatroseverlerle sahnede oyunları üzerine sohbet ediyor.
1970- Şili’de 5 Eylül’deki seçimde % 36.3 oy alan sosyalist Salvador Allende, Kongre’deki oylamada büyük oy farkıyla Devlet Başkanı seçildi.
1972- Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi (SBF) Anayasa profesörü Mümtaz Soysal, Ankara Sıkıyönetim Askeri mahkemesi’nce 6 yıl 8 ay hapse mahkum edildi. Soysal, “Anayasaya Giriş” kitabında Marksizm propagandası yaptığı gerekçesiyle yargılanıyordu.
1975 - Türkiye'nin Paris Büyükelçisi İsmail Erez ve makam şoförü Talip Yener katledildi. Saldırıyı 'Ermeni Soykırımı Adalet Komandoları' adlı örgüt üstlendi.
1976- Ankara Sinematek Derneği, Sovyet yönetmen Mark S.Donskoy’un Gorki Üçlemesi’nden uyarladığı ilk filmi “Çocukluğum”u gösteriyor.
1979- Sıkıyönetim 19 İlde 2 ay daha uzatıldı.
1980- Polonya’da Lech Walesa liderliğinde Komünist Parti’den bağımsız olarak kurulan “Solidarnosc”(Dayanışma Sendikası) resmen tanındı.
1982- Devlet Başkanı Org.Kenan Evren “Referanduma sunulacak yeni Anayasa’yı devlet adına resmen tanıtma” kampanyasına TRT’de başladı.
1983- “THKP-C Kurtuluş” üyesi 4 kişiyi ölüm cezasına çarptıran Askeri Mahkeme: “Varlıkları ile yoklukları arasında ülke çıkarları yönünden bir fark bulunmuyor.”
1984- Türkiye Yazarlar Sendikası’nı “yasadışı örgüte dönüştürdükleri” iddiasıyla Aziz Nesin ve arkadaşları 8-15 yıl hapis istemiyle yargılanıyor.
1989- Ankara’da görülen ”Yeşilyurt köylülerine dışkı yedirilmesi” davasının 2. duruşmasında, sanık binbaşının tutuklanması talebi reddedildi.
1989- – Haftalık “2000’e Doğru” dergisinin son sayısı, başyazar Doğu Perinçek’in Abdullah Öcalan ile söyleşisinin yayınlanması nedeniyle DGM’ce toplatıldı.
1990- Danıştay, 1 Ağustos 1988 Genelgesi’nin tutuklu ve hükümlüler için getirdiği tek tip elbise zorunluluğunu tutuklular için iptal etti. Genelge’nin haberleşmeye getirilen kısıtlamaları daraltılırken, mahpusların avukatlarıyla görüşmelerindeki süre sınırı da kaldırıldı.
1990- Danıştay 2.Dairesi, Cumhurbaşkanı Özal için ayağa kalkmadığı gerekçesiyle görevden alınan SHP’li Çanakkale Belediye Başkanı İsmail Özay hakkında Çanakkale İl İdare Kurulu’nun “Cumhurbaşkanı’na hakaret ettiği” iddiasıyla aldığı “lüzum-u muhakeme” kararını yerinde bulmadı
1991 - Kripto davasında gazeteci Uluç Gürkan ile Dışişleri Bakanlığı memuru Hande Mumcu beraat etti.
1992 - Türkiye'nin ilk özel havaalanı olan Hezarfen, İstanbul Büyükçekmece'de hizmete girdi.
1994- Tofaş stokların artmasını ve satışlardaki azalmayı gerekçe göstererek üretime bir hafta süreyle ara verdi. Yarı ücretli izne çıkarılan işçileri 31 Ekim’de işbaşı yapacak.
1996 - I. Avrasya İslam Şurası Türkiye’de toplandı.
1996 - Osmaniye Türkiye'nin 80. ili oldu.
1996- Fethullah Gülen’in kurdurduğu “Asya Finans”ın açılışına katılan RefahYol koalisyon hükümetinin Başbakan Yardımcısı Tansu Çiller: ”Evlatlarımın tümünü, hem oğullarımı hem kızlarımı davet ediyorum, burada yer alsınlar.”
1996- İtfaiye işçileri, Refah Partili Başkan R.Tayyip Erdoğan yönetimindeki İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin toplu sözleşmede yer aldığı halde fazla mesai ücretlerini Yargıtay kararına rağmen ödememesini protesto etti.
1996- Vehbi Koç’un cenazesi Zincirlikuyu Mezarlığı’ndan çalındı.
2000- – TBMM İnsan Hakları Komisyonu Başkanı Sema Pişkinsüt görevden alındı.
2001- IRA, Sinn Fein lideri Gerry Adams’ın ‘silahlarınızı bırakın’ çağrısına uydu. Uluslararası silahsızlanma komisyonunun üyelerinin gözü önünde silahlarını imha etmeye başladı.
2001- Yargıtay 2.Hukuk Dairesi, Fatih Altaylı’nın Yılmaz Güney’e iki yazısında hakaret ettiği gerekçesiyle Fatoş Güney’in açtığı manevi tazminat davasını reddeden yerel mahkeme kararını bozdu; yeniden görülen davada Altaylı F.Güney’e 1.200 TL tazminat ödemeye mahkum edildi. Yılmaz Güney Kültür ve Sanat Vakfı’ndan yapılan açıklamada, aynı doğrultuda yazılar yazan köşe yazarları Engin Ardıç ile Serdar Turgut’un da Beyoğlu 2. ve 3. Asliye Hukuk Mahkemeleri tarafından 1.000’er TL tazminat ödemeye mahkum edildikleri hatırlatıldı.
2003 - Concorde'un son uçuşu New York ile Londra arasında yapıldı.
2003- Özelleştirme sürecindeki TÜPRAŞ rafinerilerinde çalışan işçiler şirketin ihaleyle satışı için teklif verilmesinin son gününde Türkiye genelinde iş bıraktı.
2003- – Yönetmen Oliver Stone’un Küba’da iki gün içinde çektiği “Comandante” adlı Fidel Castro belgeseli Türkiye’de vizyona girdi
2007- Öğrenci Kolektifi üyeleri, öğle üzeri Taksim’in 3 ayrı noktasında (Atatürk Anıtı, AKM ve Gezi Parkı) AKP iktidarını protesto edip pankart açtı; 8 öğrenci dövülerek gözaltına alındı.
2007- Beşiktaş’ın Liverpool ile İnönü Stadyumu’ndaki Şampiyonlar Ligi maçında Çarşı grubu Kazdağları’nda siyanürlü altın arama faaliyetlerine karşı pankart açtı.
2008- Samsun’da üniversitenin akademik yıl açılışına gelen Cumhurbaşkanı Gül’ü protesto etmek isteyen 41 öğrenci gözaltına alındı.
2010- İzmir Barosu’nda yedi aday içindeki tek kadın olan Sema Pekdaş seçimi kazandı. Pekdaş, 1908 yılında kurulan ve 102 yıllık geçmişi olan İzmir Barosu’nun ilk kadın başkanı oldu.

DOĞUMLAR:

1632 - Anton van Leeuwenhoek, Hollandalı bilim insanı (ö. 1723)
1798 - Massimo d'Azeglio, İtalyan devlet adamı, yazar ve ressam (ö. 1866)
1886 - Grigol Orconikidze, SSCB Politbüro üyesi komünist lider (ö. 1937)
1921 - R. K. Laxman, Hint yazar ve karikatürist (ö. 2015)
1926 - İlhan Ayverdi, İlhan Tolun (d. 24 Ekim 1926, Akhisar - ö. 6 Kasım 2009, İstanbul).
Türk dil bilimci, edebiyat öğretmeni.Kubbealtı Akademisi Kültür ve Sanat Vakfı'nın kurucusu ve vefatından önce başkanı idi. Misâlli Büyük Türkçe Sözlüğü hazırlamıştır. Ekrem Hakkı Ayverdi’nin eşidir. 24 Ekim 1926'da Akhisar’da doğdu. 06 Kasım 2009'da İstanbul'da vefat etti. Baba tarafı Dağıstan, anne tarafı Rumeli asıllıdır. Ailesi, 93 Harbi sırasında topraklarını terkedip önce Bursa'ya sonra Ödemiş'e yerleşmişti. Babası Murat Tolun Bey, Türk Kurtuluş Savaşı yıllarında Galip Hoca diye bilinen Celal Bayar'ın silah arkadaşıdır; Türk Kurtuluş Savaşı'nda Akhisar Cephesi Kuvâ-yi Milliye Kumandanı olarak görev yapmıştır, İstiklal madalyası sahibidir. İlhan Hanım, posta müdürü olan babasının Akhisar'a tayininden sonra dünyaya geldi; ilk ve orta tahsilini aynı yerde tamamladı. Akhisar'da lise olmadığından lise tahsili için İzmir'e gitti ve 1943 yılında İzmir Karataş Lisesi'nden mezun oldu. Hastalık sebebiyle iki sene ara verdiği öğrenim yaşamına İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü'nde devam etti. Türk tarihinin ilk edebiyat profesörü olan Ali Nihad Tarlan, edebiyat tarihçisi İsmail Hikmet Ertaylan, Prof. Mehmet Kaplan'ın öğrencisi oldu. Gazeteci yazar Ahmet Kabaklı ile sınıf arkadaşı oldu ve dostlukları ömürboyu devam etti. Fakültede öğrenci iken bir yandan da İstanbul Milli Eğitim Müdürlüğü'nde memur olarak çalıştı; çalıştığı dairede tanıştığı Mehmet Örtenoğlu Dede ile tanışması bütün hayatını etkiledi. Mehmet Dede vasıtasıyla yazar Samiha Ayverdi ve Samiha Hanım'ın hocası Ken'an Rifâî (Kenan Büyükaksoy) ile tanıştı. Üniversite öğrenimini 1949 yılında tamamladı. Edebiyat öğretmeni olan İlhan Hanım, sırası ile Anarat Higutyan Ermeni Orta Okulu, Galatasaray Lisesi, Zoğrafyon Rum Lisesi (1951-1955), Saint Joseph Lisesi ve Saint Michel Fransız Lisesi’nde görev yaptı. 1960 yılında ise Çapa Eğitim Enstitüsü'nde bir süre öğretmenliğe devam etti; aynı yıl öğretmenlikten ayrıldı. Öğretmenliği bıraktıktan sonraki yaşamını dernek çalışmaları, özel kültür falaliyetleri ile doldurdu.8 Ekim 1959 günü Samiha Ayverdi'nin erkek kardeşi mimar-mühendis-müteahhit Ekrem Hakkı Ayverdi ile evlendi. Eşinin Anadolu ve Rumeli'de gezerek 20 yıllık bir çalışma sonucu dört ciltlik Osmanlı Mimari Eserleri adlı yapıtı meydan getirmesinde katkıda bulundu. 1966-1982 yılları arasında Türk Kadınları Kültür Derneği'nin başkanlığını yaptı.1970'li yıllarda Kubbealtı Cemiyeti'nin kuruluşuna Samiha ve Ekrem Hakkı Ayverdi ile birlikte başkanlık etti, cemiyetin isim-annesi oldu. Bu cemiyet, Kubbealtı Akademisi Kültür ve Sanat Vakfı adıyla vakfa dönüşünce, vakfın başkanı oldu. Kubbealtı Mecmuası'nın yayımlanmasında, vakfın yayın, seminer, konferanslar, musiki çalışmaları ve çeşitli sosyal faaliyetlerinde eşi Ekrem Hakkı Ayverdi ve Samiha Ayverdi ile aktif rol oynadı.1976 yılında, Kubbealtı Vakfı'nın yayımlamaya karar verdiği Misâlli Büyük Türk Lugati'nin hazırlanması ve yazılması işini üstlendi. Bu eser üzerinde 28 yıl aralıksız çalıştı ve 2004 yılında tamamladı. 13. yüzyıldan günümüze kadar Türk dilinin envanterini çıkaran ve binlerce misalle donatılan bu eser, Kasım 2005’te yayımlandı. İlhan Ayverdi, bu eser ile Türkiye Yazarlar Birliği tarafından 2005’te dil alanında “Yılın Yazarı” seçilmiştir.İlhan Ayverdi'nin 80. yaşını kutladığı 2006 yılında Kubbealtı Neşriyat tarafından hayatından kesitler sunan bir kitap hazırlanmıştır. "İlhan Ayverdi: Bir Hayat Bir Lûgat" adlı 99 sayfalık kitap, 80. Yaşına Armağan alt başlığını taşır; Zeynep Uluant ve Aysel Yüksel tarafından hazırlanmıştır.
1927 - Gilbert Bécaud, Fransız şarkıcı, besteci ve sinema oyuncusu (ö. 2001)
1933 - Suna Pekuysal, Türk sinema ve tiyatro oyuncusu (ö. 2008)
1938 - Stephen Resnick, Kuzey Amerikalı ekonomist (ö. 2013)
1939 - F. Murray Abraham, Amerikalı Süryani oyuncu ve En İyi Erkek Oyuncu Akademi Ödülü sahibi
1942 - Maggie Blye, Amerikalı oyuncu (ö. 2016)
1947 - Kevin Kline, Amerikalı sinema oyuncusu ve En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Akademi Ödülü sahibi
1953 - Christoph Daum, Alman teknik direktör
1958 - Hasan Cihat Örter, Türk müzisyen, besteci ve yazar
1959 - Levent Gök, Türk avukat ve siyasetçi
1966 - Roman Abramoviç, Rus iş insanı
1966 - Ragıp Savaş, Türk tiyatro ve dizi oyuncusu
1967 - Jacqueline McKenzie, Avustralyalı tanınmış oyuncu
1985 - Wayne Rooney, İngiliz futbolcu
1990 - İlkay Gündoğan, Türk asıllı Alman millî futbolcu