OLAYLAR:
- 1870- İstanbul’da ilk mizah dergisi ‘Diyojen’in birinci sayısı yayınlandı.
- 1889 - Kuzey Dakota ve Güney Dakota, Amerika Birleşik Devletleri'nin 39. ve 40. Eyaletleri oldular.
- 1914 - Rusya, Osmanlı İmparatorluğu'na savaş ilan etti.
- 1917 - Filistin'de Yahudilere yurt verilmesini öngören Balfour Deklarasyonu, yayınlandı.
- 1918 - Enver, Talat ve Cemal Paşalar, beraberindekilerle bir Alman gemisine binerek yurttan ayrıldılar.
- 1920 - İlk radyo naklen yayını ABD'nin Pittsburgh şehrinde gerçekleşti.
- 1922 - TBMM’nin gizli oturumunda Lozan Konferansı’na katılacak heyetin Hükümetçe belirlenmesi kararı alındı.
- 1930 - Haile Selassie, Etiyopya İmparatoru olarak taç giydi.
- 1934 - İçişleri Bakanı Şükrü Kaya, radyo programlarından alaturka musikiyi kaldırdı.
- 1936 - İtalyan diktatör Benito Mussolini Roma-Berlin anlaşmasını ilan etti, böylelikle Mihver Devletleri blokunun temelleri atılmış oluyordu.
- 1940 - Ankara Erkek Teknik Öğretmen Okulu kuruldu.
- 1944 - Pasta imali yasağı ve hava saldırılarına karşı karartma tedbirleri kaldırıldı. 8 Kasım itibarıyla ışıkların yakılabileceği ilan edildi.
- 1947 - Kaliforniya'da, havacı ve iş insanı Howard Hughes o zamana kadar yapılmış en büyük sabit kanatlı uçak olan Spruce Goose 'u uçurdu. Bu uçuş, dev uçağın ilk ve son uçuşu oldu.
- 1948 - ABD Başkanlık seçimini Demokrat Harry Truman kazandı.
- 1953 - Pakistan Kurucu Meclisi aldığı bir kararla ülkenin adını Pakistan İslam Cumhuriyeti olarak değiştirdi..
- 1960 - Penguin Books yayınevi, basmış olduğu Lady Chatterley'in Sevgilisi adlı kitabın müstehcenlik içerdiği savıyla yargılandığı davadan aklandı.
- 1964 - Suudi Arabistan Kralı Suud bin Abdülaziz el-Suud tahttan indirildi, yerine kardeşi Prens Faysal bin Abdülaziz el-Suud geçti.
- 1965 - Norman Morrison isimli ABD vatandaşı Vietnam Savaşı'nı protesto etmek için ABD Savunma Bakanlığı binasının önünde kendini ateşe verdi.
- 1973 - Beyhan Kıral, Türkiye Güzellik Kraliçesi seçildi.
- 1975- ABD’de yapılan başkanlık seçimlerini Jimmy Carter kazandı.
- 1976 - İstanbul Teknik Üniversitesi'ne ateş açıldı. 1 kişi öldü, 3 kişi yaralandı.
- 1976- Sansür Kurulu’nca 3 kez yasaklanıp Danıştay kararıyla gösterime giren “Kara Çarşaflı Gelin” İstanbul’da ülkücülerin tehditleri nedeniyle başta Beyazıt’taki Marmara Sineması olmak üzere birçok sinemada gösterilemiyor, duvarlardaki tanıtım afişleri de yırtılıyor.
- 1977- Milliyetçi Cephe hükümetinin MSP’li Sanayi ve Teknoloji Bakanı O.Asiltürk, sansüre karşı Ankara’ya yürüme kararı alan sinema emekçileri için:”Yürüyüş de yapsalar, oturuş da yapsalar sansür değişmez. Yok biz ahlaksızlık yapacağız diye yürüyeceklerse, yolları açık.”
- 1978 - Aralarında Ferhat Tüysüz ve Veli Can Oduncu’nun da bulunduğu 13 ülkücü Sağmalcılar Cezaevi'nden firar etti.
- 1981 - İkinci Türkiye İktisat Kongresi açıldı.
- 1982 - Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı, yatılı öğrencilerin yemekten sonra, "Tanrımıza hamd olsun, milletimiz var olsun" demesi kararını aldı.
- 1985- Olağanüstü Kurultay’da Halkçı Parti Sosyal Demokrasi Partisi (SODEP) ile birleşti ve Sosyaldemokrat Halkçı Parti (SHP) doğdu. SHP, 18 Şubat 1995’de CHP ile yapılan ortak kurultayda CHP çatısı altında birleşme kararı alınması üzerine feshedildi.
- 1989 - Kadınlar cinsel tacize dikkat çekmek için "Bedenimiz Bizimdir, Cinsel Tacize Hayır" kampanyası başlattı. Vapurda yapılan basın açıklaması sonrası kadınlara mor iğne dağıtıldığı için kampanya, "Mor İğne" adıyla tanındı.
- 1991 - SHP Genel Başkanı Erdal İnönü, Tunceli'de "Aranızda Kürtçe konuşmuşsunuz, anadilinizde şarkı dinlemişsiniz, bundan hiçbir şey çıkmaz ve buna kimse engel olamaz. Ama resmi diliniz de Türkçe'dir" dedi.
- 1991 - Fener Rum Ortodoks Patriği I. Bartholomeos göreve başladı.
- 1994- Beşiktaş, Sarıyer, Beykoz ve Üsküdar’da milyonlarca m2’lik hukuk dışı imar imkanı sağlayan Dalan dönemine ait Boğaziçi planları Yargı tarafından durdurulurken, RP’li İstanbul Büyükşehir Belediye ve bazı inşaat şirketlerinin itirazları da Bölge İdare Mahkemesi’nce reddedildi.
- 2000 - Dünya Satranç Şampiyonası'nda Garry Kasparov yurttaşı Vladimir Kramnik'e yenildi. Garry Kasparov 15 yıldır dünya satranç şampiyonuydu.
- 2000- Leon Troçki’nin İstanbul’daki sürgün yıllarını anlatan “Büyükada’da Sürgün” belgeseli Milano Uluslararası Film Festivali’nde birinci oldu. Yapımcı Ayda Yavuz, yönetmen gazeteci Turan Yavuz.
- 2004- ABD’de Cumhuriyetçi Parti adayı George W. Bush seçmen oylarının yüzde 51’ini alarak ikinci bir dönem için yeniden başkan seçildi. 44. ABD Başkanı Bush rakibi John Kerry’den 3.6 milyon fazla oy aldı. 1964’tenberi en yüksek katılım oldu: Yüzde 56.
- 2004- Ahmet Uluçay’ın yönettiği “Karpuz Kabuğundan Gemiler Yapmak” Fransa’da Montpellier Akdeniz Filmleri Festivali’nde büyük ödül Altın Antigone’u kazandı.
- 2004- Anayasa Mahkemesi, 11 yıl aradan sonra Yüce Divan sıfatıyla eski Enerji ve Tabii Kaynaklar bakanları Cumhur Ersümer ile Zeki Çakan’ı yargılamaya başladı.
- 2006- Diyanet İşleri Başkanlığının ev sahipliği yaptığı “Afrika Kıtası Müslüman Ülke ve Toplulukları Dini Liderleri Toplantısı” İstanbul’da yapıldı. Afrikalı dini liderler “Dekolte giyen kadınların tecavüze uğraması normal” diyen Avustralyalı imam El-Hilali’ye destek verdi.
- 2012- İsrail, 24 yıllık sır perdesini aralayarak Filistin lideri Yaser Arafat’ın yardımcısı Halil El Vezir’i 1988’de Tunus’taki bir baskın sırasında öldürdüğünü kabul etti.
- 971 - Gazneli Mahmut, Gazne Devleti Hükümdarı (ö. 1030)
- 1699 - Jean-Baptiste-Siméon Chardin, Fransız ressam (ö. 1779)
- 1844 - V. Mehmet, Osmanlı'nın 35. Padişahı (ö. 1918)
- 1847 - Georges Sorel, Fransız filozof, sosyolog ve sendikalist devrim teorisyeni (ö. 1922)
- 1906 - Luchino Visconti, İtalyan film yönetmeni (ö. 1976)
- 1911 - Odisseus Elitis, Yunan şair ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (ö. 1996)
- 1913 - Burt Lancaster, Amerikalı aktör ve En İyi Erkek Oyuncu Akademi Ödülü sahibi (ö. 1994)
- 1914 - Ray Walston, Amerikalı aktör (ö. 2001)
- 1917 - Ann Rutherford, Kanada asıllı Amerikalı oyuncu (ö. 2012)
- 1927 - Steve Ditko, Amerikalı çizgi roman sanatçısı (ö. 2018)
- 1931 - Ulvi Doğan, Türk oyuncu ve yapımcı (ö. 2018)
- 1939 - Richard Serra, Amerikalı minimalist heykeltıraş
- 1941 - Metin Akpınar, Türk oyuncu
- 1942 - Stefanie Powers, Amerikalı artist
- 1944 - Patrice Chéreau, Fransız film yönetmeni ve senarist (ö. 2013)
- 1946 - Giuseppe Sinopoli, İtalyan besteci (ö. 2001)
- 1952 - Aziz Yıldırım, Türk iş insanı, inşaat mühendisi ve Fenerbahçe Başkanı
- 1959 - Peter Mullan, İskoç aktör ve film yapımcısı
- 1962 - Billur Kalkavan, Türk oyuncu ve sunucu (ö. 2022)
- 1966 - David Schwimmer, Amerikalı aktör
- 1971 - Erdil Yaşaroğlu, Türk karikatürist
- 1980 - Diego Lugano, Uruguaylı futbolcu
ÖLÜMLER:
- 1887 - Jenny Lind, İsveçli opera sanatçısı (d. 1820)
Mehmet Celâl Nuri İleri(15 Ağustos 1881, Gelibolu – 1 Kasım 1938, İstanbul),
Türk gazeteci, yazar, siyasetçi, fikir adamı. Osmanlı Devleti’nden Cumhuriyet’e geçişin önemli simalarından birisidir. Gelibolu mebusu olarak Son Osmanlı Meclis-i Mebusanı’nda yer almış, ardından TBMM’nin ilk 4 döneminde milletvekilliği yapmış bir siyasetçi; 50 civarında kitap ve 2200’den fazla makale yayımlayarak Türk düşünce tarihinde önemli bir yer edinmiş bir gazeteci ve fikir adamı olan Celal Nuri, I. Dünya Savaşı’ndan sonra Anadolu’da verilen ulusal mücadeleyi destekleyen İleri gazetesinin sahibi idi. Batıcı düşünce akımının önemli temsilcilerinden birisi olarak fikirleriyle yeni cumhuriyetin fikri mimarlarından birisi olmuştur. İstanbul Radyosu’nun kurucusu ve karikatürist Sedat Nuri İleri ile gazeteci ve hukuk profesörü Suphi Nuri İleri'nin ağabeyidir. Yeğeni Rasih Nuri İleri'dir.15 Ağustos 1881’de Gelibolu’da dünyaya geldi. Babası, devlette çeşitli kademelerde hizmette bulunduktan sonra 1908’de Meclis-i Âyan üyesi olan Mustafa Nuri Bey; annesi ise Adana valiliği, Bahr-i Sefit (Ege Adaları) Valiliği ve Hariciye Nazırlığı gibi görevlerde bulunmuş devlet adamı Abidin Paşa’nın büyük kızı Nefise Hanım’dır. Asıl adı Mehmet Celaleddin idi. Babasına olan sevgisinden ötürü adına “Nuri” mahlasını ekledi. 3 çocuklu ailenin en büyük evladı idi. Kardeşleri Sedat Nuri ve Suphi Nuri’dir. Çocukluğu mutasarrıf ve vali muavini olarak görevli bulunduğu Gelibolu, Sakız ve Canik’te geçti. İlköğrenimini taşra okullarına devam ederek ve özel hocalardan ders alarak tamamladıktan sonra ortaöğrenimini yatılı olarak Galatasaray Mekteb-i Sultanisi’nde, yüksek öğrenimini İstanbul Hukuk Mektebi’nde tamamladı. Hukuk öğrenimi devam ederken Fransızcasını ilerletmek amacıyla Hariciye Nezareti Tahrirât-ı Hariciye Kalemi’ne devam etti. II. Meşrutiyet’in ilanından önce aynı okulda kamu hukuku alanında doktorasını tamamladı.(Gazetecilik yaşamı) Celâl Nuri, çalışma hayatına avukat olarak başladıysa da asıl mesleği gazetecilik oldu. Le Courrier d'Orient, Jeune Turc, Tanin, İkdam gibi Türkçe ve Fransızca pek çok gazetede ve İçtihat, Türk Yurdu, Resimli Kitap gibi dergilerde makaleler yayımlayarak başladı. Yazılarında meşrutiyetin hukuki boyutunu, Osmanlı Devleti’nin çöküş sebeplerini tartışmakta; II. Abdülhamit’i ve devrin hükümetlerini eleştirmekteydi. Hürriyet-i Fikriyet ve Edebiyat-ı Umumiye adlı dergileri ile Ocak 1918’de yayın hayatına giren Âti gazetesi kendisinin sahip olduğu yayın organlarıdır. Âti, 10 Şubat 1919’da kapatıldı ancak hemen ertesi günü İleri adıyla yayın hayatına devam etti. Milli Mücadele yılları boyunca İleri gazetesinde Anadolu’da başlayan kurtuluş hareketini destekledi. Gazete 1924 yılında kapandı. Celâl Nuri, gazetenin kapanmasından sonra herhangi bir basın yayın organında görünmedi.(Kılıç Ali tarafından yaralanması olayı) 1924 yılında milletvekili Kılıç Ali’yi kızdıran bir yazısı nedeniyle gazetesi basılan Celâl Nuri, 30 Temmuz 1924’te Kılıç Ali tarafından yaralandı. Olayın gelişim sürecinde İçişleri Bakanı Ferit Tek’in istifası, yerine Recep Peker’in atanması gerçekleşti. Olay, haftalarca Türk basınında yankı buldu.(Siyasi yaşamı) Celâl Nuri’nin siyasi yaşamı 22 Kasım 1919’da Son Osmanlı Meclis-i Mebusanı’na Gelibolu milletvekili olarak girmesiyle başladı; 1935 yılına kadar sürdü. Mebusan Meclisi’nde Misak-ı Milli’nin müsveddesini kaleme almış olan Celâl Nuri, İstanbul'un İşgali’nden sonra Mart 1920’de İngilizler tarafından tutuklanarak Malta’ya sürülenler arasındaydı. Kasım 1921’de Malta’dan dönebildi. Malta sürgününden döndükten sonra, Gelibolu (1920-1927) ve Tekirdağ (1927-1935) milletvekili olarak dört dönem TBMM’de bulundu. 1924 Anayasası’nı hazırlayan komisyonda başkan ve raportör olarak görev yaptı. Soyadı Kanunu çıktığında “İleri” soyadını aldı. 1 Kasım 1938’de İstanbul’da öldü. Celâl Nuri, 50 civarında kitap ve 2200’den fazla makale yayımlayarak Türk düşünce tarihinde önemli bir yer edinmiştir. Yazılarında kendi isminin dışında Helvacızâde, Afife Fikret, Haydar Kemal, Tarık Celâl, Mehmet Celâl gibi isimler kullandı; Fransızca eserlerinde ise Djelal Noury ve N. D Helva gibi isimler kullandı. Eserlerinde bazı maddeci, pozitivist düşünürlerin fikirlerini aktardı; bu sırada dinle ilgili bazı düşüncelerinden dolayı eleştiriler aldı. Gerek cumhuriyet öncesinde gerekse sonrasında pek çok kalem kavgasına girdi. Ziya Gökalp, Ahmet Ağaoğlu, Ali Kemal ile tartışmaları oldu.Yaşamı boyunca pek çok ülkeye seyahat etmiş, kutuplara kadar gitmiş olan Celâl Nuri, Amerika gezisi hariç tüm gezilerini seyahatname olarak yayımladı. Yazılarında kadının eğitimi meselesine büyük önem verdi. Taç Giyen Millet ve Türk İnkılabı eserlerinde Türk modernleşmesinin ana hatlarını ortaya koydu. Latin harflerine geçiş çalışmaları ile beraber bazı okul kitapları hazırladı.Eserlerinden bazıları şunlardır:
- Selanik Muhtırası
- Taç Giyen Millet (1923)
- Ahir Zaman
- Anarsizim Hükümetsizlik Meslek-i Felsefesi
- Türk İnkılâbı (1926)
- Kendi Nokta-i Nazarımdan Hukuk-u Düvel
- Havaici Kanuniyyemiz
- Tarih-i Tedenniyat-ı Osmaniye
- İttihad-ı İslam (1913)
- Kadınlarımız
- Hatem’ül Enbiya
- İlel-i Ahlakıyyemiz (1916)
- Tarih-i İstikbal
- Müslümanlara Türklere Hakaret Düsmanlara Riayet ve Muhabbet
- Mukadderat-ı Tarihiye
- Türk Devrimi
- Türk İnkılâbı
- Uygarlık Çatısmasında Türkiye
- Harpten Sonra Türkleri Yükseltelim
- İştirak etmedigimiz Hareket
- Kara tehlike (1918)
- Kutup Musahebeleri
- İlk Gramer
- İlk Okuma Yazma Kitabı
- Türkçe (1916)
- Simal Hatıraları
- Millet ve Meclis
- Coğrafya-yı Tarih-i Mülk-i Rum
- Devlet ve Meclis Hakkında Musahabeler (1932)
- Dil ve Edebiyat Yazıları
- Hiç Bilmeyenlere Türkçe Alfabe ve Hece
- Perviz
- Merhume
- Ölmeyen: Masal
- 1950 - George Bernard Shaw, İrlandalı eleştirmen, yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü, Oscar ödülü sahibi (d. 1856)
- 1970 - Pierre Veyron, 1933 ile 1953 yılları arasında yarışmış efsanevi Grand Prix sürücüsü (d. 1903)
- 1972- Sovyet yazar/gazeteci Aleksandr Bek (69) hayata veda etti. Askeri muhabir olarak 1945’de Kızılordu ile birlikte Berlin’e girmişti.
- 1975 - Pier Paolo Pasolini, İtalyan sinema yönetmeni (d. 1922)
- 1991 - Irwin Allen, Amerikalı film yapımcısı (d. 1916)
- 1996 - Duygu Ankara, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (d. 1950)
- 1996 - Eva Cassidy, Amerikalı şarkıcı (d. 1963)
- 1997 - Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi eski dekanlarından ve öğretim üyesi Prof. Dr. Bahri Savcı öldü.
- 2005 - Altan Aşar, Türk gazeteci ve TRT Haber Dairesi kurucularından
- 2010 - Mehmet Can, Türk siyasetçi (d. 1927)
Mehmet Can, bakan, milletvekili, siyasetçi, devlet adamı. 1927 yılında Dünek’te doğdu. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nden mezun oldu. Adana Maiyet Memuru, Uluborlu, Ünye, Bahçe, Kadirli, Tuzluca, Söke Kaymakamı, İçişleri Bakanlığı Müşaviri ve Nüfus İşleri Genel Müdürlüğü Şube Müdürü olarak görevlerde bulundu. 14 Ekim 1973 (15. Dönem) ve 5 Haziran 1977 (16. Dönem) tarihlerinde yapılan genel seçimlerde Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Adana Milletvekili seçildi. Mustafa Bülent Ecevit’in 21 Haziran 1977 tarihinde kurmuş olduğu 40. Hükümet’te (II. Ecevit Hükümeti) Gümrük ve Tekel Bakanı, 5 Ocak 1978 tarihinde kurmuş olduğu 42. Hükümet’te (III. Ecevit Hükümeti) ise Adalet Bakanı olarak atandı. 29 Kasım 1987 (18. Dönem) tarihinde yapılan genel seçimlerde Sosyaldemokrat Halkçı Parti (SHP) Adana Milletvekili seçildi. Evli ve üç çocuk babasıydı. Fransızca biliyordu. 2 Kasım 2010 tarihinde vefat etti. Kocatepe Camii’nde kılınan cenaze namazının ardından Karşıyaka Mezarlığı’nda toprağa verildi.
- 2016 - Gönül Ülkü Özcan, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (d. 1931)
- 2016 - Oleg Popov, Sovyet-Rus palyaço ve sirk gösteri sanatçısı (d. 1930)
- 2019 - Atilla Engin, Türk davulcu, perküsyon ustası, besteci aranjör, büyük orkestra şefi, jazz/fusion yorumcusu ve jazz konservatuvarı hocası (d. 1946)
- 2019 - Marie Laforêt, Fransız asıllı İsviçreli şarkıcı ve oyuncu (d. 1939)
- 2020 - Baron Wolman, Amerikalı fotoğraf sanatçısı (d. 1937)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder