TARİHTE BUGÜN (26 NİSAN)

 

OLAYLAR:

• 1865 - ABD Başkanı Abraham Lincoln'ü bir suikastle öldüren John Wilkes Booth, Amerika Birleşik Devletleri Kara Kuvvetleri askerleri tarafından on iki günlük bir insan avının sonunda, kuzey Virginia'nın kırsal kesiminde yakalandı ve öldürüldü.
• 1870 - Osmanlı Devleti’nde, Dârülmuallimât (Kız Öğretmen Okulu) açıldı. Sınavla 32 kız öğrenci alındı.
• 1903 - Ünlü İspanyol takımı Atlético Madrid kuruldu.
• 1912 - İlk defa, bir Osmanlı pilotu olan Fesa Bey (Evrensev), Osmanlı tayyaresi ile Türk toprakları üzerinde uçtu.
• 1930 - İstanbul, Mecidiyeköy'deki likör fabrikası açıldı.
• 1933- Naziler 26 Nisan-9 Mayıstarihleri arasında Almanya’da özel kitaplıklar ve halk kütüphanelerindeki “yıkıcı ve zararlı” kitapları yürüttükleri kampanya ile toplattı. 94 yazara ait kitaplar 10Mayıs1933’de Berlin Opera Binası önünde düzenlenen törenle yakıldı.
• 1937- Anadolu Demiryolları ve Haydarpaşa Liman Şirketi millileştirildi.
• 1944- Sebahattin Ali ile kendisini komünistlikle suçlayarak hakarette bulunduğu gerekçesiyle dava ettiği Nihal Atsız arasındaki Irkçılık Turancılık Davası’nın ilk duruşması yapıldı.
• 1961 - Yüksek Seçim Kurulu oluşturuldu.
• 1967- “Vatandaş Oyunu” için Malatya’ya giden Bölge Tiyatrosu oyuncuları, Yüksek İslam Enstitüsü’lülerin linç girişiminden zor kurtuldu.
• 1967 - Pablo Picasso'nun bir tablosu, yaşayan bir sanatçı için o güne kadarki en yüksek fiyat olan 532.000 dolara satıldı.
• 1971 - 11 ilde sıkıyönetim ilan edildi. Adalet Bakanı İsmail Arar, gazetecilerin "Bir isyan mı var?" sorusunu cevapsız bıraktı. Bir ay süreyle sıkıyönetim ilan edilen iller şunlar: Ankara,  İstanbul, İzmir, Adana, Diyarbakır, Eskişehir, Hatay, Kocaeli, Sakarya, Siirt, Zonguldak.
• 1971 - Sıkıyönetim, Devrimci Doğu Kültür Ocakları ve Dev-Genç'i kapattı.
• 1972 - Yazar Sevgi Soysal, bir yıl hapse mahkûm oldu.
• 1972 -Askeri Mahkeme, Yargıtay’ın bozma kararına rağmen SBF Anayasa Profesörü Mümtaz Soysal’ı yeniden 6 yıl 8 ay hapis ve sürgün cezasına mahkum etti.
• 1973- Temyize götürülen davada Yargıtay, kapatılan Türkiye İşçi Partisi’nin (TİP) Genel Başkanı Behice Boran dahil 12 yöneticinin ağır hapis cezalarını onayladı.
• 1977 - Cumhuriyet Halk Partisi lideri Bülent Ecevit'in seçim otobüsü, Niksar'da kurşunlandı. Saldırıda 10 kişi yaralandı.
• 1978 - Dr. Cengiz Taşer, TRT Genel Müdürü olarak atandı.
• 1979 – İstanbul’da 1 Mayıs kutlamaları Sıkıyönetim Komutanlığı’nca yasaklandı, 27 kitle örgütü kutlamanın İzmir’de yapılması çağrısında bulundu. Adana, K.Maraş, G.Antep ve Adıyaman illeri Sıkıyönetim Komutanlıkları da 1 Mayıs gösterilerini yasakladı.
• 1982 – Yılmaz Güney’in senaryosunu yazdığı Şerif Gören’in yönettiği ‘Yol’ filmi Cannes Film Festivali’nde büyük ödülü Costa Gavras’ın ‘Kayıp’ filmiyle paylaştı.
• 1982-  10 Nisan’dan beri cezaevinde olan Bülent Ecevit hakkında bir tutuklama kararı daha verildi. Ecevit, Hollanda TV’sine gönderdiği mektubun BBC de yayınlanması nedeniyle Sıkıyönetim Mahkemesi’nce 2.kez tutuklandı.
• 1986- DSP Genel Başkanı Bülent Ecevit Libya’nın Ankara Büyükelçiliğini ziyaret ederek Amerika Birleşik Devletleri’nin Libya’yı 15 Nisan günü bombalaması nedeniyle “geçmiş olsun” dileğini iletti.
• 1986 - Çernobil faciası: Ukrayna'nın (SSCB) Çernobil kentinde meydana gelen ve yaklaşık 7 milyon kişinin zarar gördüğü patlama nedeniyle ortaya çıkan radyoaktif bulutlardan, Türkiye de etkilendi.
• 1994 - Güney Afrika Cumhuriyeti'nde ilk çok ırklı seçimler yapıldı. Oyların yüzde 62'sini alan Nelson Mandela liderliğindeki Afrika Ulusal Kongresi, seçimlerin galibi oldu.
• 1995- Sosyal Sigortalar Yasası’nda değişiklik yaparak emeklilik yaşının yükseltilmesi yönündeki girişimleri protesto etmek amacıyla İstanbul’dan Ankara’ya “Mezarda Emekliliğe Hayır Yürüyüşü” yapıldı. 24 Nisan’da İstanbul Kadıköy’den yola çıkan DİSK Yönetim Kurulu ve üye sendikaların başkanları 26 Nisan’da Ankara’da yüzlerce işçi tarafından karşılandı. Yürüyüş Meclis’in önünde sona erdi ve DİSK heyeti SSK’ya ilişkin talepleri içeren bir dilekçeyi Meclis Başkanlığı’na verdi ve iktidar ve muhalefetle yapılan görüşmeyle sona erdi.
• 1995 - Türkiye'nin ilk kadın kaymakamları Elif Arslan ile Özlem Bozkurt görevlerine başladılar.
• 1999 - Çernobil Faciası'nın yıl dönümünde sanal korsanlar bilgisayarları kilitledi. Çernobil virüsü'nden 300 bin PC etkilendi. Binlerce şirkette büyük panik yaşandı. Faturası 100 milyon dolar.
• 2003- İstanbul Film Festivali Altın Lale Ödülü’nü Arjantinli Diego Lerman’ın yönettiği “Aniden”, Ulusal yarışmayı Nuri Bilge Ceylan’ın “Uzak” filmi kazandı. Radikal gazetesinini verdiği “Halk Ödülü”nü Handan İpekçi’nin “Büyük Adam, Küçük Aşk”ı aldı.
• 2004 - Karadenizliler, Çernobil faciasından tam 18 yıl sonra dönemin Sanayi ve Ticaret Bakanı Cahit Aral ve Atom Enerjisi Kurumu Başkanı Ahmed Yüksel Özemre hakkında suç duyurusunda bulundu. Gerekçe; Karadeniz'de kanser vakalarının artması.
• 2005 - Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer'in veto ettiği 10 bin polis kadrosu açılmasına ve ilahiyat mezunlarının da polis olabilmesine olanak sağlayan yasa, TBMM'de aynen kabul edildi. 
• 2006- Çağlayan Ahmet Buhan Lisesi öğrenci ve velileri, okullarının yıkılarak “Adalet Sarayı” yapılmasını protesto etti.
• 2010 - Mardin'in Mazıdağı İlçesi'ne bağlı Bilge Köyünde, 7'si çocuk 44 kişinin öldürülmesiyle ilgili tutuklanan 8 kişiden, 6'sına kırk dörder kez müebbet hapis verildi. Bilge Köyü Katliamı olarak tarihe geçen olayda; yaşı küçük olan bir sanığa 44 kez 15 yıl, evinde silah bulunduran sanığa ise 15 yıl hapis cezası verildi.
• 2011- Mahkeme süreci sonlanmadan Erdoğan’ın “ucube” dediği, Mehmet Aksoy’a ait heykelin yıkımına başlandı.
• 2017- Emniyet Genel Müdürlüğü FETÖ bağlantılı olduğu değerlendirilen 9 bin 103 polisi açığa aldı.

DOĞUMLAR:

• 1564 - William Shakespeare, İngiliz şair, oyun yazarı ve oyuncu (ö. 1616)
• 1798 - Eugène Delacroix, Fransız ressam (ö. 1863)
• 1822 - Frederick Law Olmsted, Amerikalı mimar (ö. 1903)
• 1900 - Charles Francis Richter, Amerikalı yer bilimci ve mucit (ö. 1985)
• 1911 - Paul Verner, Alman komünist siyasetçi (ö. 1986)
• 1932 - Francis Lai, Fransız besteci (ö. 2018)
• 1942 - Manfred Korfmann, Alman arkeolog (ö. 2005)
• 1963 - Jet Li, Çinli dövüş sanatları oyuncusu ve aktör
• 1980 - Jordana Brewster, Amerikalı oyuncudur

ÖLÜMLER:

• 1444 - Robert Campin, Flaman ressam (d. 1378)
• 1936 - Samipaşazade Sezai, Türk öykücü ve romancı (d. 1859)
• 1943 - Naşit Özcan, Türk tiyatrocu ve tulûat ustası (d. 1886) Tiyatromuzun büyük oyuncularından Naşit Özcan yaşamını yitirdi. Tuluat tarzının en yetkin oyuncusu sayılan Özcan tuluatın İbiş’ine kişilik kazandırmasıyla biliniyordu. Özcan sinema ve tiyatromuzun ünlü isimlerinden Adile Naşit ve Selim Naşit’in babasıydı.
• 1969 - Morihei Ueshiba, Japon dövüş sanatı üstadı ve Aikidonun kurucusu (d. 1883)
• 1971 - Celal Sururi, Türk tiyatro sanatçısı (d. 1903)
• 1985 - Aylin Urgal, Türk pop müzik sanatçısı (d. 1951)
• 2002 - Orhan Elmas, Türk oyuncu ve yönetmen (d. 1927)
• 2006 - “Haydar Haydar”, “El Vurup Yaremi İncitme Tabip” gibi türküleriyle tanınan, 400’den fazla türküyü derleyerek halk müziğine kazandıran halk müziği sanatçısı Ali Ekber Çiçek, 71 yaşında İstanbul’da öldü.
• 2017 - Jonathan Demme, Amerikalı yönetmen (d. 1944)
• 2022 - İsmail Ogan, Olimpiyat Oyunları şampiyonu Türk güreşçi (d. 1933)

      (derleyen: mstfkrc)