Âdem ile Havva yazısı IDiyanet İşleri Başkanlığı, gözünün önünde açlık, sefalet, rüşvet ve hırsızlık gerçekleri varken, tarihsel, ad (isim) bilim (onomastik) konularına girerek millete posta koymakta. Bunun son örneği Diyanet İşleri Başkanlığı Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği’nin yayımladığı bir paylama yazısı:
1- “İslamın seçkin şahsiyetlerine dair söylenen her cümlede, yapılan her açıklama ve yaklaşımlarda son derece hassas ve dikkatli olunması gerekmektedir.”
“Son zamanlarda İslamın kutlu elçileri Hz. Âdem ve Hz. İsa peygamberlerimize, insanlığın ortak değeri Hz. Havva ve iffet abidesi Hz. Meryem annelerimize yönelik gelişigüzel tartışmaların ve polemiklerin yapıldığına şahit olmaktayız.”
- Jeologlar en geniş bilimsel kanıtlara dayanarak dünyanın 4-5 milyar yaşında olduğunu söylüyorlar.
İnsan (Homo) cinsine ait türlerin tarihi günümüzden 2.8 milyon yıl öncesine kadar uzanır. Homo sapiens (modern insan) dışında bütün türleri yok olmuştur.
Tevrat, İsa Mesih’in doğumundan yaklaşık olarak 1500 yıl kadar önce Tanrı tarafından İbrani halkına bildirilmiştir. Yani 3 bin 522 yıl önce. Ama İnancın En güzel Tarihi’nde (İş Bankası Kültür Yayınları, s.8) (*) ise Musa’ya tek Tanrı’nın 3 bin 300 yıl önce bildirildiği yazıyor.33 yaşında ölen Hz. İsa 30 yaşında peygamber olduğuna göre, Hıristiyanlık bu yıl 1982 yaşındadır. İslam 1412 yıl önce inmiştir.
Bilim, Diyanet İşleri Başkanlığı’nın iddia ve tehditlerini bu bilgilerin önderliğinde değerlendirir.
2- Öncelikle bilinmelidir ki Hz. Âdem (a.s.), ilk insan olmasının yanında aynı zamanda ilk peygamberdir. Bu yönüyle vahye muhatap olmuş; akıl, şuur, irade gibi hususiyetleri ve eşya hakkındaki ilmiyle meleklere üstün kılınmış mükerrem bir şahsiyettir. Dolayısıyla Kuranıkerim’de “halife” olarak nitelenen Hz. Âdem ve onun eşi Hz. Havva, bütün insanlığın müşterek değeri ve muazzez atalarıdır.
- Tamamdır! Konunun dinsel yorumu olan “yazı” tarafına hiçbir itiraz yok. Ama konunun bilimsel yanı, paranın “tuğra” tarafında yazıyor. Yukarıda açıklandı. Tevrat’ta bütünüyle dünyanın ömrünün 10 bin yıl olduğu, Âdem’in ise MÖ 3761’de yaratıldığı söylenir. Bu da Âdem’in günümüzden 5783 yıl önce yaratıldığı anlamına gelir.
***
Şimdi Âdem ve Havva’nın nasıl yaratıldığına, cennetten neden ve nasıl kovalandığına gelelim:
Hikmetinden sual olunmaz derler ya, Kuranıkerim’de Hicr Suresi’nin 28.-29. ayetinde, “Ben kuru bir çamurdan, şekillendirilmiş balçıktan bir insan yaratacağım. Onu düzenleyip içine ruhumdan üflediğim zaman onun için hemen saygı ile eğilin” buyurur. Yani Tanrı, bir heykeltıraş gibi yerden çamur alıp buna insan biçimi veriyor ve bu nesnenin içine kendi ruhunu üfleyerek Âdem’i yaratıyor. Tanrı, ilk yarattığı eş Lilith asi davrandığı için daha sonra yedinci gün Âdem’in kaburga kemiğinden Havva’yı yaratıyor. “Ve Rab Tanrı dedi: Âdem’in yalnız olması iyi değildir; kendisine uygun bir yardımcı yapacağım.” (Tevrat, Tekvin “Yaratılış”: 18)
CENNETTEN KOVULMAYLA İLGİLİ AYETLER:
Bakara Suresi 35. Ayet: Dedik ki: “Ey Âdem! Sen ve eşin cennete yerleşin. Orada dilediğiniz gibi bol bol yiyin, ama şu ağaca yaklaşmayın, yoksa zalimlerden olursunuz.”
- Yasak ağaca yaklaştıkları için Tanrı, Âdem ve Havva’yı zalim olmakla suçluyor.
Bakara Suresi 36. Ayet: Derken, şeytan ayaklarını oradan kaydırdı. Onları içinde bulundukları konumdan çıkardı. Bunun üzerine biz de “Birbirinize düşman olarak inin. Sizin için yeryüzünde belli bir süre barınak ve yararlanma vardır” dedik.
- Tanrı, kendisine itaat etmedikleri için Âdem ve Havva’yı birbirine düşman kılıyor.
Arâf Suresi, 20. Ayet: Derken şeytan, kendilerinden gizlenmiş olan avret yerlerini onlara açmak için kendilerine vesvese verdi ve dedi ki: “Rabbiniz size bu ağacı ancak, melek olmayasınız ya da (cennette) ebedi kalacaklardan olmayasınız diye yasakladı.”
- Âdem ve Havva, Tanrı’nın yasağına karşı gelip ona karşı asi oluyorlar.
Arâf Suresi, 22. Ayet: Bu suretle onları kandırarak yasağa sürükledi. Ağaçtan tattıklarında kendilerine avret yerleri göründü. Derhal üzerlerini cennet yapraklarıyla örtmeye başladılar. Rableri onlara, “Ben size bu ağacı yasaklamadım mı? Şeytan size apaçık bir düşmandır, demedim mi?” diye seslendi.
Sonuç olarak: Tanrı, Âdem ve Havva’yı cennetten kovarak kutsallıklarını geri alıyor. Âdem ve Havva, Diyanet İşleri Başkanlığı’nın iddia ettiği gibi, kutsal ve dokunulmaz değildir. Onlar da bizim gibi insandır. Cennetten iyi ki kovuldular!.. Dünyayı şenlendirdiler!
(*) La plus belle distoire de Dieu (Editions du Seuil, Paris)
***
Âdem ile Havva yazısı II
Adbilim (onomastik, isimbilim) halkların, ulusların kültür ve geleneklerinin derinliklerine ulaşmak için bir dalgıç gibidir. Yahya’nın karşılığı Yuhanna, Jean ve John’dur. Yunus, Jonas’tır. Zachari, Zakarya ve Zekeriya’dır. Bu benzerlikler bazı halkların aynı dinsel ve etnik çevrim içinde bulunduklarını gösterir.
ÂDEM: Hitit ve Lübnan Tanrısı Adama ya da Adamo. Ama asıl kaynak Sümer mitolojisidir.
“Ti” Sümercede hem “yaşatmak” hem de “kaburga kemiği” anlamına gelir. Ninti adı ise “yaşatan kadın” ve “kaburga kemiğinin kadını” anlamına gelir. Ninhursag tarafından Enki’nin vücudunu iyileştirmek için yaratılan sekiz tanrıçadan biridir. Enki yasak çiçeklerden yemiş ve bu sebeple Ninhursag tarafından lanetlenmişti. Ninhursag onu iyileştirmek için diğer tanrılar tarafından ikna edilir. Bu hikâye daha sonra Tevrat’ın Tekvin (yaratılış) bölümünde anlatılan Âdem ile Havva’nın yaratılış hikâyesinin kaynağı olmuştur.
HAVVA / PUDU HEPA / DUDU HEPA / DUDU HAPPA: “Yerel isimlerde devam eden bir kültür vardır. Ait olunan tarihsel kök kültürler isimlerde taşınır.”(*)
Mitoloji sözlüğünde Hepatut’un eski Grek kültürüne Hebe olarak geçtiğini ve Batı’da Eve’e dönüştüğünü yazıyor. Bilindiği gibi Fransızca ve İngilizcede Eve, Havva anlamına gelmektedir. Havva adı geçmişte yaygın bir kadın adıydı. Bizim ailenin ana tarafında Hapa adı vardır. Başka yerde Hapa adını hiç duymadım.
Zaman içinde Pudu Hepa ismi dil ve fonetik özellikler ile önce ayrılmış, sonrasında ise biraz daha farklılaşmış, Dudu ve Happa şeklini almış.
İsim köklerinin mistik yanı ise mitolojiye dayanmaktadır.
Büyük güneş tanrıçası Arinna’nın adı Hitit yazıtlarında Hepa, Hepat ya da Hepatu olarak geçer. “Hepa” ile başlayan bu üç ad, Hebe olarak Yunanlaşmıştır. Tevrat’ta Hepa, ilk insan olan Âdem’in karısı Havva olmuştur.
Dudu ve Happa isimleri az önce tarif ettiğimiz coğrafyada kadın ismi olarak kullanılmıştır. Cumhuriyet döneminde bu isimler pek kullanılmaz olmuştur. Ancak Dudu (halamın adı) ve Happa (annemin dayı kızı, Deli Hapa) isimleri Pudu Hepa isimli Hitit kraliçesinin adından gelmektedir.
Deli Hapa, Mersin’de, 1500 metre yükseklikte, Toros Dağları’nda, Demirışık köyünde yaşayan, annemin dayısı Çerkez Mahmut’un kızıydı. Püfür püfür cüvere (sigara) içtiği ve dobra konuştuğu için “Deli” lakabıyla anılırdı. Adının neden Hapa olduğunu, Demirışık ve Arslanköy’ün halkının Hitit kökenli olduklarını hep düşünmüşümdür. Arslanköy’ün eski adı Efrenk’tir. (Vikipedi’de Efrenk için “Yuvaklama, taş bir silindirin damdaki toprak üzerinde yuvarlandırılarak toprağın sıkıştırılmasıdır” diye yazıyor ama anlamının daha başka bir şey olduğunu düşünüyorum.) Toros Dağları’nın insanları beyaz tenlidir, seyil (sahil) insanlarına pek benzemezler.
Soru şu: Hitit tanrıçası Hepatut tektanrılı dinlerin kutsal kitaplarında neden Havva Ana’ya dönüşmüştür? Hitit ve Lübnan tanrısı Adama (Adam) aynı metinlere nasıl oluyor da Âdem (Adam) olarak giriyor ve birlikte insanlığın atası oluyorlar? Diyanet İşleri Başkanlığı mensupları biraz mitoloji ile Jean Bottéro’nun kitaplarını okumalıdır. Acaba imam hatip okullarında ve ilahiyat fakültelerinde başta Mezopotamya mitolojisi olmak üzere Doğu ve Batı mitolojilerini okuyorlar mı?
***
Şimdi İş Bankası Kültür Yayınları’nın sürdürdüğü “...En Güzel Tarihi” dizisinin ilk kitabı olan Dünyanın En Güzel Öyküsü’nü (Tarihi’ni) Telos Yayınları’nı yönettiğim sırada 1996 yılında yayımlamıştım. İnsanın kökeni üzerine Hubert Reeves, Joël de Rosnay, Yves Coppens ve Dominique Simonnet adlı bilimcilerin ortaklaşa kotardığı müthiş bir kitaptır. Bu kitabın “Havva ve Elma” bölümünden (s. 145-146) birkaç satır aktarıyorum:
- Âdem’le Havva’yı öykümüzün içinde nereye yerleştirirdiniz?
- Bana göre onlar 3 milyon yıl önce, Doğu Afrika’nın hoş kokulu savanlarında, sözünü ettiğimiz fay hattının yanında yaşamakta olan Homo habilis’ler olurdu. Bu bölge, insan konuşup avlanmaya başladığı sıralarda gerçek bir cennet görünümünde olmalıydı.
- Yılanlar ve elmalarla birlikte?..
- Evet, “dum” elmaları, yani palmiyelerin meyveleri. Yılanlara gelince, eh, o bakımdan da eksik var sayılmaz... Ama kutsal kitabı bilimle çakıştırmaya çalışmayalım boşuna; bunun anlamı yok...
Ama bu olaydan çıkarılması gereken önemli bir insanlık dersi var: Âdem babamız, şeytana kanıp kendisine elma yediren Havva anamıza karşı “maçoluk” yapmayarak kadına saygılı zarif bir erkek olduğunu kanıtlamıştır!
(*) Ertuğrul Çay (İnternet)
***
Âdem’in ilk eşi Lilit(h) hakkında…
“Memleketin namusundan sorumlu” kadrosunda yer alan milliyetçi-Müslümancı kabadayının canını pek sıkan malum olayın ardından iki yazı kaleme aldıktan sonra Âdem Baba’mızın “anamız” olamamış ilk zevcesi Lilit (Lilith) Hatun’dan söz etmemek uygun olur mu? Elbette olmaz ama bu hususta miktar-ı kâfide malumatım yok, o zaman çare yazı çayırlarında otlamaya çıkmak. Siz de yapabilirdiniz ama ben sizin yerinize internetten aktaracağım. Zaten yazının tamamı da aşağı yukarı böyle olacak.
***
“Yahudi mitolojisinde Lilit(h), kötü ruhlu ve şeytana hizmet eden ve Âdem’in ilk karısı olan kadındır. Tevrat’ın İşeya Kitabı’nda (34:14) ve daha sonra geç antik çağda gnostisizm mitolojisinde bahsedildiği tahmin edilmektedir” diye yazılmış.Adı geçen bölümü (İşeya, 34:14) açıp okuyorum: “Ve çölün vahşi hayvanları ile kurtlar buluşacak, ve yaban keçisi arkadaşını çağıracak; evet, gece canavarı orada yerleşecek ve kendisi için istirahat yeri bulacak.” Ama cahilliğimden olacak bir ilişki kuramıyorum.Ama devam edelim:
“Babil Talmud’unun (Eruvin 100b, Niddah 24b, Shabbat 151b, Baba Bathra 73a), Âdem ve Havva bölümünde Âdem’in ilk karısı olarak lakin Zohar Levililer 19’da ‘ilk birlikte yaşayan ateşli bir kadın’ olarak bahsedilmiştir.” Devam edelim:
MİTLER
“İbranilerin eski inanışına göre Lilith, Âdem ile aynı zamanda ve aynı anda yaratıldığından Âdem’in kendisine eşit olduğu görüşündedir. Âdem’le birlikte olmayı şiddetle reddeder. Âdem ısrar ettiğinde ise büyü ile kaçar ve onu terk eder. Melekler geri getirmek için Lilith’i bulur ama kendisi Kızıldeniz ile birlikte olduğundan 100’den fazla cin çocuğu olduğunu, bu nedenle artık Âdem’e sadık olamayacağını bildirir. Bu arada Tanrı Lilith’i durdurmak için üç melek gönderir. Melekler Lilith’e eğer geri dönmezse her gün bir çocuğunu öldüreceklerini söylerler ve geri dönmediği, Tanrı’ya ve Âdem’e itaat etmediği her gün için bir çocuğunu öldürürler. Bunun üzerine Lilith, Âdem ve Havva’nın soyundan gelenlerin çocuklarını öldürmeye başlar. Rivayete göre, erkekleri doğduktan 8 gün, kızları ise 20 gün içinde öldürmeye çalışır. Bugün dünyada var olduğuna inanılan cinler Âdem ve Lilith’in ve Tuval Kabil eşi Naama’ın birlikteliğinden meydana gelmiştir. Âdem ve Havva’nın sınırlı hayat ile lanetlenmeden önce, cenneti terk ettiğinden (Lilith) ölümsüzdür. Lilith’ten sonra Tanrı, ismi bilinmeyen bir başka eş daha yaratır ve Âdem de bu yaratılışı seyreder. Gördüklerinden çok etkilenir, yeni eşi kabul etmez. Üçüncü olarak, daha sonra Âdem’i uyutur ve kaburga kemiğinden Havva’yı yaratır. Havva, Âdem’in bir parçasından yaratıldığı için ona boyun eğer (ona tabi olur).
Günümüzde bazı Museviler arasında bir âdet olarak, lohusa kadın akşamları evde yalnız bırakılmaz ve akşamları çamaşır ipinde çocuk bezi bırakılmaz çünkü bunları gören Lilith’in o evde çocuk olduğunu anlamasından endişe edilir.
Lilith’in gizemli bir varlık olması onu birçok efsaneye ve mitolojiye malzeme yapmıştır. Lilith ile ilk olarak, Gılgamış Destanı’nda gecelere ve yeraltının karanlıklarına hükmeden kötü bir dişi karakter olarak karşılaşırız. Sümer, Babil ve Pers mitolojilerinde ise Lilith; vampir kadın, baykuş ve yılan olarak tasvir edilir.”
“Lilith Musevilik ve Hıristiyanlık apokrif (dini otoritelerce kabul edilmeyen) inançlarında Âdem’in ilk eşidir. Âdem’in ilk eşi olup ondan ayrıldıktan sonra şeytan ve cinlerle ilişki kuran Lilith aslında yasak meyveyi Havva’ya uzatan ağaçtaki ‘yılan kadın’dır.Yılan kadın Lilith’in Arap mitolojisindeki karşılığı Ghoul’dur. Bizdeki Gulyabani. Eski Arap inançlarında ıssız yerlerde bekleyen, şekil değiştirebilen bir yaratıktır.”
Patricia Briel’e göre Lilith, Rémy de Gourmont, Marcel Schwob, Anatole France, Alfred de Vigny ve Victor Hugo gibi yazar ve sanatçılara olağanüstü bir esin kaynağı oldu. Alban Berg, âşıklarının kendisine dayatmak istediği görüntülerin ötesinde kendi yolunu arayan bir kadın olan Lulu adlı üç perdelik bir operayı ona ithaf etti: Bakire, anne ya da fahişe.
KISSADAN HİSSE:
“Tanrı adına işlenen cinayetlerin sayısı, şeytan adına işlenen cinayetlerin sayısından fazladır.” (Erica Jong)
Lilit(h) Hatun “anamız” olsaydı dünya ve AKP memleketi bugünkünden daha kötü olur muydu?
(Özdemir İnce - Cumhuriyet)
