İşte Yenidoğan çetesini yıllar önce haber veren denetim raporu: Para için bebek vahşetine kimler, nasıl göz yumdu?-Candan Yıldız-
Sağlık Bakanlığı, 8 yıl önce de Yenidoğan çetesi sanığı Fehmi Alperen'i soruşturmuş
Yenidoğan çetesi, buz dağının görünen yüzü mü?
1980’lerden sonra sağlık sisteminde özel hastanelerin ağırlık kazanmasıyla, hastanın müşteri sayıldığı bu sistemin tek amacı daha fazla para kazanmak.
İnsanlığın icadı paranın tek tanrı olduğu bu sistemde daha çok kazanmak için Hipokrat yeminini unutan hekimler, Sağlık Bakanlığı personeli, özel hastane başhekimleri, hemşireler, özel hastane sahipleri var. En azından Yenidoğan suç organizasyonunda yer alanlar bunlar…
Ancak şebekenin kurdukları sistemi ayakta tutabilmek için nemalandırma ilişkilerine kamuda çalışan başka kimleri dahil edip etmediklerini bilmiyoruz. En azından şimdilik...
Yenidoğan çetesi iddianamesinde 47 sanık var. Bunların 22’si tutuklu. Ancak iddianamede adı geçenlerin çoğu hemşire… Yani zincirin en zayıf halkası… Bir çetenin kollarını, bağlantılarını bütünüyle açığa çıkarmak hemşirelerle mümkün olmasa gerek…
İki isim ve şüpheli bir bebek ölümünden bahsedeceğim, sistemin anlaşılması için… Denetim denilen kamu otoritesinin zayıflığını göstermek için…
İki isim Fehmi Alperen ve Fırat Sarı…
Hani şu Yenidoğan çetesi davasında sanık olanlar…
Olayların anlaşılması için 8 yıl öncesine, 2016 yılına gidelim…
Uzun yıllar yoğun bakımda hemşirelik yapan Arzu Başaran Başkıran, 06.11.2016 tarihinde Esenyurt’ta Esencan özel hastanesinde doğum yapar. 34 hafta+ 5.günde doğum yapan Başıkıran, uzmanların tanımına göre geç prematüre bir bebeği kucağına alır. Ancak sonrası aile için tam bir kâbus…
Brusk Nef Başkıran bebek
21 günlük yaşam mücadelesi veren bebek Brusk Nef Başkıran hayatını kaybeder. Anne Başkıran, solunum sorunu olan bebeğine geç müdahale edildiğini, eksik ilaç verildiğini savunarak hukuk mücadelesi başlatır. Bağımsız raporlar (bilirkişi) ihmal, özensizlik, yanlış tedavi olduğu tespitini yaparken, Adli Tıp raporu hekimlere kusur atfedilemeyeceğini söyler. Ailenin yılları, ulaştıkları delilleri etkin bir soruşturmaya dahil etmeye çabalamakla geçer ama etkin bir soruşturma olmaz. İstenen deliller dosyaya girmez, kimi ifadelere başvurulmaz.
Dosya Anayasa Mahkemesi’ne gider, “İç hukuk yollarının tüketilmediği gerekçesiyle” AYM başvuruyu reddeder. Aile şimdi dosyayı hem AİHM’e hem de Uluslararası Ceza Mahkemesi’ne taşıdı. 133 sayfalık bir dosya…
Bu olay çok sayıda habere konu oldu.
Ben bu olayda adı geçen iki isme dönmek istiyorum.
Yenidoğan çetesi sanığı Fehmi Alperen, ki iddianamedeki ifadelerde Birinci Hastanesi yoğun bakım koordinatörü olarak çalıştığı belirtiliyor, meğer 8 yıl önce Brusk bebeğin doğduğu hastanenin idari müdürüymüş!
Üstelik adı Sağlık Bakanlığı Baş Denetçisi’nin Yenidoğanların Kamu Hastanelerinden Özel Hastanelere Sevkleri raporunda geçiyor. 2016 yılındaki raporun amacı “İstanbul Kanuni Sultan Süleyman Eğitim ve Araştırma Hastanesi hekim ve asistanları ile İstanbul Avrupa Yakası 112 Komuta Kontrol Merkezi personelleri haklarında: Yenidoğanların yoğun bakım yatağı nedeniyle özel hastanelere sevkinde sevk eden hekimler ile özel hastaneler arasında bir menfaat bağı oluşup oluşmadığının tespiti…”
Kanuni Sultan Süleyman Eğitim ve Araştırma Hastanesi’ni Yenidoğan çetesi üyesi olmakla suçlanan doktor İlker Gönen’den hatırlayacaksınız. Yani Sağlık Bakanlığı müfettişleri 8 yıl önce de soruşturmuş bu doktoru…
Biz Fehmi Alperen’e dönelim. 2016 yılında Esencan Hastanesi İdari Amiri olan Fehmi Alperen’e…
Sağlık Bakanlığı’nın 18.11.2016 tarihli denetim raporunda Fehmi Alperen ismi başka isimlerle birlikte şöyle geçiyor:
“… isimli kişilerin suç ve suç ortaklarının tespiti ile hastaların yatış sürelerinin uzatılarak SGK’ya yüksek fatura çıkarıldığı konusunun sağlık hizmetlerinin finansmanını gerçekleştiren Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı’nca değerlendirilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir.”
8 yıl önce bakanlık müfettişleri Fehmi Alperen hakkında uyarmış aslında.
Fehmi Alperen, Yenidoğan çetesi iddianamesindeki ifadelerden anlaşılıyor ki bir dönem 112 personeli olarak çalışmış. Şimdi “Suç işlemek amacıyla kurulan örgüte üye olma ve kamu kurum ve kuruluşlarını zararına dolandırmakla” yargılanıyor.
Hastanede hayatını kaybeden yenidoğan Brusk Nef Başkıran dosyasında yer alan belgelerde karşımıza çıkan ikinci isim Fırat Sarı. Yenidoğan çetesi lideri olarak suçlanıyor.
Çocuk doktoru olan Fırat Sarı, Brusk Nef Başkıran dosyasında, doğum sırasında Esencan Hastanesi’nde olmadığı halde hastanedeymiş gibi belgelere imza atmakla suçlanan doktor Y.D.Karakaş lehine tanıklık yapıyor.
Sarı, beyanında doktor için “Meslektaşım olur. İkimizin ortak arkadaşları vesilesiyle tanıştık. Aynı hastanede çalışmıyoruz. … Bana vefat eden bu çocuğa dair tedavi sürecindeyken çocuğa yapılan tetkik ve tedavilerini mesleki müzakere ettiğimizde bunlarda bir sıkıntı olmadığı kanaatini edinmiştim” diyor.
Esenyurt’ta, 8 yıl önce yenidoğan Brusk Nef Başkıran’ın ölümüyle ilgili dava dosyası ışığında sağlık sistemindeki doktor, hastane ihmali iddiaları titizlikle araştırılsaydı acaba Yenidoğan çetesi en az 10 bebeğin ölümüne neden olur muydu? Yanıtı size bırakıyorum.
/././
Trump’ın düşünce dünyasını şekillendiren “şeytani” karakter: Roy Cohn -Eray Özer-
Yeni ABD Başkanı’nın yaşam felsefesini oluştururken örnek aldığı bir isim var: Uzun süre avukatlığını da yapan Roy Cohn. Narsisist, yalancı, vicdansız ve olduğu kişiden utanarak yaşayan bu karakter ABD’nin 50 yılına damga vurmakla kalmamış, “çırağı” genç Trump’a acımasız felsefesini bir “usta” olarak aktarmış.
Size bugün yakın zamanda izlediğim üç film üzerinden ABD’nin yeni başkanı Donald Trump’ın düşünce dünyasını şekillendiren bir ismi anlatmak istiyorum.
Filmlerden biri “The Apprentice”. Yani “Çırak”. “Trump’ın Hikayesi” adıyla yakın zamanda Türkiye’de vizyona girdi.
The Apprentice bir kurmaca değil. Gerçek olaylara dayanıyor ama içinde kurmaca öğeler de var tabii. Aslında tüm film boyunca genç Trump’ın avukatıyla olan ilişkisini izliyoruz.
Donald Trump filmi “ucuz”, “iftiralarla dolu” ve “siyasi olarak kendisini baltalamak için yapılmış bir film” olarak tanımladı ve yapıma dahil olanları da “pislik” diyerek aşağıladı.
Sadece bunlar bile filmi dikkate almak için bir sebep kanımca.
Filmde Trump’ın gençlik yıllarında mentorluğunu yapan, ona kurtlar sofrasında nasıl davranması gerektiğini öğreten avukatın ismi Roy Cohn.
Tabii ben böyle bir karakteri görünce sadece bu filmle yetinemedim. Başladım Roy Cohn’u araştırmaya…
Araştırırken iki de belgesele denk geldim. İlki “Where’s My Roy Cohn”, yani “Nerede benim Roy Cohn’um”. Trump’ın her başı sıkıştığında bu acayip figürü etrafında istemesinden dolayı bu ismi vermişler belgesele.
Diğeri ise HBO’nun “Bully. Coward. Victim. The Story of Roy Cohn” ismindeki belgeseliydi. Yani "Zorba. Korkak. Kurban. Roy Cohn'un Hikayesi".
Belgesellerle The Apprentice’in anlattıkları birbirini tutuyordu. Yani film de gerçeğe olabildiğince sadık kalarak kaleme alınmıştı.
Bu arada Roy Cohn’u Hollywood’da bir de meşhur “Angels in America” dizisinde görmüştük ve Al Pacino canlandırmıştı.
Neyse… Hem bu üç film hem de üzerine yaptığım Roy Cohn araştırması sonrası Trump’ın fikriyatını bu kadar etkileyen bir karakteri sizlerle paylaşmaya karar verdim.
Başlayalım.
Zengin ailenin şımarık çocuğu
Roy 1927’de Yahudi bir ailenin tek çocuğu olarak Bronx’ta dünyaya geliyor. Aile epey varlıklı. Düşünün Büyük Buhran’da batan “Bank of United States” ismindeki bankayı dedesi kuruyor, sonradan banka iflasa kadar dayısı tarafından yönetiliyor.
Büyük dayısı da oyuncak trenler üreten meşhur “Lionel Corporation” şirketinin sahibi.
Babası hukukçu. Kendi de babası gibi hukuk okuyor, Columbia’yı bitiriyor ama hayattaki asıl önemli figür annesi.
Annesi Roy’un tüm yaşamındaki en önemli insan. Oğluna kelimenin tam anlamıyla “aşık” bir anne. Bir dediğini iki etmiyor, sürekli arkasında, sürekli fikir veriyor, özel hayatı dahil her şeyine karışıyor.
En önemlisi Roy’u sürekli onaylıyor. Anne Dora’ya göre her konuda Roy haklı. Roy’la fikir ayrılığında düşen herkes kötü, düşman. Roy hayattaki en büyük onayını annesinden koşulsuz alıyor.
Rosenberg davası savcısı ve sonrasında McCarthy’nin ikinci adamı
Çok zeki bir adam Roy. Hukuku bitiriyor, zaten aile New York sosyetesinde hatırı sayılan bir aile, çok genç yaşlarda kariyerinde hızla yükseliyor.
O kadar ki, daha 21 yaşında baroya kaydoluyor ve savcı yardımcısı olarak göreve başlıyor. Bu arada New York’taki “Komünizmle Mücadele Komitesi”nin yönetimine giriyor.
24 yaşında Amerikan tarihine geçen davaların birinde, Julius ve Ethel Rosenberg çiftinin Sovyetler Birliği’ne nükleer sırları aktardığı suçlamasıyla yargılandıkları davada kilit bir rol üstleniyor ve Rosenberg çiftinin idam edilmesini sağlıyor.
Bu “başarısı” sayesinde yine Amerikan tarihinin en karanlık figürlerinden, filmlere de konu olan FBI direktörü J. Edgar Hoover’ın dikkatini çekiyor. Komünist avcısı Hoover’ın referansıyla devlette komünist temizliği yapmayı görev edinen bir başka meşhur ismin; Joseph McCarthy’nin baş danışmanlığına yükseliyor.
Bu “müthiş” ikili başlıyorlar birlikte komünist avlamaya…
Federal hükümetin tüm yetkililerine büyük bir korku salıyorlar. Herkes bu ikilinin “avı” olmaktan korkar hale geliyor.
Yetmiyor, sıra geliyor eşcinsellere. Roy Cohn ve McCarthy eşcinsel olduğunu düşündükleri herkese dava açıyorlar, şantaj yapıyorlar.
Fakat şöyle bir durum var: Roy Cohn bir eşcinsel!
Ölene dek bunu kabullenmese de aslında etrafındaki herkes bu durumu gayet iyi biliyor. Belgeselde akrabaları dahil tüm tanıklar Roy’un bir eşcinsel olduğunu, bunun da bilindiğini dile getiriyor.
Nasıl bilinmesin ki. Roy âşık olduğu adam olan G. David Schine isminde yakışıklı ve zengin bir figürü yanına, yani McCarthy’nin ekibine dahil ediyor.
McCarthy’nin sonunu Roy’un aşkı getiriyor
Schine’e o kadar aşık ki, hem kendi başını hem de McCarthy’nin başını bu aşk yakıyor. Roy askere giden sevgilisine askerde özel muamele yapılmasını bizzat görevli askerlerden talep ediyor. Bu talebi yerine gelmeyince Amerikan ordusunu karşısına alıyor ve McCarthy’nin de “gazı almasıyla” ordunun içinde komünistler olduğu suçlamasıyla Savunma Bakanlığı ve orduyla mahkemelik oluyorlar.
McCarthy’nin komünist avının sonu bu dava yüzünden geliyor.
Roy istifa ediyor ve New York’ta özel avukatlık yapmaya başlıyor. Acımasızlığını ve şantajcılığını avukatlık yaşamında da sürdürüyor.
Savcılıktan mafya avukatlığına…
“Ben dava dosyasına bakmam, hâkimin kim olduğuna bakarım” diyerek sürdürüyor mesleğini. Hâkimin zayıf noktasını, tehdide müsait bir açığını yakalamayagörsün. Affetmiyor. Bu sayede davaları kaybetmiyor da…
Müşterileri arasında kimler yok ki… New York mafyasının en önde gelen aileleri: Salerno’lar, Galante’ler, Gigante’ler…
Ve nihayet 70’lerin ortasında yolu Trump’la kesişiyor. Trump’a ve babasına karşı o sıralarda siyahilere evlerini kiralamadıkları için açılmış bir kamu davası var. (Düşünün, bu adam şu anda ABD Başkanı.) Başta o dava olmak üzere, Trump Towers’la ilgili vergi affı dahil Trump’ın pek çok davasına Roy bakıyor.
“Asla hatanı kabul etme, asla güçsüz görünme”
Roy muhtemelen o esnada süklüm püklüm kendisine gelerek davasına bakmasına ricacı olan genç Trump’ta ne gördü de onun gibi isimsiz birinin avukatı olmayı kabul etti bilmiyoruz.
Lakin hayatı başta kendine yalan söylemekle geçen, eşcinselliğini ömrü boyunca kabul etmediği gibi tüm eşcinsellere savaş açan böyle bir figürün Trump’ın bugününü anlamakta çok önemli olduğunu düşünüyorum.
“Hayatta hiçbir yanlışını kabul etmeyeceksin. Suçlandığında her şey ayan beyan olsa da sonuna kadar reddedeceksin. Asla güçsüz görünmeyeceksin. Asla duygularınla hareket etmeyeceksin. Asla acımayacaksın. Asla yaptıklarından pişman olmayacaksın…”
Bunlar Roy’un hayattaki olmazsa olmaz prensipleri. Bir de Trump’a bakın bakalım, bir benzerlik görecek misiniz?
Amerikan kültürünün ve vahşi kapitalizmin yarattığı bir karakter Roy Cohn.
Her koşulda kazanmayı, asla kaybetmemeyi, dünyada en önemli şeyin galip ve güçlü olmak olduğunu öğütleyen bir sistemin ürünü olarak yaşamış ve ölmüş.
Önce kendine, sonra çevresindeki herkese bir ömür boyunca yalan söylemiş, bu nedenle zerre vicdan azabı çekmediği gibi en doğru şeyi yaptığına inanarak sürdürmüş hayatını.
Narsisizmin her şeyiyle bir insanda vücut bulmuş hâli diyebiliriz.
Roy bile Trump’ı kendinden daha acımasız buluyor
Düşünün, böyle bir insan bile Trump’ı anlatırken “söz konusu insanlara karşı duyguları olduğunda Trump’ın yanında kendinin esamisinin okunmayacağını” söylüyor ölmeden bir süre önce.
Ve 1986’da AIDS’ten ölüyor Roy.
Bir “eşcinsel hastalığı” olarak gördüğü hastalığını bile son güne kadar inkâr ediyor. “Karaciğer kanseriyim” diyor karşısındakinin gözlerinin içine bakarak.
Trump pek tabii ki en kötü günlerinde yanında olmuyor. Ustasını ölüme terk ediyor, sırtını çeviriyor, belki de tiksiniyor ondan.
Ne derler: Kurtlukta düşeni yemek kanundur.
Bir kurt gibi sürdürdüğünü sandığı yaşamının son günlerinde bir çakal gibi kuytularda yalnız başına sürünüyor Roy.
Kendine ve güce aşık herkes gibi ölümünden sonra lanetle, kahırla, küfürle anılıyor.
Kendine ve güce aşık herkes için kıssadan hisse…
İyi haftalar. /././
ABD’nin savaşı kimle olacak?-Akdoğan Özkan-
Geçen hafta yeni Başkan Trump’ın ne olmadığını açıklamaya çalışmıştık. Bu hafta “yeni” ABD’nin 20 Ocak 2025’ten itibaren asıl savaşının kiminle olacağını öngörmeye çalışalım.
En son söyleyeceğimi baştan dile getireyim, ben ABD’nin 2O Ocak’ta yemin ederek ABD’nin yeni Başkanı olarak göreve başlayacak olan Donald Trump’ın görev süresi boyunca en öncelikli dış meselesinin İran ve Rusya’dan ziyade BRICS olacağını, başkanın tüm gayretiyle bu yapıyı çatırdatmaya, çatlaklar yaratmaya odaklanacak bir dış politika izleyeceğini düşünüyorum.
Gerçi neticede İran ve Rusya da BRICS üyesi ülkeler ama sanıyorum Trump’ın stratejik öncelik taşıyan meselesi, hatları özellikle Joe Biden döneminde daha konturlu bir şekilde belirginleşmiş çok kutuplu dünyanın sacayaklarını zayıflatmak olacaktır. Bugün artık BRICS küresel gayri-safi hasılanın (GDP) yüzde 35’ini oluşturuyor. Buna karşılık ABD, Almanya, Kanada, Fransa, İngiltere, İtalya ve Japonya’dan oluşan G7’nin küresel GDP içindeki payı yüzde 30. Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika tarafından kurulan ama bugün sınırları 9 ülkeyi kapsayacak şekilde genişlemiş olan BRICS üyesi ülkeler dünya nüfusunun yüzde 45’ini teşkil ederken, bu rakam G7 için yüzde 10 ile sınırlı hale geldi.
Artık kendisinden BRICS+ olarak bahsettiren yapının içinde Mısır, Etiyopya ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) bile var. Dahası, aralarında Venezüella ve Türkiye’nin de olduğu 40 civarında ülke de üyesi olmak için BRICS+’a başvurmuş durumda. BRICS, öyle bir zamanların COMECON’u gibi ideolojik temellerle kurulmuş politik bir örgüt değil aslında. Bu köşede kaleme aldığım, “Yaptırımlar, usanç ve BRICS” başlığıyla kaleme aldığım bir yazımda da dile getirdiğim üzere, bu cephenin bu şekilde genişlemesinin ardında, en çok da ABD’nin ekonomik bir savaş biçimi olarak devreye soktuğu yaptırımlar üzerinden dünyaya biçim verme ve “tedip” çabası ile artık Hindistan, Brezilya ve Güney Afrika’nın dahi isyan etmesine yol açacak şekilde, küresel temsilde yaşanan adaletsizliğin zirve yapmış olması yatıyor.
Trump, belirmekte olan çok kutuplu dünya düzenini ortadan kaldırmak üzere BRICS’i dağıtmaya, kimi ülkeleri bu gruptan düşürmeye, en kötüsü üye ülkeler arası bağları zayıflatmaya yönelik bir gayret içinde olacaktır. En azından, Trump’ın bunu Biden yönetiminden çok daha büyük bir istek ve kararlılıkla yapmak isteyeceğini düşünüyorum.
Trump’ın görevi devralmadan önce kabinesinde yer alacak kişilere yönelik yaptığı tercihler de bu tip bir değişimin sinyallerini ele veriyor. Dışişleri Bakanlığı için işaret ettiği Senatör Marco Rubio, bu yöndeki işaretlerin en güçlüsü belki de.
ABD Senatosu’nun Dış İlişkiler Komitesi’nin uzun süredir üyesi de olan Rubio, BRICS üyesi olma başvurusunda bulunmuş Venezüella’da Maduro'ya karşı Juan Guiado’yu başkan olarak atamak üzere yapılan Washington merkezli başarısız darbede aktif olarak yer almış, bu ülkeye yönelik yaptırımları ve yasadışı rejim değişikliği operasyonlarını darbe girişimi sonrasında da desteklemeyi sürdürmüş bir isim.
Aslına bakılırsa, Donald Trump’ın sınır denetimini tam sıkılaştırmayı, hatta duvar inşa etmeyi de içeren “Önce Amerika” temalı göçmen karşıtı düşüncelerinin aksine, Rubio Venezüella ekonomisini zayıflatmaya da katkıda bulunacak şekilde bu ülke vatandaşlarını kuzeye, ABD’ye göçe teşvik eden bir politikanın savunucusu oldu. Rubio, çoğunluğu Venezüellalı olan ve sayıları 1 milyonu bulan yasadışı göçmen için ABD’de “Geçici Koruyucu Statü” (TPS) öneren göçmen yanlısı siyasetin de mimarlarından.
Gerçi Donald Trump’ın Dış İşleri Bakanlığı görevi için onu düşünüyor olması, kendi siyasetinde bir ayar anlamına geldiği gibi, bunda bir zamanlar tam göçmen yanlısı, geleneksel Cumhuriyetçi olarak bilinen Rubio’nun düşüncelerinin zamanla biraz daha sağa, Trump’ınkine yaklaşmasının da payı var. Zira Rubio, giderek Ulusal Cumhuriyetçi Senato Komitesi’nin Başkanı Senatör Rick Scott ve Vali Ron DeSantis gibi muhafazakâr sağ kökenli meslektaşlarının bölücü, hatta açıkça yabancı düşmanı siyasi içerik ve eylemlerini yansıtan göçmenlik karşıtı dil ve politikaları benimser hale geldi.
Kısacası, Venezüella’da rejim değişikliği için elinden gelen gayreti (!) göstermiş olan Rubio’nun Trump tarafından Dış İşleri Bakanlığı göreviyle ödüllendiriliyor olmasının yeni dönemin Latin Amerika diş siyasetine dair önemli ipuçları verdiğini düşünüyorum.
Trump’ın bir hedefi de BRICS üyesi “Hindistan’ı kazanmak” olacaktır. Gerçi, Biden döneminde de bu yönde gayretler yok değildi. Hint-Pasifik Bölgesi’ni Orta Doğu ve Avrupa'ya bağlayacak çok uluslu bir demiryolu ve denizcilik projesi olarak lanse edilen Hindistan-Orta Doğu-Avrupa Ekonomik Koridoru (IMEC) bu yöndeki çabaların en önemlilerinden biriydi. Ancak Çin'in küresel altyapıya yönelik Kuşak ve Yol projesine Batı’nın cevabı gibi düşünülen bu alternatifin maliyeti ve uygulanabilirlik sıkıntıları birçokları gibi Hindistan’ı da düşündürüyordu. Ayrıca, Hindistan Başbakanı Modi, jeopolitik kaygılardan ziyade Hindistan’ın çıkarlarını temel alan, uluslararası dengeleri gözeten bir dış politika sürdürmede kararlı görünüyordu. Bir diğer deyişle, IMEC projesi BRICS üyesi “Hindistan’ı kazanmak” için yeterli olmadı.
Hindistan’ın Çin ile arasında bir sınır anlaşmazlığı olması da yeni dönemde Rubio’nun ellerini ovuşturacağı bir konu olacaktır.
Dolayısıyla, küresel güç dinamiklerini yeniden şekillendirmek üzere kilit jeopolitik oyunculara yeni bir yaklaşım sergileyeceği düşünülen Trump kabinesinin bir hedefi de hepsi BRICS üyesi olan Çin, Rusya ve Hindistan arasındaki ilişkileri zayıflatmak, hatta bu ülkeleri birbirine düşürme gayretlerini yoğunlaştırmak olacaktır.
Rus Siyaset bilimci Doç. Dr. Boriz Mezhuyev’in, Merkezi Moskova’da olan Toplumsal Araştırmalar Uzmanlık Enstitüsü’nce geçenlerde düzenlenmiş bir konferansta söyledikleri, sonuna geldiğimiz Biden dönemiyle II. Trump dönemi arasında yaşanacak farkı en iyi öngören ifadelerden biri oldu, kanımca. Mezhuyev, Biden’ın, “Batı İttifakı’nı güçlendirmeye odaklanma” gibi bir hata yaparak dolaylı olarak BRICS'i güçlendirdiğini söyledi: “Artık gündemde böyle bir görev olmayacak. Yaklaşan zorluk çok daha ciddi olacak.”
Yani Mezhuyev’e göre, Trump, Batı İttifakı’nı güçlendirmeye odaklanmak yerine, “hasım” olarak gördüğü ittifakı çatlatmaya çalışacak. Ona göre, savaşın ana cephesini Ukrayna değil, Latin Amerika ve Güneydoğu Asya oluşturacak. Rus siyaset bilimciye göre, Trump, büyük ihtimalle Brezilya ve Venezuela başkanlarını değiştirmek, Çin'i Latin Amerika'dan kovmak ve Hindistan, Rusya ve Çin'i birbirine düşürmek gibi girişimler içinde olacak.
Kanımca, Trump’ın, Ulusal İstihbarat Direktörlüğüne eski Kongre üyesi Tulsi Gabbard'ı aday göstermesi de ABD’nin yeni dış politikasına ülke içinde geniş bir destek arayacağı konusunda önemli sinyal. Her ne kadar Gabbard, savaş karşıtı aktivistleri kendi saflarına katmak, hatta onları Amerikan imparatorluğunun Cumhuriyetçi kanadına “yazdırmak” için savaş karşıtı olduğunu ilan etmiş biri de olsa, daha önce ABD Ordusu Sivil İşler ve Psikolojik Operasyonlar (psikolojik operasyonlar) Komutanlığı'nda görev yapmış bir psikolojik harekât subayı olduğunu unutmayalım. Savaş aleyhtarı hareketlere darbe vurmak, sabote etmek ve istenen safa çekmek için görev yapmış bir ABD istihbarat/psikolojik operasyon subayı olarak Afrika'nın boynuzunda 2021'de karanlık bir Amerikan askeri konuşlandırmasının parçası olduğunu da hatırlayalım. Dolayısıyla Gabbard’ın ABD istihbaratının yönetiminden sorumlu olarak Marco Rubio, Mike Waltz gibi savaş yanlısı neo-con isimlerle birlikte çalışacak olmasını hayretle karşılayanlar olsa da bu hiç de sürpriz değil.
Son olarak Trump’ın Guantanamo Körfezi, Irak ve Afganistan'da ABD ordusu için görev yapmış bir savaş gazisi olan Pete Hegseth’i Savunma Bakanı olarak önermesi de dikkate değer. Şu an Fox News’da program sunucusu olarak görev yapan Hegseth gibi isimler Trump’ın siyasetine “milli destek” arayışının önemli bir göstergesi. Hegseth, ABD yasaları ile uluslararası savaş suçlarına karşı yasaların ABD’nin askeri başarılarını önlemeye meyilli bir yönü olduğunu dile getirerek avantajı elde bulundurmak için ABD’nin “savaş kurallarını/yasalarını yeniden yazması” gerektiğini de söylemiş bir isim.
2020'de Fox'ta yayınlanan bir programda, Hegseth, İran’ın Irak'taki ABD üslerine balistik füzeler atması karşısında, Trump’a, silah bulundurduğu tespit edilirse İran’ın ekonomik üslerinin yanı sıra kültürel miras alanlarına da saldırma çağrısı yapıyordu. İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu ile özel bir röportaj da gerçekleştirmiş Hegseth, Gazze ve Lübnan’a yönelik haberlerinde İsrail devletinin savunucusu söylemleriyle de biliniyor.
/././
Sonu kötü biten başka bir yerli teknoloji hikâyesi daha...-Füsun Sarp Nebil-
Anlayacağınız mikrofona geçince herkes vatan-millet-Sakarya diyor ama biz de "ayinesi iştir kişinin lâf'a bakılmaz” diyoruz...
Eylül ayında meydana gelen Lübnan saldırıları sonrasında yine herkes bir ağızdan "Yerli Teknoloji" ve de "Milli Teknoloji" söylevleri atmaya başladı. AKP hükümetinin son 10-15 yılında önümüze sürekli algı amaçlı atılan "Yerli ve Milli" kavramlarını daha önce tartışmıştık. 2023'de 6 milyar TL zarar ettiği kaydedilen TOGG olayıyla zaten seçim döneminde propoganda amaçlı neler yaptıklarını gördük. Güya yerli ve milli teknoloji ama en düşük kamu yöneticisi bile makam aracı olarak almıyor, ya da "TOGG alacaksınız" diye talimat verilmiyor.
Bu kapsamda daha önemlisi askeri alandaki teknolojiler. Bir konferansta yapacağım "askeri haberleşmenin teknolojik yönü" sunumunu bir kaç güne yayınlayacağım. Orada da yerlilik ve millilik olayının önemini daha iyi göreceksiniz.
Askeri haberleşmenin teknolojik yönünün bir alt kümesi, son 10 yılda sözünü defalarca ettiğimiz "ULAK baz istasyonu"dur. Aynen "Devrim Marka Araba" gibi ülkemizde geliştirilen bir yerli teknolojinin başına gelenleri gösteren örnek olarak tarihe karışmak üzere zannediyorum. Bu nedenle teknolojiyi geliştirme konusunda neden yol alamıyoruz, neden yapamıyoruz detaylarına bir bakış atalım.
3G baz istasyonu projesi
Bülent Kaytaz'ı 2000'lerin başında Oksijen firmasında tanıdım. PTT'nin efsanevi ARLA laboratuarından gelen, teknoloji dalgasının gideceği yönü önceden gören ve ülkemizde bir şeyler yapmaya çalışan bir mühendisti. "Softswitch üreteceğim" diye çıktığı yolda, Koç Grubundan, Karamehmet'e kadar herkese gidip, sonunda aradığı finansmanı Hakan Uzan ile bulmuştu. TMSF'nin Uzan Grubunu yoketmesinin arkasından ise, yoluna önce Sanko Grubu ve özelleştirmenin hemen arkasından da Türk Telekom alt şirketi olarak, ARGELA (PTT'nin efsanevi olmuş ARLA laboratuarına atfen) adıyla devam etti.
ARGELA telekom sektöründeki o gün için çok yeni olan teknolojiler üzerinde çalışıyordu. Bir örnek vermek gerekirse; TİVİBU (middleware), ARGELA'nın geliştirdiği bir projeydi (Türk Telekom sonra nedense kendi alt şirketinin ürettiği teknoloji yerine Ericsson'nun 30 milyon $'lık bir projesiyle yola devam etti. Türk Telekom'cular Tivibu'dan bu kadar senede bu 30 milyon $'ı geri kazandılar mı (ROI) bilmem).
Ama ARGELA'nın en önemli projesi, FemtoCell'i (3G) başlatmasıydı. Proje 2010-2011'de bir yerlere de geldi. Ancak
1- "Yerli ve milli teknoloji ile" asıl ilgilenmesi gereken zamanın AVEA genel müdürü, bu proje ile ilgilenmedi bile.
2- O dönemin Türk Telekom Genel Müdürü ise, insan kaynaklarından gelen bir yöneticiydi (hiç bir akrabamı işe aldırmadım diyen Ali Babacan ile akrabalık ilişkisi sayesinde bu pozisyonu aldığı konuşulmuştu). Teknik kişi olmadığından dolayı olsa gerek, şirketin geliştirdiği teknolojinin önemini farketmediği anlaşılıyor. Çünkü o dönem Argela bir ARGE firması olarak, finansman sıkıntısı çekiyor ve kendisinden gereken desteği alamıyordu.
Yerli ve milli askeri haberleşme
Bu nedenle zamanın Savunma Sanayi Müsteşarı Murat Bayar'a gidildi. Konu ne miydi? Askeri sistemlere özel (yani güvenlikli) geniş bant kullanımı idi (Lübnan saldırısının haberleşmeyle ilgili olduğunu hatırlayın).
Böylece ULAK sistemi "askeri" olarak şekillendirildi. Ancak ARGELA Türk Telekom alt şirketi olduğu için zamanın Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım'ın da atlanmaması gerekti. O da olayın içine NETAŞ'ı kattı. Yani 3'lü bir yapı oluştu. Şu şekilde
1- Argela - OEM (radyo ve çekirdeki ilk yapan yani projenin yaratıcısı olan firma) yapacak
2- Netaş - BBU (Temel bant ünitesi) yapacak
3- Aselsan - Uzak Radyo Ünitesi (RRU) yapacak
Sonradan NETAŞ'ın o dönemdeki yöneticilerinin konferanslarda sürekli "baz istasyonunu biz yaptık" demelerine karşın, böyle olmadığını o yıllarda da söyledim. Anlayacağınız daha projenin bu safhasında bile, projeyi yaratan ARGELA adeta çırak çıkarılmıştı.
O döneme dair ilginç bir olay da önce Argela için "kodları yurtdışından alıyor, yerli, milli gibi sunuyor" söylentileri uzantısında (neden olduğu bilinmez) Savunma Sanayi Müsteşarlığı'nın şirkete yaptığı baskındır. Kodları incelediler ve yerinde üretildiği anlaşıldı.
Proje bu şekilde 2011'de başladı ve 2013'de 40-45 milyon $ olarak projelendirildi ve imzalandı. Tübitak'tan gelen bu paranın yarısını Netaş aldı.
SSTEK kuruluşu
2014 yılında Murat Bayar görevinden ayrıldı ve Savunma Sanayi Müsteşarlığına İsmail Demir atandı. Tabii ki ekibi de değişti. İsmail Demir ARGELA'nın "Software Defined Network (SDN)" projesini sahiplendi. Gerçekten önemliydi.5G'nin çekirdeğinin temel taşlarından birisi SDN idi. Projeye devlet teşviki verildi.
Bu da Netaş düzeyinde tartışmalara neden oldu. Netaş'ın ARGELA'nın projesinden rahatsız olduğu görüldü. Bu konuda müsteşarlığa yazılar yazdı. Bu durum 3'lü yapının sarsılmasına sebeb oldu. Argela'yı projeden dışarı atmaya çalıştılar. Ama dediğimiz gibi projenin temeli ARGELA tarafından geliyordu.
Proje konuşulurken, Ulak baz istasyonu içinde 4.5 G-5G çekirdek başlatalım denildi. Asker amaçlı olan projenin, sivil operatöre de uyması mümkün fikri ortaya çıktı ve 2015 yılında Ulak projesi revize edildi. 40-45 milyon $'lık ilk destek bu sefer 67 milyon $'a çıkarıldı. Operatörlerden talepler alındı.
Sonra bu projeyi şirketleştirelim fikri çıktı. ULAK şirketi böyle ortaya çıktı. Bu konuda SSB'de bir çalıştay yapıldı. Aselsan pay alsın, operatörler de ortak olsun denildi. Ancak Mevzuat yüzünden SSB'nin şirket kurması sorunluydu. Bunun yerine Savunma Sanayi İcra Kurulu (SSİK) altında kurulması gündeme geldi.
"Kimsenin yatırım yapmak istemediği alanlara yatırım yapsın sonra da özel sektörde devretsin" mantığı ile Fikri Işık'ın Milli Savunma Bakanı olduğu dönemde "Savunma Sanayileri Teknolojileri (SSTEK)" kuruldu. % 100 SSB şirketi oldu ve zamanla holdingleşti. Şu anda sayfasına bakarsanız, altında 23 şirket var.
ULAK HABERLEŞME yani 4.5G baz istasyonu ile tanıdığımız firma ise 2017 yılında SSTEK altında kurulan 2 numaralı şirket oldu. Proje Argela'dan ayrıldı ve 15-20 kişilik bir ekiple, SDN üzerinde çalışılmaya başlandı. Genel Müdürlüğe Argela tarafındayken projede çalışan Metin Balcı atandı.
HTK kuruluşu
2009 yılında yapılan 3G şartnamesinde Türkiye'de yerli mobil haberleşme teknolojilerinin geliştirilmesi açısından heyecanlı bir madde vardı. Buna göre, Mobil operatörlerin KOBİ'lerden satın alım yapması ve % 30 yerli ürün/teknoloji kullanması şarttı.
Ancak 2015 yılına gelindiğinde mobil operatörler, BTK'ya başvuruda bulundular ve Türkiye'de 3G teknolojisi konusunda çalışan yerli firma olmadığı gerekçesiyle muafiyet istediler. Çünkü alım bırakın % 30'u, ancak % 0,9'da kalmıştı. BTK muafiyeti verdi. Oysa kablo, civata vs üreten firmalar vardı. Asıl istenen mobil teknolojilerde üretici olmasa bile bu kablo, civata kullanılabilirdi ama istenen muafiyet verildi.
Ama sanki bu muafiyeti veren BTK'nın kendisi değilmiş gibi, aynı günlerde yani 2016'daki 4G ihalesine bu sefer % 45 yerli şartı koydular (yani yine türbinlere, algıya oynadılar).
İşte 2017'de bu nedenle Haberleşme Teknolojileri Kümelenmesi (HTK) kuruldu. Bu sefer aynı şey olmasın ve yerlilik oranı oluşsun diye güçbirliği yapalım denildi. Savunma Sanayi Kümelenmesi gibi başarılı bir kümelenme olacağı düşünüldü.
Ancak HTK'nın, bizzat BTK tarafından baştan itibaren yanlış yönlendirildiği hep tartışıldı. Tüm HTK'nın üye sayısı 160 olduğu halde, sadece 15 firmayı içine alacak ve ULAK'ın yaptığı aynı işi hedefleyen bir proje yani "Milli ve Yerli Uçtan Uca 5G" Projesi yapıldı. İlk etapta verilen 80 milyon Tübitak teşvikine rağmen (daha sonra rakam 250 milyon TL'ye çıktı) ve 5 yıla rağmen HTK herhangi bir şey üretemedi. Bunun yerine sürekli ULAK'ın elindeki teknolojiyi istediler. Bunun için "mükerrer olmasın savı" öne sürdüler ama aslında tekrar olan kendileri idi. Önce gelen ULAK'tı. Belki de özellikle bu yapıldı, ULAK bu sorunlarla uğraşsın ve yok olsun diye (ki benim izlenimim bu yönde).
Çatışmalar
Buraya kadar aslında, yaratılmış gerçek projeleri sahiplenmeye ya da engellemeye çalışanları gördük. Bakanlıklar birbiri ile çatıştı. "Ben geliştirdim, vermem" modunda tartışamalar, çekişmeler sürdü.
Savunma Bakanlığından müsteşar yardımcısı iken Milli Savunma Bakanı yerine Sanayi Bakanı olan Faruk Özlü'nün ULAK'ın yerine HTK'ya 250 milyon fon açtığı görüldü. O dönem ULAK'a yapılan eleştiri noktalarından birisi şuydu; "Savunma Sanayii'nin haberleşmede yeri nedir?" Oysa proje zaten "Askeri haberleşme güvenlik projesi" olarak başlamıştı. Ama sonra operatörleri de içine almıştı. İşte bakın; Lübnan'da haberleşme sistemi üzerinden yapılan saldırılara bakın. Zaten bir kaç gün içinde yayınlayacağım yazıda da askeri kuvvetler için "yerli ve milli" teknolojinin önemini aktaracağım.
Dolayısıyla ULAK'ı sürekli olarak HTK içinde eritmeye çalıştılar. ULAK ise, bunun için ayrı ofis tutulması ve elemanların sadece bu işe ayrılması gerektiğini söyledi. Çatışmalar arttı. ULAK'ın finansal olarak desteklenmediği görüldü. Bu nedenle yeterince yatırım yapılamadı. Oysa dünyada Ericsson, Huawei, Nokia gibi 3 firmaya rakip bir teknolojiyi üretmekteydi.
Ben yol boyu buna dair yazıları yazdım.
Operatörler uzak durdu
Mikrofonlara çıkan herkes "Vatan, Millet, Sakarya" diyor ama işe gelince yok. Alın işte TOGG örneği. O arabanın ne kadar yerli-milli olduğu da tartışmalı ama AKP seçim zamanı yerli-milli iddiasındaydı. Peki neden makam arabaları TOGG olmadı? Bugün TOGG zararda çünkü satması gereken miktarı satamıyor. "Babayiğit" arayanlar neden TOGG satın almak için babayiğitlik yapamadılar?
Benzer bir konu ULAK tarafında da var.
Bütün dünyada, özelleştirilmiş haberleşme sektörünün, kâr olmayan yerlere yatırım yapmayacağı düşüncesiyle, "Evrensel Hizmet Fonu" başlığı altında bir fon yaratılır. Bu fon, operatörlerin cirolarından kesilen paralarla oluşur ve hükümetin kendisinin, eksik olan yerlerde telekom altyapısı oluşturmasına yardımcı olur.
2018'deki seçimler öncesinde, zamanın Ulaştırma Bakanı Ahmet Arslan'ın memleketine evrensel hizmet fonundan 1000 kadar köye baz istasyonu götürülecekti. O dönemde Evrensel Hizmet kapsamına "yerlilik oranı % 10'dan fazla olamaz" maddesi sokuldu. Ne ilginç değil mi?
Tabii ki itirazlar yükseldi ve mecburen % 30'dan az olmayacak şekline dönüştürüldü.
O dönem Barcelona'da, Operatörlerle ULAK arasında göstermelik 250'şerlik baz istasyonu talebi imzalandı. Bu kapsamda Vodafone Rize ve çevresindeki illerde 250 Ulak Baz İstasyonu Kurdu.
Turkcell bilahere, 90 milyon $lık anlaşma 2.600 baz istasyonu imzaladı. Ama bu 2.600 baz istasyonu hiç gerçekleşmedi.
Ulak şimdi ne durumda?
2019'da Zafer Orhan Ulak'ın Genel Müdürlüğüne atandı (bugün Türk Telekom Network Genel Müdür yardımcısı). Şirket hala bir şeyler yapmaya çalışıyordu.
Zaman içinde ULAK siyasi işe alımlarla dolduruldu ve eleman sayısı 400 kişiye kadar çıktı. İlginç olan bu kadronun 125 tanesi idari personel. Yani % 30'a yakını. Masraf arttı. Şirket maaş ödemekten, iyice yatırım yapamaz hale geldi.
Bugün ULAK'da herhangi bir gelişme yok.
-SDN durdu.
-5G durdu.
-Çalışanları da konferanslara, fuarlara katılmak ve plaket almak/vermek dışında bir şey yapmıyor.
Ali Taha Koç'a, Ahmet Akyol'a ve Ulak'a Sorular
Bugünlerde Turkcell'in başına Genel Müdür olarak atanan Ali Taha Koç daha önce Dijital Dönüşüm Ofisindeyken, Cumhurbaşkanlığına ULAK baz istasyonu kurdurmuştu. Biz de, hah bir yönetici ULAK'ın anlamını anladı diye düşünmüştük. Bu yazıyı yazarken, Turkcell'in başına geçen Ali Taha Koç'a şu soruları gönderdim ama kendisi cevap vermekten kaçındı.
Dijital Ofisin başındayken, ULAK baz istasyonunu gayet iyi desteklediğinizi hatırlıyorum. Böyle bir yazı da yazmıştım. Şimdi, Lübnan saldırı sonrası "yerli ve milli teknoloji" yazısı hazırlıyorum. Merak ettiğim şey şu;
1- Ulak’ı hala destekliyor musunuz?
2- Turkcell'e Ulak baz istasyonu aldığınızı gö Hatta Turkcell'in sizden önceki yönetimler zamanında imzaladığı ve almadığı 2.600 gibi sayılarda sözleşmeler olacak. Özetle Turkcell'e ULAK almayı düşünüyor musunuz?
3- Ne zaman?
4- Almayacaksanız, nedenleri nelerdir?
5- ULAK ile Şile'deki temmuzda yapılması gereken ama ertelenen 5G denemesi için bir gelişme var mıdır?
Tabii ki ULAK'a da soru sordum. Onlara sorduğum ve cevap vermekten kaçındıkları sorular şunlar;
1- Ulak şu anda nelerle uğraşıyor?
2. Operatörlerden yeni 4.5 G baz istasyonu siparişi var mıdır?
3. Aselsan ile çalıştığınız DMR dijital mobil radyo telsiz konusunda son durum nedir?
4. 5G çalışmalarınız ne durumda?
Aselsan'a da aynı sualleri sorduk Yani DMR dijital mobil radyo telsiz konusundaki son gelişmeleri ama onlardan da ses çıkmadı.
Ucundan yakalamıştık ama saçmalıklarla uzaklaştık
Son Notum şu; Burada farklı düşünenler olacağını biliyorum. Çünkü yol boyu bu fikirleri dinledim. Benim bu makalede anlatılan süreçlerle ilgili olarak ilgilendiğim şey "yerli teknoloji" idi.
Önce yapamazlar deniliyordu. Sonra yapsalar da çalışmaz denildi. Sonra çalışsa da, o hızı yakalayamaz denildi. Ama o fikirlerin hepsi "taraf" olanların fikirleriydi. Bugün Doğu Karadeniz'de 5 ilde Ulak 4.5G baz istasyonu çalışıyor hala. Gördüğünüz gibi, çalıştığı anlaşıldığı andan itibaren de, herkes başarıyı kendine mâl etme peşine düştü ve geldiğimiz durumda ULAK ortada kalakaldı.
Ülkemiz mobil teknolojiler gibi çok önemli bir alanda 4.5G baz istasyonu ULAK'la teknolojinin bir tarafını yakalamıştı. Bugün hala Doğu Karadeniz'de çalışan Ulak baz istasyonları var. Ama bu teknoloji öldürüldü ya da ölmek üzere. Tam ucundan yakalamıştık ama Devrim arabası gibi, Demirağ'ın uçakları gibi, bu yüksek teknolojide elimizden kaydı... gidiyor... Bari askeriye önemini daha çok farketmiş olsaydı. Belki hala bu teknolojiyi harekete geçirebiliriz.
Anlayacağınız mikrofona geçince herkes Vatan-Millet Sakarya diyor ama biz de "ayinesi iştir kişinin lâf'a bakılmaz”diyoruz. Sonuç ortada…
/././
2024 Ocak-Ekim bütçe karnesi; Bütçe KDV ve ÖTV’nin sırtında -Murat Batı-
ÖTV genel toplamı, geçen yıl aynı döneme göre yüzde 60,5 oranında artmış...
Hazine ve Maliye Bakanlığı kendi internet sitesinde 2024 yılı Ocak-Ekim dönemi bütçe gerçekleşmelerini yayımladı. Aşağıda detaylı şekilde göreceğiniz üzere vergi gelirlerinin yüzde 52’si KDV ve ÖTV tahsilatı oluşturmaktadır. Dolaylı vergilerin payı Ocak-Ekim döneminde yüzde 66,61; dolaysız vergilerin payı ise yüzde 33,39 gerçekleşti. Ayrıca KDV’den elde edilen 1 trilyon 888 milyar 794 milyon lira, toplam vergi gelirlerinin yüzde 32,51’ini oluşturmaktadır.
Merkezi yönetim bütçesi 2024 yılı Ocak-Ekim döneminde 1 trilyon 260 milyar 289 milyon TL açık verdi.
Diğer kalemlerin akıbetini ise aşağıda izah etmeye çalışayım.
2024 Ekim ayı bütçe gerçekleşmeleri
2024 yılı Ekim ayında merkezi yönetim bütçe giderleri 955,5 milyar TL, bütçe gelirleri 769,2 milyar TL ve bütçe açığı 186,3 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Ayrıca, faiz dışı bütçe giderleri 819,3 milyar TL ve faiz dışı açık ise 50,1 milyar TL olarak gerçekleşmiştir.
Genel görünüm aşağıdaki tabloda bulunmaktadır.
Merkezi yönetim bütçesi 2023 yılı Ekim ayında 95 milyar 461 milyon TL açık vermiş iken 2024 yılı Ekim ayında 186 milyar 271 milyon TL açık vermiştir. 2023 yılı Ekim ayında 28 milyar 651 milyon TL faiz dışı açık verilmiş iken 2024 yılı Ekim ayında 50 milyar 53 milyon TL faiz dışı açık verilmiştir.
2024 Ocak-Ekim dönemi bütçe giderleri
2024 yılı Ocak-Ekim döneminde merkezi yönetim bütçe giderleri 8 trilyon 114,1 milyar TL, bütçe gelirleri 6 trilyon 853,8 milyar TL ve bütçe açığı 1 trilyon 260 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Ayrıca, faiz dışı bütçe giderleri 7 trilyon 65 milyar TL ve faiz dışı açık ise 211,4 milyar TL olarak gerçekleşmiştir.
Merkezi yönetim bütçesi 2023 yılı Ocak-Ekim döneminde 608 milyar 63 milyon TL açık vermiş iken 2024 yılı Ocak-Ekim döneminde 1 trilyon 260 milyar 289 milyon TL açık vermiştir. 2023 yılı Ocak-Ekim döneminde 70 milyar 389 milyon TL faiz dışı açık verilmiş iken 2024 yılı Ocak-Ekim döneminde 211 milyar 385 milyon TL faiz dışı açık verilmiştir.
2024 yılı Ocak-Ekim döneminde merkezi yönetim bütçe giderleri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 79,4 oranında artarak 8 trilyon 114 milyar 115 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Faiz hariç bütçe giderleri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 77,3 oranında artarak 7 trilyon 65 milyar 211 milyon TL olarak gerçekleşmiştir.
2024 Ocak-Ekim dönemi bütçe gelir gerçekleşmeleri
Merkezi yönetim bütçe gelirleri Ocak-Ekim dönemi itibarıyla 6 trilyon 853 milyar 826 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Vergi gelirleri 5 trilyon 777 milyar 663 milyon TL, genel bütçe vergi dışı gelirleri ise 899 milyar 877 milyon TL olmuştur.
Aşağıdaki tabloda 2024 Ocak-Ekim dönemi vergi gelirleri ve bu vergilerin toplam vergi gelirleri içindeki payları gösterilmiştir.
Ocak-Ekim 2024 ile geçen yıl aynı dönem vergi tahsilatı karşılaştırılması
2023 yılı Ocak-Ekim döneminde bütçe gelirleri 3 trilyon 913 milyar 733 milyon TL iken 2024 yılının aynı döneminde yüzde 75,1 oranında artarak 6 trilyon 853 milyar 826 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. 2024 yılı Ocak-Ekim dönemi vergi gelirleri tahsilatı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 70,4 oranında artarak 5 trilyon 777 milyar 663 milyon TL olmuştur.
Aşağıdaki tabloda vergi kalemleri bazında Ocak-Ekim 2024 tahsilat tutarları ile geçen yılın aynı dönemdeki tahsilat tutarları ve değişim oranları bulunmaktadır.
Yukarıdaki tabloya göre 2024 Ocak-Ekim döneminde geçen yıl aynı döneme nazaran tahsilat oranı en fazla olan gelir kalemi petrol ve doğalgazdan alınan ÖTV, tütünden alınan ÖTV, BSMV, dahilde alınan KDV, dijital hizmet vergisi ile stopaj yoluyla alınan gelir vergisidir.
Petrolden ve doğalgazdan alınan ÖTV yüzde 155,9 ve dahilde alınan KDV ise yüzde 97,4 oranında artmıştır. Diğerlerinin artış oranları yukarıdaki tabloda görülmektedir.
ÖTV genel toplamı ise geçen yıl aynı döneme göre yüzde 60,5 oranında artmış.
Gelir vergisi yüzde 120; BSMV yüzde 173,8; harçlar yüzde 54,9; damga vergisi ise yüzde 78,8 oranında artmıştır. /././
(T-24)
