Sermaye, işçilere açlık sınırının altında bir asgari ücreti layık görüyor!-Mustafa Durmuş-
MÜSİAD’ın asgari ücret önerisi iktidar bloğunun enflasyonla mücadele politikası ve beraberinde gelen mülksüzleştirme, kitlesel yoksullaştırma ve gelirin alt gelir gruplarından alınıp üst gelir gruplarına transferi projesi ile son derece uyumludur. Siyasal iktidarı arkasına almış olan sermaye sınıfı işçi sınıfına karşı belki de ülke tarihinde görülmemiş bir sınıf savaşını yürütüyor.
Cumhurbaşkanı, “emeklimizi, memurumuzu, asgari ücretlimizi, toplumun hiçbir kesimini enflasyona ezdirmeyeceğiz” diyor. Hazine ve Maliye Bakanı da hemen hemen aynı sözcüklerle, “halkı enflasyona ezdirmedik, bundan böyle de ezdirmeyeceğiz” diyor. Cumhurbaşkanı Yardımcısı ise, “bu yılın ilk altı ayında ekonominin yüzde 3,8 büyüdüğünü, dezenflasyonun işlediğini, seneye enflasyonun daha düşeceğini ve böylece emekçilerin rahatlayacağını” müjdeliyor.
Enflasyon canavarı (!)
“Enflasyonu halkı ezen bir canavar” olarak tanımlamak sadece bu ezme işinden sorumlu olanları gizlemeye hizmet eder. İktisadi bir olgu olan enflasyon vatandaşı ezmez, ezemez. Çünkü enflasyon tıpkı yoksulluk gibi, sadece bir sonuçtur,
Vatandaşı ezen; ücretli emek sömürüsüne dayalı bu adaletsiz kapitalist düzen ve bu düzenin temel siyasal aparatı olan devleti yöneten AKP’nin emek karşıtı ekonomi, maliye ve gelir politikalarıdır.
Kaldı ki madem vatandaşı ezdirmemek gibi bir niyet var, neden o halde sermaye ve siyasal iktidarın sözcüleri asgari ücrete yapılacak olan zammın “beklenen enflasyona göre” yapılması gerektiğini söylüyorlar?
MÜSİAD Başkanının ağzındaki bakla?
Nitekim Merkez Bankası Başkan Yardımcısı zammın beklenen enflasyona endekslenebileceğini (yani yüzde 21 civarında olabileceğini) söylerken, iktidarla hemhal olmuş iş ve sermaye çevrelerinin gözde örgütü olan MÜSİAD’ın Başkanı Mahmut Asmalı bir CNBC-e yayınında aşağıdaki gibi bir ara formül öneriyor:
“Beklenen enflasyon ile geçen yılın enflasyonu arasında bir korelasyonla asgari ücret bulunabilir. Bazı sosyal destekler de verilebilir. Türkiye’de maaşın yetmemesinin en büyük sebeplerinden biri kira. Hane halkının harcamalarının yüzde 50’den fazlası konut, enerji ve gıdadan oluşuyor. Buralarda tedbir almalıyız. Büyükşehirlerde şu anki asgari ücretle geçinmek mümkün değil. 1+1 daireye17 bin lira kira verince asgari ücretli bütün kazancını kiraya vermiş olacak. Bundan kaynaklı bölgesel asgari ücret uygulanabilir…” (1)
Daha önce IMF de benzer bir öneride bulunmuştu
Özetle Asmalı, gerçekleşen ve hedeflenen enflasyonun birlikte hesaba katılarak asgari ücrete yüzde 21 ile yüzde 45 arasında, yani kabaca yüzde 30’lar civarında bir zam yapılmasını, gerekirse işçilere sosyal yardım verilmesini öneriyor.
Bu aslında IMF’nin daha önce yaptığı öneriye çok benziyor. “Ücret zammını sınırlı tutalım, bunu devlet bütçesinden verilecek olan sosyal yardımlarla telafi edelim” diyor.
Asmalı, halkın içine düştüğü geçim sıkıntısının müsebbibinin ise ev sahipleri olduğunu ilan ediyor ve böylece üstü kapalı bir biçimde, patronlar olarak kendi yüksek kârlarının bir kısmından (daha düşük fiyatlar uygulayarak) vazgeçme niyetinde olmadıklarını açıklıyor.
Ayrıca “büyük şehirlerdeki yüksek konut kiralarının (gıda ve enerji harcamaları ile) asgari ücretlinin gelirinin yüzde 50’sinden fazlasını götürdüğünü” ileri sürerek bölgelere göre değişen asgari ücret uygulamasını da öneriyor. Yani örneğin Doğu ve Güney Doğu’daki asgari ücretin Batı’dakinden daha düşük olması gerektiğini savunuyor.
Diğer yandan işçilerin bu önerileri reddetmeleri için aşağıdaki gibi haklı nedenleri var:
Sosyal yardımlar iyidir ama…
Öncelikle, “sosyal yardımlar”, adı üstünde, düzenli olmayan-geçici olarak yapılan yardımlardır ve emekli maaşının ve kıdem tazminatının hesaplanmasında göz önüne alınmazlar. Ücret artışı yerine bu tür yardımların verilmesi işçiyi maddi olarak kayba uğratır.
Ayrıca sosyal yardımlar, “parayı işçinin bir cebinden vergi olarak alıp, diğerine yardım olarak koymak” anlamına gelir. Bu yardımlar halka dönük kamusal eğitim, sağlık, sosyal güvenlik gibi sosyal harcamaların kesintiye uğratılmasına ya da devletin ortaya çıkacak bütçe açığını fonlamak için daha fazla borçlanmasına neden olur ki sonuçta bunun bedeli de işçilerden daha fazla vergi alınarak yine onlara ödettirilir.
Bölgesel asgari ücret mevcut sorunları derinleştirir!
İkinci olarak, bölgesel asgari ücret uygulaması, mevcut asgari ücret çıtasının çok daha altına inilmesine neden olacağı gibi, Anayasa’ya, eşitlik ve sosyal adalete de terstir.
Eşit yurttaşlığın bir türlü tesis edilemediği bir ülkede, asgari ücretin bölgelere göre farklılaştırılması bölgelerin halkları arasındaki yakıcı eşitsizlikleri, yoksulluğu ve bunların tetiklediği başta “Kürt sorunu” olmak üzere, birçok sosyal ve siyasal sorunu da derinleştirir.
Kiralar İstanbul’da yüksek de Van’da düşük mü?
Kaldı ki yaklaşık 50 yıl önce terk edilen bu uygulama metalaşma ve ticarileşmenin geldiği düzey olarak ülke gerçekleriyle de uyumlu değil. Örneğin 17 bin TL asgari ücretle İstanbul’da geçinilemeyeceği gibi, Van’da geçinmek de zordur. Kiralar örneğin Van Merkez’de İstanbul’un bazı semtlerinden daha yüksektir.
Özetle, yaşamakta olduğumuz sorun sadece enflasyonun ya da yaşam maliyetlerinin yüksekliğinden değil, aynı zamanda işçi ücretlerinin çok düşük olmasından ve gelir dağılımının son derece adaletsiz olmasından kaynaklanıyor. Kayıtlı 11 milyondan fazla, kayıt dışı 3 milyondan fazla işçinin (2), adına asgari ücret denilen 17 bin liralık açlık ücreti ile kendilerini ve ailelerini geçindirmeye zorlanması bunun en somut kanıtıdır.
İşçi ücretleri seneye de açlık sınırın altında kalabilir!
Daha da önemlisi Asmalı’nın gelecek yıl için önerdiği asgari ücret artışının işçi sınıfının en az yarısını açlık sınırının altında yaşamaya devam ettirme niyetinde olması.
2025 yılında gıda enflasyonunun, TÜİK tarafından resmi olarak öngörüldüğü gibi, aylık ortalama yaklaşık yüzde 1,8 ve yıllık yüzde 22,5 olarak tahmin edilmesinden yola çıkarak hazırladığımız aşağıdaki grafikten de görülebileceği gibi, asgari ücretin seneye açlık sınırının altına düşmemesi için yüzde 55,29 oranında artırılması, yani 17 bin TL’nin 26,432 TL’ye yükseltilmesi gerekiyor.
Eğer iktidar çevrelerinde ve medyada en çok konuşulan oran olan yüzde 30’luk bir artış söz konusu olursa, asgari ücretin seneye şubat ayından itibaren açlık sınırının altına düşmesi kaçınılmaz olacaktır.
Sonuç
MÜSİAD’ın asgari ücret önerisi iktidar bloğunun enflasyonla mücadele politikası ve beraberinde gelen mülksüzleştirme, kitlesel yoksullaştırma ve gelirin alt gelir gruplarından alınıp üst gelir gruplarına transferi projesi ile son derece uyumludur.
Bir başka anlatımla, siyasal iktidarı arkasına almış olan sermaye sınıfı işçi sınıfına karşı belki de ülke tarihinde görülmemiş bir sınıf savaşını yürütüyor. Örgütsüz, sınıf bilincinden uzak ve siyasal önderliğe de sahip bulunmayan, başta emekliler ve yoksul köylüler olmak üzere halkın diğer katmanlarını yanına alamayan bir işçi sınıfının bu savaşı kazanması çok zor görünüyor.
Ancak tersi de yani örgütlü mücadele ile bu savaşı kazanmak da mümkündür. Tarihte bunun sayısız örneği mevcuttur. Son örneği ise kendilerini yüzlerce metre yerin altında madene kapatan yüzlerce maden işçisinin başlattıkları mücadeledir. Onların bu mücadelesi işçi sınıfının bütününe örnek olmalıdır.
Dip notlar:
*https://www.haberler.com/ekonomi/musiad-dan-asgari-ucret-aciklamasi-18062701-haberi (19 Kasım 2024).
*TÜİK, İşgücü istatistikleri III. Çeyrek (Temmuz-Eylül 2024)
/././
Türkiye’de eğitimin durumu I: PISA 2022 sonuçlarının değerlendirilmesi -Ali Alpar-
Türkiye’de eğitimde fırsat eşitliğinin olmadığı PISA raporunda çarpıcı biçimde ortaya çıkıyor. Akademik ve sosyoekonpmik durumları farklı olan 15 yaşındaki öğrencilerimiz birbirinden çok farklı okullarda ve okul türlerinde eğitim görüyor. PISA anketlerinde bizim çocuklarımızın yüzde 31’i okuldan önce kahvaltı yapmadıklarını, yüzde 2si akşam yemeği yemediklerini, yüzde 10’u haftada bir gün akşam yemeği yiyemediklerini, söylemişler. ‘Son 30 günde kaç kere paranız olmadığı için yemek yiyemediniz?’ sorusunu yüzde 19,2’si en az bir gün, yüzde 1,9’u ise neredeyse her gün diye cevaplamışlar. 15 yaş grubundaki öğrencilerimiz ortalama ekonomik, sosyal ve kültürel durum endeksinde bütün OECD ülkeleri arasında en son sırada yer alıyorlar. Okuldan memnuniyet seviyesi en düşük olan ülke Türkiye.
Önceki yazıda ahlâk ve mantık ilişkisinden söz etmiştim. Popülist, otoriter, totaliter rejimlerde iktidarın açıklama yapma hesap verme gereği ortadan kalktıkça ahlaki görünme gereğinin de ve giderek ahlâkın da rafa kalktığını, aynı zamanda akıl, mantık çerçevesinde açıklama yapma, gerekçe söyleme, tutarlı davranma gereğinin, yani mantığın kendisinin de iktidarlar tarafından gereksiz ve yok sayıldığını, akıl ve mantık çerçevesinde bir toplumsal uzlaşma ortamının yok edildiğini yazmıştım. Bu yazıda eğitim konularına döneceğim. Daha önceki yazılarda Maarif Modelinin akıl ve mantık temelinden yoksun, değerler adı altında tepeden inme niyetler empoze eden yapısını ele almıştık. Milli Eğitim Bakanı’nın son beyanlarıyla kendisinin laiklik algısı ve laikliğe karşı tutumu iyice ortaya çıktı. Maarif Modelinin nasıl, ne şekilde uygulanmaya başlandığı bir yana Millî Eğitim Bakanlığı öğrenci ve öğretmenlerin esenliğini, can güvenliğini, temizlik ve hijyen, beslenme, geçinebilme imkanlarını karşılamıyor. Böylece Bakan ve Bakanlık kanunun verdiği görevlerini yerine getirmiyor. Tabii bunun akla yakın, mantıki bir açıklaması da yok.
* * *
Biz yine konuya akıl ve mantıkla, gözlemler, kanıtlara dayanarak, analitik yaklaşalım. Bu yazı ve gelecek yazıda Türkiye’de eğitimin durumunu Eğitim Reformu Girişiminin (ERG) iki raporuyla ele alacağım. Bugünkü yazımın konusu OECD’nin 2022 PISA Raporu üzerinde ERG’nin Türkiye bağlamında ayrıntılı değerlendirmesi. Gelecek yazıda ise ERG’nin 2024 Eğitim İzleme Raporunu ele alacağım. Eğitim Reformu Girişimi 2003 yılında Sabancı Üniversitesi içinden, kurucu rektör Prof. Tosun Terzioğlu ve Prof. Üstün Ergüder’in inisiyatifi ile kurulan bir sivil toplum platformudur. Sabancı Üniversitesi ofis mekanını sağlayan ev sahibi ise de ERG’nin bütçesi birçok vakfın katkılarıyla sağlanır. ERG’nin güncel destekçileri Anne-Çocuk Eğitim Vakfı (AÇEV), Aydın Doğan Vakfı, Borusan-Kocabıyık Vakfı, Elginkan Vakfı, Ekol Vakfı, ENKA Vakfı, MV Holding, Tekfen Vakfı, Vehbi Koç Vakfı ve Yapı Merkezi’nden oluşmakta. ERG kuruluşundan beri Türkiye’de eğitimin durumunu izledi, raporladı; eğitimde iyi örnekleri öne çıkaran İyi Örnekler Konferansları ile ve Öğretmen Ağı ile öğretmenlere mesleki ve moral destek sağladı. İlkeleri yüzde 100 eğitim odağı, veri temelli analiz, siyasi ve ideolojik tarafsızlık, disiplinler arası çalışma, yapıcı görüş ve hayal gücü olarak ilân edilmiştir ve ERB tüm etkinliklerinde gerçekten, çalışmalarında bu ilkeleri somut örneklerle ortaya koyar. Bireysel inisiyatifleri teşvik ederken öğretmen meslek örgütleri ve sendikalarından TÜSİAD’a, eğitimle ilgili düşünce kuruluşlarına ve eğitimi destekleyen vakıflara uzanan birçok sivil toplum kuruluşu ile birlikte çalışır. ERG Milli Eğitim Bakanlığı ile de yıllar boyunca hem bakanlar hem de üst düzey bakanlık yöneticilerinden il ve ilçe Milli Eğitim ve okul müdürlerine her katmanda görevlilerle karşılıklı bilgi ve fikir alışverişi, danışmanlık, ortak projeler bazında, yer yer aksamalar olsa da genellikle iyi ilişkiler içinde çalıştı. Bu durum son dönemde bakanlığın tavrı nedeniyle değişti.
* * *
OECD ülkelerinde eğitimin durumunu tespit eden PISA raporları da elbette ERGnin takip çerçevesindedir. Son 2022 PISA Raporunun Türkiye ile ilgili bulguları üzerine Özgenur Korlu, Kayıhan Kesbiç, Ekin Gamze Gencer ve Helin Kotan’dan oluşan ERG ekibinin hazırladığı rapor 5 Eylûl 2024’te TÜSİAD’ın ev sahipliğinde düzenlenen “Geleceğin Dünyasına Hazırlanırken Eğitime Bakış: PISA 2022 Bulguları Işığında Türkiye’de Eğitimin Durumu Araştırması" başlıklı bir toplantıyla kamuoyuna sunuldu. Üç yılda bir düzenlenen PISA araştırmaları 15 yaşındaki öğrencilerin matematik, kendi dilinde okuma ve fen becerilerini ölçüyor. Araştırma örneklemi eğitim dışında olma, eğitimi terk ve okula devamsızlık nedenleriyle Türkiye’de 15 yaş grubunun sadece yüzde 74’ünü yansıtıyor. Bu oran OECD üyesi 37 ülke arasında 35. sırada, yani en düşük oranlı iki ülkeden biri Türkiye. Matematik, okuma ve fen becerilerinde Türkiye’nin sıralamadaki yeri yıllar içinde bir-iki basamak arttıysa da yine OECD ortalamasının epeyce altında ve sıralamanın en sonlarında yer alıyoruz.
* * *
Türkiye’de eğitimde fırsat eşitliğinin olmadığı PISA raporunda çarpıcı biçimde ortaya çıkıyor. Akademik ve sosyo ekonomik durumları farklı olan 15 yaşındaki öğrencilerimiz birbirinden çok farklı okullarda ve okul türlerinde eğitim görüyor. Akademik kapsayıcılık açısından Türkiye 37 OECD ülkesi arasında 35. sırada, sosyal kapsayıcılık açısından 32. sırada bulunuyor. Fen liseleri ile mesleki-teknik okullar arasındaki ortalama matematik puanı farkı, bir öğrencinin ancak 10 öğretim yılında kapatabileceği düşünülen düzeyde. OECD ülkeleri arasında Türkiye personel yeterliliği açısından devlet okulları ile özel okullar arasındaki farkın en büyük olduğu 4. ülke.
15 yaş grubundaki öğrencilerimiz ortalama ekonomik, sosyal ve kültürel durum endeksinde bütün OECD ülkeleri arasında en son sırada yer alıyorlar. Ebeveynin eğitim düzeyini, çalışma ve gelir durumunu , evde bulunan çeşitli eşyayı hesaba katan bu endekste Türkiye örneklemindeki öğrencilerin yüzde 33,2’si en düşük yüzde 20’lik dilimde. Anketlerde öğrencilerin ailelerinin sosyal ve ekonomik konumunu 1 en düşük, 10 en iyi olmak üzere değerlendirmeleri isteniyor. Türkiye’den katılan gençlerin yüzde 3’ü ailelerini en alt, 1. seviyede, yüzde 43’ü ise 5. seviye ve altında görüyor. Buna paralel olarak Avrupa İstatistik Kurumu Eurosat da 2022 yılında Türkiye’de 0-17 yaş arası çocukların yüzde 43,6’sının yoksulluk ve sosyal dışlanma riski altında olduğunu buluyor.
PISA anketlerinde bizim çocuklarımızın yüzde 31’i okuldan önce kahvaltı yapmadıklarını, yüzde 2’si akşam yemeği yemediklerini, yüzde 10’u haftada bir gün akşam yemeği yiyemediklerini söylemişler. ‘Son 30 günde kaç kere paranız olmadığı için yemek yiyemediniz?’ sorusunu yüzde 19,2’si en az bir gün, yüzde 1,9’u ise neredeyse her gün diye cevaplamışlar. Evinde düzenli yemek yiyemeyen çok çocuk var. Türkiye’de okul yemeği acil bir ihtiyaç.
* * *
Türk öğrencilerin PISA öğrenci anketleriyle ölçülen hayatından genel olarak memnun olma durumu da endişe verici. Memnuniyete en çok etki yapan faktör ebeveynle ilişkiler, ardından yakın aralıklarla okul hayatı ve sağlık durumu geliyor. 10 puan üzerinden yapılan değerlendirmede 6’dan küçük değerler hayatından memnun değil kabul ediliyor. OECD ortalaması 6,8. En yüksek memnuniyet 7,4 ile Finlandiya’da, en düşük memnuniyet ise 4,9’la Türkiye’de. Türkiye’deki çocukların yarısından fazlası okula devam etmenin mutluluğun belirleyicisi olduğunu düşünüyor. 15 yaş çocuklarının yüzde 4,6’sı ortaöğretimde üç aydan uzun süre okula gidememiş. Türkiye’de de OECD genelinde de devamsızlığın en önemli nedeni sağlık sebepleri.
Okulda güvenlik riskleri de büyük. PISA 2022’de Türkiye’de 15 yaşındaki öğrencilerin yüzde 25’i son bir ay içinde okulda çeteler gördüklerini, yüzde 26’sı da silâh veya bıçak taşıyan öğrenciler gördüklerini söylemişler.
* * *
PISA sonuçlarına göre Türkiye’de 2022’de 15 yaşındaki öğrencilerin yüzde 14’ü haftada bir gün, yüzde 11’i ise her gün para kazanmak için çalışıyorlar. Bunlar öğrenci olanlar. MESEM uygulamaları ile haftada bir gün okula devam edip kalan günlerde çalışan meslek okulu öğrencileri bunun dışında. Bir de öğrenci olmayanlar var. Milli Eğitim Bakanlığı 2022-23 verilerine göre 14 yaşındaki çocukların yüzde 3,1’i, 15 yaşındakilerin yüzde 5,1’i, 16 yaşındakilerin yüzde 5,8’i ve 17 yaşındakilerin yüzde 8,2’si artık okula gitmiyor. Okuldan ayrılan kız çocukları ev işlerine yardım ediyor, ya da zorla veya erken yaşta evlendiriliyorlar, erkek çocukların çoğu da çalışıyorlar.
* * *
OECD standartların korunması ve işlerin daha iyiye gitmesini de ‘dayanıklılık’ adı altında ölçüyor. Akademik dayanıklılık ölçütü matematik ortalamasının OECD ortalamasının üstünde olması ve PISA 2018’den 2022’ye matematik performansının korunmuş olması. Sosyoekonomik dayanıklılık ölçütü sosyoekonomik adalet puanının yüksek olması ve dezavantajlı öğrencilerin performanslarının 2018 ile 2022 arasında sabit kalmasını veya iyileşmesi. Öğrenci refahına göre dayanıklılık ise okul aidiyeti düzeyinin OECD ortalamasının üstünde olmasını ve aidiyet endeksinde 2018’e göre artış olmasıyla ölçülüyor. Oysa Türkiye’de öğrencilerin okul aidiyeti düzeyi 2018’den 2022’ye ciddi oranda düşmüş. Türkiye bütün dayanıklılık ölçütlerinde kötü durumda. Eğitim sistemiz daha da kötüye gidiyor.
* * *
ERG Raporu PISA 2022 sonuçlarını Türkiye için ayrıntılı biçimde inceledikten sonra, “Türkiye’nin bu şartlar altında önceliği öğretim programları değişikliği mi olmalıydı?” sorusuyla bitiyor. Sonuç olarak sosyoekonomik durumun eğitime olumsuz etkilerini azaltmak için müdahale politikaları uygulanması ve eğitimde her politika değişikliğinin reform veya müdahalenin öncelikle öğrenci ve öğretmenlerin iyi olma hâlini merkeze alması öneriliyor.
“Geleceğin Dünyasına Hazırlanırken Eğitime Bakış: PISA 2022 Bulguları Işığında Türkiye’de Eğitimin Durumu Araştırması” toplantısı ERG raporunun sunuundan sonra akademisyenlerin, eğitim uzmanlarının katıldığı panel ve söyleşilerle devam etti. Katılanların hepsi çeşitli açılardan raporun bulgularını açtılar, durumu bir çok yönüyle tartıştılar. TÜSİAD temsilcilerinin de konuya verimlilik açısından değil, Türkiye’nin sorunlarının eğitim boyutu olarak bakmaları dikkat çekiciydi. Toplantının bütün seansları şurada bulunabilir.
Milli Eğitim Bakanı sadece protokol oturumuna geldi, konuşmaların hiç birini dinlemedi ama kendi politikalarını ve Maarif Modelini eleştirenlerin durumu incelemeden ideolojik sebeplerle kendilerine saldırdıkları iddiasını tekrarladı. Eğitimdeki durumu incelemeye ERG’nin 2024 Eğitim İzleme Raporu ile devam edeceğim.
/././
Saflar netleşiyor: Olmayan “çözüm” sürecinin yol haritası, “sansür” tutuklamaları ve işkence suçluları -Gökçer Tahincioğlu-
DEM Parti yöneticileri, olası bir süreçte rol almaya istekli olduklarını söylüyor. Ancak parti kulislerinde, sanılanın aksine, İmralı’da Öcalan’la görüşmesine izin verilen DEM Milletvekili Ömer Öcalan’ın kapsamlı bir mesajla dönmediği konuşuluyor. Gelen mesajın bir müzakere yürütüldüğüne ve yürütüleceğine dair ifadeler içermediği ifade ediliyor
Çocuk vicdanı -Mine Söğüt-
Sistem, çocukları ihtiyacına göre şekillendirmek üzere eğitir ve o çocuklar büyüyüp sert gerçeklikle yüzleştiklerinde, çoktan kendilerinde dünyayı değiştirme isteği ve gücü bulamayacak kadar umutsuz hale gelmiştir.
Çocuğunuza nasıl bir dünyaya doğduğunu tüm gerçekliğiyle anlatmak ister miydiniz?
Mesela yediği etin sevdiği kuzu olduğunu biliyor mu çocuğunuz?
Ya da elini sıkı sıkı tutarak yanından geçtiğiniz dilenci çocukla aynı yaşta olduğunu?
Kendisi yatağında huzurla uyurken çok yakınlarda bir başka çocuğun açlıktan ve soğuktan tir tir titrediğinden haberi olabilir mi?
Yeryüzündeki adaletsizlikten bahsedebilir misiniz küçücük çocuğunuza ya da fırsat eşitsizliğinin gerekçelerini açıklayabilir misiniz tüm detaylarıyla?
Bu sorulara evet deseniz bile iş fiile gelince muhakkak duraklarsınız. Çocuğunuzu vicdan azabı yükleyerek yetiştirmek istemezsiniz. Sorunlarla erkenden yüzleştirmekten kaçınırsınız. Dünyanın tüm yükü sırtına binmesin istersiniz.
“Bazı şeyleri de şimdiden bilmesin, zamanı gelince zaten öğrenecek her şeyi” der geçersiniz.
Ve ona da bu dünyaya da en büyük kötülüğü yapmış olursunuz.
Sistem, çocukları ihtiyacına göre şekillendirmek üzere eğitir ve o çocuklar büyüyüp sert gerçeklikle yüzleştiklerinde, çoktan kendilerinde dünyayı değiştirme isteği ve gücü bulamayacak kadar umutsuz hale gelmiştir.
Sisteme göre şekillenmeye hazır çocuklar yetiştirmenin onları kötülüklerden korumak için en güvenli yol olduğunu zanneden ana babalar da aynı sistem tarafından şekillenmiş bir aklın ve vicdanın ürünü oldukları için, bu zincir hiç kopmadan nesillerden nesillere aktarılır. Dünya da nihayetinde bu kadar korkunç bir düzenin kanıksandığı kâbus gibi bir yer olur.
Çocukları da yetişkinleri de ve dünyayı da bu kısır döngüden çıkarıp kurtarmanın en etkili yollarından biri, çocuklara daha küçücükken “anlatılmaz” denilen hikayeleri anlatmaktan, “söylenmez” denilen gerçekleri söylemekten geçer.
Bu düzeni, yıkarsa vicdanı yetersizlik ve imkânsızlık bilgisiyle şekillenmeden önce sorumluluk güdüsüyle biçimlenen çocuklar yıkar ve eskisine hiç benzemeyen yeni bir dünyayı yine kurarsa ancak onlar kurar.
O yüzden çok az insan, çocuklar için büyüklerin onlara anlatmayı pek tercih etmedikleri hikayeler yazar.
Günlerdir masamın üzerinde, içinde kısacık ve ağır ve gerçek bir hikâye anlatılan bir çocuk kitabı duruyor.
Adı “Biri ve diğeri”, yazarı Tuğçe Tatari.
Kitabın arka kapağında şöyle yazıyor.
“Yanına oyuncak bebeği ve hayallerinden başka hiçbir şey alamayan bir kız çocuğu… Güvende olmak için ailesiyle uzun bir yolculuğa çıkar. Yaşadığı belirsizliğe rağmen ümidini kaybetmez.
Hayatı hayalleriyle sımsıkı kucaklar.”
Kitabı açıp açıp Çizer Aysun Altındağ’ın elinden çıkan görsellere bakıyorum.
Yedi yaşında mülteci kız çocuğu, Maram, kapkaranlık bir dünyada elinde küçücük kırmızı bir bebekle ufacık bir nokta.
Ülkesinden kaçarken ve başka bir ülkeye yasadışı yollarla girerken yaşadığı gerçeklerle, o süreç içinde zihninde yarattığı hayaller arasına bize çocuksu bir iyimserlik ve ümit hikayesi anlatıyor. O bu hikâyeyi anlatırken yeryüzündeki tüm kötülükler en sert şekliyle gün yüzüne çıkıyor ve yüzümüze tokat gibi çarpıyor.
Hayatın farkına yeni varan küçücük çocuklar için yazılmış sadece 25 cümlelik kocaman bir hikâye. Bu hikâyeyi yetişkin biri olarak okuduğunuzda aklınızdan geçenlerle; aynı hikâyeyi bir çocuk okuduğunda ya da dinlediğinde onun aklından geçecekler arasında doğru bir bağ kurabilirseniz göreceksiniz.
Mülteci olmak, çocuk olmak, tehlikeli yolculuklarda kendini yeniden yaratmak ve varılan yerde içine düşülebilecek bir karanlığın tehdidiyle büyümek bir çocuk için ne kadar ağır bir hikayeyse, bir diğer çocuk için de bu gerçeklikten kopartılarak büyütülmek o kadar ağır bir hikâye aslında.
Kitabın ismi kanımca o yüzden “Biri ve diğerleri.”
Aslında bu çocuk kitabı çocuklar kadar yetişkinlere de yazılmış bir hikâye. Ebeveynlere “Çocuklarınızı, ayak altında ezilecekleri ya da başkalarını ayaklarının altında rahatlıkta ezebilecekleri bir dünyaya büyütmek istemiyorsanız, onlara vicdan bilincini erkenden ve gerçek hikayelerle verin” diyor.
Çocuklar üzülmesinler diye gerçekliğe dair yapılan her tasarrufun, büyüdüklerinde onları muhakkak üzecek olan bir dünyanın güçlenmesine hizmet etmekten başka bir işe yaramayacağını hatırlatıyor.
Küçük mülteci kız Maram’ın da söylediği gibi;
“İşte böyle, hayat bazıları için hiç kolay değil.”
Ve herkesin bildiği gibi;
“Çünkü hayat bazıları için çok kolay.”
/././
Rekabet Kurumu, 3 Aralık’ta Google'dan sözlü savunma alacak -Füsun Sarp Nebil-
Google dışı siteler, reklamın neye göre dağıtıldığını ve hatta kendi payına ne kadar düştüğünü bilmiyor. Google bu paylaşımın siteye yönelik yüzde 68 olduğunu söylüyor ama şeffaf bir hesap göremiyoruz. Google ne söylediyse o.
Rekabet Kurumu (RK), Google'ın reklam uygulamaları konusunda açtığı soruşturmanın uzantısında, 3 aralıkta sözlü savunma alacak (en altta açıklama var.) Bu sözlü savunma seansına şikayetçi ya da dinleyici olarak katılmak mümkün.
Google reklamcılık konusunda -kendisi kabul etmese de- tam bir tekele sahip. Bu nedenle halen ABD'de hem Adalet Bakanlığı (DOJ) tarafında, hem de eyaletlerde süren davalar var. Bakanlığın reklamcılık antitröst davasında geçtiğimiz birkaç ayda önemli gelişmeler yaşandı. Ekim ayında DOJ, Google'un bölünmesi gerektiğini açıkladı. Trump'ın BigTech düşmanı FCC Başkan adayına bakınca da “bir şeyler olur mu?” diyoruz. Ama ABD'deki gelişmelere geçmeden önce Google'ın neden reklam konusunda rekabet sorunları ile soruşturulduğuna yakından bakalım;
Google reklam sistemi nasıl bir tekel oluşturuyor?
Reklam alanında kurguladığı iş modeli ile, online alanda reklam satın almak, satmak (diğer sitelere) ve hatta seyretmek son 10-15 yıldır tamamen Google'un kontrolünde.
Google’un reklam teknolojisi, reklam vermek isteyene sunduğu ortamda, fiyatlar anlık belirleniyor. Bu fiyatlarla verilen reklamın yayımlandığı Google dışı siteler, reklamın neye göre dağıtıldığını ve hatta kendi payına ne kadar düştüğünü bilmiyor. Google bu paylaşımın siteye yönelik yüzde 68 olduğunu söylüyor ama şeffaf bir hesap göremiyoruz. Google ne söylediyse o.
Diğer yandan tüketici / kullanıcı iseniz, Google milisaniyeler içinde, kim olduğunuzu ve neye baktığınızı analiz ediyor ve ona uygun reklamları gösteriyor. Dolayısıyla ekranınızda hangi reklamların gözükeceğini ve reklamverenin size bu reklamı göstermek için ne kadar ücret ödeyeceğini belirleyen hep Google oluyor.
Türk Rekabet Kurumu'nun önceki soruşturmalarından iki örnek
Rekabet Kurumu'nun 2017'de cihazlardaki tekel konusunda soruşturma açtığını hatırlatalım. 2019'daki diğer bir Rekabet Kurumu soruşturmasında ise, arama motorunu kullanarak, yerel hizmetlere karşı rekabeti ihlal ettiği (örneğin alışverişte daha ucuz ürün gibi servisler) konu edilmişti.
Dünya arama motoru pazarının yüzde 90'ını elinde tutan Google'un sadece ikinci çeyrekte, “Google Arama ve Diğer” kaleminde 48,5 milyar dolar gelir elde ettiğini ve bunun Alphabet’in toplam gelirinin yüzde 57′sini oluşturduğunu not edelim. Kalan yüzde 43 içinde ise, yukarıda bahsettiğimiz arama motorunun üzerinden diğer servislerin (mesela yerel hizmetlerin) üzerinde baskı uygulandığını da hatırlatalım.
Yani arama motorundaki tekel, bir yandan dijital reklamlar ve diğer yandan aramalar sayesinde neredeyse 300-400 milyar $'lık bir gelirin temelini oluşturuyor.
ABD'deki dava
ABD'de Adalet Bakanlığı ve eyaletler tarafından açılan davada mahkeme ekim ayında Google'ın arama ve reklamcılık pazarlarını tekeline alarak antitröst yasalarını ihlal ettiğine karar verdi. Ancak verilecek ceza bilahare belirlenecek. Bu arada Google'un bölünmesi de tartışılanlar arasında.
Google'ın antitröst davasından en şaşırtıcı veya çarpıcı noktalar şunlardı :
Varsayılan arama anlaşmaları: Google cep telefonu ve bilgisayar türü cihazlarda varsayılan arama motoru olmak için milyarlarca dolar ödüyormuş. Davada, Google'un örneğin Apple cihazlarda varsayılan arama motoru olmak için 2021 yılında 26,3 milyar $ ödediği ortaya çıktı. Bu da rekabet ihlalinin nerede olduğunu ve gelir kısmındaki beklentinin büyüklüğünü gösteriyor.
Yaygın etki: Mahkeme, Google'ın uygulamalarının rekabeti engellediğini ve daha yüksek reklam maliyetleri ve azaltılmış inovasyon yoluyla tüketicilere zarar verdiğini tespit etti.
Yeniliğe direnç: Dahili belgeler, Google'ın reklam yerleşimleri için rekabeti artırmayı amaçlayan bir teknoloji olan "başlık teklifi"ne karşı çıktığını ortaya koydu.
Olası çözümler: Önerilen önlemler arasında Google'ın işinin bazı bölümlerini bölmek veya dijital reklamcılık manzarasını büyük ölçüde değiştirebilecek münhasır sözleşmeleri sınırlamak yer alıyor.
Google'ın rekabet sorunları nelerdir?
Google reklam sistemi hem reklamverenleri hem de tüketicileri etkileyen çeşitli rekabet sorunlarıyla karşı karşıyadır:
Pazar hakimiyeti: Google, yaklaşık yüzde 90'ını kontrol ettiği küresel arama ve arama reklamcılığında tekel konumundadır. Bu hakimiyet, cihaz üreticileri ve tarayıcılarla yapılan özel anlaşmalardan kaynaklanmaktadır ve Google'ın varsayılan arama motoru olmaya devam etmesini sağlamaktadır. Bu tür düzenlemeler, rakipler için önemli engeller oluşturarak reklam pazarında yenilikçiliği ve çeşitliliği engellemektedir.
Üst düzeyde rekabetçi fiyatlandırma: Google'ın reklam platformları üzerindeki kontrolü, reklam yerleşimleri için rakip firmalardan daha yüksek ücretler talep etmesine olanak tanır, reklamverenler için seçenekleri sınırlar ve maliyetleri artırır.
Veri kontrolü: Google'ın ekosistemi genelindeki geniş veri toplaması bir dengesizlik yaratarak reklamları hedeflemede ona eşsiz bir avantaj sağlar. Bu, rakiplerinin benzer şekilde etkili hizmetler sunmasını zorlaştırır. (Bu aynı zamanda Kişisel Verilerin Korunması açısından sorunlu alan.)
Şeffaflık olmaması: Google Ads'de kullanılan açık artırma tabanlı sistem karmaşıktır ve genellikle şeffaflık eksikliği nedeniyle eleştirilir. Reklamverenler fiyatlandırma ve reklam yerleştirme kararlarının nasıl alındığını anlamakta zorluk çekebilir ve bu da platforma olan güveni azaltabilir.
Yeniliği kısıtlama: Daha küçük reklam platformları ve yayıncılar Google'ın hakimiyeti nedeniyle rekabet etmekte zorlanır ve bu da reklam pazarında yenilik ve seçenek eksikliğine yol açar.
Tüketiciler üzerindeki etki
Tüketicilere yansıyan daha yüksek maliyetler: Reklamverenler reklam yerleştirmeleri için daha yüksek maliyetlerle karşı karşıya kaldığında, bu masraflar ürün ve hizmetler için artan fiyatlara dönüşebilir.
Azaltılmış seçim ve kalite: Google'ın hakimiyeti rekabeti azaltır ve bu da Google'ın arama ve reklam hizmetlerinin kalitesini iyileştirmesi için daha az teşvike yol açabilir. Berkley Üniversitesinin 2690 internet kullanıcı ile yaptığı araştırma, Google'ın arama motorunda, tüketicilerin tercih edeceği sonuçlar yerine kendi içeriğini görüntülemek için stratejik bir tercih yaptığını gösteriyor.
Gizlilik endişeleri: Reklam hedefleme için kapsamlı veri toplama, kullanıcıların verilerinin nasıl kullanıldığı konusunda genellikle çok az kontrole sahip olması nedeniyle tüketici gizliliğiyle ilgili sorunları gündeme getirir.
Bilgide olası önyargı: Google, öncelikle bir arama motoru olarak bilinse de giderek daha fazla kendi içeriğini diğer web sitelerinden gelen sonuçlara nazaran daha fazla geliştirip tanıtıyor. Google içeriğini arama sorgularına yanıt olarak belirgin bir şekilde görüntüleyerek, Google aramadaki hakimiyetini kullanarak bu içerik için müşteri kazanabilmektedir. Google'ın dahili içeriğini tanıtmak için aramadaki hakimiyetini kullanarak, tüketicilere daha düşük kaliteli sonuçlar ve daha kötü eşleşmeler bırakarak sosyal refahı azalttığına dair araştırmalar var.
Rekabet kurumu sözlü savunmaya şikayetçi ya da dinleyici olarak katılım olanağı veriyor
Rekabet Kurumu'ndan yapılan konuyla ilgili açıklama şu şekilde;
"Google Reklamcılık ve Pazarlama Ltd. Şti., Google International LLC, Google LLC, Google Ireland Limited ve Alphabet Inc.'ten Oluşan Ekonomik Bütünlük Hakkında Yürütülen Soruşturmanın Sözlü Savunma Toplantısı 03.12.2024 Tarihinde Yapılacaktır. (11.11.2024)
Rekabet Kurulunun 18.05.2023 tarihli ve 23-23/432-M sayılı kararı uyarınca Google Reklamcılık ve Pazarlama Ltd. Şti., Google International LLC, Google LLC, Google Ireland Limited ve Alphabet Inc.'ten oluşan ekonomik bütünlük hakkında çevrim içi görüntülü reklamcılık ve reklam teknolojileri hizmetleri faaliyetlerine ilişkin olarak bağlama ve kendini kayırma davranışlarıyla 4054 sayılı Kanun'un 6. maddesini ihlal ettiği iddiası üzerine yürütülen soruşturmada sözlü savunma aşamasına gelinmiştir. Bahse konu sözlü savunma toplantısı, 03.12.2024 tarihinde saat 10.30’da yapılacaktır.
Toplantıya söz almak üzere katılmak isteyen şikâyetçi ve üçüncü kişilerin, “Rekabet Kurulu Nezdinde Yapılan Sözlü Savunma Toplantıları Hakkında Tebliğ” uyarınca, toplantı konusu ile ilgili menfaat ilişkilerini ortaya koyan bilgileri ve belgeleri içeren dilekçeyle 26.11.2024 günü mesai saati sonuna kadar Rekabet Kurumuna başvurmaları gerekmektedir."
Sözlü savunma toplantısına dinleyici olarak katılmak isteyenler, toplantıyı çevrim içi olarak takip edebilecekler. Bunun için linkten kayıt olmaları gerekiyor.
/././
Bahçeli, 'açılım' sürprizini Ufuk Uras'a böyle açıkladı: Erdoğan 'Bu işi başkalarını karıştırmadan biz çözelim' deyince gidip DEM Partililerle el sıkıştım -Candan Yıldız-
Bahçeli Uras’a “Niye biz şimdi görüşüyoruz, çünkü siz Soros çocuğu değilsiniz” demiş
.jpeg)
