Batman’da tarla, Isparta’da MESEM: Sermaye çocukları ölüme sürüyor
Dün bir çocuk daha sömürü çarkının içinde can verdi, biriyse ölümden döndü. Batman’da 9 yaşındaki İsa traktör altında kaldı, Isparta’da MESEM'li Umut Eren inşaattan düştü. İktidar verileri karartsa da tablo net. Bu düzen çocuklara gelecek değil, ölüm vadediyor.
Türkiye’de çocukların payına düşen oyun parkları ya da okul sıraları değil, tarlalar, nemli atölyeler, denetimsiz inşaatlar ve ölüm oluyor. Dün bir çocuk daha bu çarkın dişlileri arasında can verdi, bir diğeri ölümle burun burunla geldi.
İlk haber Isparta’dan duyuldu. MESEM kapsamında çalıştırılan 15 yaşındaki Umut Eren Gökçen, inşaat halindeki bir asansör boşluğuna düşerek ağır yaralandı. Ne baret, ne güvenlik şeridi ne de bir uyarı levhası vardı. Annesi Menekşe Gökçen’in aktardığına göre, Umut Eren normalde çalışmaması gereken bir Cumartesi günü, iş yerindeki baskı ve yoğun tempo nedeniyle oradaydı. Okul yönetimi kendini "Bilseydik denetlerdik" diye savundu.
Saatler sonra Batman’ın Gercüş ilçesine bağlı Kırkat köyü Konak mezrasında, 9 yaşındaki İsa Şimşek tarlada çalıştırıldığı sırada bir iş cinayetine kurban gitti. Traktörün ezdiği çocuk, ağır yaralı olarak kaldırıldığı hastanede yaşamını yitirdi. İsa’nın ölümü kayıtlara "kaza" olarak geçti, sürücü gözaltına alındı.
Traktörün altında can veren İsa, 9 yaşındaydı.Veriler gizleniyor, bilanço büyüyor
İktidar ve sermaye çevreleri çocuk işçiliğini "çıraklık", "staj" veya "aileye yardım" gibi kavramlarla yumuşatmaya çalışsa da, sahadaki gerçekler ve istatistikler tabloyu gözler önüne seriyor.
İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi (İSİG) verilerine göre AKP’li yıllarda en az 1084 çocuk işçi, çalıştırıldıkları iş yerlerinde hayatını kaybetti. Sadece 2025 yılında bu sayı şimdiden 84’e ulaştı.
Türkiye’de çocuk işçi ölümleri "mevsimsel" bir artış değil, sürekli bir tırmanış içinde. Raporlar, ölen çocukların yüzde 40’ından fazlasının tarım sektöründe, geri kalanınınsa sanayi ve inşaat gibi "ağır ve tehlikeli" iş kollarında can verdiğini belgeliyor.
Ölüm kentleşti: Sermayenin yeni 'yakıtı' çocuklar
İsa ve Umut Eren'in yaşadıkları, çocuk emeği üzerindeki sömürünün karakter değiştirmesinin de bir sonucu. Geçmişte tarımda "görünmez" kalan, aile içi yardımlaşma gibi sunulan çocuk emeği, bugün nitelik değiştirmiş durumda. Artık ölüm kentleşti ve sanayileşti. Kırsalın "kader" gibi algılanan ölümleri, bugün şehirlerin göbeğindeki atölyelere, sanayi sitelerine ve inşaatlara taşındı.
Sermaye düzeni kendine yeni "yakıtlar" aramaya başladı. Emeklilik yaşını yükselterek yaşlıları, eğitimden kopararak çocukları üretim bandına süren sistem, çalışma yaşını fiilen 10-12’ye kadar düşürdü. Bir çocuğun bedeni şehrin göbeğinde pres makinesine sıkıştığında ya da bir inşaat asansöründen düştüğünde, bu artık saklanamaz bir gerçek halini alıyor.
Vitrinde 'koruma', mutfakta 'sömürü' yasaları
Türkiye’de hukuk sistemi, çocuk işçiliği konusunda tam bir ikiyüzlülük üzerine kurulu. Devletin vitrininde Anayasa ve uluslararası sözleşmeler gibi çocuğu korumayı taahhüt eden yasalar dururken, mutfağında sermayenin ihtiyaçlarına göre şekillenen bir sömürü düzeni işletiliyor.
Devlet, "meslek kazandırıyoruz" ambalajı altında, İş Kanunu’ndaki koruma kalkanlarını bizzat kendi eliyle deliyor. Eğitimi engelleyen her türlü çalışma biçimi, adı ne olursa olsun çocuk işçiliğidir. Ancak iktidar, çıkardığı yönetmelikler ve MESEM (Mesleki Eğitim Merkezi) gibi uygulamalarla, çocuk emeğini "yasal" bir zemine oturtuyor, patronlara dikensiz gül bahçesi sunuyor.
Devlet eliyle işçileştirme: MESEM gerçeği
Milli Eğitim Bakanlığı'nın "Meslek Lisesi Memleket Meselesi" diyerek pazarladığı, sermayenin ise alkışladığı MESEM projesi, bu operasyonun merkez üssü konumunda. Resmi verilere göre yüz binlerce çocuk, haftanın bir günü okula gidiyor görünürken, geri kalan günlerde sanayide ucuz işgücü olarak kullanılıyor.
MESEM kapsamındaki öğrenci sayısı 300 bini aştı. Çarpıcı olan bir diğer başlık devletin bu çocuklar için sermayeye aktardığı kaynak. Bu sistemde devlet, çocuğun maaşını ve sigortasını üstlenerek sermayeyi doğrudan fonluyor. İşsizlik Sigortası Fonu’ndan patronlara, çalıştırdıkları her çocuk için asgari ücretin belirli oranlarında teşvik ödemesi yapılıyor. Yani devlet, halkın birikimini kullanarak çocukların sömürülmesini finanse ediyor.
Böylece patron için "bedava", itiraz etmeyen, sendikasız ve güvencesiz bir işgücü yaratılıyor.
Geçtiğimiz aylarda İstanbul, Manisa ve Konya gibi sanayi havzalarından gelen haberler, MESEM’in bir eğitim kurumu değil, bir iş cinayeti mahalli olduğunu kanıtlamıştı. Arda Tonbul, Efe Demir ve Alperen Enes Ural gibi çocuklar, "meslek öğrensin" diye gönderildikleri, ancak hiçbir iş güvenliği önleminin alınmadığı işletmelerde yaşamlarını yitirdi. Bu ölümlerin hiçbiri "kaza" değildi, 14-15 yaşındaki çocukların yetişkin işçilerin bile zorlandığı 10-12 saatlik mesailere mecbur bırakılmasının sonucuydu.
'Kaza' değil, sermayenin tercihi
Dün İsa Şimşek’in, Umut Eren’in, önceki günlerde 16 yaşındaki Mustafa’nın başına gelenler, bu düzenin çocuklara vadettiği tek şeyin sömürü ve ölüm olduğunu gösteriyor. Verilerin karartılması, ölümlerin "kaza" denilerek geçiştirilmesi, davaların "kan parası" ile kapatılması bu saldırının bir parçası.
Çocukları öğüten bu düzene "Yeter" denilmedikçe, geriye sermayenin kâr hırsı ve denetimsizlik yüzünden hayatı kararan çocuklar ile "kaza" denilerek kapatılmaya çalışılan dosyalar kalıyor.
***
Yabancılara sağlık katılım payı: 'Kayıt dışı çalıştırıldıkları için primlerini ödeyemeyecek, tedavi olamayacaklar'
2 milyondan fazla Suriyeliyi kapsayan Geçici Koruma Yönetmeliğinde yapılan düzenlemeyle 1 Ocak 2026'dan itibaren geçici koruma altındaki yabancılardan sağlık hizmeti için katılım payı alınacak. Göçmen Sağlığı Merkezi çalışanı bu durumun merdiven altı ebeliğin, usulsüz ilaç temininin yaygınlaşmasına yol açabileceğine dikkat çekiyor.
"Geçici Koruma Yönetmeliği"nde yapılan düzenleme dün Resmi Gazete'de yayımlandı.
AKP'li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan imzalı "Geçici Koruma Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik" ile 1 Ocak 2026'dan itibaren geçici koruma altındaki yabancılardan sağlık hizmeti için katılım payı alınacak.
Katılım payı Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı tarafından genel sağlık sigortalıları için belirlenen sağlık uygulama tebliği hükümlerine göre belirlenecek.
Alınan katılım payı tutarları Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu'na aktarılacak.
Düzenlemeye göre, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ile Göç İdaresi Başkanlığı koordinasyonunda, ödeme gücü bulunmadığı tespit edilen geçici korunanların ödemiş oldukları katılım payları, talepleri halinde sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıflarınca geri ödenecek.
Yönetmelikte "Geçici korunanlar acil ve zorunlu haller dışında, özel sağlık kuruluşlarına doğrudan başvuramazlar" maddesi, "Geçici korunanlardan ödeme gücü bulunmadığı tespit edilenler, acil ve zorunlu haller dışında, özel sağlık kuruluşlarına doğrudan başvuramazlar" şeklinde değiştirildi.
Ayrıca, geçici korunanlara sağlanan sağlık hizmetleri karşılığında sağlık hizmet sunucularına ödenecek bedel, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından genel sağlık sigortalıları için belirlenen birim fiyatları aşamayacak veya daha düşük iskontoyu içerecek şekilde uygulanamayacak.
Aşılar hariç, ödeme gücü bulunmadığı tespit edilen geçici korunanlara, Sosyal Güvenlik Kurumunca bedeli karşılanmayan sağlık hizmetleri verilemeyecek. Bulaşıcı hastalık risklerine karşı tarama, aşılama, üreme sağlığı bilgilendirmesi, çocuklara yönelik zorunlu aşılar ve bebek/çocuk ölümlerini önlemeye yönelik ulusal tarama programları geçici koruma altındaki yabancılar için ücretsiz olmaya devam edecek.
Düzenlemeye göre, ödeme gücü bulunmayan geçici koruma altındaki yabancılar özel sağlık kuruluşlarına doğrudan başvuramayacak.
2 milyondan fazla Suriyeliyi ilgilendiriyor
Yönetmelik 1 Ocak 2026'da yürürlüğe girecek.
28 Nisan 2011 tarihinden itibaren Türkiye'ye gelen Suriye vatandaşları ile Suriye'den gelen vatansız kişiler ve mülteciler geçici koruma kapsamına alınıyor.
İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Başkanlığı tarafından 1 Mayıs 2025'te paylaşılan bilgilere göre Türkiye'de kayıt altına alınmış geçici koruma statüsündeki Suriyeli sayısı 2 milyon 758 bin 39.
'Muayene sonucunda reçete edilen ilaçlara ücretsiz ulaşamayacaklar'
Düzenlemeyi göçmen sağlığı merkezinden (GSM) bir sağlık emekçisi soL'a değerlendirdi.
Edindiğimiz bilgiye göre, geçici koruma altındaki Suriyeliler genel sağlık sigortası kapsamındaki tüm hizmetlerden ücretsiz faydalanabiliyordu. Bu kapsam, göçmenlere göçmen sağlığı merkezlerinde sunulan 1. basamak sağlık hizmetleri yani aşılama, üreme sağlığı, tıbbi muayene ve tetkikler ile hastanelerde poliklinik hizmetleri, doğum hizmetlerini içeriyor. Ameliyat ve yatış gerektiren durumları da seçici olarak kapsıyordu.
Yayınlanan düzenlemeye göre Suriyelilerin bundan sonra hastanelerden ücretsiz sağlık hizmeti alamayacağını belirten sağlık emekçisi şunları söyledi:
Bulaşıcı hastalıklara karşı her türlü tarama ve aşılar ile üreme sağlığı hizmetlerinden ücretsiz faydalanabileceği yazıya eklenmiş. Adres göstermemişler ama biz söyleyelim, göçmenler bu hizmetleri sayıları yetersiz göçmen sağlığı merkezlerinden alıyorlar. Bu merkezlerde muayene hizmeti de alabiliyor ve gerekli tetkikleri yaptırabiliyorlar. Yapılan değişiklik ile göçmenler göçmen sağlığı merkezlerinden ücretsiz hizmet almaya devam edebilecekler. Fakat burada muayene sonucunda reçete edilen ilaçlara ücretsiz ulaşamayacaklar.
'Kayıt dışı çalıştırıldıkları için sağlık sigortası primlerini ödeyemeyecekler'
Uygulamanın 2020 yılından beri uluslararası koruma statüsü verilen göçmenler için uygulandığını ifade eden göçmen sağlığı merkezi çalışanı, "Yayınlanan resmi yazı ile genel sağlık sigortasından çıkarıldılar. Bir süre sonra 18 yaşından küçük uluslararası koruma statüsündekiler göç idaresi yönetmeliği ile GSS kapsamına geri alındı. Geçici koruma için henüz göç idaresinin böyle bir açıklaması yok" dedi ve ekledi:
Daha önce uluslararası koruma statüsü için deneyimlediğimiz bu uygulamanın sonuçlarını tahmin etmek kolay. Geçici koruması olanlar sağlık sigortası primlerini ödeyemeyecek. Bunun gerçek nedeni kayıtsız çalışıyor olmaları. Patronlar çalıştırdıkları göçmenlerin sağlık sigortasını ödemiyor. Şu durumda devlet, 'sizlerin güvencesiz çalışmasına göz yumacağız ve patronunuzun ödemesi gereken o sağlık sigortası primini size ödeteceğiz' diyor.
Muhtemel sonuçlar: Merdiven altı ebeliğin, usulsüz ilaç temininin yaygınlaşması
Tedavisi GSM’lerde mümkün olmayan hastaların maddi yetersizlikler nedeniyle hastanelere başvuramayacağını, GSM’lerde reçete edilen ilaçlara ücretsiz ulaşamayacağını ve özetle iyileşemeyeceğini vurgulayan sağlık emekçisi, ödeme gücü bulunmayanların hastane masraflarının başvuruları durumunda en geç 3 ay içinde ödedikleri ücretlerin iade edileceğini ise şöyle yorumladı:
Bilinmiyorsa biz yazalım, Türkiye’de sağlık harcamaları için ödeme gücü bulunan geçici koruma statüsünde göçmen yok. Hatta şehir hastanelerine ulaşacak yol ücretleri bile ciddi bir masraf kalemi göçmenler için. Bu uygulamanın doğal sonucu göçmenlerin bebeklik ve gebelik dönemi aşılamaları ve bulaşıcı hastalık dışında sağlık hizmetine büyük oranda ulaşamamaları.
Muhtemel dolaylı sonuçları arasında merdiven altı ebeliğin, usulsüz ilaç temininin yaygınlaşması, kayıtsız merdiven altı çalışan yabancı uyruklu doktor sayısının artışı sayılabilir. Saydığımız başlıklar Suriye’den göç sonrası artış göstermiş ve sağlık personellerinin takibi ile bu konuda farkındalık arttırılmıştı.
Uygulama başlayınca sadece birinci basamak sağlık hizmeti veren göçmen sağlığı merkezlerinde hasta yoğunluğu önemli düzeyde artacaktır. Bu merkezlerin Avrupa Birliği doğrudan hibe sözleşmesi ile fonlandığı ve sözleşme kapsamında hastanelere de tıbbi cihaz ve personel desteği verdiği biliniyor. GSS kapsamından çıkarılan göçmenlerin yoğunlukla kullanacağı bu merkezin sayısı ve personelinin yetersiz olacağı açıktır.
***
Efsanelerden gelen kadınlar -Asaf Güven Aksel-
1980’lerin sonuna doğru, Avusturyalı yazar Christoph Ransmayr’ın “Die Letzte Welt (Son Dünya)” kitabından söz edilmeye başlanmıştı. Postmodern edebiyatın, ve Orhan Pamuk vesilesiyle, bizde de sıkı gündem olan ve tartışılmasına kalburüstü isimlerin de katıldığı “metinlerarası etkileşimli gönderme” konusunun en yetkin örneği olarak kabul ediliyordu, –o zamanlara göre tabii. Dolayısıyla, yayıncılık dürtüsüyle ilgimi çekse de, pek de ilgilenmemiştim. Sonra, yine Avusturya’dan bize edebiyat sahasını rapor eden bir arkadaşım, Ransmayr’la yapılan bir dergi röportajını gönderdi. Ransmayr, orada, “yapıtının, postmodern edebiyatın ve metinlerarasılığın zirvesinde görüldüğü” tanımıyla açılan soruyu yanıtlarken, diyordu ki: “Evet, eğer gerçekten öyleyse, belki zirvesinden bakılırsa görülür ki, bunlar hiç de aman aman kavramlar değildir, boş yere alkışlanması gereken de ben değilim.”… Sonradan bakışı değişti mi bilmem, çünkü başarı zemini kaygandır, ama bu yanıt, beni, kitabı basmaya karar vermeye itmişti ve telifine başvurup çevirisini başlatmıştım. Şimdiki kadar değilse de 90’lar da tuhaf zamanlardı, kendim bir siyasi polisiye öyküye karışıp zamanlar geçince, roman uçtu gitti aklımdan… Uzun yıllar sonra dilimize çevrilmiş ama hiç bahsini duymadım. Belki aşıldığından, belki Ransmayr haklı çıktığından, bilmiyorum, ilgilenmedim.
Niye anlattım bunu? “Son Dünya”nın temel aldığı ve “yeniden ürettiği” metin, bildiğimiz Ovidius’un, “Metamorphoses / Dönüşümler”iydi. Bu şiir/metin, İsmet Zeki Eyüboğlu’nun dilimize müthiş aktarımıyla okumaya doyamadığım bir başyapıt olmuştu.
Nelerin dönüşümlerini, mitolojik gözle aktarıyordu bu şair? Tanrılar eliyle insanlar, hayvanlar, bitkiler, suların ve hepsi üzerinden de tanrıların. Özellikleri, yetenekleri, duyguları… Aşklar, kıskançlıklar, entrikalar, intikamlar… Bir hercümerçtir efsaneler. Bizim özelimizde, Anadolu geleneklerindeki, inanç ve destanlarındaki izlerini sürmek müthiş keyiftir. Ama bütün bu hercümerçin içinde, en zalim ve en mazlum olarak, tanrı, yarı-tanrı, ölümlü, insan olarak kadınların yeri ayrıdır. Üstelik suç genellikle Zeus başta, gözü dönmüş erkeklerdeyken, onlar cezaların en ağırına çarptırılır.
Bu düzene isyan edip tanrılardan ateşi çalarak insanlara veren Prometheus’un kaderini, sadece güzel olduğu ve bu dile getirildiği için paylaşarak, kayalara zincirlenen Andromeda örneğin.
Zeus’un kartallara sürekli taze et olarak Kafkaslar’a zincirlediği Prometheus’u, öbür oğlu Herakles kurtarır efsanede. Güzelliği alınmış Andromeda’yı da bir başka oğlu Perseus. Bu oğullar Tanrı “kanbağlı”, ama ölümlü tercihlidir…
Hikâye çok uzun tabii, bir o kadar da çok “kişi”li ve karmaşık olaylı. Sonunu söyleyeyim, Andromeda, tee Batlamyus zamanından beri gökyüzünde devasa bir takımyıldız olmuştur, oradan ışımaktadır. Onu zincirden kurtarıp evlenen Perseus ise, hep elinde kesik bir kadın başıyla resmedilecektir: Medusa… Böyle acı bedeller de, öyküler de, efsanelerden gelir günümüze. Mitoloji günümüze yansır, ya da tersi daha doğrudur…
Andromeda, nereden çıktı? Söğütlüçeşme’den. Biliyorsunuz, bir Türkiye Halk Temsilcileri Meclisi (THTM) üyesi, Kadıköy Belediyesi İçerenköy deprem enkaz eğitimi alanında katıldığı bir eğitim sırasında, tesadüfen, “başından attığı başörtüsü gözlerden saklanacak şekilde, yalnız ve kaidesiz olarak” duran bir heykel gördü. Bu, kadınlara seçme ve seçilme hakkının 50’nci yılı için yapılmış, “Atatürk ve Kadın” olarak bilinen, Söğütlüçeşme Parkı’nda yerleşik anıtın temel parçasıydı. Bütünleyicisi olan Atatürk rölyefi yoktu ortada ve kadının başörtüsünü çıkarma eylemi sarmaşıklarla örtülmüştü. Defalarca gericilerin saldırısına uğrayan, sermayece tahrip edilen, kaidesi rant kepçesine terk edilen ve “onarım” mazeretiyle ortadan kaldırılan heykel, yer sarsıntılarına, fay gerilimi kırılmalarına karşı eğitim sırasında, atılıp gizlendiği yerde ortaya çıktı…
Kadın Dayanışma Komiteleri (KDK) ve THTM, derhal, anıtın onarılarak yerine konulmasını isteyen bir kampanya düzenledi. Bu, kadın eşitliği, kadın hakları ve Cumhuriyet istemek demekti.
Türkiye, kadınların önce yerel, sonra genel seçme ve seçilme hakkını, yanılmıyorsam Sovyetler Birliği’nden az sonra yürürlüğe sokmakla öne çıkan bir ülke… “Medenî dünya” bunu on yıllarca geriden izledi.
Seçme hakkı ve seçilme hakkı. Sadece kimin yöneteceğinde söz sahibi olmak değil, bizzat yönetmeye talip olabilmek. Bunu elde etmiş bir kadından daha korkutucu ne olabilir!
Eserin Heykeltıraşı Hüseyin Gezer’in birçok önemli çalışması var. Ama, seçme ve seçilme hakkını kullanacak kadını, Atatürk’ün yanında, başındaki örtüyü sıyırırken anıtlaştırması… Yoo, bu kabul edilemez!
Kabul ettirilecek. Çünkü, tarih bize, kadınların bu hakkı sadece bir bağış, bir lütuf olarak verilmesiyle ya da Sofya ataşeliğindeki gözlemle değil, Cumhuriyet öncesinden yeni bir düzenin kurulmasına kadar, savaşta ve sosyal, kültürel yaşamda üstlendiği muazzam rolle de kazandığını anlatıyor. Bunun anıtını savunmak için öncünün yanında toplanmak, bunun adımlarından olacak.
Başörtüsünü sıyırınca başı sarmaşıkla örtülerek gizlenmiş bir kadın. Tanrıça’ların erişilmez güzelliğine tehdit görülüp, seçilmeye aday olup derin sulardaki ıssız kayalarda zincire vurulan bir prenses.
Yaz Lukianos…
Andromeda’nın tanrılardan kurtarılıp yıldız kümesi olması, efsane hüznüne çareydi. Heykeli, gerçek dünyada kadınlarıyla erkekleriyle, Cumhuriyet yurttaşları alıp, bir hükümranlığa son vermenin nişanesi olarak “toplumsal kaide”ye yerleştirecek.
Ha, ben şeyi anlatacaktım… Samsatlı Lukianos var ya, aman ne savura savura anlatır o mitolojinin kahramanlarını…. Anlattığı ya da “sıktığı” bir pasajda diyor ki…
Bir dakika. Biz Nusret’le ne zaman belediye otobüsüne binsek, elimizde ineceğimiz durak çizilmiş biletler, hani, müzikli Noel filmleri filan olur, mucize kabilinden öyle bir şey olsa diye hayal kurardık. Biletçi koçanından bilet koparırken ilk dizeyi seslendiriverse, şoför şapkasını çıkarıp başını sallayarak sürdürse, haydi ayakta tutunmuş eli fileli teyze, ona yer veren memur amca, bakışan kızla oğlan derken koro, oynaya bağıra, müzikal salgını… Caddeler, sokaklar…
Toplumun bir ezgide bütünleşip taşması… Ne büyük güç. O heykeli, “toplumsal kaide”ye, kendi kaidesiyle…
Ha, bu Lukianos, Andromeda’yı bambaşka bir olguya gönderme olarak kullanıyor.
“Büyük” İskender, Ovidius’un yapıtını ezberden okurmuş. Öldüğünde, iktidarı yeni yüzlere devredilirken, Abdera kentinde “korkunç” bir salgın başgöstermiş. Yurttaşlar, ateşleniyor, burunlarından kan geliyor, sıtma ve terle kıvranıyorlarmış. Sonra zihinsel bir semptom belirmiş, bu yitiğini ararken hastalanan, çaresizleşen toplumda. Herkes sokaklara dökülmüş, tragedyalar oynamaya, bağıra çağıra şiir okumaya başlamışlar… Betleri benizleri uçukmuş, bir deri bir kemiklermiş, ama haftalarca sürdürmüşler bunu. En çok da, Euripides’in “Andromeda”sıymış canlandırdıkları (Arkhelaos’un çok sıcak bir yaz günü bu oyunu müthiş oynamasına dalıp giden kent halkının güneşten beyinlerinin erimesine ve geriye Andromeda kalmasına bağlıyor bunu bizimki, ne bilsin günümüzü)…
Buradan, sanata ve toplumu etkileyip “dönüştürme” gücüne geçiyor tabii öykü, birkaç gün önce yitirdiğim sevgili dostum Cumhur Orancı’nın müthiş anlatımlı “gemici palavraları” gibi, boşuna anlatılmıyor, düzeni sarakalıyor. Sana da bir buruk selam olsun Lukianos’tan, Cumhur…
İşte böyle bir düşe dalıyor çok ilgisiz görünen çağrışımlarla insan, deyip, gerisini, bağlamını sonraki yazılara bırakayım.
Ama Cumhuriyet, kadın demişken, 25 Kasım “kelebekleri”nin, kadına şiddeti protesto eylemlerine, KDK pankartlarının asıl suçluyu, sermaye ve gericilik düzenini işaret etmesinin önemine değinmeliyim.
Lukianos, Korinthoslular, Makedonya kralının kentlerine saldırısına karşı koymaya çalışırken herkes can havliyle bir işe koşuşturuyormuş diye anlatıyor. Sevgili Diogenes ise, bu arada, meskeni olan fıçıyı, bir oraya bir buraya yuvarlıyormuş. Soranlara, “herkes uğraşırken boş mu durayım” diyormuş…
Bizim “sallamacı” şair, buradan da, bir toplumsal, sanatsal sonuca varıyor, ama, onu da siyasetle yoğurmayı sonraya bırakalım.
Kıssadan hisse: Bir “rastlanılmış” heykel, Andromeda’dan Ekho’ya, Medusa’ya, yüzlerce efsaneden bugüne aktarılagelen kadına şiddetten başlayarak, bir Cumhuriyet projesini kaideye oturtmanın kıvılcımı olabilir. Bunun bir bütün olduğu bilince çıktıkça ve fıçı yuvarlamak yetmeyince. Bir toplumsal uyanış, halk tepkisi, hastalık hezeyanının yayılması gibi gösterilse de…
Lukianos’un yazdığı bu bölümün başlığı: Tarih nasıl yazılmalı!
Sürekli kadınların öldürüldüğü bir ülkede, bir dünya düzeninde bunu normalleştirenlerin karşısında duran güce omuz vererek, kadınların efsanelerden, günümüz destanlarına aktarılmış bir kaderleri olmadığını, olamayacağını göstererek yazılmalı. Yazılacak!
O gün, biletçi, şoför, teyze, amca, genç âşıklar, cadde, sokak, haydii müzikal!
/././
