KRT’de neler oluyor; görünen ve görünmeyenler…-Candan Yıldız-
CHP’ye yakınlığı ile bilinen kanalın yayın çizgisi zaman içerisinde değişti, çalışanların ücretleri ödenmemeye başladı.
KRT’de çalışanların canı yanıyor.
Bir kanalı var eden; editöründen stüdyo kameramanına, spikerinden yönetmenine kadar, olmazsa olmaz ekip iki aydır maaşlarını alamıyor.
Yemek kartları ise ‘borç’ gerekçesiyle üç aydır iptal.
Eminim “bugün ödenecek, yarın ödenecek” diye diye iki ay geçmiştir.
Bu iki ayın sonunda kanalın sahibi olduğu belirtilen Fırat Bozfırat’ın avukatı çalışanlara gerçeği ağzından kaçırdı. Video sosyal medyaya da yansıdı.
“Ben patron adına durumu tebliğ ediyorum. Ben kandıramam ki daha fazla…”
Demek ki çalışanlar çeşitli bahanelerle iki ay boyunca kandırılmış ! Bir itiraf bu…
Çalışanlar da durumu böyle değerlendiriyor olmalı ki, fiili çalışmama kararı alıyor. Bir tür muhalif görünümlü kalemlerin alerji olduğu ‘grev’e çıkıyorlar.
KRT nereden nereye geldi onu hatırlayalım önce…
Kemal Kılıçdaroğlu’nun CHP Genel Başkanı olduğu dönemde medyadan sorumlu bütün işlerinin başındaki isim Tuncay Özkan’ın bağlantılı olduğu bir kanaldı KRT… Özkan sahibi olmadığını açıkladı ama kanalda Özkan’ın etkili olduğu biliniyordu.
Kılıçdaroğlu, sonuçları ve süreci itibariyle tartışmalı 2023 seçimlerini Cumhurbaşkanı adayı olarak kaybetti. Sonrasında parti içinde ‘değişim’ tartışmaları başladı. Parti 4-5 Kasım’da olağan kurultaya gitti ve Kılıçdaroğlu genel başkanlık yarışından elendi.
Kılıçdaroğlu’na yakın olduğu bilinen KRT’nin kurultaydan bir süre sonra satış devri tamamlandı.
Kanalı satın alan kişinin müteahhit olduğu bilinen Fırat Bozfırat olduğu açıklandı.
Ama Bozfırat’ın görünen patron, gerçek patronun Urfalı bir iş insanı olduğu hep konuşuldu. Hatta Oda TV haberini yaptı ama sonra bulamadım.
Bozfırat’ın ilginç ilişkileri var…
Mesela Mustafa Sarıgül’ün o dönem kurduğu Türkiye Değişim Partisi (TDP)’nde genel başkan yardımcısı olarak görev yapan bir isim.
İşi nedeniyle Ankara’da Çevre ve Şehircilik Bakanlığı trafiğinin yoğun olduğu konuşuluyor.
Hatta bir anımı paylaşmalıyım burada…
KRT yeni satılmış, eski binasından yeni binasına taşınırken tam yerel seçimlerin arifesi… Kanala konuk olmuştum. O gün bana İstanbul Büyükşehir Belediye Başkan adayı Murat Kurum’un yayına çıktığını, taşınma nedeniyle özel canlı yayın aracı getirildiğini, özel karşılama yapıldığını anlatmışlardı.
Tabii ki bir kanal bütün adayları çıkarır, bunda bir tuhaflık yok.
Kanalın sloganı zaten “Mahallesiz Kanal.”
Osman Gökçek’in Fırat Bozfırat’ın düğününe davetli olduğu da medyaya yansıdı.
Yayın çizgisinin zaman içerisinde değiştiği bariz olarak görülen KRT’nin medya ombudsmanlık görevi yapan Faruk Bildirici’nin yazılarına son verdiğini de hatırlatalım.
Editoryal bağımsızlık konusunda sık sık sıkıntılar yaşandığı da kulağıma geldi.
Kanalın uzun süredir genel yayın yönetmeni yok.
Genel yayın yönetmenin olmadığı bir kanalın karar mekanizmasının nasıl işletildiği önemli bir soru ve sorun.
Bundan dolayıdır ki kanal çalışanları fiili greve gidince, Fırat Bozfırat apar topar Ankara’dan İstanbul’a geldi.
Çalışanlar adına seçilen kişilerlerle Bozfırat’ın görüşmesi ben bu yazıyı yazarken sürüyordu.
Medya-siyaset ilişkilerinin çıktısının ticari ilişkiler, kar, ihale olduğunu biliyoruz.
Söz konusu çalışanın ücreti olduğunda ödenmeyen ücretler olması bir yazgı değil, olmamalı.
Bu arada KRT çalışanlarına DİSK’ten yemek gönderilmiş. Ve ekrana çıkmaları için bazı isimler ikna edilmeye çalışılmış. Ama çalışanlar fire vermemiş.
Kanal yayın bant yayın olarak devam ediyor.
/././
İçişleri Bakanlığı açıkladı: 5 CHP'li belediye başkanı görevden alındı
İçişleri Bakanlığı, CHP'li belediyelere düzenlenen operasyon kapsamında İstanbul'da Avcılar, Büyükçekmece ve Gaziosmanpaşa ile Adana'da Seyhan ve Ceyhan belediye başkanlarının görevden alındığını açıkladı. 5 belediye başkanı, İBB'ye yönelik operasyon kapsamında gözaltına alınmış ve tutuklanmıştı.
***
Demokrasi gerilerken, otokrasi yükselirken yaratılan belirsizlik: Türkiye ve ABD -Ercan Uygur-
Otokraside vatandaşa, topluma genellikle yeterli bilgi verilmez. Toplum, verilen bilgiyle yetinmek zorundadır. Bu bakımdan, bilgi talep eden vatandaş da istenmez. İşte enflasyon verilerinin güvenilirliği burada devreye girer...
Birincisi; sonuçlar, parmak hesabı ile, kabaca önceden tahmin edilebiliyor. Örneğin, Mayıs 2025 için aylık tüketici enflasyonu İTO’ya göre yüzde 2,83; ENAG’a göre yüzde 3,66; TCMB beklenti anketine göre yüzde 2,36 olarak açıklandı.
Belirttiğim parmak hesabına göre, TÜİK tüketici enflasyonu tüm bu oranların altında olacaktı ve yüzde 1,53 ile öyle de oldu. TÜİK enflasyonunun üst sınırını kestirmek bu anlamda kolay, alt sınırını kestirmek daha zor. Burada başka etmenler devreye giriyor olabilir.
TÜİK enflasyon verilerinin daha az merak uyandırmasının ikinci nedeni, bu verilerin güvenilir olmamasıdır. Bu, elbette birinci nedenle de ilgilidir. Geniş kesimlerin katılımıyla (daha yüksek örneklemle) elde edilen enflasyon beklentileri bu durumu açıkça gösteriyor.
TÜİK veya hükümet ne derse desin, vatandaşın bir yıl sonrası için enflasyon beklentisi TÜİK anketinde hala yüzde 60 dolayında. Başka anketlerde daha da yüksek. Çalışmalardan biliyoruz ki, vatandaşın yaşadığı enflasyon, beklediği enflasyonu yakından etkiliyor.
Enflasyon ve otokrasi
Şimdi otokrasi kavramını hatırlayalım. Otokrasi, siyasi gücün tek merkezde toplandığı yönetim biçimidir. Otokrat, merkezin kendisidir; genellikle bir kişidir, bir grup da olabilir. Bir ülkede demokrasi ne kadar gerilerse, otokrasi o kadar yükselir. Uygur (8 Mayıs 2025).
1) Otokrat, otokrasinin mutlak güç merkezidir, üzerinde etkili bir kontrol, sınırlama yoktur. Muhalefet partilerini ve sivil toplum kuruluşlarını sistem dışına itmeye çalışır. Otokraside anayasa vardır, ancak göstermeliktir, sık sık ihlal edilir, sıkça değişiklik yapılır.
2) Otokratikleşmede yargı anahtar konumdadır. Yargı sistemi otokratın yandaşı olmaya zorlanır. Giderek hukukun üstünlüğü ve güvenilirliği azalır. Hukuk ve adalet yara alınca, vatandaş için güven ve güvenlik sorunları oluşur.
3) Otokraside vatandaşa, topluma genellikle yeterli bilgi verilmez. Toplum, verilen bilgiyle yetinmek zorundadır. Bu bakımdan, bilgi talep eden vatandaş da istenmez. İşte enflasyon verilerinin güvenilirliği burada devreye girer.
Türkiye’de TÜİK’in enflasyonu düşük gösterdiği kanısı çok yaygındır. Enflasyon verilerine güven yoktur. Bu nedenle TÜİK’den bilgiler, açıklamalar istenir. Ancak TÜİK bu bilgileri vermez. Mahkemelere bile başvuru yapılır, sonuç alınmaz.
Bu güvensizliği ve bilgi taleplerini hükümeti/devleti yönetenler dert edinmez, yönetenlerle ters düşmek istemeyenler de dert edinmez. Zaten bilgilerin saklanması yönetenlerin isteğidir. Ortalama vatandaş ise yaşamını sürdürmek için her anlamda kıvranır.
Burada bir kısır döngü var; Türkiye’de kronik yüksek enflasyon yaşanıyor, çünkü otokratik ortamda kamu gelirlerinin ve giderlerinin kontrolü, denetlenmesi çok zayıftır. Dengelenme yoktur, sürekli açıklar vardır. Buna karşılık enflasyon düşük gösterilir, çünkü otokraside vatandaş “düşük enflasyon” bilgisi ile yetinmek zorundadır.
Otokrasi neden yükseldi: Türkiye ve ABD
Yanıt isteyen bir soru şudur; bazı ülkelerde demokrasi geriledi, haliyle otokrasi yükseldi. Bu süreç neden ve nasıl oluştu? Bu soruya yanıt vermek için ABD’yi ve Türkiye’yi örnek ülkeler olarak alalım.
ABD ve Türkiye’yi örnek ülkeler olarak aldım, çünkü bu iki ülke son yıllarda demokrasinin gerilediği ve otokrasinin yükseldiği iki ülkedir.
Daha önce bu köşede verilerle gösterdiğim gibi, Türkiye 2018’den başlayarak otokrasinin en hızlı yükseldiği ülkelerden birisidir. Uygur (8 Mayıs 2025). Gelişmiş ülkeler içinde de ABD, demokrasinin gerilediği, otokrasinin yükseldiği tek ülkedir.
ABD’de otokrasinin Trump’in şahsında yükselmesinin nedeni, ekonominin kronik açıklarla giderek tıkanması, rekabet gücünü ve tek hegemon (emperyalist) ülke konumunu kaybetmesidir. ABD sürekli dış ticaret/cari açık veriyor, sürekli bütçe açığı da gösteriyor.
ABD bu açıklarla uğraşırken, özellikle üretim teknolojisi alanında rekabette geri düşüyor. Bu bağlamda Çin en büyük rakibidir. Bunu gören Trump ve ekibi, önce 2017-2018’de, sonra 2025’te şöyle bir düşünce ile hareket ediyor.
Gümrük vergilerini arttırarak bir yandan ithalat fiyatını yükseltir, ithalat talebini düşürürüz, diğer yandan vergi gelirlerini arttırırız. İthalat vergilerini arttırmak sorun olmaz, çünkü biz en büyük alıcıyız, monopson gücümüz var.
Böylece hem dış ticaret açığını, hem de bütçe açığını daraltmış oluruz. Bu arada ithalat talebi düşünce, içeride üretilen ürünlere talep artacak, üretimleri yükselecektir. Daha yüksek üretim, daha çok istihdam da yaratacaktır.
Senaryo, iki başka hamle ile tamamlanıyor. Birincisi, mülteci girişlerini durdurmak, var olanların en az bir bölümünü sınırdışı etmektir. Böylece yerli işgücünün istihdam oranı da hızla yükselmiş olacaktır. İkincisi, sermayenin/kârların vergi oranını düşürmektir. Bu da yatırımları özendirecektir.
Trump’ın bu söylediklerini yapabilmesi için kendi deyimiyle “hızlı karar alıp uygulamaya” ve “engel olanları kenara itmeye” itiyacı vardır. Bu çerçevede itiraz edenleri hain ilan etmeye kadar ileri gitmiştir. Trump bu bağlamda kendisini ABD’nin kurtarıcısı ilan etmiştir.
Trump böylece ABD’de otokrasiyi hakim kılmış, birçok kurumu çalışmaz hale getirmiş, özellikle yargı sistemine sürekli müdahale eder hale gelmiştir. Uyguladığı politikalar başarılı olmuş mudur? Trump’ın bu aşamada başarısız olduğu bellidir. Başarısızlığının en büyük göstergesi ABD’de ve dünyada yarattığı büyük belirsizliktir.
Bu belirsizliği aşağıda bir endeks ile açıklıyorum. Ama önce Türkiye’ye de bakalım. Türkiye’de ekonomi dış koşulların da yardımıyla ve birkaç sarsıntı dışında 2002’den 2015-2018’e kadar görece iyi seyretmiştir. Ancak 2018’de önemli bir kırılma yaşanmıştır.
ABD gibi Türkiye’nin de kronik dış ticaret ve cari açık sorunu vardır. Çok yüksek olmamakla birlikte kronik bütçe açığı da vardır. Kronik cari açıklar ve birlikte yaşanan kronik enflasyon, Türkiye’de dövize olan talebi hep canlı tutmuş, ülke zaman zaman kur atakları yaşamıştır.
Türkiye’nin de bir dış rekabet sorunu vardır. Yeni teknolojilerle verimlilik artışı sağlayamayan Türkiye, kronik enflasyon ile birlikte dış rekabeti sağlamak için döviz kuru artışlarına mahkum durumdadır. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bunu görmesi gerekir.
Verimlilik artışı sağlanamıyor çünkü hem fiziki yatırım eksikliği hem eğitim eksikliği vardır. Özellikle 2000 sonrasında dini eğitime ağırlık verilirken, teknolojik eğitim çok geri kalmıştır. Bu eğitimi alanlar da çokça yurt dışına gidiyorlar, kendilerine “giderlerse gitsinler” deniliyor.
Sistem böylece tıkanınca, 2015 sonrasında otokratik yükseliş başladı. Otokratik yönelişte yine hızlı karar alma ve uygulama söylemleri etkili olmuştur. Tıkanan ekonomiyi 2018 ve özellikle 2021’den itibaren yeni bir “model” ile açmak için ithalatı caydırıcı, ihracatı özendirici “kredi ve faiz” politikaları girişimleri görüyoruz.
Ancak bu politikalar çare olmadığı gibi, ekonomiyi giderek bir açmaza sokmuştur. Bu açmaz yoğunlaştıkça otokratik yükseliş de hızlanmıştır. 2024 sonlarından ve özellikle 2025 Mart ayından bu yana yaşananlar açmazın ve otokrasinin birlikte seyretmesidir.
Türkiye’de yargıya yapılan müdahaleler ve bilgi akışına getirilen engeller otokrasinin yansımalarıdır ve ekonominin işleyişini daha da bozmaktadır. Bunlar elbette bir çözüm olmayacaktır. Tam tersine, bunlar ekonomiye olumsuz şoklar veriyor.
ABD’de ve Türkiye’deki otokratik ortamda gözden kaçırılan önemli nokta şudur; bu ekonomiler belli bir yapı içindedirler, bazı vergilerle, kredi ve faiz politikalarıyla bu yapı kolay değişemez. Yapısal önlemler gerekir.
Bir otokratın “Ben her şeyi bilirim, yapıyı da hemen değiştiririm” demesiyle yapı değişmez. Katılımcı bir politika oluşturma düzeni gerekir.
Diğer yandan, ABD’de olduğu gibi, Türkiye’de de otokratik uygulamaların, müdahalelerin ve uygulanan politikaların ilk ve önemli etkisi yarattıkları belirsizliktir.
Otokraside yaratılan belirsizlik
Otokrasilerde karar alma süreci tek kişinin veya dar bir grubun hakimiyetinde olduğu için uygulanacak politikalar konusunda önemli belirsizlikler yaşanıyor. Bu belirsizlikler elbette riskler de yaratıyor.
ABD’de Trump ve ekibinin kararları ile yaratılan belirsizlik tüm küresel ekonomiyi de etkiliyor. Üstelik bu kararlar birbirleriyle ve zaman içinde tutarlı da değiller. Bu tutarsızlıklar da belirsizlikler ve riskler ortaya şıkarıyor.
Bu bağlamda bakabileceğimiz bir gösterge, ABD ve belli başlı ülkeler için oluşturulan “Ekonomi Politikaları Belirsizlik Endeksidir.” Şekil 1’de 2024 yılının tümü ve 2025 Mayıs ayına kadar ABD için oluşturulan aylık belirsizlik endeksi değerleri yer alıyor.
Kaynak: Baker, Bloom ve Davis (2025)
Şekil 1’de görülen şudur. ABD’de 2024 Kasım ayına kadar istikrarlı bir politika belirsizlik endeksi var. Bu endeks, 2024 Kasım ayında Trump’ın seçimi kazanması ile birlikte bir sıçrama gösteriyor.
Ancak endeksteki asıl sıçrama Trump’ın Ocak 2025’te başkanlık koltuğuna oturması sonrasında görülüyor. Endeks, Şubat – Mayıs döneminde 2 kattan fazla sıçrıyor. Şunu söyleyebiliriz: Trump’ın kararları ve uygulamaları ekonomi politikaları belirsizliğini önemli ölçüde arttırıyor.
Bir politika belirsizlik endeksi Türkiye için de var. Ancak bu endeks 2024 yılı sonuna kadar geliyor ve üç aylık. Yani, son aylarda yaşanan otokratik kararları içermiyor.
Peki otokratik yükselişi durdurmak ve daha çok demokrasiye ulaşmak için ne yapmak gerekir? Bu soruya yanıt, başka bir yazının konusu olacak.
Kaynaklar
Kaynak: Baker, Scott, Nicholas Bloom ve Steven J. Davis (2025) “Measuring Economic Policy Uncertainty” www.PolicyUncertainty.com
Uygur, Ercan (8 Mayıs 2025) “Türkiye ve ABD’de otokrasi”, https://t24.com.tr/yazarlar/ercan-uygur/turkiye-ve-abd-de-otokrasi,49802
/././
DEVA Partisi lideri Ali Babacan: Sanal bahis ve kumar oynatan firmalar, şahsen Cumhurbaşkanı’nın tanıdığı, bildiği insanlar -Tolga Şardan-
"Hükümet, ‘yasa dışı kumarla, yasa dışı bahisle mücadele ediyorum’ diye bir başlık altında sunuyor. Ama bir de bunun yasal olanı var, devletin resmen izin verdiği var. Sanal bahis konusunda Türkiye’de yetkilendirilmiş altı şirket var. Öyle bir dönemdeyiz ki, sanal kumar / sanal bahisten parayı koyacak yer bulamayan çetenin banka satın almasına BDDK izin vermiştir. Yetmiyor, BDDK, bunun arkasındaki ödeme sistemlerine de izin veriyor"
DEVA Partisi Genel Başkanı Ali Babacan, bir grup gazeteciyi partisinin genel merkezinde konuk etti.
Davetin gerekçesi, Kurban Bayramı öncesinde siyasette boğulan gündemden uzaklaşıp farklı konu başlığında farkındalık yaratmaktı.
Babacan’ın tercihi; son dönemde özellikle gençler arasında büyük rağbet gören yasal ve yasadışı sanal bahis / sanal kumar faaliyetleri ile madde bağımlılığı konusuna dikkat çekmekti.
DEVA Partili lideri, “Türkiye’nin gündemi o kadar yoğun ki ve bu gündem hepimizi o kadar meşgul ediyor ki, asıl büyük açılan sosyal yaralar, toplumsal sorunlar gözden kaçabiliyor” diyerek sohbete başladı.
Fazla yorum yapmaksızın Babacan’ın açıklamalarını özet şeklinde doğrudan aktarayım.
Yaygınlaşan yoksulluk: Büyük yaygınlaşan yoksulluk var. Şimdi Türkiye, genel anlamda daha yüksek refah seviyelerini yaşadı. İnsanlar, otomobile, eve daha kolay ulaşabileceği dönemleri yaşadı. Ama ardından arka arkaya yaşanan ekonomik krizler, Türkiye’nin yaşadığı refah seviyesinin altına düşmesine sebep oldu.
Gençlerin kaygısı: Özellikle gençlerimizin ekonomik sorunları kolay kolay düzelmeyecek. Türkiye’nin yeniden yükselişe geçmeyeceğiyle ilgili çok derin bir kanaat var. Bu derin kanaat, onları çok mutsuz ediyor ve umutsuzluğa sürüklüyor aynı zamanda. Çünkü belli bir yaş aralığındaki gençlere baktığımız zaman, Türkiye’nin son on yılında ekonomiyle ilgili sorunlar bir türlü çözülemediği için ‘hep böyle gidecek. Galiba bu ülke hiçbir zaman düzelmeyecek. Galiba ben bu ülkede hiçbir zaman arzu ettiğim nitelikte bir iş bulamayacağım’ kaygısı özellikle gençlerde bir içine kapanmayı, bir ümitsizliği beraberinde getiriyor.
Gençler ev genci oldu: Şöyle bir baktığımızda şu andaki gençlerimizin yaklaşık yüzde 27’si ne eğitimde ne de işte. Okulda da değiller, ama işte de değiller. Asıl istatistikleri, dünyada en çok dikkat etmesi gereken dolayısıyla iş aramaktan artık ümidini kesmiş, iş aramayan ama ailesinin mecburen yanında yaşayan “ev genci” dediğimiz bir toplum kesimi oluştu. Çünkü bu gençlerimiz, geceleri daha ağırlıklı ekran bağımlılığıyla vaktini geçiren, ama gündüz dinlenmeyi tercih eden, biraz da anne babasıyla aileyle çok da muhatap da olmak istemeyen gençler maalesef.
TÜİK’in rakamları: TÜİK’in rakamlarına ne kadar güveniriz ne kadar güvenmeyiz o ayrı bir tartışma konusu. TÜİK’in rakamlarına bile baktığımızda barınma enflasyonu yüzde 67, eğitim enflasyonu yüzde 71. Bunlar en temel ihtiyaçlar. Barınma, konut, kira gerçekten çok çok pahalı artık. Bu evlenme sayılarının azalması, hatta doğan bebek sayılarının azalması da bu barınma maliyetiyle çok çok alakalı. Genel anlamda umutsuzluk.
Evlenmeler erteleniyor: Genel anlamda ama özellikle bu artan maliyetler, gençlerimizin evlenmesiyle ilgili kararlarını ertelemesine sebep oluyor. Evlenen gençlerimizin de çocuk sahibi olmasıyla ilgili hem zamanla hem çocuk sayısıyla çok çok tereddütte bırakıyor. Bakıyoruz, Avrupa’da sekiz ülkede doğurganlık hızı bizim üzerimizde. Gelişmiş ülkeler için hep şöyle bir ifade kullanıyoruz; zengin olan zenginleşen ama yaşlanan nüfus. Türkiye’de maalesef zenginleşemeden yaşlanan bir nüfus olacak. Ekonominin iyi olduğu dönemlerde hem evlilik sayısı artmıştır. Hem doğan çocuk sayısı artmıştır. Krizlerde hem evlilik azalmıştır. Hem doğan bebek sayısı azalmıştır.
Helal kazanç unutuldu: İşsizlik, umutsuzluk, ev gençleri ve aynı zamanda Türkiye’de helalinden para kazanmanın çok zorlaşması, yani alın terinin, helal kazancının artık anılmaması, pek eskisi kadar değer bulmaması bu da son derece önemli. Bizim kültürümüzde helal kazanç diye bir kavram var. Bunun değeri kalmadı maalesef bir ülkede. Yani kim fırsatını bulup şöyle ya da böyle para kazansa, ‘bak görüyor musun, işini biliyor’ ifadesi kullanıyor. Bu fırsat eşitliğinin olmaması, fırsat eşitliği ile değil de torpille, kayırılmayla, bir şekilde belediyelere ya da hükümete yakın olarak kolay para kazanma, yaygınlaşması, fırsat eşitliği içerisinde helal kazanç mücadelesi denen vatandaşlarımızın da umudunu çok karartıyor.
Sanal bahis / sanal kumar: Bütün bunların getirdiği bir sonuç olarak sanal bahis meselesi çok çok yaygınlaşmış durumda toplumda. Hükümet, ‘yasa dışı kumarla, yasa dışı bahisle mücadele ediyorum’ diye bir başlık altında sunuyor. Ama bunu oynayanlar açısından yasa dışıyla yasal olan arasında bir fark yok. İkisi de aynı sosyal neticeyi oluşturuyor. İkisi de aynı sosyal şartların sonucu ve toplumda açtığı yaralar, benzer yaralar fark etmiyor oynayanlar açısından.
Mücadele hep yasa dışıyla. Ama bir de bunun yasal olanı var, devletin resmen izin verdiği var. Mesela yasal olanların ekranına bakıyorsunuz, bir de yasa dışında olanların ekranına bakıyorsunuz. Oyun, aynı oyun. Oynayanlar açısından fark etmiyor ki. Oynayanlar açısından o da sanal kumar, bu da sanal kumar. Sanal bahis konusunda Türkiye’de yetkilendirilmiş altı şirket var. Sanal kumar konusunda da bir firma. Ama onda da dağıtım altında verilen başka izinler var.
14 Mart’ta yapılan operasyonda bu sanal bahis / sanal kumar çetesinin, işi o kadar büyüttüğünü, adeta parayı koyacak yer bulamadığı için bir banka satın aldığını öğrendik hep beraber. Banka satın almak çok ciddi bir iştir. Öyle bir dönemdeyiz ki, sanal kumar / sanal bahisten parayı koyacak yer bulamayan çetenin banka satın almasına BDDK izin vermiştir. Yetmiyor, BDDK, bunun arkasındaki ödeme sistemlerine de izin veriyor. Ödeme sistemi de çok ciddi bir iştir. Şimdi bunun kime izin verilir, kime izin verilmeyecek çok hassas terazilerden geçmesi gerekir.
BDDK’nın denetleme gücü var: Ve, her iki yöntemde de dikkat edin, hükümetin yaptığı bir şey yok. Yargı harekete geçiyor. Yargının kolluğa verdiği talimatla başlatılan operasyonlar. Halbuki bunların denetlemesiyle ilgili BDDK’nın denetleme gücü var. Denetlemesi lazım. Devletin diğer ilgili düzenleme ve denetleme kurumlarının düzenleme yetkisi var, daha yargıya gelmeden önce. Hükümetin bu izinleri verdiği gibi izinleri iptal etme yetkisi var. Hükümet niye harekete geçmiyor? İnanın, tamamen bir sahipsizlik var, bir kontrolsüzlük var. Rakamlar çok çok büyümüş durumda. Özellikle vurgulamaya çalıştığım şu; evet yasa dışıyla tabii ki hem idarenin yani hükümetin mücadele etmesi gerekiyor. Yargının da mücadele etmesi gerekiyor.
Kumarhaneler neden kapandı?: Eğer toplumsal yaraysa, eğer bu bağımlılık gerçekten kötü bir şeyse, 1998’de Türkiye’de kumarhaneler bunun için kapatıldıysa, peki yıllar sonra siz niye bu işi bu kadar kolay hale getiriyorsunuz? Niye yasal ve kolay erişebilir hale getiriyorsunuz? Niye her bir cep telefonu içerisinde bir kumarhane açıyorsunuz? Şimdi her bir cep telefonu içerisinde kumarhane var. Şifreyi bilen, 18 yaşının üzerinde olmak zorunda değil. Şifreyi bildiği anda 18 yaşının altına da girebilir. Yüzlerce kumar makinesi var. Madem, kumar büyük bir toplumsal yara. Madem, 1998’de bu yasaklandı, yasakları kolayca ulaşılabilmesi engellenir.
Nas ayetinde kumar da var: İnsanlar gidip kolayca ulaşmasın diye kumarhaneleri kapatan bir ülkede, bu kadar kolay bir kumara ulaşmak, bu kadar kolay bir şekilde sanal başlıkta sanal kumara ulaşmak gerçekten bu hükümetin söylemleriyle de tam ters düşüyor. Tam ters düşüyor. Sayın Erdoğan ne diyor? Faizden bahsederken ‘Nas var’ diyor. Ama o ayete baktığımızda, aynı ayette kumar da geçiyor. Yani sadece faiz değil kumar da geçiyor. Peki bir yandan ‘nas var’ deyip ‘faizle ben mücadele edeceğim asla vazgeçmeyeceğim’ diyor ama kumardan hiç bahsetmiyor.
Bizzat tanıdığı firmalar: Kendi isim verdiği ve bizzat tanıdığı firmalarla oynatılıyor. Tek tek bildiği firmalar o altı tane sanal bahis lisansları. Sahibi olan firmalar da tek tek şahsen bildiği insanlar. Bu bir tane lisans verdiği sanal kumar oynatan da şahsen bildiği tanıdığı insanlardan. Burada büyük bir çelişki de var. Yani muhafazakarlık iddiasıyla yönetimde olan, dinimizin kutsallarını sürekli günlük siyasetle ifade eden bir iktidarın döneminde sanal kumar / bahis sitelerin bu kadar yayılması gerçekten büyük bir büyük bir tezat. Hiçbir tutarlılığı da yok açıkçası.
Uyuşturucu kaçakçılığı: Uyuşturucu bağımlılığında Türkiye, maalesef dünyada uyuşturucu ticaretin çok önemli bir merkezi haline geldi. Bu yanlış. ‘Bu işte para var. Birileri para kazanıyor. Bu paraları biz niye başkalarına kaptıralım? Bir de para kazanıyorsa bu para ya Türkiye kazansın’ demek yanlış. Hükümeti uyarıyorum. Yanlış. Çünkü bu işin trafik merkezi haline geldiğiniz zaman 86 milyon nüfusunuz buna kolay erişir. Kolay ulaşır. Yani Latin Amerika'da bir uçağa el konuluyor. İçinden uyuşturucu çıkıyor. Nereden geliyor? Nereye gidiyor? Türkiye. Akdeniz’in sahilinde bir gemiye el konuluyor. İçinden uyuşturucu çıkıyor. Nereden geliyor? Nereye gidiyor? Türkiye.
Ne kadar denetleniyor, emin değiliz: Biz öncelikle yasakçı bir zihniyetine karşıyız. Toplumsal zararları, bireysel zararları konusunda çok açık tespit edilen hususlarda da devletin ulaşmayı zorlaştırma gibi bir görevi var. Tam da bahsettiğiniz gibi izin verme ve denetleme izinsiz yapanlara karşı yaptık. Mesela illaki olacaksa çeşitlerini sınırlı tutarsın. Bir de arkasındaki bunların algoritmaları çok önemli yani. Bunlar ne kadar denetleniyor, sanal olanı bile ne kadar denetleniyor emin değiliz. Yani ama siyasi iradenin yapacağı iş var. Siyasi irade kural koyacak. Kurumları güçlü tutacak. Ve çok geniş bir siyasi çerçeve çekecek. Az önce bahsettiğim gibi sanal kurma, sanal bahis konusunda bir çerçeve çekecek. Bu çerçeve de düzenlemeyle olacak. Ondan sonra karışmayacak siyasi irade.
İmtiyaz ihaleyle verilir: ‘Ben bu sanal bahis izni de bu arkadaşıma vereyim, öbürüne vermeyeyim, o para kazansın.’ Şimdi hükümetler bunu seviyor ama yanlış işler. Burada da fırsat adaleti olması lazım. Fırsat eşitliği olması lazım. Mesela tek bir sanal kumar firmasına izin verildi. Bu bir lisanstır. Bu bir ayrıcalıktır. Bu bir imtiyazdır. Ve, bu imtiyaz bedava verilmez. Böyle bir imtiyaz vereceksen, dersin ki ‘ben böyle bir imtiyaz vereceğim.’ Tanımlarsın. İhaleye çıkarsın. Kim daha çok para verirse, devlete ona o imtiyazı sağlarsın. ‘Hiçbir karşılığı almadan, hiçbir bedel almadan sana bu izni verdim’ Böyle bir şey yok. Olmaz. Yanlış.
Spor camiası içinde: Karışık bilgiler geliyor. Maalesef, spor camiasını da biraz içine çeken. Oradaki bazı kirli ilişkilere de bir bakıma yol açan. Böyle karışık ve kirli bilgiler geliyor. Buradaki paraya teknik olarak kayıt dışı diyemiyoruz. Çünkü paranın hepsi elektronik ortamda dolaşıyor. Kayıtlı para. Yasa dışısı da var. Şimdi yasa dışısında bile üniversite öğrencilerinin banka hesapları kullanılıyor. Yani kayıt dışı dediğimiz nakit daha çok o gayrimenkul ile alakalı. Gayrimenkul ile alakalı.
Halil Falyalı konusu: Konu, aslında sadece orada kalmadı, birkaç hafta önce Hollanda’da bir infaz gerçekleşti. Hepsini beraber, evet. Bu olanları hayretle izliyorum. Çünkü bu olanlarla ilgili Türkiye içerisinde bağımsız bir yardım süreci işliyor mu işlemiyor mu bilmiyorum mesela. Bu kadar değil mi? Dünya her yerden oynuyor artık. Bütün dünyaya afiş olmuş konular bunlar. Sadece kendi içimizdeki meseleler değil. Avrupa’nın ortasında infazlar yapılıyor ve bağımsız bir yardım süreci işliyor mu işlemiyor mu bilmiyorum. Yani bu konunun muhatabı olan, bu konuyla ilgili bir sürü isim var. Ama onlardan kamuoyunun tatmin edici açıklamalar, izahlar geliyor mu gelmiyor mu bilmiyorum.
/././
Bilmek ve anlamak arasındaki fark -Mine Söğüt-
Sokakların gücünden, muhalefetin enerjisinden ve güzel günler göreceğimizden emin olamaktan vazgeçelim...
Sorunlu durumları görüyoruz, biliyoruz ama bu olan biteni anlamamıza yetmiyor.
Anlamak için meseleyi her açıdan düşünmek, taraf olmadan analiz etmek ve çıkan sonucu kişisel beklentilerimizden bağımsız bir şekilde değerlendirmek gerekiyor.
Gerçeği anlamak değil kendi fikrini, inancını doğrulamak için düşünen insanın kararları ve tercihleriyle dönen şu dünyada şikâyet edilen düzenin aynı zamanda şikâyet edenler tarafından inşa edildiği paradoksunu masaya yatırmadığımız sürece başka bir dünya hayal edemeyiz.
Mevcut gündemden yola çıkarsak… Hadi, İzmir meselesine bir bakalım.
Uzun uzun sendikanın niyetini tartışalım. Belediyenin tavrını sorgulayalım.
Kimimiz “Bu bir hak hukuk ve eşitlik meselesidir” desin kimimiz olayı “İzmir Belediyesi’ne karşı bir iktidar provakasyonu” olarak değerlendirsin.
Kimimiz belediye başkanını ve CHP’yi yuhalasın, kimimiz sendikalı Kürtlere “O zaman git o maaşı DEM partili belediyeden iste bakalım veriyor mu?” desin.
Sendikaya küfredenlerimiz de olsun, onlara methiyeler düzenlerimiz de. Birileri sendikadan istifa etsin, birileri belediye başkanına 'grev kırıcı' diye hakaret etsin.
Bu arada Kemal Kılıçdaroğlu’nu da tartışalım. Yeniden partinin başına gelmeye çalışacak mı çalışmayacak mı? Şerefli mi şerefsiz mi? Böyle bir şeye izin verir miyiz vermez miyiz?
Bu arada AK Parti'nin sinsiliği, DEM’in gizli niyetleri, MHP’nin hesapları üzerine akıl yürütelim.
'Kanal İstanbul’u yaptırmayız' diye sokaklara dökülelim. “İstabul Sözleşmesi yaşatır” diye sloganlar üretelim. “Gezi onurumuzdur” diye ısrar edelim. Eylemci gençlerin cesaretiyle övünelim. Ve ısrarla güzel günler göreceğimizi söyleyelim.
***
Başımıza gelenlerin adını tam olarak koymadıkça ne o hayal ettiğimiz güzel günleri görebiliriz ne de bu gemi azıya almış hukuk tanımaz iktidarı alaşağı edebiliriz.
Umudu kaybetmemek adına kendimizi yeterince kandırdık. Ve gasp edilen hukuku hukuksuzların elinden nasıl geri alacağımızı hala bilmiyoruz.
Seçim olacak, o seçimleri kazanacağız, sonra devletin içine sızmış karşı devrimcileri ayıklayacağız, suçluları yargılayacağız, hukuku toparlayacağız, üniversiteleri kurtaracağız, medyayı bağımsızlaştıracağız, sağlığı toparlayacağız, ekonomiyi düzenleyeceğiz, dış ilişkileri baştan kuracağız, iç ilişkilerde sulhu sağlayacağız…
Bu mu hedefimiz?
Muhalefetin kahraman olarak parlattığı kimsenin kahraman mahraman olmadığını defalarca deneyimlememişiz gibi.
Şu kaotik durumda bile yanlış nedir, doğru nedir anlaşamadığımızı görmüyormuşuz gibi.
İktidarın ekonomik çöküş, iç hesaplaşmalar, ayyuka çıkan yolsuzluklar ya da kirli ilişkiler yüzünden tahtının sarsılmadığını anlayacak kadar tecrübe yaşamamışız gibi.
Her şeyin satılık olduğu bir dünyada epeyce para eden bu toprakların üzerine özenle kurulmuş bir cumhuriyetin başına gelebilecek ne varsa sırasıyla tek tek geldiğini idrak edemiyormuşuz gibi.
***
Cumhuriyet kendisini hukukla koruyamadı. Ama karşı devrimciler cumhuriyeti gasp ettikleri bir hukukla etkisiz hale getirmeyi becerdiler. Ve biz hala ipteki cambazı seyrediyoruz. Muhaliflerini seri bir halde tutuklamaya başlayan ve üstüne üstlük bunu bir de görsel şova dönüştüren bir iktidar…
Bu duruma alkış tutan, tezahürat yapan bir basın...
Olan biteni öğrenilmiş bir çaresizlikle seyreden ve sıranın bundan sonra kimde olduğuna dair bahis oynamaya geçen insanlar…
Çocuklarını ülkeden kaçırmaya çalışan ebeveynler…
Yarınını göremeyen işçiler, memurlar, emekliler…
Ve belli ki bir daha asla demokratik bir seçim yüzü göremeyecek olan bir ülke.
Elimizdeki kartlara doğru dürüst bakmadan kurduğumuz tüm oyunların boşa gideceği aşikâr.
Muhalefetin dilini bile kendi lügatından seçtiği kelimelerle oluşturan bir iktidarın elinde oyuncak olduğunu görmeyen bir isyan, aslen boyun eğiştir.
Kendi özgün ve beklenmedik, sarsıcı ve tekinsiz dilini oluşturamayan ve iktidarın pervasızlığını zerre kadar dizginleyemeyen muhalefet de aslen dilsizdir.
Geldiğimiz oyunlar ve kuramadığımız oyunlar arasında sıkışıp kalmış bir öfkeyle birbirimize saldırdığımız şu günlerde… Lütfen artık “Bugün seçim olsa hiç oy alamazalar…” demesin kimse. Bu düzeni gençler değiştirecek diye çocuklara yüklenmeyi bıraksın herkes. Sokakların gücünden, muhalefetin enerjisinden ve güzel günler göreceğimizden emin olamaktan vazgeçelim.
İşçi ücretleri önemlidir. Sendikaların talepleri kıymetlidir. İşverenin sorumlulukları nettir. Yine de bunları tartışırken sadece sonuçtan yola çıkarak bir hükme varamayız. Olayı bu noktaya getiren sürece de mercek tutmak gerekir. Hangi tarafta olursak olalım tuttuğumuz tarafın niyetlerini ve tutumlarını adil bir şekilde okumaya çalışırsak toslayacağımız şeyler hiçbirimizin hoşuna gitmez.
Ama gördüklerimizle yüzleşmek ve itirazı o temelden yeniden yükseltmek, hareketin topa olduğu bir ahlakta hep birlikte diretmek köprüden önceki son çıkış olabilir.
Gerçekten o köprüden çıkmak istiyorsak tabi…
/././
T-24
.webp)
