Dünya siyaseti ve ekonomisi, daha önce hiç görülmemiş bir biçimde birbirine benzeşen güç dinamikleriyle şekilleniyor. ABD’de ve ona “bağımlı” Avrupa’da “süreç olarak faşizmin” canlanışı, ABD’de yeni “milliyetçi ekonomi”, “devlet kapitalizmi” eğilimi, Çin’in askeri, diplomatik ve ekonomik gücüyle “Küresel Güney”in yeni liderliğine yönelmesi, küresel düzenin kurallarını değiştiriyor. Bu gelişmeler, küresel kapitalizmde bir taraftan çatışma ve ayrışmaya, diğer taraftan da politik ve ideolojik benzeşmeye işaret ediyor.
OTORİTERLİKTE ORTAKLAŞMA
Trump’ın, göçmenleri toplu olarak tutuklama ve sınır dışı etme politikası, artık İngiltere, Yunanistan, İtalya, Fransa gibi Avrupa ülkelerinde hızla kabul görmeye başladı. Reform UK’nin lideri Nigel Farage’ın 600 bin kişinin sınır dışı edilmesi planı ve Avrupa genelinde göçmen karşıtı “remigrasyon” (yeniden göç ettirme) dalgası, ulusal kimliğin korunması adına radikal yöntemlerin popülaritesini artırıyor.
Bu benzeşme içinde, değişen sadece aşırı sağ değil; merkez partiler de göç politikalarını sertleştirip hem ABD hem de aşırı sağ ile bir yakınsama örneği sergiliyorlar. Siyasi rekabetin, göç sorununu siyasetin merkezine koyması, Batı’daki geleneksel demokratik normları, “süreç olarak faşizm” karşısında hızla aşındırıyor.
DEVLET KAPİTALİZMİNDE BULUŞMA
Ekonomik alanda en büyük yakınsama Amerika ile Çin arasında yaşanıyor. Uzun yıllar boyunca serbest piyasa ekonomisinin bayraktarı olarak kabul edilen ABD, Trump’ın ikinci döneminde devletin ekonomide aktif rol aldığı bir modele, Intel ve MP Materials (Patreon ve Google’da gündemde) gibi ana sektörlere doğrudan kamu hissedarlığı ve fiyat garantileriyle müdahale ediyor. Neoliberal Wall Street aktörlerinin sessizliği, şirketlerin ulusal güvenlik bahanesiyle devlet müdahalesine razı olması, ABD’nin ekonomide Çin’e benzer bir, “milliyetçi kapitalizm” duyarlılığı ile “dirijist” bir modele yöneldiğini gösteriyor.
Bu yönelimin arkasında Çin’in devlet destekli endüstriyel politikalarının başarısı yatıyor. Pekin, elektrikli araçlardan güneş panellerine, nadir toprak elementlerinden dev yazılım ve teknoloji hamlelerine kadar ekonominin her alanında devlet destekleriyle rekabetçi bir üstünlük oluşturmuş durumda. Amerika ve Çin arasındaki rekabet, artık piyasa mekanizmalarında değil, devletin belirleyici olduğu yeni bir modelde ortaklaşıyor. Bu yeni model hem ABD’yi hem de Avrupa’yı Çin’e benzetirken küresel ekonomik dengeleri yeniden kurguluyor.
YENİ ‘KÜRESEL ÇOĞUNLUK’
Çin, askeri, diplomatik gücünü yalnızca Batı’ya meydan okumak için kullanmıyor, aynı zamanda yeni bir küresel ilişkiler ağı, liderlik alanı inşa ediyor. Pekin’deki son askeri geçit töreninde, Rusya, İran, Kuzey Kore ve Myanmar gibi Batı’da ağır yaptırımlarla karşı karşıya olan liderlerle aynı kürsüde yer alan Çin, Latin Amerika, Afrika ve Asya’dan onlarca liderle birlikte yeni bir “küresel çoğunluk” oluşturuyor. Bu davetler, Batı’nın dışlamaya çalıştığı aktörlerin birbirine daha fazla yaklaşmasına ve diplomatik, ekonomik köprüler kurmasına alan açıyor.
Sadece çatışma ve bloklaşma değil; bölgesel ve ekonomik çıkarlar etrafında yeni kolektif girişimler, alternatif ticaret yolları ve ulusal güvenlik işbirlikleri oluşturuluyor. Hindistan, ABD ile yaşanan gerilimin ardından Çin ve Rusya ile işbirliğini artırıyor; Japonya ile yeni ekonomik projelere hız veriyor. Ulusal ve bölgesel çıkarların küresel diplomaside ön plana çıkması, daha önce rakip olarak görülen ülkelerin, pratikte sürekli temas ve pazarlığa dayalı ilişkiler geliştirmesine zemin hazırlıyor.
Bu yeni yakınsama eğilimleri ortak çıkarlar, benzeri politikalar ve benzer yöntemlerle işleyen bir uluslararası ortam yaratıyor. Yabancı düşmanlığı, göçmen karşıtı, faşist söylemin Batı’da ana akım olmaya başlaması, ABD’nin devletçi ekonomi modeline yönelmesi ve Çin’in dünyanın geri kalanı için alternatif bir çekim merkezi oluşturması; büyük güçler arası kaynak rekabetinde, dolayısıyla kapitalist emperyalizmde öngörülmesi zor, istikrarsız bir sürece işaret ediyor. Bir diğer yakınsama süreci de iç güvenlik alanında, devletin vatandaşları izleme denetleme yöntem ve teknolojilerinde yaşanıyor ama bu başka bir yazının konusu.
/././
İsrail nasıl durdurulur?-Mehmet Ali Güller-
Katar’ın başkenti Doha’da yapılan İslam İşbirliği Teşkilatı ve Arap Ligi Olağanüstü Zirvesi’nin 25 maddelik sonuç bildirgesi, yaptırım çağrısı dışında, ciddi bir caydırıcılık sergilemekten uzaktı.
Oysa zirve öncesinde kimi ülkeler tarafından “İslam İttifakı”, “Arap NATO’su”, “Ortak Operasyon Karargâhı” gibi öneriler dile getirildi. Bazı ülkeler tek tek başlıktaki soruya, “İsrail nasıl durdurulur” sorusuna yanıt arıyor ama ortak bildiriler ne yazık ki yanıtın yanından bile geçmiyor.
ERDOĞAN’IN ÖNERİLERİ
Cumhurbaşkanı Erdoğan zirvede yaptığı konuşmada, İsrail’in durdurulabileceğini savundu. “İslam âlemi İsrail’in bu yayılmacı emellerini boşa çıkaracak dirayete ve imkâna Allah’ın izniyle sahiptir” diyen Erdoğan, yapılması gerekenleri şöyle sıraladı: Ekonomik yaptırımlar, diplomatik yaptırımlar, uluslararası hukuk mekanizmalarının kullanılması, caydırıcı savunma sanayisi inşası ve bölge ülkelerinin işbirliği...
Oysa bunlar zaten belli ölçülerde yapılıyor ve bunlar ne yazık ki İsrail’i durdurmaya yetmiyor, yetmez. Çünkü “İsrail nasıl durdurulur” sorusunun doğru yanıtı, gerçekte başka sorunun yanıtında...
ABD NASIL CAYDIRILIR?
“İsrail nasıl durdurulur” sorunun işlevsel yanıtı, “ABD nasıl caydırılır” sorusunun yanıtındadır.
ABD’nin siyasi, askeri, istihbari ve ekonomik desteği olmazsa, İsrail Filistin’e, Lübnan’a, Suriye’ye, Yemen’e ve İran’a saldıramaz çünkü...
Dahası, ABD Ortadoğu’da İsrail hegemonyasına dayalı bir yeni düzen inşa etmeye çalışmaktadır ve İsrail saldırganlığı haliyle bu stratejinin parçasıdır.
Dolayısıyla İsrail’i gerçekten durdurmak isteyenler, ABD’nin nasıl caydırılacağına kafa yormalıdır.
KATAR DERSLERİ
Bu köşede birkaç kez yazdım, sorun şuradadır: Bölge ülkeleri hem Amerikancılık yapmakta hem de İsrail’e karşı çıkmaktadır! Bu durum İsrail’in şansı ve Filistinlilerin şanssızlığıdır. Çünkü Amerikancılık yaparak İsrail’i durdurabilmenin olanağı yoktur.
İşte Katar! Topraklarındaki ABD askeri varlığı, ABD füze savunma sistemi, ABD uçakları, Katar topraklarına yapılan İsrail saldırısını durdurdu mu? Tersine kolaylaştırdı.
Katar’ın durumu, tüm Körfez ülkeleri için derslerle doludur. Daha birkaç ay önce ABD’yle toplamda 2 trilyon dolarlık anlaşma yaptılar; güvenlikleri için ABD silahları alıyorlar, güvenliklerini sağlaması karşılığında ABD’ye yatırım yapıyorlar.
Katar’da görüldü ki bu işe yaramıyor.
BÖLGENİN KARTLARI
Oysa tersini yapmak işe yarar: Paralarına karşılık ABD’nin İsrail’e sponsorluğunu kesmelerini istemeleri işe yarar.
Türkiye’den Körfez’e bölgede çok sayıda bulunan ABD üslerini kapatmak, işe yarar. Çünkü o üsler İsrail saldırganlığını destekliyor ve İsrail’e saldırıları önlüyor.
ABD’nin çıkarlarını garanti eden anlaşmaları fesh etmek işe yarar. Çünkü o anlaşmalar, ABD’nin çıkarlarına ek olarak fiilen İsrail’in çıkarlarını da sağlıyor.
KAFALARI ESİR ALAN AMERİKANCILIK
Karşılığında ABD’nin açık saldırganlığından korkmaya da gerek yok, zira ABD’nin bugün bölgeye açık işgal uygulayacak gücü yok. Olsaydı, Irak’taki gibi “kendi işini” kendisi yapardı. Olmadığı için Suriye ve Libya’da “vekil güç” kullandı.
Ve önemle belirteyim: Netanyahu’nun İsrail’e karşı “basın ablukası” uyguladığını savunarak Çin’den rahatsızlığını ifade etmesi, aslında bölgenin stratejik dayanaklarına işaret ediyor.
Mesele stratejik düzlemde tehdit nereden geliyor, düşman kim, dost kim, ara güç kim, düşmana karşı müttefik olabilecek kuvvetler kim, bunları hesaplamaktır...
II. Dünya Savaşı’nın ve özellikle Süveyş Krizi’nin ardından bölgeye giren ABD emperyalizminden kurtulmanın yolu, kafaları esir alan Amerikancılıktan kurtulmaktan geçiyor!
/././
Cumhuriyet
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder