2 Temmuz 2018 Pazartesi

24 Haziran'ın perde arkası (1,2,3,4) - MEHMET FARAÇ

Demokrasiyi vuran "sistem!.."(1)

Memleketin bir kesiminin üzerine adeta kül elenmiş gibi!..
"AKP bu kez gidecek" diye umutlanan büyük bir kitlenin ağzını bıçak açmıyor!..
Milyonlarca yurttaş beklenmedik ve ağır bir "hezimet"in şaşkınlığını - öfkesini- yaşıyor ki, bugünlerde kimle konuşsam, "çok sinirliyim, başım ağrıyor" demekle yetiniyor...
İşte bu yüzden de yukarıdaki başlığı okuyanların büyük bölümü, eminim zihninde aynı kaygıyı taşıyor; "Çünkü oylar çalındı!.."
Seçim hezimeti yaşayan muhalif çevreleri böyle düşündüren çok haklı gerekçeler var... Unutmayalım ki, son 16 yıldaki her seçimde sandığa şaibe bulaştı, "hile" ve "hırsızlık" da hep konuşuldu;
Kuşkulu elektrik kesintileri, trafodaki "kedi"ler, başta Suruç olmak üzere, onlarca kentte, sandık başındaki tehdit olayları, usulsüzlükler, ölülere oy kullandırıldığı iddiaları, çöplerde bulunan mühürlü pusulalar, kayıp oy çuvalları vs.
Yalnızca sandık hileleri değil, gaflet, hatalar ve "sistem" eksiklikleri de ne yazık ki kuşkuları-şaibeleri artırdı... Unutmayınız ki, bir önceki genel seçimde CHP'nin 18 bin sandıkta müşahidi yoktu!!!
Geçmiş seçimlerde sandıklarda müşahit bulundurmayan diğer muhalefet partilerinin yol açtığı boşluğu da düşünürseniz, akla şu saptama geliyor; "Kapıyı açık bırakırsanız, hırsız kolayca girer!.."
24 Haziran seçimlerinde yine müşahit boşluğu var mıydı, evet geçmişteki gibi olmasa da ne yazık ki vardı...
Hakkını yemeyelim; özellikle CHP, "gönüllüler"i seferber etti ama o yürekli delikanlıların çoğu da Urfa başta olmak üzere, birçok Doğu kentinde saldırıya uğradı... Dayak ve tehdit görüntüleri sosyal medyada duruyor...
Yani müşahitlerin şiddete şahit olduğu bir ülkede, sandıklardaki boşluğu feodal barbarlık ve bağnaz yapılanmalar silahla- sopayla engellerken, devlet yani siyasallaşmış bürokratik "sistem" seyretmekle yetindi...
                                                                         ***
Umudun yıkıldığı gece!..
Hiç kuşku yok, 24 Haziran toplumsal bilince de zirve yaptırdı... Kitleler oy hırsızlığına isyan noktasına geldiği için herkes teyakkuzda olmaya çalıştı, seçmenler birbirini uyardı ve iktidar partisi de bu yoğun çabalar karşısında gerildikçe gerildi...
Evet; ülke nüfusunun önemli bir bölümü sandığa gitti, muhalefet mitinglerinde milyonlarca insan toplandı ve özellikle de CHP seçmeni son yıllarda ilk kez büyüyen bir umudun ortasında, bütün enerjisini kazanmaya yönlendirdi...
Üstelik halkın ağırlıklı kesimi yalnızca oyunu kullanmakla kalmadı, muhalefet partilerinden yüzbinlerce duyarlı yurttaş "Millet İttifakı"na hizmet için gece yarılarına kadar sandık bölgelerinde ve seçim bürolarının önünde canları pahasına nöbet tuttu...
Ta ki muhalefetin tamamı, "10 milyon fark var" diyerek havlu atınca, sandıkları tutarak umutla bekleyen yüzbinlerce insanın yerini, muhalif çevrelere gözdağı vermeye çalışan kadınlı-erkekli silahlı magandalar aldı!..
Ve seçim bitti, sandık şaibesiyle ilgili tartışmalar bitmedi, belli ki de bitmeyecek...
Doğrusu, muhalefet partilerinin 24 Haziran gece yarısına kadar kitleleri sandıkta tutmak için yaptıkları çağrıların aniden kesilmesi, "muhalefet tehdit edildi" iddiasına kadar geldi ama şu soru da hep yanıt aradı;
"10 milyon farkın kapanmayacağını düşünen muhalefetin gece yarısı yarattığı 'rehavet', acaba 'son anda' sandık şaibeleriyle AKP'nin barajı 'kıl payı' geçmesine ve seçimin ilk turda bitmesine mi yol açtı?.."
                                                                       ***
CHP'nin bilişim sorunu!..
Türkiye ne yazık son 16 yılda "sandık güvenliği"nin olmadığı, şaibelerin-tartışmaların bitmediği seçimler yaşadı ve milyonlar da sürekli olarak "sistem"e müdahale edildiğinden yakındı...
Çünkü partilerin "dijital sistem" üzerinden seçmene ulaşma ihtiyacı dünyanın her yerinde büyürken; örneğin ABD'de siyasi parti bütçelerinin yüzde 11'i "bilişim sistemleri"ne harcanırken, Türkiye'de bu konuda ayrılan para yüzde 1'in altında kaldı...
İşte böylesi bir ortamda; YSK'nın elektronik "sistem"ine müdahale, ajanslar üzerinden oyunlar ve oy birleştirmelerinde hileler konuşulurken, en büyük muhalefet partisi olduğu için CHP de tartışmaların hep odağına oturdu...
Bütün tepkiler aynı konuda birleşti; "CHP sandık sonuçlarını güvenli bir 'sistem' üzerinden takip edemiyor, her seçimde ortaya çıkan genel şaibeler giderilemiyor..."
Örneğin; bugünlerde CHP liderini ve yönetimini istifaya çağıran eski parti yöneticisi Erdal Aksünger'e bakılırsa, "Seçim gecesi CHP'de sistem çalışmıyordu!.. Sonuçlar YSK ve Anadolu Ajansı'ndan takip ediliyordu!!!"
İddiaya göre, CHP'nin seçim "sistem"inde hem "teknik altyapı" sorunu hem de "ağ güvenliği problemi" var... Yani ana muhalefet de diğer partiler gibi, seçim mekanizmasını gerektiği gibi denetleyemiyor...
CHP bu yüzden de YSK'nın "sistem"i üzerinden sandık sonuçlarını karşılaştırma sorunu yaşıyor, "bilişim" üzerinden seçim güvenliği sağlanamıyor...
Düşünsenize; Türkiye'de artık 3 saatte seçim sonucu alınırken, CHP sürekli "sistem" kesintisi sorunuyla medyaya haber oluyor ve gece yarısına kadar seçmene umut dağıtan parti yöneticileri son anda yenilgiyi kabul edince, milyonların önünde zor durumda kalıyor...
Peki; CHP kadroları içinde, partiyi sağlam bir bilişim "sistem"ine kavuşturacak hiç kimse yok mu?..
İnternette kısa bir araştırma yapınca gördük ki, iki dönem milletvekilliği, 6 dönem de Parti Meclisi üyeliği yapmış Tacidar Seyhan gibi deneyimli bir CHP'li kenarda duruyor...
Biyografisine bakılırsa; 7 ülkede askeri projelerden otomotive kadar bütün sanayi kollarında yazılımlar yapan, sektörde sayılı analistlerden biriymiş Seyhan...
Şimdi sormak lazım; endüstri yüksek mühendisliğinin yanı sıra bilgisayar programcılığı da okumuş ve yaşamını CHP'ye adamış böylesi önemli bir "bilişim uzmanı"nın deneyimlerinden neden yararlanmamış ana muhalefet?..
Evet; 24 Haziran'a şaibe bulaştığı tartışmaları belli ki daha çok devam edecek...
O halde etkili ve güvenli bir "bilişim"in sandık kaygılarını gidermeye katkı sunacağı bilindiğine göre; özellikle CHP bir an önce kendi "öz kaynak"ları ve deneyimli "kadro"larıyla "sistem" altyapısını güçlendirmelidir... Baksanıza, gelecek yıl yerel seçimler var...

AKP nasıl kazandı?..(2)

Yazının başlığına bakanların büyük çoğunluğu eminim bu soruya aynı yanıtı vermiştir; "Seçime yine hile bulaştı!.."
Bugünlerde öfkelerinden yanlarına yaklaşılmayan milyonlarca AKP karşıtının kaygıları ve tepkilerini haklı çıkartan vahim gerekçeleri hepimiz biliyoruz... "Toplu oy" kullanıldığını gösteren internetteki onlarca video bile başlı başına seçim "hile"lerini dışa vuruyor...
Erdoğan ile İnce arasındaki 11 milyon ve "Millet İttifakı" ile "Cumhur İttifakı" arasındaki yüzde 20 oranındaki oy farkının tamamı çalınamayacağına göre, AKP seçimi nasıl kazandı peki?.. İşte bu sorunun sosyal, siyasal, bürokratik ve ekonomik yanıtları da var;
AKP ve Erdoğan'ın artık gitmesi gerektiği yolundaki tepkiler zirveye çıkmıştı ama seçim kararının alınmasından itibaren bir gerçek dikkatimizi çekmişti;
AKP tabanı ve "nagehan" tayfası kaygılıydı ama Erdoğan'ın yüzünde daha önceki seçimlerde görülen endişe pek de belli etmiyordu... Üstelik muhalefete karşı alaycı bir üslupla konuşuyordu Erdoğan!.. Velhasıl, tuhaf bir rahatlık vardı AKP yönetiminin yüzünde... Hem de çok tuhaf!!!
MHP üzerinden durup dururken seçim kararı alınmasının ardından dikkat çeken bu rahatlık, "AKP kaybedeceği seçime girmez" şeklindeki yorumlarla birleşince, kuşkunun yanı sıra merak da çıkmıştı ortaya...
İşte o aşamalarda, muhalefetin bir gerçeği ısrarla gözardı ettiğini defalarca yazdık, uyardık; "Yoksullaştır-köleleştir projesine dikkat!.."
Üstelik çaresiz kitleleri devlete mahkûm eden o sinsi plana ısrarla vurgu yaparken, en son bu köşede Aileden Sorumlu Bakan'ın, "9 milyonu aşkın Yeşil Kartlı var" sözlerine de yer verdik...
Ve geçen haftalardaki yazılarda sıralanan saptamalarla; devletin "yardım"larıyla yaşayan, hatta yaşlılardan annelere, okuyan çocuklardan evdeki engellilere kadar tüm yakınları için "para" alan aile reislerinin çoğunun çalışma gereği bile duymadığına dikkat çektik...

                                                                         ***
Vali, muhtar, taşeron!..
Ancak unutmayalım ki, yalnızca Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı ve benzer yapılarla belediyelerin üzerinden yaşamlarını sürdüren, her seçimde AKP'ye oy veren kitleler ayakta tutmadı iktidarı...
Seçim öncesi birçok çevre, "parayı alırlar ama Erdoğan'a oy vermezler" dese de, 13 milyon emeklinin büyük bölümü, bin TL tutarındaki "bayram harçlığı" nedeniyle de AKP'yi desteklemek zorunda kaldı...
"Bedelli askerlik" için yıllardır sosyal medya üzerinden kampanyalarla çırpınan milyonlarca gencin seçimlerdeki etkisi ise kesinlikle gözardı edilmemeli...
AKP'li bakanların, "askerlikle ilişkili 5.5 milyon genç var" şeklindeki sözleri ve "seçimden sonra bedelli askerlik çıkacak" vaatleri de, bu konuda beklentiye giren milyonlarca genci AKP'ye yanaştırdı...
Muhalefetin "bedelli" ile ilgili çelişkili açıklamalar yapması da ne yazık ki gençlerin güvenini sarsınca, Erdoğan bu önemli potansiyeli oy deposuna dönüştürdü...
Ve tabi ki, Bahçeli'nin dillendirdiği "af" beklentisi de kesinlikle unutulmamalı...
İktidarın, neredeyse yüzde 90'ını etkisi altında tuttuğu "medya"nın muhalefete ağır taarruzu, kesintisiz AKP propagandası yapılması, muhalefet liderlerine uygulanan utan verici medya ambargosu ve yandaş kalemşorların "zafer" algısı yaratmak için çırpınması da seçim yarışında haksız rekabeti artırdı...
Ancak iktidar için başka propaganda alanları, aracıları ve merkezleri de vardı... Örneğin; "Siyasallaşmış bürokrasi, valiler, muhtarlar, aşiretler, tarikatlar ve cemaatler..."
Erdoğan'ın aylar boyunca on binlerce muhtarı sarayında ağırlaması ve sürekli propaganda yapması elbette boşuna değildi...
Avrupa gezileriyle de ödüllendirilen muhtarların büyük bölümü iktidarın militanları gibi, bürokrasi ile seçmen arasında oy taşeronluğu yapmak zorunda bırakıldı...
Ve gelelim, özellikle Doğu ve Güneydoğu'da seçimin kaderini değiştiren, seçmeni de "kıskaç"ta tutan, çaresiz bırakan akıl almaz "baskı"lara;
Saadet Partisi'nin milletvekili adayları, il ve ilçe yöneticilerinin durup dururken "istifa" etmesi de Doğu ve Güneydoğu'da tarikat ve cemaatler üzerinde yoğunlaştırılan baskıların sonucuydu...
FETÖ ve benzeri "operasyon"lara uğramaktan çekinen ve bölgede "kaanat önderi" diye adlandırılan dini kişiliklerle feodal önderler de valiler ve bürokrasinin kuşatmasında iktidara destek vermeye zorlandı...
                                                                        ***
Pusuda bekleyen "plan"lar!..
Ve tabi ki, Suruç gibi ilçelerde cinayetlere kadar varan sandık kavgalarında öne çıkan "aşiret"lerin büyük bölümünün AKP'nin potansiyel oy deposu olarak kullanılması da iktidara seçim kazandıran önemli etkenlerden biri oldu...
PKK'nın baskılarıyla bunalan kitleler, terör ve şiddet yorgunu ilçelerin önemli bölümünde yüzbinlerce seçmene hükmeden aşiretler bir yandan politik destek diğer yandan da devlet "yardım"larıyla AKP'ye oy taşırken, aynı zamanda diğer siyasi partilerin sindirilmesi ve çalışmalarının engellenmesinde de etkili oldular...
Özellikle CHP "gönüllü"sü gençlerin Güneydoğu kentlerinde saldırıya uğradığını, ölümle tehdit edildiğini gösteren dehşet verici videolar, AKP yanlısı tarikat, cemaat ve büyük aşiretlerin iktidar partisi dışında hiç bir siyasi harekete nefes aldırmamaya çalıştığını gösterdi...
Görülüyor ki; yalnızca elektrik kesilmeleri, "trafodaki kedi"ler, oy torbalarının değiştirildiği iddiaları, başkasının yerine ya da "ölüler" adına oy kullandırılması, "YSK" bilişim "sistem"ine müdahale tartışmaları AKP'yi seçim "kuşku"larının ortasına yerleştirmiyor...
Yukarıda sıralandığı gibi; devlet olanakları, bürokrasi baskısı, sosyal örgütlenme ve siyaset gücüyle kitlelerin sandığa yönlendirilmesi de kuşkusuz çok kapsamlı ve çok etkili bir "örgütlenme"nin ürünü...
Evet; muhalefetin 24 Haziran gecesi kitleleri önce "teyakkuz"da tutması sonra da "fark kapanmaz" gerekçesiyle "rehavet"e sevk etmesinin AKP'ye son anda barajı geçme ve seçimi "ilk turda bitirme" şansı verdiği iddiaları daha çok tartışılır...
Ancak unutulmasın ki; yazının başından itibaren sıralanan örnekler "AKP nasıl kazandı" sorusunun daha somut, daha gerçekçi ve daha çarpıcı gerekçeleridir...
Diğer yandan toplumun ağırlıklı bir kesimi, AKP'lilerin 24 Haziran öncesi, "A ve B planlarımız da var" dediğini nedense gözardı ediyor!!!
İşte o "plan"ların içinde, yukarıda sıralanan gerekçelerin dışında da "kuşku"lu bir çalışma yöntemi varsa, hiç endişeniz olmasın "tarih" eninde sonunda onları da sandıklardan dışarı kusacaktır!!!


Muhalefet nasıl kaybetti?..(3)

Hiç kuşku yok; seçim muhalefet için hezimet olsa da, 24 Haziran'ın toplumsal, siyasal ve psikolojik açıdan büyük yararları, AKP dışındaki partilere de önemli uyarıları oldu...
Uzun yıllardır AKP'nin hep kazandığı seçimler yüzünden umutları tükenen, dayanakları yıkılan ve azimleri kırılan milyonlarca insan tutunacak yeni "dal"lar bulunca üzerlerindeki ölü toprağını bir nebze olsun savurdu ve yollara, meydanlara döküldü...
CHP'nin son yıllarda hep yenilgi yaşamasının ardından Muharrem İnce, kitlelerin bağrında küllenmiş ateşi yeniden alevlendirdi, İYİ Parti "merkez" için umut olmaya çalıştı, Milli Görüş'ün Saadet'i ise kitlelere yeni mesajlar vererek fark yaratmak için çırpındı...
Peki; yeni seslere ve söylemlere rağmen, meydanlardaki kalabalıklarla ilk kez enerji yükselten, umut artıran, heyecan yaratan muhalefet partileri neden kaybetti?..
Kimse kendini kandırmasın; oyları arttırmak, fazla vekil çıkartmak ve "baraj"ı geçmek gibi savunmalar 16 yıldır iktidarı bırakmayan bir parti karşısında teselli ikramiyesi olmaktan öteye gidemez... Çünkü siyaset başlı başına iktidara gelmek sanatıdır...

                                                                         ***
CHP'yi sarsan çıkmaz !..
CHP'nin cumhurbaşkanı adayı Muharrem İnce, AKP'li Erdoğan karşısında yüzde 30'u aşkın oy alabilirken, ne şaşkınlık ki, toplumsal muhalefetin zirve yaptığı, milyonların meydanları doldurduğu bir süreçte cumhuriyeti kuran parti yüzde 22'ye kadar düşerek bir kez daha hayal kırıklığı yarattı...
Ne yazık ki "gerçek tabanı"nı tasfiye etmekle eleştirilen CHP, son vekil listeleriyle de kitleleri kucaklayamadı... Vekillerin çoğunu kimse tanımıyor... Seçmenin karşısına tabandan gelmiş isimlerin çıkartılamaması CHP örgütlerinde büyük yılgınlık yarattı...
Tuhaf değil mi; memleket işsizlikten, açlıktan, iflaslardan ve sosyal kaostan yakınırken, neredeyse herkes AKP'nin tüm icraatlarından şikayetçiyken Muharrem İnce'ye oy veren yüzde 8'lik bir kitle Atatürk'ün partisinden desteğini esirgedi!..
Sosyolojik olarak araştırılması gereken bu paradoksun perde gerisindeki "çıkmazlar" da ayrı mesele;
Ana muhalefet, İnce'nin yarattığı enerjiyle meydanlarda vardı ama sokaklarda etkili biçimde yoktu... Dikkat çekici, şaşırtı ve herkese mesaj verebilen propaganda malzemelerine pek rastlanmadı...
Meydanları hınca hınç dolduran Muharrem İnce'nin propaganda görselleri yok denecek kadar azdı ve bu durum tüm Türkiye'yi afiş-pankartlarla donatan AKP karşısında psikolojik yılgınlığa da yolaçtı...
Peki ya söylem?.. İşte asıl mesele... CHP; propaganda sürecinde Man Adası rezaletinden, 17-25 Aralık rüşvet ağından, yolsuzluklardan, cumhuriyet düşmanlığından, özelleştime yağmasından, dinci eğitim ve kadrolaşmadan neden ısrarla söz etmedi acaba?..
Ana muhalefet; mitinglerinde, reklam filmlerinde, söylemlerinde, propaganda malzemelerinde Atatürk'e, cumhuriyete, laikliğe ve Altıok'a etkili biçimde neden vurgu yapmadı ki?..
Üstelik AKP ve Erdoğan bile tanıtım filmlerinde konuyu bir şekilde Atatürk'e, İlk Meclis'e ve Kurtuluş Savaşı'na getirebilirken!!!
Bu yaklaşım HDP ve Saadet çevrelerini ürkütmemek içinse, doğrusu kendi tabanını sarstığı için CHP açısından bir strateji hatası...
                                                                         ***
HDP'ye çalışan muhalefet!..
Ve unutulmasın ki; "kinci" cumhuriyetçisinden liboşuna Cumhuriyet gazetesinden Atatürk düşmanlarına kadar Altıok karşıtlarınca da yürütülen "HDP barajı aşsın" kampanyası CHP'yi birçok bölgede olumsuz etkiledi...
PKK'nın partisi Doğu'da bile oy kaybederken, CHP içinden bir kesimin de perde gerisinden yürüttüğü kampanyalar nedeniyle ana muhalefetin etkin olduğu İstanbul, İzmir ve Ankara'nın çoğu ilçelerinde bile HDP oyları ikiye katlandı...
Velhasıl, "düşmanımın düşmanı dostumdur" stratejisine sığınanlar, Doğu'da "oylar AKP'ye gitmesin" diye HDP'yi desteklerken, ana muhalefetin oylarının bir bölümü PKK'nın partisine kanalize edildi, CHP ve İnce olumsuz etkilendi...
İşte bu durum Trakya, Orta Anadolu ve Karadeniz gibi kentlerle İstanbul çevresindeki parti tabanında ve kararsızlar arasında tepki çekti, "merkez"de duran ve iktidara tepkili kitlelerin oyları da ağırlıklı olarak MHP'ye, bir kesim de İYİ Parti ve AKP'ye kaydı...
AKP'nin, bu tartışmalar üzerinden özellikle CHP'ye yüklenmesine karşı etkili bir politika da geliştirilemedi...
İnce'nin Demirtaş'ı cezaevinde ziyareti üzerinden CHP'ye adeta hücum edilirken; ana muhalefet, AKP'den kaynaklanan "Habur rezaleti" ve "açılım"ın getirdiği yıkımları gündeme getirmedi, iktidarın rezalet politikaları yüzünden en çok şehidin son 16 yılda verildiği de anlatılamadı.
Bu eksikliğin üzerine bir de Erdoğan'ı alkışlayan genaral ve "apolet" meselesi çıkınca, zaten HDP muhabbetine öfkeli kesimler MHP'ye Doğu ve Güneydoğu'da bile oy patlaması yaptırdı!!! Yani asker, polis, korucu, şehit yakınları ile teröre tepkili kitlelerin oyları hiç propaganda yapmayan Bahçeli'ye gitti...
                                                                         ***
Yükselen milliyetçilik...
İşte tam da bu aşamada, CHP içinde otorite kabul edilen önemli bir siyasetçinin şu sözleri hem dikkat çekici hem de ideolojik sarsıntı da yaşayan siyaset için yol gösterici;
"Bazı unsurları ve destekçileri HDP çevreleri ve politikalarıyla yakınlaşan, kendi öz tabanından, Altıok'tan uzaklaşan CHP yönetimi, milliyetçi oyların MHP ve İYİ Parti üzerinden toplam yüzde 22'ye kadar yükselmesini iyi okumalı..."
"Milliyetçi" demişken kısa süredeki örgütlenme çabalarına rağmen yüzde 10 barajına dayanan ancak medya ambargosu da yaşayan İYİ Parti'nin önüne çıkan fırsatı daha iyi değerlendirebileceğini de söylemek lazım...
"İnce'nin adaylığı öncesi"nde CHP tabanından da seçmen alan İYİ Parti, "merkez partisiyiz" iddiasındayken, tüm kesimleri, yani "dört eğilim"i de kucaklayan daha dikkatli bir örgütlenme, propaganda ve mücadele stratejisi gerçekleştirebilirdi...
Ve tabi ki; listelerini "Ülkücü-Milliyetçiler" dışındaki kitleleri de kucaklayan, Atatürkçü, cumhuriyetçi, sosyal demokrat isimlerle de destekleyebilseydi, Akşener'in partisi eminim yüzde 15'i de aşabilirdi...
Gelelim "Millet İttifakı" içindeki Saadet Partisi'ne... Hiç kuşkusuz farklı söylem ve propaganda ile ilginç bir çıkış yakalamış olsa da, "Saadet" gibi partilerin, siyasal İslamcılığı bünyesinde tutan AKP gibi yapılar karşısında tutunması hiç kolay değil...
Saadet tabanı ve benzerleri nihayetinde kendi öz ideolojilerinin lokomotifi sayılan Erdoğan'a oy vermeye devam ederler... Ne de olsa "hilafet" hepsinin nihai beklentisi değil mi?..

Türkiye nereye sürükleniyor?..(4)

Türkiye'nin yarısını bir kez daha şoka uğratan 24 Haziran seçimlerinden önce, bu ülkede "gelecek kaygısı" zaten tavan yapmıştı... Ve şimdilerde o kaygı yerini ne yazık ki korkuya da terk etmeye başladı ki, bundan sonrası "vah" memleketin haline!..
Neden mi peki bu korku, ülke genelinde niçin büyüyor toplumun yarınlarla ilgili endişesi?..
Herkes hemfikir olmalı; muhalefetin başarısızlıklarından gına geldi artık... Kangrenleşmiş hezimetler yüzünden toplumun birçok kesimi arasında öfke tavan yapmış ve kitleler son 16 yılda, her seçimi kazanan AKP iktidarının "güç" şımarıklığıyla daha da pervasız davranabileceğinden endişe ediyor...
İşte, her zamanki gibi "şaibe" karışmış bir seçimin ardından yaşanan "hezimet"in yalnızca sandıkta kalmayacağını gösteren çok vahim işaretler;
İçişleri Bakanı'nın şehit cenazelerinde CHP il başkanlarına ambargo uygulaması bile başlı başına bir pervasızlık örneğidir ki, hiçbir yurttaş bu ülkede artık kendini rahat hissedemez...
Çünkü bu tür öteleyici-ayrımcı uygulamalar aynı zamanda toplumun bir kesiminin gelecekte daha da kıskaca alınacağının ve baskı altında tutulacağının işaretleri sayılır ki, işte o zaman memlekette ne huzur kalır ne de güven ortamı...
İçişleri Bakanlığı'na bir önerimiz var; seçimlerde toplu oy kullananların, sandıklarda gençleri tehdit edenlerin, Güneydoğu'da müşahitlere saldıranların, seçim gecesi yurdun her köşesinde silaha sarılarak insanların can güvenliğini tehdit eden magandaların peşine düşülmelidir...
Son dönemde başarılı operasyonlara uğrayan uyuşturucu çetelerini, memleketin turizm bölgelerini haraca bağlayan mafyaları, her an pusuda olan IŞİD gibi terör örgütlerini ve suç firarilerini iyice kıskaca almak, ülkeye-topluma huzur getirir, polise ise saygıyı arttır...

                                                                         ***
Kaosun sofradaki sinyali!..
Evet; 24 Haziran'a gölge düşüren pervasızlığın ardından yaşananlar da çok düşündürücüdür... Baksanıza, kimi CHP'liler Meclis'teki görevleri biter bitmez Silivri'ye gönderildi...
Siyasetin diğer cephelerinde yaşananlar da önümüzdeki dönemin çok tartışmalı ve sarsıntılı geçeğinin işaretlerini veriyor;
Bakalım, "açılım" gafletiyle ülkenin huzurunda büyük yara açan AKP iktidarı, HDP'li bir vekilin "Öcalan'a özgürlük" talebine nasıl karşılık verecek ve "gidişat" hangi kaotik ortama doğru sürüklenecek?..
Peki; bayramda emekliye harçlık veren AKP iktidarının, ekonomik baskılar için hiç de zaman kaybetmeden harekete geçmesine, milletin boğazını daha da sıkmasına ne demeli?..
İşte daha geçen pazar AKP'ye oy yağdıran milyonlarca seçmeni de şoka uğratan fahiş zamlar yağmur gibi gelmeye başladı... Doğal gaza yüzde 20 zam, sigaraya, tünellere zam ve pusudaki olası insafsız zamlar...
Milletvekili seçiminde oy kaybeden, ancak Erdoğan'ın başarısının ardına gizlenen AKP'liler marketleri, pazarları dolaşıyorlar mı acaba?..
Artık kimse pazardan filesi dolu halde evine dönemiyor, çünkü soğanın-patatesin daha geçen hafta 6-7 liraya satılabildiği bir ülkede her şey o kadar fahiş oranda pahalandı ki, "insaf" önümüzdeki günlerde de yerlerde sürünmeye devam edecek!..
Sıradan değil, konuyu çarşı-pazara ve zamlara getirmenin çok yaşamsal bir gerekçesi var; AKP'ye oy kaybettiren pahalılık, geçim sıkıntısı ve zam gibi ekonomik darboğazın önümüzdeki dönemde sosyal kaosu tetikleyen ve iktidarı yıpratacak en büyük etken olacağını hiç unutmayınız...

                                                                         ***
Siyasette kim büyüyecek?..
Evet; yazının başlığında yer alan, "Türkiye nereye sürükleniyor" sorusunun yanıtını kesinlikle muhalefet verecek...
Kitlelerin güvencesi artık hezimet yaşamaktan vazgeçmesi gereken (yine) muhalefettir... Silkelenmeli, kendine gelmeli ve kendini teselli etmekten de vazgeçmelidir muhalefet...
Çünkü Türkiye çok yaşamsal ve "kuruluş" felsefesi ile uygar dünyanın gidişatı açısından da yeni bir güzergaha girdi!..
Hiç kuşkusuz bu güzergah cumhuriyetin ağır taşlarının da yerinden oynatılabileceği bir süreç olacaktır... O halde, muhalif siyaset bunu önlemek için yeniden örgütlenerek, yeni stratejiler yaratarak ve etkili mücadele yöntemleri belirleyerek halkın önünde "lokomotif" olamazsa, AKP'nin pervasızlığı daha da artacaktır...
AKP'ye desteği sürdüreceğini açıkça ilan eden MHP ile şimdiden "İmralı" politikalarıyla gerginlik yaratmaya çalışan ve cumhuriyetle kavga konusunda AKP'den pek de farkı olmayan HDP'ye söylenecek söz yok!..
Asıl önemlisi, "ana muhalefet" bir an önce yeniden yapılanmalı, donanımlı liderlik anlayışı ve kadrolarla güçlendirilmeli, halkı kucaklayacak, sokakları etkileyecek bir strateji geliştirmelidir...
CHP, sağdan-sola savrulmalar yerine, kendi "öz tabanı"nı daha da kaybetmemek için, "Altı ok" ilkeleriyle cumhuriyetin kalkanı gibi hareket etmeli, "Aydınlanma"nın kazanımlarını korumalı ve her türlü öteleyici-ayrıştırıcı örgütlenme yapılanmalarından arınarak, "cumhuriyet" diyen kitlelere sarılmalıdır... Aksine, parçalanma kaçınılmazdır...

                                                                          ***
Gelişerek, "iyi"leşmek!..
Ve siyasetin yeni güzergahı İYİ Parti bundan böyle daha da dikkatli yürümelidir...
Dün de yazdık; "dört eğilim"i kucaklamadan "merkez parti" olunamayacağına göre, Akşener ve ekibinin diğer muhalefet partilerindeki "erozyon"ları ve gerekçelerini de yakından takip ederek yeniden örgütlenmeleri kaçınılmazdır...
Hele de MHP'nin oy patlaması yaparak daha da güçlendiği bir siyasal ortamda, İYİ Parti, "MHP'nin bir başka versiyonu" gibi eleştirilerden arınmak zorundadır...
İYİ Parti için, önümüzdeki yerel seçimler büyümenin ve küçülmenin en önemli sınavı olacaktır... Partiyi "baraj"ın önünde, "kritik" noktada tutan 24 Haziran sonuçları bu saptama ve öngörünün en etkili kanıtıdır...
Temel Karamollaoğlu'nun kitleleri her açıdan şaşırtan söylemi ile bir yandan AKP'nin taban baskısıyla mücadele eden diğer yandan kendine "yeni bir taban" yaratmaya da başlayan Saadet Partisi'ne gelince...
Hiç kuşkusuz; AKP konusunda muhafazakar-dindar tabanı (ideolojik olarak) uyaracak en etkili yapı olduğu için, Saadet meydanlardan çekilmemeli, şaşırtcı TV reklamları, ilginç propaganda yöntemleri ve kucaklayıcı söylemlerini de geliştirerek büyüyeceğini kesinlikle gözardı etmemelidir...
Velhasıl; Türkiye'nin umudu, enerjisi son dönemde iyice zirve yapan kitleleri "cesur" ve kucaklayıcı politikalarla -doğru- yönlendirecek bir muhalif siyasete kaldı...

Hiç kuşkunuz olmasın; erkene alınacak yerel seçimler AKP'nin ve ülkenin yanı sıra, muhalefete ilişkin çok etkili kararlara ve sonuçlara da gebedir!..


MEHMET FARAÇ / YENİÇAĞ

Temelinde hırsızlık olan bir uygarlık! - Arslan BULUT

Basınımızın değerli isimlerinden Bekir Coşkun, Ottowa'da, festival meydanına yuva yapan bir göçmen kuşun yuvasının bozulmaması için bütün ülkenin nasıl seferber olduğunu anlattıktan sonra, sözü cesedi bulunan küçük Eylül ve halen kayıp olan dört yaşındaki Leyla'ya getirdi ve kıyaslama yaparak, yazısını "Böyle bir şeydir işte uygarlık. Uğruna çırpındığımız ama halkımıza anlatamadığımız şey..." diye bitirdi.
                                                                        ***

Yazının yayınlandığı gün Anadolu Ajansı bir haber geçti. Habere göre Çankırı'nın Orta ilçesine bağlı Kayılar köyünde bulunan Hacıkızı Türbesi'ndeki sanduka üzerine yuva yapan bülbüle köylüler sahip çıktı. Hacıkızı Türbesi'ne açık bırakılan pencereden giren bülbül, içeride bulunan sanduka üzerine yuva yaparak yumurtladı. Bir süre sonra yumurtadan çıkan yavrular, köylülerin ilgi odağı oldu. Köylüler, yavruların zarar görmemesi için türbeyi ziyarete kapattı.

Başka bir haberde ise Bursa'daki "leylek festivali"ne yer verildi ve "Karacabey ilçesinde düzenlenen '14. Uluslararası Leylek Festivali'ne katılanlar, gözlem kulesi ve göle açıldıkları kayıklardan, evlerin çatıları ile elektrik direklerine yuva yapan leylekleri izledi." bilgisi verildi.

                                                                         ***

Elbette, bir toplumun uygarlık derecesi, hayvanlara davranışlarıyla ölçülebilir. Son zamanlarda kedilere köpeklere yönelik vahşet haberleriyle de sarsılıyoruz. Fakat bunlara rağmen güzel gelişmeler de yok değil. Eskiden sokak kedileri, insanlara yanaşamaz, hele hele çocukları gördükleri anda kaçarlardı. Şimdi sokak kedilerine bakan insanlarımız çoğaldı. Artık kediler insan görünce kaçmıyor. Daha geçen akşam sokakta yürürken bir kedicik, ayakkabı bağlarımla oynamak istedi...

Diğer taraftan, "kuş donuna girmek" gibi İslam öncesi kültür değerlerimiz vardır. Eski camilerimizin tamamında kuş evleri inşa edilmiştir. Beyazıt meydanında kuşlara yem atmak geleneği hâlâ devam ediyor. Yani böyle bir uygarlık anlayışından geliyoruz. "Medeniyet" Arapça olsa da "uygarlık" kelimesi daha eskidir ve Türkçedir. Uygurlardan gelir. Fakat bugün kapitalist sistemin bütün değerlerimizi birer birer yok ettiği de gerçektir.

Ayrıca Kanada da tıpkı ABD gibi yerlilerin yok edilmesiyle kurulmuş, temelinde katliam olan bir devlettir. Afganistan, Irak, Libya ve Suriye'de yapılan katliamlara askerleriyle destek veren ülkelerden biridir Kanada! Yine dünyanın dört bir tarafında siyanürle altın arayıp, doğayı zehirlemektedir.

Kısacası uygarlık ölçüsü sadece bir kuş için seferber olmak değildir.

                                                                          ***

Kuşuna böceğine sahip çıkan bir toplum olmak bir yana insana saygıyı unutan bir düzene geçtiğimiz de kesin. Bunun sebebi ideolojik saplantılardır. Bugün kendi ideolojilerini İslâm zanneden, kendilerinden başka kimseye hayat hakkı tanımayan, ehliyeti, liyakati tanımayan, adaleti ayaklarının altına alan bir siyasi düzen içinde yaşıyorsak sebebi ideolojik körlüktür. Liderini peygamberleştiren, siyasi duruşlarını iman haline getiren, katılmayanları da "düşman" gibi gören ve ona göre davranan insanlardan uygar davranış bekleyemezsiniz.

Kaçırılan çocuklara sahip çıkarlar, bir kuşa veya kediye, köpeğe de ilgi gösterebilirler. Fakat kendi siyasi tercihlerine karşı çıkan insanlara her türlü hakareti ederler, ellerinden gelse onlara yaşama hakkı da tanımazlar.

Diğer taraftan, halktan alınan vergileri, dışarıdan alınan borçları, özelleştirmeden elde elden gelirleri ise nereye harcadıkları belli değildir. Bazıları "bunca köprü, geçit, tünel yapıldı ya" diye itiraz edebilir. Yollar hariç bunların tamamının parası, "yap işlet devret" modelinden dolayı halktan alınıyor!

İhalelerin yüzde 10-40 arası komisyonla verildiğini de herkes biliyor. Bu komisyonların toplamı kaç milyar dolar eder bir tahmin edin!

Dolayısıyla temeli hırsızlık olan bir düzen içinde yaşıyoruz. Hırsızlık üzerine de uygarlık kurulmaz!


Arslan Bulut / YENİÇAĞ

1 Temmuz 2018 Pazar

Segâh tekbir eşliğinde rejim duası - ORHAN GÖKDEMİR

“Eski rejimin son, yeni rejimin ilk günü” dedi 24 Haziran için Economist dergisi. Doğrudur, aksini iddia edecek değiliz. Dergideki yazıda denildiği gibi "daha İslamcı, daha milliyetçi ve otoriter" yeni bir Türkiye ile karşı karşıyayız. Bundan kuşku yok.

Fakat “Eski Türkiye”nin ne olduğu konusunda kuşkularımız var. Kastedilen büyük ölçüde 12 Eylül cuntası tarafından yıkılan eski Türkiye mi, yoksa yine o cunta tarafından kurulmuş olan ve çok çabuk eskiyen “yeni” eski Türkiye mi belirsiz.  Eski Türkiye’nin aslında hepsi olduğunu söyleyen birkaç siyasi odak var mesela. Liberaller 12 Eylül rejimi ile birlikte hepsini aynı torbaya koyuyor ve “Kemalizm” diye adlandırıyor. Kürt siyasal hareketi içindeki liberal damar da bu tezi onlarla itirazsız paylaşıyor. AKP için de aşağı yukarı vaziyet budur.

Hâlbuki Kemalizm dedikleri şey 12 Eylül’de Kenanizm tarafından yıkıldı. Kenanizm, tıpkı Economist’te söylendiği gibi “Eski Türkiye’nin yıkıntıları üzerinde” daha İslamcı, daha milliyetçi ve daha otoriter bir rejim kurduğu iddiasındaydı. Kemalizm’in “milliyetçi batıcı” çizgisinden ayrılmışlar ve “dinci milliyetçilik” yoluna girmişlerdi. Buna daha şık bir biçimde “Türk-İslam Sentezi” demekteydiler.  

Fakat bu rejim daha kuruluş aşamasında, 1984’te, büyük bir Kürt direnişiyle karşılaştı. 1990’lı yıllar boyunca bu direnişi otoriterlikle tahkim edilmiş dinci milliyetçi bir yöntemle çözebileceklerini sandılar. Sonunda Kürt kalkışmasını bastırmakta kullandıkları bu yöntem devleti ve toplumu çürüttü. Çürümüş o yapıdan RP-AKP gibi dinci-islamcı oluşumlar türedi. Onlardan biri olan AKP şimdi yeni bir rejim kuruyor. Ne olacakmış yeni rejimin özelliği; Daha İslamcı, daha milliyetçi ve daha otoriter. Yeniliği nerede? Kenan gitti Tayyar geldi; Milli Güvenlik Kurulu gitti, başkan ve adamları geldi. Az yenilik sayılmaz!

Ama çok şükür Mehmet Ağar ve Süleyman Soylu gibi eski rejim şahsiyetleri yerli yerinde. Süleyman Soylu, Demokrat Parti’nin prensiyken Mehmet Ağar’ın adamı olarak anılıyordu. Şimdi de öyle anılıyor. 1990 yıllardan daha saldırganlar üstelik. Pervin Buldan’ı, bir kadını arayarak tehdit edecek kadar da pişkin. 20 yıl önce bugün yaptıklarını eski rejimi korumak için yapıyorlardı, şimdi eskisini yıkıp yenisini kurmak için yapıyorlar söylediklerine inanacak olursak. Bu kıvraklıkla neden olmasın?

***

Bu tür durumlarda Profesör Taha Parla’nın, 1986’da, yeni Türkiye’nin eskisinin kurulduğu yıllarda, Murat Belgelerin yayınladığı Yeni Gündem dergisindeki bir makalesini hatırlıyorum. Makalenin başlığı “eski” yeni rejimin ideolojik yönelimini haber vermektedir: Dinci Milliyetçilik…

Diyor ki Parla makalesinde özetle, 12 Eylül'den sonra kamu yaşamında birçok önemli değişiklik meydana geldi. Bunlardan biri de, din-devlet ilişkisi konusunda 60 yıldır sürmekte olan bir kültür savaşının ve siyasi mücadelenin taraflarının ve bunların güç konumlarının değişmesidir. 1980-86 yönetimleri klasik Kemalist laiklik ilkesini hiç değilse kısmen ve fiilen terk etmişler; dini, devletin gözetiminde tekrar kamu yaşamanın hattâ siyasi yaşamın sınırları içine almışlardır. Din, ama belli bir tür din ve dinsel gruplar, toplumda zaaf noktasından kuvvet noktasına geçmiştir.

Yani? Yeni yönetim ve bürokrasi klasik Kemalist laik çizgiyi bırakarak, Türk-İslâm Sentezi adı altında oluşmaya başlayan dinci bir milliyetçiliğe razı gelmişlerdir. Bu sentezde din, bir ahlak sistemi ve toplumsal kurum olmaktan çok, bürokratik-otoriter devletin elindeki toplumsal denetim araçlarından biri olarak görülmektedir. Burada bir al-ver dengesi söz konusudur. Bürokratik-otoriter devlet, seçilmemiş ya da güdümlü yönetimlere kitlesel popülarite sağlayabilmek, halkı karşısına almamak için, geleneksel Kemalist laiklikten ödün vermiş; buna karşılık, dinin ve belli dinsel grupların, devlet denetiminde de olsa, kamu yaşamındaki statüleri ve meşruiyetleri 1980 öncesine göre çok yükselmiştir…

Bilmem daha açık anlatılabilir mi? 12 Eylül faşizmi Kemalizm’in “milliyetçi batıcı” çizgisini yıktı ve yerine “dualı” bir milliyetçilik geçirdi. Dualı milliyetçilik modernleşme çizgisinden uzaklaşma ve yeniden gelenekselleşme çizgisine dönmeyi temsil ediyor. Saray taklidi 1100 odalı TOKİ binasına konulan altın varaklı klozetlerin tercümesidir bu. Dualı milliyetçilik, kendini tahkim etmek üzere Osmanlı motiflerinin peşine düşmüştür. Ama şu kadarını söyleyeyim dualı veya duasız, Osmanlıyı yıkan şeydir milliyetçilik.

***

Ne demek istiyoruz? Şu: aslında yeni rejimde bir yenilik yok. 12 Eylül rejimi ilerlemiş, AKP’nin nezdinde tamamına ermiştir. 12 Eylül, 24 Ocak kararlarının ardından grev yapılmasın diye gelmişti. Şimdi OHAL var, amacı emekçiye grev yaptırmamaktır. Darbeyi davul zurna ile karşılayan MESS gitti, yerine her darbenin ardından “Türkiye kazandı” diyen yancı TÜSİAD oturdu. Zenginlik ve yoksulluk aynı hızla artıyor. Daha az sayıda zenginimiz daha çok zengin, daha fazla sayıda yoksulumuz daha çok yoksul oldu. Bunun dışında devlet aynı devlet, gericilik aynı gericilik, faşizm aynı faşizm. Değişen ne? Dinci milliyetçilik, milliyetçi dinciliğe dönüştü.  Az daha İslamcılıktır…

***

Dedikleri gibi, eski rejimin son, yeni rejimin ilk günüdür 24 Haziran. Fakat Beştepe sarayı dışında yeni olan en ufak bir şey yoktur bunda. Derin bir siyasi ve ideolojik krizin ortasında "daha İslamcı, daha milliyetçi ve daha otoriter" olarak yeni görünmek zordur.
Yani? 12 Eylül’ün “eski” yeni rejimiyle bir sorunları yoktur. Onun mirasçısı ve uzantısıdırlar. Yalnızca en eski rejime, Kemalizm’e, generallere göre daha sınırsız bir kin beslemektedirler. Sebebi derin tarih bilinçleri değil, Kemalizm’in dini devletin alanından uzaklaştırmış olmasındandır.

Döndük başa. Tıpkı cuntacı generallerin yaptığı gibi AKP de dini, bir ahlak sistemi ve toplumsal kurum olmaktan çıkarıp, bürokratik-otoriter devletin elindeki toplumsal denetim araçlarından birine dönüştürüyor. Dağ taş imam hatip, dağ taş din. Burada da bir al-ver dengesi söz konusu. Bürokratik-otoriter devlet, hileyle seçilmiş ya da güdümlü yönetimlere kitlesel popülarite sağlayabilmek, halkı karşısına almamak için dine yaslanıyor. Böylece din ve belli dinsel gruplar, kamu yaşamında statü ve meşruiyet kazanıyor.

Ama 15 Temmuz kalkışmasından biliyoruz, patlar bu formül. Devletin arkasından sürüklenen dinin yerini, dinin arkasından sürüklenen devlet aldı mı ikisi de yıkılır. Hem devlet dine yaslanarak ayakta kalabilseydi Osmanlı yıkılır mıydı?

***

Kenanizm ile Tayyarizm’in ortak yanı rejimlerini süngünün ucuyla mazlumları dürtükleyerek kurmalarıdır. Sorun şu ki süngüyle iktidarı alabilirsiniz fakat iktidarınızı süngünün üzerine oturtamazsınız. Bu kadar yoksul yarattıysanız etkisiz kalır elinizdeki kuvvet; İslamcılık, milliyetçilik ve otoriterlik de bir işe yaramaz.

Demem o ki yeni bir ülke kurmak için OHAL yeterli değildir.

İnanmıyorsanız Kenanizm’in hazin sonunu hatırlatayım. İzmir marşıyla geldiyseniz eğer, belediye bandosunun çaldığı segâh tekbiriyle gidersiniz. 

Öyle veya böyle…

Orhan Gökdemir / SOL

Bağımsız, çağdaş, toplumcu: Avukat Hareketi - Mine G. Kırıkkanat

Romalı düşünür ve avukat Cicero, hukukun önemini anlatırken “Atını senatör yapan imparator” örneğini verir: Roma İmparatoru Caligula, atını çok sevmekte ve onu senatör yapmak istemektedir. 

Roma senatosu, kanlı despot Caligula’nın korkusundan, öneriyi kabul eder. Böylece tarihte ilk kez, bir at “senatör” unvanını alır. 

Cicero, verdiği bu örnekle yetkili organ tarafından usulüne uygun şekilde çıkartılan her yasanın “hukuk” olamayacağını, adalete yönelmeyen, kamusal kaygısı olmayan düzenlemelerin “hukuk” olarak kabul edilemeyeceğini, bundan iki bin yıl önce söylüyordu…

Aradan geçen zamana karşın, günümüz Türkiye’sinde yaşanan hukuksuzluklar yukardaki çarpıcı örneği anımsatıyor. Ülkemiz, ne yazık ki yüzlerce yıl önce bile kabul edilmeyen bir hukuk anlayışına hapsolmuş durumda. Hukuk, artık biçimsel olarak dahi uygulanamaz bir halde. Bu anlamda, Türkiye’nin uzunca bir süredir sanki anayasası yokmuş gibi yönetildiğini belirtmek gerekir…

 Cumhuriyet’in aydınlanmacı ve kamucu yanı, kültürü, kurumları ve kazanımları, gözlerimizin önünde, hem de hukuk araçsallaştırılarak tasfiye ediliyor.
Yargı uzun bir süreden beri siyasetin etkisi altında ve adalet üretemiyor. Oysa hepimiz biliyoruz ki, adalet üretemeyen bir hukuk düzeni ya da yargı sistemi, işlevini yitirmiş demektir. Böyle bir durum asla kabul edilemez!

***

Bizler, ortaya çıkan bu sonuçla öncelikle hukukçuların, özellikle de avukatların ve onların örgütü olan baroların mücadele etmeleri gerektiğini düşünüyoruz.
Ancak bu süreçte barolar, özellikle İstanbul Barosu, etkisiz ve yetersiz kalmıştır. Hatta İstanbul Barosu, tarihsel görevlerine ve birikimlerine aykırı bir şekilde, olup bitenlere uyumlu bir sessizlik ve tepkisizlik içindedir. 

Avukatlık mesleğinin onur ve saygınlığı yıpratılmakta, avukatlık yok sayılmaktadır.
Oysa sorulması gerekmez mi:
“Dikilmesi değilse eğer karşısına
Hukuku yok edenlerin,
Avukatı avukat yapan nedir?”
Bizler bu soruya yanıt bulmaya çalıştık, nedenlerini araştırdık, sorunu bütün boyutlarıyla inceledik ve avukatlığın; hukukun, insanlığın birikimlerinin bu kadar kolay yok edilemeyeceğine inandık. Avukatların hak, hukuk ve adalet sevgisini, mücadele azmini, dik duruşunu göstermek için yola çıkmaya karar verdik.

Sıradanlığa mahkûm olmak istemeyen, hukuku yok edenlerle uyumlu bir sessizliğe bürünmeyi reddeden bir grup hukukçu olarak; şikâyet etmeyelim, çözüm üretelim, elimizi taşın altına koyalım dedik.
***

İşte böyle bir ortamda, “bağımsız, çağdaş, toplumcu” bir anlayışla, avukatın kişisel ve mesleki sorunlarını ülkenin sorunlarıyla harmanlayarak mücadele edilmesi gerektiğini düşünen “Avukat Hareketi”ni başlatıyoruz. 

Bizler, tek adam yönetimine karşı kolektif düşünen, tartışarak ortaklaşa karar alan bir kadro hareketiyiz. 

Avukatlığın ve baronun geleneğine sahip çıkarak tıkanan, eskiyen, körelen bir anlayışı aşmaya çalışıyoruz. 

Köhne zihniyetli hukuk anlayışına karşı kardeşce bir dayanışma üretmek için omuz omuza, yan yana duruyoruz. 

AVUKAT HAREKETİ, bireylerin temel hak ve özgürlüklerini gerçek anlamda yaşayabilmeleri, onurlu ve insanca bir yaşam sürebilmeleri için ekonomik çıkarlar karşısında kamusal yarara öncelik veren toplumcu bir harekettir. 

Hukuk ve yargıyı ele geçirilecek bir mevzi gibi gören anlayışı, tasarlanmış bu saldırıyı önleyecek tek güç, avukatlardır. İtiraz eden, çözüm üreten, mücadeleci, etkin bir İstanbul Barosu için yola çıktık. 

Gelin, avukatı hukuka, yargıya sahip çıkmaktan alıkoyan; özgürlüğünü ve bağımsızlığını elinden alan cendereden kurtulalım. Hukuku özelleştiren, avukatı işçileştiren, yargılamayı teknik bir faaliyete dönüştüren gidişe dur diyelim.
Gelin, özlemi duyulan böyle bir ‘Baro’yu birlikte inşa edelim!
*
*Avukat Hareketi’nin 27 Haziran’daki açılış toplantısındaki konuşmalardan notlar. Gereği ve yararına aklımla, gönlümle inandığım bu hareketi, ‘karınca kalemimce’ destekliyorum!

Mine G. Kırıkkanat / CUMHURİYET

‘Bu sistem yürümez’ - Hilal Köse (Röportaj)

CHP milletvekili Prof. Dr. İbrahim Kaboğlu, anayasa öğreticiliğinden, anayasa pratiği için Meclis’e gidiyor. Kaboğlu, “İktidar ve Cumhur İttifakı, yeni anayasa metninin sürdürülemez olduğunu uygulamada göreceklerdir. Türkiye’nin geleceği demokrasi ve hukuk devletinde” diyor.


CHP İstanbul Milletvekili Prof. Dr. İbrahim Kaboğlu , anayasa öğreticiliğinden, anayasa pratiği için Meclis’e gidiyor. ‘Demokrasi adına umarım bir katkım olur’ diyecek kadar mütevazı. Seçimleri değerlendirmek üzere Kadıköy’deki Anayasa Derneği’nde bir araya geliyoruz. Hocayı, seçim çalışmaları sırasında ayrı kaldığı yazınsal işlerini tamamlamaya çalışırken buluyoruz. Söyleşimiz sırasında, Ankara’dan gelen telefonla Meclis’teki odasının yerini öğreniyor. OHAL ve anayasa değişikliği üzerine, KHK ile Marmara Üniversitesi’ndeki görevinden uzaklaştırılmasının ardından pek çok görüşme yapmıştık. Hukuka olan inancına, uslübunun inceliğine bir kez daha hayran kalıyoruz. Öte yandan OHAL Komisyonu başvurusu aylardır sonuçlanmadı. Pasaportu bile hâlâ yok. Oturum başkanı ve konuşmacısı olduğu, Seul’de, iki hafta önce yapılan Anayasacılar Dünya Kongresi’ne katılamadı... Kaboğlu, önümüzdeki dönemi, “Anayasanın uygulamaya konulması, anayasaya saygı gösterilmesi, Türkiye’de başlı başına bir iyileştirme yaratır. Çünkü şu anda Anayasa askıdadır” diye değerlendiriyor.

Seçim bitti şimdi ne olacak?
Anayasaya göre yasama yetkisi devredilemez. Her şeye rağmen yasama organı kendi yetkilerini kullanmalı, kullanabilir. Bunun için mücadele vermeli. Anayasayı değiştirirken “biz Meclis’i güçlü kılmak için bunu yaptık” dediler. Seçim kampanyasında da “Güçlü Meclis” dediler. Şimdi bütün bunları hatırlatma zamanı. Tutarlıysanız, siz yürütme görevinizi yapın biz de yasama görevimizi yapalım deme zamanı. Sadece muhalefetin gücü yetmez. İktidar milletvekilleri de en azından bir kısmı buna inanmalılar. Yoksa iki liderin ikişer dudağının arasından çıkan söze sıkışırlarsa, onlara da liderleri Erdoğan’ın seçim söylemlerini anımsatmak gerekiyor.

Seçimin hemen ardından CHP’de yaşanan tartışmaları nasıl değerlendiriyorsunuz?
Ortaya çıkan tartışma bir kısır döngü çünkü seçim döneminde en tutarlı parti CHP oldu. Hedef parlamenter rejime dönmek olduğuna göre, Cumhurbaşkanı tarafsız olmalıdır, parti başkanı olmamalıdır. Parti başkanı, başbakanlığa adaydır. Cumhurbaşkanı da günlük politikanın üstünde, bütün ülkenin Cumhurbaşkanı’dır. Muharrem İnce, partinin başına geçsin gibi söylemler, CHP’nin parlamenter rejim hedefinden vazgeçmesi anlamına gelir. Bu hedeften bu kadar çabuk vazgeçilmemeli. İktidar ve Cumhur İttifakı, bu yeni anayasa metninin sürdürülemez olduğunu, uygulamada göreceklerdir.

Neden sürdürülemez?
Erken seçim, bunun bir göstergesi. Kasım 2019’da yapılacak seçimlerin erkene alınmasının hiçbir nedeni yok. Anayasacı olarak ben bunun yanıtını bulamadım. Bizzat yaptığınız anayasa metnini ihlal ediyorsunuz ve kamuoyuna niçin ihlal ettiğinizi açıklamıyorsunuz. Bu ihlalde Bahçeli daha makuldu. Seçim için 26 Ağustos’u dillendirdi. Ben YSK üyesi olsaydım, ‘bize iki ay daha tanıyın’ önerisi getirirdim. ‘Bu görevi Anayasaya uygun olarak yerine getirebilmemiz için süre lazım’ demelilerdi. Belki dediler, belki de demeye cesaret edemediler bilemiyoruz. Milyonlarca öğrenci üniversite sınavına girecekti. Aileleriyle birlikte 10 milyonluk nüfusu ilgilendiren bir konuda, iki kişi, arabanın frenini öne çeker, arkaya alır gibi karar alıyorsunuz. Bunlar sıradan şeyler değil. Bir de serbest seçimin en önemli unsuru propaganda yapılamadı.

Cumhurbaşkanı yapabildi ama...
Bir taraf zaten hep propaganda yapıyor. Televizyon onun tekelinde. Ekranlar bir anda kesiliyor. Bu durum adeta bir tür fizik kanunlarına dönüşmüş bulunuyor.

8 yılda 7 seçim halkın iradesiyle dalga geçmektir

Erken seçim kararını nasıl yorumluyorsunuz?
OHAL döneminde Anayasa değişikliği yapıyorsunuz. Anayasa’yı Anayasa dışı yolla değiştiriyorsunuz. Halkoylamasını OHAL sayesinde kazandığınızı da itiraf ediyorsunuz. Bu yetmezmiş gibi kendi yaptığınız Anayasa’da öngördüğünüz süreye sadık kalmıyorsunuz. Seçimleri öne alırken OHAL’i kaldırmıyorsunuz ama kampanya ortasında oy almak için “OHAL’i kaldıracağım” diyorsunuz. Bütün bunları iktidarınızı muhafaza etmek için kullanıyorsunuz. Buna da serbest seçim diyorsunuz. 16 Nisan referandumunu hatırlayalım. Seçimler 3 Kasım 2019’da yapılacaktı. Altı ay içinde uyum kanunları çıkarılacaktı. Parlamento seçimleri ile Cumhurbaşkanlığı seçimleri, Meclis öne alırsa bir arada yapılacaktı. Uyum kanunlarının bir yıldır yapılmamış olması, ihmal yoluyla Anayasa’ya aykırılıktır. Meclis’e ait olan erken seçim kararını iki kişi aldı. Meclis altı gün sonunda bunu onayladı. Ama gerekçe açıklanmıyor. Cumhurbaşkanı, seçim konuşulunca, ‘sandığa gitmek lazım’ diyor. Bunun inandırıcılığı yok; çünkü Türkiye seçimden hiç çıkmadı ki. Sandık müptelası olduk. Çoğu kişi, 2010’lu yıllarda yapılan seçimleri sayamaz. 8 yılda 7 seçim. Bu sandığın kötüye kullanılması demektir. İnsanları sürekli sandığa götürüyorsunuz, seçimin ve referandumun ciddiyetini, demokratik işlevini ortadan kaldırıyorsunuz. Halkın iradesiyle adeta dalga geçiyorsunuz.

Seçim gününün bir fotoğrafını çeker misiniz?
Türkiye tarihinde ilk kez çifte seçim yaptı. Çağdaş demokrasiyi anayasasına koymuş bir devlette, Cumhurbaşkanı ve parlamento seçimlerinin aynı gün, aynı sandıkta ve zarfta yapıldığına ben ilk kez tanık oldum. Sayım görevlilerinin yoğunluğunu, kadınların, gençlerin, yaşlıların, oy çuvallarıyla gece yarısı üst üste kuyrukta bekleyişlerini gördüm. Seçim hilelerinin dillendirilmesi de cabası. Bir örnek: 298 sayılı yasada yapılan değişiklikle, sandık kurulu başkanlarının kamu görevlisi olması öngörüldü; ama İstanbul 1. Bölgede bile çok sayıda doğru doldurulmayan seçim sonuç tutanaklarına tanık oldum. 140 yıldır seçim yapan bir ülkede bunlara tanık olunması hoş değildi. 24 Haziran gecesinden bu yana CHP merkez alınarak, Millet İttifakı artı HDP, iktidarın hedef tahtası haline geldi. Musalla taşı olarak gördüler.

Neden?
İktidarı, tek başına kaybetme olgusunun bastırılması mı diye sorabiliriz. En başta CHP’nin, Millet İttifakı’nın, muhalefet bloku olarak HDP’nin bu oyuna gelmemesi gerekir. Seçimler nasıl sonuçlandı, kim kimden oy aldı. Bunlara girmiyorum. Anayasa madde 67’nin ve AİHS 1 No’lu ek prokol madde 3’ün gerekleri yerine getirilmiş olsaydı bu konulara girerdik. Büyük okumayı, 2010’dan beri, en azından 1 Haziran 2015’ten beri yapmak lazım. Yapmazsak ormanı göremeyiz.

Muhalefetin her türlü zorluğa rağmen dayanışma içinde olması mı rahatsız ediyor?
Doğruları söyleme görevimiz, her zamankinden daha acil. CHP hakkında saatlerce konuşanlar, o devasa afişlerin, bütün ülkeyi saran posterlerin, kimin parasından harcandığını sorgulamıyor. Milli Eğitim bütçesinin acaba ne kadarını siz bu posterlere harcadınız? Biri oltayla balık tutmaya çalışıyor, diğeri ise dinamit atıyor dereyi, gölü berbat ediyor. Kampanya sırasında, Külliye görevlileri, tepeden emirle tv ekranlarından, yeni düzenlemenin bir devrim olduğu şeklinde kirli bilgileri saatler süren tek yanlı konuşmalarla halka şırınga etmeye çalışıyor. Anayasal ve siyasal kamuoyu oluşumuna katkıda bulunmak amacıyla sunulan doğru bilgi ise ekranlara ancak dakikalar ile sınırlı yansıyabiliyor. Bütün bunlara karşılık muhalefete sürekli saldırı pişkinliği eksik edilmiyor.

Ormana baktığımızda ne göreceğiz?
Öncelikle şu sözcüğü hatırlayalım. İstikşafi. Ahmet Davutoğlu, “CHP ile koalisyon görüşmesi yapmadık, istikşafi görüşme yaptık” dedi. Yani CHP’yi aldattık dedi. Süreç devam ederken, Cumhurbaşkanı, Kılıçdaroğlu için “Külliye’nin yolunu bilmiyor ki görev vereyim” dedi. Bunu dediğinizde anayasa dışı bir yol izliyorsunuz demektir. 17/25 Aralık döneminde, “ne istediler de vermedik” demesi gibi tarihi bir cümleydi. 1 Kasım erken seçim kararı, Cumhurbaşkanı’nın Davutoğlu’nu kullanarak yaptığı bir operasyondu. 1 Kasım seçimlerine, Anayasal darbe yapılarak gidildi. Suruç, Ankara, Sultanahmet, Beşiktaş, İstiklal Caddesi patlamalarını da unutmayalım. Tarihimizde böylesi beş ayı bir kez daha yaşamadık. 15 Temmuz darbe girişimine girmeyeyim ama 15 Temmuz’a, anayasa yüzünden değil anayasanın amir hükümlerinin ihlal edilmesi sonucu geldiğimizi, esasen darbecilerin hükümetin 10 yıl boyunca görünür ama yasal olmayan ortağı olduğunu da hiç unutmamamız lazım. Dolayısıyla seçimi kazanabilirsiniz ama hangi ortam ve koşullarda kazandığınıza, OHAL’in nasıl kullanıldığına bakmak lazım. Bir lider, devletin bütün imkânlarını kulanıyor, öbür lider ise mazgal deliğinden, hapishaneden mesajlar vermeye çalışıyor. O bile çok görülüyor. Acaba bu bir sanal dünya mı diye düşünüyorsunuz.

‘15 yıl önce evlerde fırın yoktu’ demek de sanal dünyanın bir göstergesi mi?
Toplumu aptal yerine koymak. Toplumu zaten ikide bir sandık başına götürmek değersizleştirmektir. Sandığı ciddiye almayan yönetim demokratik yönetim olarak görülemez.

Erdoğan, seçileceğine inandığı için mi sürekli sandığa gidiyor?
Şunu sormak lazım. Bahçeli’yi Ecevit hükümetinden kaçtı diye suçlayan siz değil miydiniz? Şimdi sizi Bahçeli mi kaçırdı? Çoğunluğa sahip olduğunuz halde ülkeyi yönetemediğiniz için mi kaçtınız? Yoksa ‘ben hemen yıldırım seçim yaparsam ancak seçim kazanırım diye mi? Birincisi doğruysa, kaçtıysan, şimdi nasıl yöneteceksin? ‘Ben kazanacağım’ diye yaptıysan, muhalefeti bastırmak için yaptın demek oluyor. Bu da anayasanın ilgili maddelerine aykırı. Seçim anayasal açıdan ciddi meşruluk sorunu içeriyor demektir.

Umudumuzu yitirmeyelim.
Türkiye’nin önümüzdeki dönemini nasıl değerlendiriyorsunuz?
İki yıllık bunalımı anımsayalım. Aileler yıkıldı, ocaklar söndürüldü. Türkiye, anayasal düzen dışında tutuldu. Suç ve cezanın şahsiliği ilkesi ortadan kaldırıldı. Suç ve ceza tanımı değişti. Adil yargılanma hakkı yok edildi… Toplum, hamur gibi yoğrularak, yeniden dizayn edilmek istendi. Dolayısıyla toplumda direnme ve dayanma gücü bırakmadılar. OHAL komisyonuna başvuran 130 bin kişi içerisinde belki 30 bin, belki de 100 bin kişi suçludur ama bilmiyoruz. Hukuki hiçbir işlem yapılmadı. Haklarında bir karar verilmeyen onlarca insanın hayatı, bir daha geri gelmeyecek zamanları çalınmış oldu. Genç meslektaşlarımız, ülkemize hapsedildiler. Dünya çapında yaptırım uygulandı. Bu peki insanlığa karşı suç değil mi? Bu süreçte, 5 yaşındaki, 15 yaşındaki çocuğun yaşadığı travma silinebilir mi? Bu dönem hukuk dışı bir dönemdir ve başka dönemlerle kıyaslamak suretiyle bunu hafife indirmemekte yarar var. Bana göre askerin anayasayı askıya alması daha dürüstçedir. Siz “Türkiye hukuk devletidir. Yargı bağımsızdır” deyip deyip, yargıyı askıya alıyorsunuz. Çok daha tehlikelidir. Şimdi, anayasanın uygulamaya konulması, anayasaya saygı gösterilmesi, Türkiye’de başlı başına bir iyileştirme yaratır. Çünkü şu anda anayasa askıda.

Meclis’e gidince ilk ne yapacaksınız?
Ben bugüne kadar anayasa kuramcısıydım. Şimdi anayasa öğrencisi konumuna, yaklaşık 50 yıl sonra dönmüş olacağım. Gerçi mahkemede (insan hakları raporu davası ve barış bildirisi davası) de pratik çalışmalar yaptırdılar. Ben hukukun gücüne, etkinliğine hep inandım. YSK’ye yapılan itiraz sonucu adaylığımı engelleyememeleri de umudun bu topraklarda hala var olduğunu gösterdi. Sonuna kadar vurmaya çalıştılar. Ben tabii en kötü anımda bile yaptığım gibi hukuku hiçbir zaman arka plana atmayacağım. Karşımdaki ne kadar hukuka inançsız olursa, hukuk dışı kavramlar kullanırsa kullansın. Onların da hukuka ihtiyaçları olduğunu hep anlatmaya çalışacağım.

Bu sistemde parlamenter olmak hâlâ önemli mi?
Önemli. Ben parlamentoyu işlevli kılmak amacıyla parlamenter olma yoluna koyuldum. Çünkü parlamentoyu işlevli kılmak gerekir. Anayasamıza göre yasama, ana organ. Tarihsel kazanımlarımız parlamentonun üstünlüğüne dayanıyor, Osmanlı’dan beri.. Başka devletlerde olmayan çok önemli bir Meclis deneyimimiz var. Türkiye Cumhuriyeti’ni kuran birinci ve ikinci Meclis. Bu parlamentoyu eski saygınlığına kavuşturmak gerekiyor. 1970’de Ankara Hukuk Fakültesi’ne kayıt olduktan 48 yıl sonra Meclis’e gidiyorum. Orası benim ikinci hukuk öğrenciliğim olacak. Hukuk fakültesinde öğrendiğim, hukuku uygulatmak için orada olacağım. Tabii 1970’lerdeki hukuku öğrenme heyecanım bu kez yok.

Muhalefet olarak Meclis’teki önceliğiniz ne olacak?
Yapmamız gereken, iktidar partisi vekillerine sürekli yeminlerini hatırlatmak, Meclis’in anayasa güvencesi mekânı olduğunu sürekli işleyebilmek. Türkiye’nin 16 Nisan’da oyladığı anayasa değişikliğiyle Cumhuriyet’in 100. yılına ilerleyemeyeceği bir gerçek olarak karşımızda duruyor. Geniş mutabakatla kabul edilecek bir demokratik anayasa gereği var. Ben eminim ki OHAL kalktıktan sonra, gerek AKP, gerek MHP içerisinde, anayasal denge ve denetim düzeneğini öngören, görev, yetki ve sorumluluk üçlüsünü yansıtan bir anayasal düzenlemeye dönülmesi gerektiğine inanan birçok Meclis üyesi olacaktır. Önemli olan onlara bunu anlatabilmek ve diyalog yollarını asla kapatmamak.

Muhalif kamuoyuna uyarılarınız var mı?
CHP, ‘demokratik olmayan Anayasa dışı tabloya evet diyorum, gemisini kurtaran kaptandır’ diyebilirdi. Ama iktidarın planlarını bozarak, demokrasi yolunu tercih etti. Meclis’te AKP’nin azınlığa düşmüş olmasını, AKP’nin ittifak yaptığı MHP sayesinde Erdoğan’ın Cumhurbaşkanı olmasını göz ardı ederek, CHP’ye saldırmak emeklerin heba olması demek. Emek, nitelik, dayanışma içerisinde, Türkiye’nin geleceğinin demokraside ve hukuk devletinde olduğu idealimizi, hiçbir zaman gözardı etmeden çalışmalıyız. Onların bizi çekmeye çalıştıkları bilgi kirliliği alanına uzak kalmamız gerekiyor.

Bitti bitiyor derken parlamenter sistem tarih oldu? Neler hissediyorsunuz?
Çoğunluğu biz alacağız diye bekliyordum. Daha fazlasını hak ediyoruz. Kaybetmek üzdü ama beni daha çok üzen bu kaybetmenin olağan bir kaybetme süreci olmayışı. Zorla, dayatılarak anayasal düzeninin ortadan kaldırıldığı gelişmeler bağlamında hükümet tarihe karıştı. Osmanlı’nın tarihine dalmayalım ama kendilerinin göklere çıkardığı 2.Abdülhamit’ten bu yana oluşmuş olan anayasal ve siyasal hafızanın üstüne çarpı işareti konulduğu için üzgünüm. Türkiye’yi seviyoruz. Tarihsel, kültürel ve doğal mirasımız bütünüyle seviyoruz. Bu toprağın çocuğu olarak, bir Türkiye Cumhuriyeti yurttaşı olarak üzüldüm haliyle. Ömrünü bu konunun uzmanlığına vermiş biri olarak çifte üzüntüm çok daha arttı. 1876’dan bu yana 140 yıl süreyle oluşan anayasal düzenin, Türkiye Cumhuriyeti’nin özgeçmişini sildiler. Türkiye’nin çehresi değişecek ama yine de umudumuzu yitirmeyelim.

Son olarak seçim gecesi İsmail Küçükkaya size WhatsApp’tan yazsaydı ne derdiniz?
Bu hüznün tarifi yok derdim.

Hilal Köse (Röportaj) / CUMHURİYET


30 Haziran 2018 Cumartesi

AKP'nin devrettiği ekonomik sorunlar - KORKUT BORATAV

AKP iktidarı, yeni yönetime ağır ekonomik sorunlar devretmektedir.
“Hangi yeni yönetim?” sorusuna kısa yanıt şudur: Anayasa değişikliği ile 24 Haziran sonuçları, parlamenter düzeni tarihe karıştırmıştır. Cumhuriyet kurumlarının topluca dönüştürmeyi hedefleyen bir rejim değişikliği sürecindeyiz.Bazıları, “otoriter, popülist yönetim” terimlerini  kullanıyorlar. Bana göre, İslamcı faşizm en doğrusudur. 
     
Yeni rejime ekonomik köstekler
Hedeflenen dönüşümün önünde hâlâ önemli engeller var. Yeni iktidarın kurumlaşması, yerleşmesi gerek. Bu güçlüklere iktisadî engeller de eklenmektedir: 
Küçülmeye başlayan bir ekonomi ve sert bir finansal kriz olasılığı…
Bu ekonomik güçlüklere belirleyici katkı yapmış olan Cumhurbaşkanı bugün ciddi bir açmazla karşı karşıyadır: Ülke üzerindeki iktidarını paylaşmamak için Mart 2019 belediye seçimlerini de kazanmalıdır. Bu nedenle ve mümkünse ekonomik küçülme ertelenmeli; o tarihe kadar finansal kriz patlak vermemelidir.  

Küçülen bir ekonominin yarattığı siyasî güçlükleri, Cumhurbaşkanı bizzat yaşadı: Türkiye ekonomisi 2008’in sonlarında uluslararası bunalımın etkisi altında  küçülmeye başladı. Finansal bir kriz patlak vermedi; ama milli gelir Ocak-Mart 2009’de yüzde 14,7 oranında düştü. Mart 2009 yerel seçimlerinde de AKP’nin Türkiye oy toplamı yüzde 38’e düştü. Küçülen ekonominin siyasî maliyeti, 2007 genel seçimlerine göre 4 puanlık oy kaybı oldu.
On yıl sonra Mart 2019’da benzer bir kayıp göze alınamaz.

Ekonominin küçülme eğilimi bir yana, Türkiye’nin bir finansal kriz olasılığıyla karşı karşıya olduğu yerli-yabancı iktisatçılar tarafından vurgulanmaktadır.

Bu olasılık daha da korkutucudur. Zira, Cumhurbaşkanı, kendisine iktidar kapısını aralayan bir başka finansal krizi (2001 bunalımını) hatırlamalıdır. O ağır krizin tetiklediği seçmen tepkileri, TBMM’deki üç koalisyon partisini (ve bunların bir benzeri olan DYP’yi) 2002’de parlamento dışına atmıştı. Parlamento dışındaki iki partiden biri olan CHP de IMF programını açıkça benimsemiş; programın mimarı Kemal Derviş’i partisine almıştı. Halk muhalefetini temsil etmeyi üstlenen AKP’ye tek parti iktidarı böylece armağan edilmişti.

Cumhurbaşkanı, finansal krizlerin iktidarlara yansıyan ağır siyasî maliyetini bilmektedir.
Ekonomik küçülme ve finansal krizin ön-belirtileri… Gözden geçirelim.

Ekonomik küçülme işaretleri
Türkiye ekonomisi 2018’e büyüme ivmesi içinde girdi. Ocak-Mart 2018’de milli gelir yüzde 7’yi, sanayi üretimi yüzde 9’u, toplam istihdam yüzde 4’ü aşan tempolarda büyüdü; işsizlik oranı on iki ay öncesine göre 2 puan (%12,7 → %10,7) düştü.


Bu olumlu gelişmelerin “kendiliğinden” değil, iktidar politikalarından kaynaklandığını da biliyoruz. Hükümet, 2017’de tipik bir seçim ekonomisine girdi;  darbe girişiminin ekonomiyi daraltıcı etkilerini kamu harcamalarını, teşvikleri, vergi indirimlerini ve KGF destekli banka kredileri pompalayarak aşmaya çalıştı ve (istatistiklerin gösterdiği gibi) başarılı da oldu.

Peki, küçülme nerede? Yanıt, ekonominin büyüme sınırları ile ilgilidir. Üretim kapasitesinin zorlanması, ekonominin yapısal dengesizliklerini fazlasıyla bozmuş; büyüme ivmesini tıkamıştır. Dahası, Nisan’dan itibaren bazı sektörlerde  üretim gerilemesi başlamıştır.

Bir gösterge aktarayım: Londra kökenli bir kuruluş (IHS Markit), çeşitli ülkelerde imalat sanayi kolunun büyüme / daralma eğilimini gösteren bir endeks inşa ediyor.  PMI (“purchasing manager index”) adı verilen bu endeks Türkiye’de İstanbul Sanayi Odası ile ortaklaşa hesaplanmaktadır. Hesaplama, işletmelerin, üretim, sipariş, işçi sayısı, stok hareketleri gibi verilere dayanmakta; ülke endeksi 50’nin üzerinde ise, sanayide büyüme, daha düşük değerler ise  küçülme eğiliminin geçerli olduğu belirlenmektedir.

Ocak-Mart Türkiye PMI ortalaması 54,4’tür. Yani, 2018’in ilk üç ayında sanayi büyüme eğilimi içindedir. Bu bilgi aktardığım diğer istatistiklerle uyumludur. Bu ortalamayı, Nisan ve Mayıs PMI değerleriyle karşılaştıralım: 54,4→ 48,9 → 46,4…  Buna göre, sanayi Nisan ve Mayıs’ta daralma eğilimine girmiştir; “iniş” ivmesi de hızlanmaktadır.
Sanayi, ileri ve geri bağlantıları ile ekonominin ve millî gelirin sürükleyici sektörüdür. Sektördeki daralmanın tüm ekonomiye yansıması kaçınılmazdır. Yakında TÜİK’in istatistiklerinde de gözleyeceğiz.

Nisan ve Mayıs’ta hükümetin seçim ekonomisini yeni teşvik, af, vergi  indirimleri ve transferlerle sürdürdüğünü biliyoruz. Nisan-Mayıs PMI endeksleri bu önlemlerin sanayi üretimine yansımadığını ortaya koyuyor. Büyüme sınırlarına toslayan malî/parasal genişleme nereye yansır? Hızlanan enflasyona (Mayıs’ta %12,2’ye); büyüyen cari açığa (Nisan’da 12 ay toplamı olarak 57,1 milyar dolara)…

Dışsal kırılganlıklar ağırlaşıyor
Türkiye’nin bazı dışsal kırılganlıklarının 2016 ile 2018 arasındaki seyri tabloda özetleniyor. Bu dönemde tablodaki göstergeler kesintisiz olarak bozulmuştur. Artan kırılganlıkların algılanması, uluslararası ortamdaki olumsuzluklar ile birleşince, Türkiye’ye dönük sermaye akımları yavaşlamakta; döviz fiyatları, tahvil faizleri tırmanmaktadır.
Finansal kriz olasılığı bu olguların sonunda doğmuştur.
Tabloda ortaya çıkan durumu özetleyelim:
  • Türkiye’nin cari işlem açığı büyük “yükselen piyasa ekonomileri” içinde rekor düzeydedir.
  • Dış borç stokunun millî gelire oranı kritik yüzde 50 eşiğini aşmıştır.
  • Borçların bileşiminde özel sektörün (bankaların, şirketlerin)  ve kısa vadeli dış borçların payı tırmanmaktadır.
  • Şirketlerin döviz varlıkları ile döviz yükümlülükleri arasındaki makas kesintisiz açılmaktadır.
  • Bir kriz ortamında ülkenin dış yükümlülüklerini karşılayacak ana güvence olan TCMB döviz rezervleri kısa vadeli borçların altındadır ve bu yetersizlik (kısa vadeli borç /rezerv oranı) giderek ağırlaşmıştır. 
  • 12 ayın dış finansman gereksinimi, mutlak ve göreli olarak ağırlaşmaktadır.
  • Kamu dengesi de bozulmaktadır; ama dış dengelerdeki bozulma öne çıkmaktadır.
Tabloda yer almayan bir bilgiyi de ekleyeyim: TCMB’nin brüt döviz rezervleri, Ocak 2018 ile 15 Haziran 2018 arasında 11,1 milyar dolar erimiş; 78,9 milyar dolara inmiştir. Öyle anlaşılıyor ki, Merkez Bankası beş buçuk ayda net rezervlerinin üçte birini piyasaya sürerek döviz fiyatlarını frenlemeye; seçim arifesinde iktidara destek vermeye çalışmıştır.


Bu bilgiler ve benzerleri, Türkiye ekonomisinin dış yükümlülüklerinde tıkanma olasılığını finans çevrelerinin gündemine getirmiştir. Mayıs’ta Cumhurbaşkanı’nın Londra konuşmaları kötümser öngörüleri daha da ağırlaştırmıştır.

Saray’ın güç ekonomik seçenekleri
Kamu açıkları artmaktadır; ama esas sorun özel sektörün artan dış yükümlülüklerinden gelmektedir. Bu durumu ağırlaştıran bir bağımlılık olgusu daha var: Ekonomi, (2008-2009’da gözlendiği gibi), küçülürken dahi cari açık vermektedir.
Finans çevrelerinin reçetesi çeşitli kanallardan (örneğin IMF’nin Nisan Türkiye Raporu’ndan)  iktidara iletilmiştir:  Sert bir iç talep daraltma operasyonu ile cari işlem açığı aşağı (giderek sıfıra) çekilmelidir. Özel talep, faiz oranları yukarı çekilerek; kamu sektörü talebi ise malî kemer sıkma ile gerçekleşir.

Enflasyon yapay olarak bastırılmıştır; Temmuz’da yüzde 20 eşiğini geçmesi beklenir. TCMB’nin politika faizi bu eşiği aşmalıdır. Politika faizi →  mevduat faizi → kredi faizi halkaları işleyecek; kredi faiz oranları (diyelim yüzde 35’lere) sıçrayacaktır.
Devlet harcamalarında milli gelirin yüzde 2’si oranında daralma öneriliyor. Bu daralma, millî gelire çok daha sert bir boyutta yansıyacaktır. “Malî disiplin” reçetesinin bölüşüm yükü emek gelirlerine yansıyacaktır. Dahası da var: Cumhurbaşkanı için hayatî öncelik taşıyan kamu-özel ortaklığı (KÖO) yatırımlarının finansman biçiminin kamu  maliyesine yasıma boyutları da mercek altındadır. Bu konuda tespit ve uyarılar IMF Raporu’nda ve doğrudan doğruya mega-projeleri hedef gösteren 7 Haziran tarihli bir Financial Times makalesinde yer alıyor.

Döviz kurları dalgalanmaya bırakılacak; ekonomi yeni bir dengeye ulaşacaktır. Bu “yeni denge”nin, Türkiye ekonomisinin 2018’in son çeyreğini ve 2009’un tümünü kapsayan bir küçülme süreci sonunda yerleşmesi beklenir. Artan işsizlik, düşen ücretler, zincirleme iflaslar doğal uzantılardır.

Bu uyum sürecinin bir IMF programı ile gerçekleşmesi yeğlenir. Küçülen ekonominin cari açığı eritmesi beklenir. O zaman programın çeşitli aşamalarına bağlanan IMF kredi dilimleri, ekonominin dış yükümlülüklerinin (banka alacaklarının) karşılanmasına tahsis edilir. Batık şirketlerin dış bankalara borçları da devletin borçlarına (IMF kredilerine) dönüşmüş olur.

Saray, bu tür bir programı Mart 2019 seçimlerinden önce sineye çeker mi? Direnme, hızlı sermaye çıkışlarını tetikleyecek; döviz borçlusu şirketler batacak; yerli bankaları sürükleyecek; finansal kriz hızla, sert boyutta patlak verecektir.
Saray, hükümete Mehmet Şimşek’i alırsa finans kapitale teslimiyet sinyali verilmiş olur. Geçici iyimserliğin kalıcı olması için IMF programı yararlıdır. O zaman finansal kriz içermeden küçülen bir ekonominin seçimlere yansıma riski göze alınmış olacaktır.
Belki de göze alınabilir. OHAL ortamı kayyum yönetimine devredilen belediye örnekleriyle doludur. İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin muhalefete geçmesi gibi bir “yamukluk” dahi, aynı yöntemlerle niçin düzeltilemesin? Finans sermayesi demokrasi tutkunu değildir.

Mega-projeler askıya alınacak mı? Müteahhit-inşaatçı sermayeyi ihya eden yatırımlar, düzenekler  frenlenebilecek mi? Türkiye gibi bir ekonominin yaratabileceği servet rantlarının, vurgun-avanta düzeninin sınırına gelindiği (“bu kadarına da şükür” denilerek) algılanacak mı? Sınırsız rant hırsı frenlenebilecek mi?
İslamcı faşizmin emperyalizme teslimiyeti kaçınılmazdır.

İşin özüne de gelelim: Patlak veren bunalım, emperyalizm-finans kapital-kapkaççı Türkiye burjuvazisi ve AKP iktidarının ittifakının ürünüdür. Faiz lobisi gibi sahte söylemler, ittifaktan kopma anlamına gelmez; işbirliği çeşitli biçimlerde devam edecektir.
Bu ittifakı teşhir etmeyen kriz çözümlemeleri yanlış kalır; onu temelden reddetmeyen ekonomik seçenekler ise emperyalizmin ekonomik tahakkümüne teslimiyettir; o kadar..

Korkut Boratav / SOL

29 Haziran 2018 Cuma

İslamcılar kazandı, Müslümanlar kaybetti - ÜNAL ÖZMEN

Cemaatlerin Erdoğan’a desteğini gazete ilanlarıyla duyurması Müslümanlar arasında derin tartışmalara yol açmadı. Bir kesim, onların bu açık ve resmi ilanını, sahip oldukları ayrıcalıkları kaybetme telaşına bağladı. Oysa konuyu asıl tartışması gereken, siyasal sorunların bedelinin siyasetçiye değil, ideolojisine fatura edildiğini (varsa) görebilen Müslümanlar olmalıydı.
Dünyevi talepleri karşılamada uhrevi amaçlara erişimdeki yöntemler kullanılmıyor:İslamcı iktidar, kuru fasulyeyi soğansız yiyemeyen insana “peygamberimiz ‘sarımsak, soğan, pırasa ve turp yiyen, mescidimize yaklaşmasın’ buyurmuştu” deyip işin içinden sıyrılamaz, soğanın kilosunu bir buçuk dolara çıkaran soğan borsası ile mücadele etmek, sofraya soğan koymak zorundadır. Aksi halde bedelini müsebbip olarak doğrudan islamın kendisi öder. Bunca din adamı, camisi ve cemaati ile Ortaçağ kiliselerinden daha düzenli gelire sahip bütçe desteği ile siyasetin ideolojisi olup siyasetin çözmekle mükellef olduğu sorunlardan kaçmanın, altında kalmanın bir bedeli olmalı.


Müslümanlar piyasayla içli dışlı oldukları ölçüde dinlerine olan inançlarını yitirdi. Şimdi cemaatleri onlara siyasetin değerlerini aşılıyor. Bu iyi bir şey mi, evet uzun vadede iyi. Biraz meşakkatli olacak olsa da din siyasallaştıkça uhreviyetini, gizemini, cazibesini yitirecektir. Bu denli yalanın, sahtekârlığın, rüşvetin, yolsuzluğun, adaletsizliğin dinin bekası, kafirin cefası için takiye olduğu söylenemeyeceğine göre varsa bir bedeli islamcılar ödeyecek, aradan çıkacaklardır.

Cemaatlerin Erdoğan’a destek ilanlarını siyaset açısından yorumlarsak, sanıldığından etkili olduklarını söyleyebiliriz. Cemaatlerin kendi ağlarını kullanmayıp medya ilanlarıyla destek açıklaması müritlerine değil, kültürlenme, şehirleşme ve sınıflaşma sürecinde sekülerleşerek AKP’den kopma aşamasına girmiş seçmen parçasını yerinde tutmaya yönelikti  (MHP’ye kayan yüzde 7’lik AKP seçmeninin bu kesim olduğunu söyleyebiliriz). Mesajlarıyla toplumu, geçmişte olduğu gibi temsil ettikleri cemaatin değerleri etrafında toplanmaya değil, kendilerinin toplumun arkasında sürüklenmeye hazır olduklarını duyurdular. Her ne kadar dinin siyaseti şekillendirdiği gibi algılansa da din, oyuna siyasetin kurallarıyla devam edeceğini söylemiş oldu.

Diyanet’in, cemaatlerin, kişisel otorite sahibi din adamlarının İslamiyeti Erdoğan’la tarif edip iktidarla iktisada bu denli bağımlı hale gelmesi artık tüm müslümanların sorunu. Fakat Erdoğan gücünü koruduğu sürece çekişme izlenimi verecek cemaatler arası bir tartışma beklemeyelim. Erdoğan sonrasına kadar “Allah’ın dinine” dönme çağırısı yapabilecek islamcılaşmamış bir dini otorite kalırsa eğer, hesaplaşmaya din iktidar ilişkisinden başlanacaktır.
Eskiden müslümanlar adına siyaset yapan dindar siyasetçiler vardı. Siyaseti dinle yaptıkları zaman laikler onları dini siyasete alet etmekle itham ederdi. Geldiğimiz noktada artık din olmadan siyaset yapılamıyor.  Gördüğünüz gibi hiçbir müslüman siyasetin dışında olmadığı gibi her laik biraz daha dinin içinde buluyor kendini.

Öteki dünya için bu dünyanın zevklerinden vazgeçmeyi göze alıp kendini Tanrı’nın ahlaki testine hazırlayan mütedeyyin müslüman görmek imkansız gibi bir şey artık.Tanrı ile iletişim kurmalarının önündeki engelleri kaldırma vaadiyle ortaya çıkan islamcılara, dünyalık sorunlarını da havale etmekle her Müslüman bir islamcı olup çıktı. Kutsal kitabın ahlak dışı saydığı davranışları anlatan ayetlerini okurken önüne diz çöktüğü rahlenin başında hıçkırıklarını duyduğum çocukluk komşum bile doksan dört yaşında islamcı olarak öldü geçenlerde.

Laiklerin dilini dinden beslemesi ayrı bir tartışma konusu. Bugünün egemen dilinden kurtulduklarında kazanma ihtimalleri yok değil. Bana göre son seçimin asıl kaybedeni, dünyevi çıkarları uğruna dinlerini siyasetin emrine sunanlara göz yuman Müslümanlardır ve dinlerini geri kazanma şansları hiç yoktur. Hıristiyanlık halkını kaybetmiş olsa da modernleşen toplumla kavgaya girişmeyerek; çevre, açlık, savaş gibi insani problemlere hatta kapitalizm eleştirisiyle gönlünde bir yerde sivil toplum örgütü gibi varlığını sürdürüyor. Korkarız Müslümanlık islamcılar yüzünden gönüllerdeki yerini de kaybedecek.

Ünal Özmen / BİRGÜN