Bir UNCTAD raporu - KORKUT BORATAV

UNCTAD: “Üçüncü Dünyacı”

“Kapitalizmin Altın Çağı”, yani 1945-1979 yılları…
Sosyalist sistem SSCB’nin dışına taşmış; dünya halklarının üçte birini kapsamıştır.
Kapitalizm ise, emekçi sınıfların ve “mazlum halklar”ın muhalefetini sistem-içinde tutabilmek için iki büyük alanda uzlaşmalar arıyor; buluyor.
Birincisi emek-sermaye karşıtlığını, bölüşümcü, refah devletine dayalı uzlaşmalar içinde yönetmek… İkincisi ise, emperyalizmin hegemonyaya, sömürüye, siyasi-ekonomik eşitsizliğe dayanan yapısını, Üçüncü Dünya ile pazarlıklar yoluyla hafifletmek, aşındırmak…
Bu iki pazarlık ve  uzlaşma alanı, uluslararası örgütlenmelere de yol açtı.
Birincisi ILO kısaltmasıyla bilinen Uluslararası Çalışma Örgütü’dür. İşçi, işveren ve devlet sacayağı üzerinde kurumsallaşmıştır; kuruluşu 1919’a uzanır, ama 1945 sonrasında “gençleşir”; zaman zaman emeğin uluslararası ortamdaki sözcülüğünü (“uzlaşmacı” söylem içinde)  üstlenir.
 İkincisi ise, 1964’te kurulan UNCTAD’dır. Tam karşılığı Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı’dır. Adından da anlaşılacağı kalkınma (yani “azgelişmişlik”) sorunları zerinde odaklanmıştır.
İlk Genel Sekreteri, Latin Amerika “bağımlılık okulu”nun önde gelen temsilcisi Raul Prebisch’tir. Üçüncü Dünya’nın uluslararası ortamdaki sözcülüğünü fiilen üstlenmeyi hedeflemiştir.

UNCTAD, “Altın Çağ” yıllarında Üçüncü Dünya ile Batı devletleri arasındaki “yeni uluslararası ekonomik düzen” müzakerelerine ev sahipliği de etmiştir. Sonraki yıllarda işlevleri araştırma ve danışma ile sınırlanmıştır. Her yıl yayımladığı Ticaret ve Kalkınma Raporu (Trade and Development Report) önem taşır.
Kuruluşuna damgasını vuran “Üçüncü Dünyacı”  ideoloji, değişen koşullara rağmen bu raporlarda hâlâ korunur.
IMF ve Dünya Bankası  raporlarının “soldan karşıtı” olarak görülmelidir.  
Eylül’de yayımlanan 2017 Ticaret ve Kalkınma Raporu’nda dünya ekonomisinin kimi güncel sorunlarını, finansallaşma ve rantiye kapitalizmi başlıkları altında inceleyen V. ve VI. bölümlerini gözden geçirmek istiyorum.

Finansallaşmanın Günahları
UNCTAD Raporu finansallaşmayı, “finansal piyasaların hacim ve etki olarak büyümesi” olarak anlıyor (Bölüm V, s.94). Ülkelerin finansallaşma derecesi de, (a) bankaların toplam varlıkları; (b) uluslararası yatırım pozisyonunun kalemleri; (c) en büyük altı bankanın toplam varlıkları, milli gelirlere oranlanarak  karşılaştırılıyor (ss.97-98).

Batı ekonomilerinde 1975-2015 yılları arasında finansallaşma belirgin boyutlarda artmıştır. Bu göstergeler, 2008-2009 krizinde biraz gerilemiş; sonra yeniden yükselmeye başlamıştır.
Türkiye dahil dokuz çevre ekonomisinin göstergeleri ise 1990-2015 için veriliyor. Finansallaşma derecesi bakımından Batı ekonomileri açık farkla öndedir.

Türkiye’ye biraz daha yakından bakalım: Tüm bankaların ve en büyük altı bankanın göreli büyüklükleri bakımından Türkiye’nin finansallaşması, dokuz ülkenin ortalamaları civarındadır. Ülkemizin diğerlerine göre  “finansal çarpıklığı”,  dış varlıkları ile dış yükümlülüklerini karşılaştıran uluslararası yatırım pozisyonu içinde ortaya çıkıyor. Türkiye’nin net pozisyonu “eksi” (negatif) değer taşıyor. Çin ve Rusya hariç diğer çevre ülkelerinde de durum böyledir; yani dış varlıklar, dış yükümlülüklerin altındadır; ancak onlarda  bu makas zaman içinde açılmamıştır. Türkiye’de ise bu kritik makas hızla açılmıştır. Net pozisyonun milli gelire oranı da son on yılda (“eksi” değerler olarak) yüzde 27’den (Eylül 2017’de) yüzde 55’e yükselmiştir.

UNCTAD Raporu, son 25 yılda dünya ekonomisindeki finansallaşmayı “hayırlı bir gelişme” olarak görmüyor; şu aşamaları betimliyor (ss.98-100):
Küreselleşme ücretler bastırılarak başladı. Toplam talep böylece kısıtlandı; âtıl kapasiteler oluştu.
Sermaye sınıfları, yeni kâr alanlarını finansallaşmada aramaya başladı; spekülatif alanlarda finansal rantlar oluşturuldu. Bunların tırmanması, üretken sektörlerdeki kâr oranlarını aşındırdı. Geçmişten gelen finansal denetim, düzenleme  önlemleri yetersiz kaldı; kimileri kaldırıldı. Finansallaşma ve spekülatif kazanç arayışları ulusal sınırların dışına taştı; çevre ekonomileri de önemli konumlara yerleşti.

Artan kırılganlıklar, 2007-2008 finansal kriziyle sonuçlandı. Kriz arifesi, gelir eşitsizliklerinin tırmandığı, yoksul katmanların gelir kayıplarını aşırı borçlanarak telafi ettikleri bir dönemdir. Kriz yönetimleri ise, para politikasına havale edildi. Büyük bankalara,  alacakların ödenmesine öncelik verildi.  Krizin maliyeti, kamu sektörü ile emekçi sınıflara yüklendi.

Rapor, böylece, finansallaşmanın günahlarını belirlemiş oluyor: Ekonomilerin durgunlaşmasına katkı yapan, finansal krizlere yol açan yapısal dönüşümler; bölüşüm ilişkilerinde eşitsizliklerin artması, ücret paylarının aşınması…

Rantiye Kapitalizmi Eleştirisi
UNCTAD Raporu’nda Bölüm VI, spekülatif finansal “rantlar” eleştirisini, finansal sistemin dışına taşıyor: Çağdaş kapitalizm, tüm sektörleri kapsayan bir rantiyeleşme eğilimi içindedir.
Rapor, “rantları”, “yenilikçi teşebbüsten veya emeğin verimli kullanımından değil; doğrudan doğruya varlıkların mülkiyet ve denetiminden türetilen gelirler” olarak tanımlıyor. Bu anlayış, açıkça. Keynes’in “finansal rantiye, sadece sermayenin kıtlığı nedeniyle faiz elde eden işlevsiz yatırımcıdır”  tanımıyla akrabadır. Ancak, Rapor,  olguyu, finans-dışı kesimlerde arıyor; belirliyor; ölçüyor (Bölüm VI, s.119 vd.).

UNCTAD Raporu, 56 ülkenin finans-dışı şirket bilançolarından hareketle, “rantları” içerdiği kabul edilen “süper-kârları” hesaplamıştır. Hesaplama yönteminde belirsizlikler vardır. Sonuçlara bakılırsa, toplam kârların içinde rantların (“süper-kârların”) payı, 1995-2000 arasında yüzde 4 iken, 2009-2015 döneminde yüzde 23’e çıkmış. Şirketler büyüdükçe rantların payı artmaktadır.

Finans kesimi dışında kapitalizmi besleyen rantların oluşumunda,  yükselmesinde hangi uygulamalar belirleyici olmuştur?

Rapor, “bilgiyi yapay olarak kıtlaştıran” fikrî haklar ve patentler ile başlıyor. Bunları, “yağmacı” nitelemesi yakıştırılan özelleştirme ve şirket sübvansiyonları uygulamaları izliyor. Vergiden kaçınma yöntemleri sıralanıyor. Şirket yöneticilerinin rant oluşturma, el koyma örnekleri listeyi tamamlıyor.
“Rantlar”ı oluşturan, dolayısıyla “rantiye kapitalizmi”ne yol açan tüm bu uygulamaların kaynağında temel bir bozulma vardır: “Paranın siyasî güç elde etmek için kullanıldığı; siyasî gücün de para kazanmak için kullanıldığı bir kısır döngü vardır… Yetersiz düzenlemeler [şirketlerce]  zaptedilmekte; şirketlerin güçleri de giderek artmaktadır.” Rantiye kapitalizmi, ekonomik ve siyasî gücün   iç içe girmesi ile beslenir (s. 139).

UNCTAD Radikalliğinin Sınırları
UNCTAD, Birleşmiş Milletler (BM) topluluğu içinde yer alan bir örgüttür. BM üyelerinin katkılarıyla varlığını sürdürür. Kuruluşunda rol oynayan dünya görüşü, kısmen ana sözleşmesine, kısmen de sonraki çalışmalarına  damga vurmuştur. Bu çizginin, “küreselleşmeci” DB/IMF’ye göre “Üçüncü Dünyacı, kalkınmacı, göreli olarak solda” yer aldığına da yukarıda değindim.

Ne var ki, BM belgelerinde “solculuk”, yazılı olmayan  kurallarla sınırlanmıştır. Terminolojik, kavramsal kısıtlar vardır. Emperyalizm, burjuvazi, sömürü, kapitalist devlet  kavramları kullanılmaz. Sınıf mücadelesi söyleminden uzak durulur. Sınıfsal  içeriğiyle sermaye kavramı yerine, şirketler, seçkinler, “üst gelir dilimleri” ifadeleri yeğlenir.

Ancak olgular, kavramlardan bağımsız olarak vardır. Bunların incelenmesinden kaçınılamaz. Rapor yazarları bu işi üstlenince, sorunları, araştırma gündemini, bulgularını örnek verdiğim tarafsız terminoloji ve söylem ile ifade etmeye çalışırlar.

UNCTAD’ın 2017 Ticaret ve Kalkınma Raporu da aynı özellikleri taşıyor. Rapor’un redaksiyon kurulunda Marksist iktisatçıların da adları yer alıyor. Özetlediğim  Bölüm V ve Bölüm VI, kapitalizmin çağdaş sorunlarını inceliyor. Bir BM belgesi yazarları olarak incelemeyi, yukarıda örnek verdiğim Marksist (veya bağlantılı) kavramlarla değil, finansallaşma ve rantiye kapitalizmi terimleri ile sürdürüyorlar.

Rantiye kapitalizmi incelemesi, bu açıdan önem taşıyor. Dünya Bankası’nın ve burjuva iktisadının, Üçüncü Dünya’daki kalkınmacı, korumacı, planlamacı ulusal sanayileşme yönelişlerini çökertmek amacıyla geliştirdikleri yolsuzluk söyleminin bir “soldan karşıtı”, UNCTAD Raporu’nun Bölüm VI’sıdır.

Neoliberal söylem, yolsuzluğu Üçüncü Dünya’ya özgü ve devlet politikalarından kaynaklanan bir bozulma olarak gösterir. UNCTAD yazarları ise, gelişmiş kapitalizmde “devleti zapteden güçlü şirketler” tarafından yaratılan bir rantiye kapitalizmini betimliyor. Böylece, “kapitalizmin  Altın Çağı” içinde, artık değerin sermaye grupları arasında paylaşımında tarafsızlığı sağlama amacıyla geliştirilen kuralların tasfiyesi anlatılmış oluyor.     Öncelikle dev finans kapital, sonra da en güçlü sermaye fraksiyonları, devlet aygıtını kullanarak, denetleyerek, giderek artan “süper-kârlar”, “rantlar” oluşturmakta; bunların yükü, önce emekçi sınıflara (ücretlere), sonra devlet hizmetlerine, üretken, yatırımcı sermayeye yüklenmektedir.

Sonuç, Bölüm I’de sergileniyor: Kapitalist dünya ekonomisinin giderek durgunlaşması ve bölüşüm ilişkilerinin sistematik olarak emek aleyhine seyretmesi …
Hayalperest Reformlar Listesi…
Birleşmiş Milletler belgelerinin çoğu, politika önerileri ile son bulur. 2017 Ticaret ve Kalkınma Raporu da bu geleneğe uyuyor ve Bölüm VII’de “ne yapmalı?” sorusu yanıtlanıyor. Bölümdeki öneriler listesi ne göz atalım:
Kamu maliyesinde kemer sıkmaya son vermek…
Sosyal ve çevre öncelikli kamu yatırımlarını artırmak…
Kamu gelirlerini artırmak: Bu, artan-oranlılığın (müterakkiliğin) yukarı çekildiği gelir, kurumlar vergileriyle; mülkiyet ve rantlar vergilenerek gerçekleşmelidir.
Finansal varlık sahiplerini dünya çapında izleyecek bir küresel kayıt sistemi geliştirmek… Bu, “vergi cennetleri”ne son verecek yasal düzenlemeleri de içermelidir.
Örgütlü emeğin dünya çapında güçlendirilmesi…
Finans sermayesinin hizaya getirilmesi, denetlenmesi; rantiye şirketlerin frenlenmesi: Bu çerçevede yeni bir uluslararası yatırım düzeni tasarlanmalı ve ikili ticaret / yatırım anlaşmalarına sızan fikrî haklarla, yatırımlarla  ilgili kısıtlamaların revizyonu hedeflenmelidir..
2017 Ticaret ve Kalkınma Raporu’nun çeşitli sayfalarında, “düzenleyici kuralların, devlet politikalarının ve kaynaklarının, vergilerin, çokulusluluğun  küçük bir seçkinler grubu, dev bankalar, güçlü şirketler, dar ve özel çıkar grupları tarafından zaptedilmesi” ifadeleri tekrarla ve ısrarla yer almaktadır (ss. 27, 95, 120, 122, 132, 137, 163-4).
Bunlara bakarsak Rapor yazarları, Bölüm VII’deki reform önerilerini latife olarak ve “okurlara göz kırparak” kaleme almış olmalıdır.

Rapor’un solcu yazarları, benzer olguları kendi imzalarıyla yorumlayıp yayımladıklarında, parazit dev sermayenin denetlediği kapitalist devletlerin, çürümüş kapitalizmi ayakta tutma işlevi dışında herhangi bir “reform” gündemini üstlenemeyeceğini de herhalde açıkça ortaya koyacaklardır.

Korkut Boratav / SOL

Soçi postmodern Yalta mı? - Nilgün Cerrahoğlu

Dünyayı büyük güçler arasında paylaştıran Yalta Konferansı’nın başkahramanı tahmin edilebileceği gibi vaktiyle Churchill olmuş…

II. Dünya Savaşı sonrasında “Doğu Avrupa benim. Akdeniz senin!” diye Eski Kıta’yı pay eden, dönemin ABD Başkanı Roosevelt ile Churchill ve Stalin, burada milyonların kaderini belirlemişler.
Churchill Stalin’e, “Haydi gel seninle küçük sorunlar için tepişmeyelim!” demiş ve cebinden bir kâğıt parçasını çıkartıp üzerine yüzdeler karalamış:
Sonra “Bak!” diye üstelemiş: “Burada Büyük Britanya İmparatorluğu ile Rusya’nın âli çıkarları söz konusu. Sen gel Romanya’da yüzde 90 nüfuz sahibi ol, ben de Yunanistan’ı alayım. Yugoslavya’yı da yüzde 50 yüzde 50 kırışalım.”
Yüzdelere şöyle bir göz atan Stalin kâğıdı akabinde tekrar cebine indiren Churchill’e iade etmiş.
Bu hikâyeyi, kurşuna dizilen son Çar
II. Nikola’nın yazlık sarayı diye bilinen Livadya’yı gezdiğimde anlatmışlardı. II. Dünya Savaşı’nı bitiren meşhur Yalta Konferansı’na ev sahipliği yapan sarayda, bu görüşmelerin yapıldığı masa hâlâ duruyordu.
Bu öyküyle beraber, “Yalta”nın şartlarının o dönemde artık pek zayıf ve hasta olan ABD Başkanı Roosevelt’e, Churchill ve Stalin tarafından adeta dikte edildiğini anlatmışlardı.
Yalta Konferansı’ndan üç ay sonra beyin kanaması geçirerek ölen Roosevelt’in, beyni sulandığı için bu koşulları tereddütsüz kabul ettiğini söylemişlerdi…
 

Odadaki fil ABD
Bugün de Suriye savaşı sonrası Ortadoğu düzeninin yeni şartları gene bir Karadeniz kenti olan Soçi’de şekilleniyor. Bu defa da koşulları ABD Başkanı’na Putin’in adeta dikte ettirdiği havası doğuyor.
Yalta-Soçi paralelliğini kuran ben değilim.
Benzetmeyi Moscow Times yapıyor...
Moscow Times’da çıkan 23 Kasım tarihli çok çarpıcı bir analiz, “Soçi zirvesini 1945’teki savaş sonrası Avrupa da nüfuz alanlarını paylaşan üçlü Yalta zirvesine” benzetiyor.
“Putin Türkiye ve İranlı liderlere ev sahipliği yaparken ABD’nin odadaki fil olduğunu” belirten gazete, diğer deyişle Soçi’deki bölüşümün gerçekte masadaki aktörlerle değil de, onlardan çok… varlığı odada güçlü bir biçimde hissedilen “ABD fili” ile gerçekleştiğini ima ediyor.
Moscow Times’a göre Putin ve Trump, Suriye’de esasen bir post-IŞİD mutabakatına varmış durumda.
Moskova’nın doğu ve güney Suriye de ABD’nin askeri varlığına müsamaha göstermesi karşılığında Washington da “Esad gitsin!” ısrarından vazgeçmiş görünüyor.
Mutabakatın esası bu.
Moscow Times, bu aranjmanın Suriye Demokratik Güçleri (SDG) ve ABD ordusunun kontrol ettiği Rakka’yı da içeren kuzeydoğu için de geçerli olduğunu yazıyor.
 
Kürt özerkliğine eşdeğer plan
“Rusya’nın garantisi ile bu alan” diyor gazete; “İran ve Esad’ın erişiminden uzak (off-limits) olacak. Ve (söz konusu bölge) Suriye’nin yeni anayasası kapsamında iktidar paylaşım planında yer alacak. Suriye Demokratik Güçleri’nin çoğu Kürt YPG’den oluştuğu için bu, Suriye’de bir tür Kürt özerkliği yaratmaya eşdeğer olacak.”
Moskova’nın bu plana yanaşmasının en başlıca sebebi “Kürt kartını” ABD’ye bırakmamak istemesi olarak görülüyor…
Moskova-Washington arasındaki mutabakatın diğer önemli boyutu, İran’ın Suriye içindeki etki alanının sınırlandırılmasını içeriyor.
ABD’nin kuzeydoğu ve güney Suriye’deki varlığı büyük oranda bir yandan da, İran’ı çevrelemek amaçlı.
“Rusya-Türkiye-İran üçlü zirvesinin verdiği ve ABD’nin tümüyle pas geçildiği görünümüne rağmen, Moskova ve Washington Suriye de gerçekte çok yakın plan bir işbirliği yapıyor olabilirler” diyor sonuçta Moscow Times (“Putin is Gunning for the Syrian Finish Line”)
Büyük devletler söz konusu olduğunda görüntüler alabildiğine yanıltıcı olabiliyor.
Trump’ı başkanlığa getiren seçimlere bizzat yoğun biçimde müdahil olduğu söylenen Putin’in, Ortadoğu’da şartları dikte ettiren şekilde böyle borusunu öttürmesine hiç şaşmamak lazım.

Nilgün Cerrahoğlu / CUMHURİYET

Yanlış hesap Soçi’den döndü - L. DOĞAN TILIÇ

Aslında dönüş epey önceden başlamıştı. Şam’da namaz peşinde koşan, Esad’a birkaç ay ömür biçen, Esad’la asla olmaz diyen, onu yaşatıp güçlendiren Rusya’yla uçağını düşürecek kadar kanlı bıçaklı olan, mezhep politikası yüzünden hem Bağdat hem Tahran’la sorunlar yaşayan ve bütün bunları da Suriye politikasında ete kemiğe büründüren Türkiye, o politikanın temel tezlerinden vazgeçti. Bir süredir gözlenen bu yönelim, Soçi dönüşü uçakta Erdoğan’ın gazetecilere söyledikleri ile iyice netleşti.

Bunu derken yeni bir şey söylemiş olmuyorum ama AKP iktidarı eski Suriye politikasını terk etti artık. İyi ki de etti. Keşke, şimdi girdiği yola en başta girseydi. Bu konuda çok sayıda öneri ve uyarı almasına karşın dinlememiş, illa da Esad’ı devirme peşinde koşarken, Esad’a karşı her unsuru destekten de geri durmamıştı.

Kuşkusuz izlenen politikanın bir muhasebesi yapılacaktır, ancak şimdi, girilen yolun ve eski çizgide ısrar etmemenin daha gerçekçi bir yaklaşım olduğunu belirtmekte yarar var.

Ortadoğu ve hemen sınırımızdaki ülkeler değişen dünya dengelerinin ve tek kutupluluktan çıkışın ateşiyle yanıyor, daha da yanacak. Keşke Türkiye, bu süreçte bölgedeki tüm aktörlerle “konuşabilen” bir ülke olarak kalabilseydi.

Gelinen noktada bunu sadece Rusya ve Putin yapabilirken, Türkiye’de geleneksel ittifaklarından uzaklaşıp yeni bir “pakt” içinde yer alıyor görüntüsü vermeye başladı:

Rusya-İran-Türkiye.
Oysa yola, ABD ve Batı ittifakıyla birlikte, Esad’ı yok etmek üzere çıkılmıştı. Şimdi, kendi toprakları üzerinde bir Kürt devleti kurulmasına izin vermeyeceğinden hareketle ve Putin’den “Esat da PYD/YPG’den rahatsız” teminatı alarak, ortak düşman PYD/YPG’ye karşı Şam’la birlikte hareket etme olanakları aranıyor.

Artık Erdoğan, Türkiye’nin PYD/YPG hassasiyetini paylaşmayan tarafın yola birlikte çıktığı ABD ve Batılı koalisyon olduğunu söylüyor!

Erdoğan’ın, “Dolaylı olarak aracılar üzerinden de olsa Esad’la iletişim kurmaya başladığımızı söyleyebilir miyiz?” sorusuna cevabı; “An itibarıyla o tür bir durum yok ortada”, ağzından çıkandan fazlasını söylüyor. Bu cevap, bugün değilse yarın o tür bir durum olabileceğinin ifadesi.
Ankara-Şam arasında ortak çalışma ihtimali ve Esad’ın geleceği hakkında söylenenler de yukarıdaki saptamayı pekiştiriyor. “Bu konuda bir şey olmaz türünden peşinen kestirip atma türünden bir anlayışın, bir yaklaşımın içinde olmamız çok da doğru olmaz. Siyasetin kapıları, malumunuz, son ana kadar her zaman açıktır” diyor Erdoğan. “Temel hedef, Suriye halkının tüm kesimleri nezdinde kabul görecek kalıcı ve muteber bir siyasi çözüm. Suriye’de artık kan akmasın, ülkenin toprak bütünlüğü korunsun istiyoruz. Yeni bir anayasayla, BM gözetiminde yapılacak demokratik, adil ve şeffaf seçimler, Suriye halkının kendi geleceklerini kendi hür iradeleriyle belirlemelerine imkân sağlayacaktır” diyor.

Bu ifadeler, Suriye’nin geleceğinde yeri yok denilen Esad’a artık yer verildiğinin kanıtı!
Ancak bundan sonrası da hiç kolay değil. Türkiye’nin “stratejik müttefiki” ABD “tek süper güç” pozisyonunu hızla yitirirken, kaçınılmaz gibi görünen sonuna engel olabilmek için tırnaklarını Ortadoğu’ya geçirdi. Suriye’den kendi ayaklarını sağlam basacağı bir bağımsız Kürt devleti çıkarmaya çabalayacak.

Ekonomik güce dayanmadan ne askeri ne de siyasi gücün etkin olması mümkün. Paul Kennedy, Büyük Güçlerin Yükselişleri ve Çöküşleri kitabında, “modern ulusların küresel egemenliği kullanma ve sürdürme becerisi, sonuçta üretim kapasitelerine dayanır” der. 20. Yüzyıl’ın ikinci yarısında dünyanın en büyük ve en dinamik ekonomisine sahip olan ve 1950’de küresel GSMH’nin yüzde 27.3’üne sahip olan ABD’nin bu payı düzenli bir düşüşle bugün yüzde 20 civarına geldi. Karşısında hızla yükselen bir Çin var. (Martin Jacques, 2016, Çin Hükmettiğinde, Ankara: Akılçelen)
Bu durum ABD’yi askeri hamleleri açısından daha maceracı ve tehlikeli yapacak. Tam da IŞİD bitti derken, ABD’nin Suudi Arabistan ve İsrail’le ilişkileri üzerinden ve Suriye’de ayağını bastığı yerden, İran’ı hedef alan girişimlerde bulunma olasılığı dillendiriliyor. O nedenle, Türkiye gibi güçlerin adımlarını çok daha dikkatli atması gerek.

Bugün yanlış hesap Soçi’den dönse de, iktidarın dış politika adımlarını uzun vadeli küresel eğilimleri hesaplayarak stratejik olarak atmaktan çok günü kurtarmaya yönelik olarak attığını söylemek mümkün.

Bu da, bir yanlış hesaptan dönmenin yeni yanlış hesaplar yapmamanın garantisi olmadığı demek!

L. DOĞAN TILIÇ   / BİRGÜN

Biri Soçi’de biri Beyrut’ta - MUSTAFA K. ERDEMOL

Soçi’de onaylanan Suriye’nin egemenliği, yenilmezliğidir. Rusya ile İran bu gerçeği, Suriye’yi mahvedenler arasında bulunan AKP Genel Başkanı’nı da aralarına alarak duyurdular tüm dünyaya. Genel Başkan orada, tüm dünyaya Suriye’nin egemenliğini tanıyacağına/koruyacağına söz vermiştir, bir kez daha. Dolayısıyla başından beri mezhepçi duygularla yaklaştığı Suriye trajedisinde artık kaybetmiş bir aktördür. Astana, Cenevre ya da Soçi görüşmelerinde Suriye’de savaşan cihatçı gruplar üzerindeki etkisi nedeniyle yer alan, bu grupları denetlenmesi istenen bir ülke olmuştu Türkiye. Bu toplantılarda bulunmasının nedeni buydu.

Yandaş medyanın Türkiye’yi Suriye’de krizi bitiren ülkeler arasında göstermesi artık yüzsüzlükte son nokta. Suriye krizine Rusya ile İran’ın nokta koyduğunu dünya alem biliyor. Türkiye yaratılmasında büyük katkıda bulunduğu Suriye Krizi’nin en büyük kaybedenidir, lamı cimi yok.

Washington Post’un dünkü sayısında yer alan haber önemli. ABD’nin Suriye’nin kuzeyinde (Esad’ın Kürtlere bıraktığı yerlerdir buralar, malum) PYD eliyle bir otonom bölge oluşturmak istediğini yazdı gazete. Yapabilir mi yapamaz mı zaman gösterir, ancak buradan ABD’nin IKBY Lideri Barzani’ye Bağımsızlık Referandumu öncesi verdiği desteği daha sonra çekmesinin nedenini anlamamıza yarayacak ipuçları çıkarabiliriz. IKBY referandumunun başta Irak merkezi  hükümeti olmak üzere, Türkiye ile İran’ın tepkisini çekmesini dikkate almak zorunda kaldı ABD, Rusya etkisiyle de. Suriye’de Otonom Kürt Bölgesi oluşturma koşulları daha uygun. Böyle bir bölgeden rahatsız olacak tek ülke Türkiye, ABD de buna pek fazla aldıracak değil. Zaten başından beri PYD ile işbirliği yaptığını söylemiş bulunuyor. Burada bir otonom bölge görebiliriz yakında.

Yani Suriye’ye mezhepçi yaklaşımının bedelini ödeyen Türkiye ciddi bir kaybeden durumundadır.
Bölgenin diğer bir kaybedeni de Suudi Arabistan tabii ki.
Şu Lübnan Başbakanı Saad Hariri’nin istifa komedisi gerçekten akıllara seza bir durumdu. Riyad’a yaptığı bir ziyaret sırasında istifa ettiğini duyuran Lübnan Başbakanı, gerekçe olarak Hizbullah ile İran’ın, yaşamına yönelik “tehditlerini” ileri sürmüş, tam on beş gün boyunca da ülkesine dönmemişti. Hariri’nin Suudi Arabistan tarafından alıkonulduğu ileri sürülmüştü. Gerçekten de Hariri’den uzun süre ses seda çıkmamış, Başbakan istifa kararının(!) ardından tek bir kelime etmemişti. Araya Fransa’nın girmesiyle Paris’e giden, ardından da Lübnan’a geçen Hariri, Lübnan Meclisi’nde “sizlerle beraberim” diyerek istifasını geri aldı. Riyad’da ne olduğunu, Suudi Arabistan tarafından istifaya zorlanıp zorlanmadığını açıklayacak değil belki ama kendisi yerine kardeşi Baha’nın Başbakan olmasını istediği belli olan Suudi Arabistan’ın bu planının Fransa’nın “arabulucu” olmasıyla düştüğünü söylemek mümkün.

Genç Veliaht Prens Muhammed bin Selman’ın, “Uluslararası komplo”culuktaki ilk başarısızlığıdır bu. Lübnan’da istediği değişikliği gerçekleştiremedi. Lübnan’da etkili olduğunu sandığı güçler bu “operasyonu”nun arkasında durmadı. Uluslararası ortam da Lübnan’da kurulmuş olan dengenin bozulmasına izin vermedi. Bazı merkezlerde her zaman geçerli olan İran, Suriye, Hizbullah antipatisi bu kez işe yaramadı. Suriye’de altı yıldır sürdürülen emperyal kaynaklı savaşın, emperyal merkezlerin aleyhine yenilgiyle sonuçlanmak üzere oluşu Ortadoğu’daki dengeleri değiştirmek üzere. Bu değişimde Hizbullah’ın, İran’ın elbette Suriye’nin büyük katkısı var. Özellikle Lübnan’da istikrarın korunmasında, tüm güçler hemfikirdir bunda, Hizbullah çok etkili. Ülkedeki kırılgan yapının uzun zamandır korunmasında gayret gösterdiği biliniyor. Lübnan’daki her kesimden politik çevre bu konuda Hizbullah’ın hakkını teslim ediyor. O nedenle Suudi Arabistan’ın bu girişimi Lübnan’ın Hizbullah kaynaklı istikrar gerçeğine çarptı.

Suudi Arabistan’ın genç veliahtı MBS, önceki yöneticilerin Suudi Arabistan’ı ülke dışı operasyonlarda “batağa” soktukları gerekçesiyle eleştirip, ekonomik gerekçeleri de ileri sürerek tasfiye etmeye başladı bilindiği gibi. Hızlı çıkış yapmasına rağmen kendisi de Lübnan gibi çok denklemli, çok kırılgan bir ülkede gerçekleştirmeye çalıştığı “komplo”da kelimenin tam anlamıyla çuvalladı.

AKP Genel Başkanı ile Veliaht Prens yenilgide ortaklar, görüldüğü gibi.

MUSTAFA K. ERDEMOL / BİRGÜN

IŞİD’in tarikat kardeşliği - ERK ACARER

Elazığ’da 2016 yılında IŞİD’in şehir yapılanması hangi cemaatin ileri gelenleri ile buluştu?
Ankara katliamının 6. duruşmasının iki oturumu geride kaldı. Değişen bir şey yok. 102 kişinin öldüğü 2 canlı bomba eyleminin göz göre geldiği biliniyor. Ancak buna rağmen soruşturma derinleştirilmiyor. Olayda ihmali olan kamu görevlilerinin yargılanmasına izin verilmiyor. Dava öncesinde ortaya çıkan belgeler, bir kez daha ‘7 Haziran-1 Kasım 2015’ sürecindeki katliamları örgütleyenlerin, 2012 yılından beri teknik takipte olduğunu gösteriyor.
Belgelerden biri Evrensel’de yayınlandı. Katliamı planlayıcılarından Edremit Türe’nin el Kaide üyeliğinden bu yana emniyetin takibinde olmasına rağmen hakkında işlem yapılmadığını ortaya koydu.

Diğer belge, tarafımızca BirGün’de yayınlandı. Buna göre Adıyaman’da, ‘Suruç’tan, 2 ay, ‘10 Ekim’den 5 ay önce katliamların planlayıcı ve bombacılarının dinlemiş oldukları anlaşıldı. Teknik takibe takılanlar önemli isimlerdi. Biri Adıyaman’daki İslam Çay Ocağı’nda bombacı yetiştiren ve ildeki IŞİD yapılanmasını kuran Mustafa Dokumacılar’dı. Diğeri Ankara’daki iki canlı bombadan biri olan Yunus Emre Alagöz.

Siyaset-cemaat-bağlar
Türkiye’deki el yakan dosyalardan biri ‘yolsuzluk’ soruşturmaları ise diğeri IŞİD ile ilişkilerdir. Devlet, bir yandan bu dosyalar üzerinden gözdağı verirken, diğer yandan ‘benimle ilişkisi yok’ refleksiyle hareket ediyor. Buna mecbur. Cumhurbaşkanı Erdoğan, ‘IŞİD ile en çok Türkiye’nin mücadele ettiğini’ söylüyor. Oysa ‘ne ülke sınırları içinde ne de dışında’ alanda görüp, belgelerle teyit ettiklerimiz, bu ifadelerle uyumlu değil. Tekrar etmekte fayda var. IŞİD her şeyden önce bir zihniyet. Şeriat ve Selefilik kavramlarını birbirinden ayırmak zor. 16 yıllık AKP iktidarı tarafından yaşam felsefesi haline getirilen gericilik ve siyasal İslam’ın birleşiminde söz konusu kavramların filizlenip, yeşermesi ise kolay oldu. Tarikatlar desteklendi. Devlet kademelerine dolduruldu. Özellikle 15 Temmuz’un ardından durum fiili olarak bile gözümüzün içine sokuldu.

Bir canlı bomba şüphelisini daha serbest bırakmışlar
Peki, o tarikatlar kimlerle işbirliği yaptı? Belgelerden okuyalım. Elazığ 2. Ağır Ceza Mahkemesi’nin hazırladığı 5 klasörden oluşan iddianame, şehirdeki yapılanmanın, katliam örgütleyicisi Antep ve bombacı yetiştirme birimi Adıyaman hücresiyle et ve tırnak gibi olduğunu gösteriyor. Elazığ yapılanmasının faaliyetleri yakından takip ediliyor. Seçilen emirler bile biliniyor. Yapılan piknikler izleniyor. Hücrenin önemli isimlerinden Fırat İnanlı isimli şahsın, ‘canlı bomba’ olacağı değerlendiriliyor.
Şüphelinin savunmasında ise bir skandal ortaya çıkıyor. İnanlı şunları anlatıyor: “1994’te Karakoçan’da doğdum. 8 Mart 2016’da ve yaklaşık bir hafta önce DEAŞ üyeliğim olduğu ve bombalı eylem yapacağım için şikâyet olduğundan gözaltına alındım. 5 gün Karakoçan ilçe emniyet müdürlüğünde kaldım. Savcıya ifade verdim ve beni serbest bıraktı.”

Bayuncuk Grubu’na duyulan sevgi
İnanlı, İstanbul’da el Kaide’ye yönelik operasyonda Ebu Hanzala Kod Halis Bayuncuk grubu içerisinde faaliyet gösteren Ebu Ubeyde kod adlı İlyas Aydın’ı kast ederek onu sevdiğini, ondan cemaatin içinde sevilen hoca diye bahsedildiğini beyan ederken ‘canlı bombalara’ da karşı olmadığını ifade ediyor. O klasördeki tapelerde geçenler özetle şöyle:
“Fırat İnanlı: Ebu Ubey’deyi önek veriyorum. Seviyorum. Mal olmuş biri. Ben sevdim, tarikatta da cemaatte de çok insan seviyor.
X-Bay: Seni yarın canlı bomba yapar patlatırlar.
Fırat İnanlı: Yok ben öyle bir şey düşünmüyorum.
X-Bay: Yarın bir gün sana derler ki canlı bomba olman gerekir derler sen canlı bomba da olursun.
Fırat İnanlı: Yok benim öyle bir düşüncem yok, karşı da değilim…”

Bu ne yaman çelişki
Canlı bomba şüphelisi İnanlı, “Tevhid fikrini benimsiyoruz, tebliğci, yararlanıyoruz” dediği Ebu Hanzala tutuklu. Bu konuda daha önce yazdıklarımızla tutarlı ifadeleri ekleyelim. Hanzala katliamlarla fiziki olarak ilişkilendirilemez. Ancak IŞİD Türkiye altyapısına fikri bir zemin sağladığı açık.
Şimdi bir çelişkiye bakalım. Hanzala tutuklu, iddianamelere giren kitapları IŞİD’e delil sayılıyor ancak grubu aktif. Hem de Van’da televizyon programı yapıp, ‘Halka oy kullanmak şirk değil midir?’ sorusunu soracak, ‘Çekirdek Tevhid’ adlı medreseler kurup çocukları eğitecek kadar!

Hepsi birbiriyle ilişkili
İddianameden devam edip başka tarikatlara geçelim. Bunlardan biri Furkan Vakfı. Elazığ iddianamesinde çokça geçiyor. Savcı tarafından sık sık soruluyor. Elazığ yapılanmasına bağlı kişilerden Sinan Uçarel şu bilgileri veriyor: “… Toplantılarda genelde tağut konularını iştirak ediyorduk. Bünyemin Çelğin’ın bu konularla ilgili daha fazla bilgisi vardı. Çünkü kendisi Furkan Vakfı’nda uzun süre kaldığı için ayetlere daha hâkimdi…”

IŞİD ve Nakşibendi buluşması
‘Daha önemli cemaatler’ de var. Elazığ iddianamesinden, IŞİD’in çay ocaklarında örgütlenmeye ne denli meraklı olduğunun yanı sıra oralarda kimlerle mutabakat kurmaya çalıştıklarını da anlıyoruz. Bu cemaatler ise devlet içinde yuvalanıyor ve kendilerine sempatiyle bakılıyor. Faaliyetler geçen yıla ait. İşte iddianamedeki o satırlar: “13/06/2016 tarihinde şüpheliler Erkan Çelğin, Emin Özgen, Şükrü Uçarel ve Sinan Uçarel isimli şahısların örgütsel birlikteliği sağlamak ve IŞİD terör örgütüne sempati kazandırmak için çevresindeki şahıslarla bir araya geleceklerinin öğrenilmesi üzerine gerçekleştirilen fiziki takipte, şahısların, İzzetpaşa mahallesi, İzzetpaşa Camii arkasındaki Goncagül Çay Ocağı önünde Nakşibendi Tarikatının ileri gelenleri ile bir araya geldikleri görülmüştür…”
IŞİD’le ilişkiler konusu… Mahkeme salonlarında ve iddianamelerde sadece mağdurları değil devleti de tiye alan IŞİD’ciler. İş ne yazık ki burada! Elazığ iddianamesi şüphelilerinden biri Türkiye’nin Cumhurbaşkanı ile bile alay etmeye cüret edebiliyor. Bakın otomobilinde IŞİD amblemi olan Sinan Uçarel ne diyor: “IŞİD simgesinin bulunduğu araba benimdir. Ben bunu DEAŞ’ın simgesi olarak paylaşmadım. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın da yüzüğünde aynı amblem vardır. O halde kendisi de DEAŞ’lıdır…”
Bu alçakça sözler ve şımartılmışlık… Görmezden gelinenlerin bedeli. Bugün Türkiye’de 550 avukat tutuklu, cezaevindeki IŞİD’ci sayısı bu sayıdan az. Cesaret buralardan geliyor.

Erk Acarer / BİRGÜN

ROK vs: Toplumun üstüne kusmak! - Ayşenur Arslan

Aslında Rasim Ozan Kütahyalı ve eşi üzerinden son 10 yılda medyada yaşananları anlatmak istiyorum.
Ama onlara gelmeden önce, içimi sızlatan birkaç notu paylaşmalıyım. Özellikle de bir ismi. Mehmet Y. Yılmaz’ı.
1980’lerin başlarından, Nokta Dergisi günlerinden beri tanırım Mehmet’i. Çizgisini neredeyse hiç bozmadan, gazetecilik kimliğini / aklını / sorularını bırakmadan... Yanı sıra sakin bir üslupla yürüdü, yükseldi. Doğan Grubu’nda önemli yerlere geldi.
Son iki yıldır, özellikle 2016 Referandumu sonrasında iktidarın hedef tahtasına oturtuldu. Mehmet Ali Yalçındağ ile Berat Albayrak arasındaki görüşmelerde, e posta mesajlarında adı “gitmesi gerekenlerin başında” zikredildi. Mesajlar sızınca yalanlayan da olmadı.
Kaldı ki, Aydın Doğan ve Ahmet Hakan çemberindeki “gazeteciler” bunu açık açık konuşuyordu. Sadece zamanlama konusunda taktik belirlemeye çalışıyordu. Hiç kuşkuları olmasın, konuştukları da kısa süre sonra hepimizin / herkesin kulağına geliyordu.

Sonuçta olan oldu. Mehmet Y. Yılmaz Hürriyet’in en önemli sayfasındaki köşesinde önce izne ayrıldı. “Kovuldu” iddialarını -tuhaf bir biçimde kızgınlıkla- yalanladı. Oysa, bir süre sonra gerçek ortaya çıktı. Evet Hürriyet’ten kovulmamıştı ama ana gazeteden hafta sonu ekine “sürülmüştü”.
Bu sürgünü kabul etmek zorunda mıydı? Bilmiyorum. Şeyma Subaşı için yazmak... Ya da “dişiliğini kullanan kadın” üzerine kalem oynatmak… “Doğru erkek” tarifleri aramak... Değer miydi acaba?

•••

Sahiden, mesleğini / hayat biçimini “gazetecilik” diye tanımlayan birisi için “değer” nedir? Eğer para ise... Yani dünyayı dilediği gibi gezebilmek, İstanbul’da şık evlerde oturmak... Şoförlü arabalara binmek... Kredi kartlarının limitini dert etmemek... İse...
O değeri elde edebilmek için “sınır” nedir, ne olmalıdır?
Bu son sorular aslında pek çok kişi için sorulup yanıtlanabilir. Doğan Grubu’nda “ayakta kalabilenlere” bakıp tahmin yürütmek mümkün.
Hiç kuşkusuz Mehmet Y. Yılmaz’ı, Doğan Grubu’nda “ayakta kalanlar” ile bir tutmuyorum. Hele ROK gibi iktidar yanaşmalarıyla kıyaslamak aklıma bile gelmez.
Sonuncuların elde ettikleri her ne olursa olsun, ödedikleri bedelin tarifi yok zira.
Onlar, zengin olabilmek için en kirli yöntemlerle kullanılmayı göze aldılar. Ellerine tutuşturulan sahte belgelerle meslektaşlarını hapse gönderdiler. Hem de zafer çığlıkları ata ata...
Gülen tarafından kullanıldılar. Erdoğan tarafından kullanıldılar. Ortaklaşa kullanıldılar. Masumların canlarını yaktılar. TV ekranlarından hedef gösterip hükümler biçtiler.
Yapabildikleri de zaten bundan ibaretti.
Mesleki / entelektüel açıdan deniz seviyesinin altında olanlar hedeflerine ancak böyle ulaşabilirdi. Ulaşmak için de ancak böyle kullanılabilirdi. Zekeriya Öz gibilerin “gönderdiği” kirli kumpas belgelerini milyonların suratına sallamaktan başka söyleyebilecekleri iki kelime yoktu ki!
FETÖ kumpasları tarihinin simgesel çifti Nagehan Alçı ve Rasim Ozan Kütahyalı o işi doğrusu çok iyi yaptı.
ROK’un, kumpasın merkezi TARAF gazetesinde parlatılıp iktidarın ana karargâhı SABAH Grubu’na transferi de zaten başarısının ödülüydü.
Nagehan Alçı ise, malum, ekranları parselleye parselleye yükseldi. İkiz kızlarının adının bizzat RTE tarafından konmasına varan bir yakınlığa mazhar oldu. Güç odağının yanı başında her bakımdan güç topladı.
Onca yıl medyada çalışmışlığıma rağmen bunun parasal karşılığını doğrusu kestiremiyorum. Ancak, 30’lu yaşlarının sonlarında 6-7 milyon dolar olduğu söylenen yalı alabilecek kadar bir para olduğu açık.
O paranın “biriktirilmediği” de açık. Gitmişler, Bank Asya’dan kredi alıvermişler. Hem de iktidar ile Gülen arasındaki kavganın açığa çıkmaya başladığı sıralarda. 17-25 Aralık depremine aylar kala.
•••
Rasim Ozan Kütahyalı, aşağıdaki satırları da SABAH’ta işte o sıralarda yazmış. “Muhterem Hocam” diye seslendiği Fethullah Gülen’in kavgayı büyütmemesine ricacı olmuş. Tabii, kim bilir kimin talimatıyla:
“Muhterem Hocam siz de çok iyi biliyorsunuz ki bu meselenin özü şu an konuşulan kamuflaj konular değildir. AK Parti hükümeti ile sizin manevi önderliğinizdeki Hizmet Hareketi’nin esas problemi devlet meselesine ilişkindir. Sizin kesin ve net tek bir konuşmanızla bu mesele çözülebilir. Hizmet Erlerinin devlet kademelerinde görev alması anaların ak sütü gibi haklarıdır. ‘Cemaat devlete sızıyor, Cemaat devleti ele geçiriyor’ diyen Ergenekonculara karşı cansiperane ve en etkili savaşanlardan biri ben oldum Hocam. Bunu siz de çok iyi biliyorsunuz. Yangın yerine dönmüş bu ortamda bile yine söylüyorum: Hizmet mensupları devlete sızmaz, devlete girer ve istediği her pozisyonda çalışır. 2007-12 arası bu millet bu vesayetçi düzene karşı Recep Tayyip Erdoğan’ın siyasi liderliğinde ayaklandı ve bu düzeni yıktı. Şüphesiz bu haklı isyanda Hizmet Erlerinin çok büyük payı var. Sizin manevi önderliğinizin önemi çok büyük. Muhterem Hocam dün yayınlanan konuşmanızda siz de bu meselenin geldiği korkunç vaziyetten rahatsızlığınızı belirttiniz. Çok haklısınız. Şu an her gün daha da büyüyen bu yangını bir hamlesiyle söndürebilecek kudrette tek ama tek kişi var: O da sizsiniz Hocam.”
Türkiye’de yaşananları ve yanaşma medyanın bu konudaki “hizmetini” daha iyi ne anlatır, bilmiyorum. Cumhuriyet gazetesine yönelik “yeni kumpas” ile apaçık bir haksızlıkla içerde yatan arkadaşlarımıza bakın… Ahmet Şık’ı hatırlayın... Çocuklarını Gülen Cemaati’ne yakın okullardan birinde okuttuğu için hayatı karartılan insanları düşünün...
Gülen ile ne kadar içli dışlı oldukları bizzat kendileri tarafından itiraf edilen... Milyonlarca dolar krediyi hop diye alıveren... Kim bilir daha neler elde eden genç bir çiftin; sonrasında da yine iktidar tarafından kullanılıp gücüne güç katması, mekanizmayı anlatmıyor mu!
Güçten nemalanmak için, o gücün işine gelenleri servis etmek yetiyor. Bunun için seviyeye falan gerek kalmıyor.
Öyle olunca da, arada kendi kendilerine çelme takıveriyorlar. Yanaşmalar da birdenbire ROK’un ağzının ne kadar bozuk olduğunu keşfediyor.
Oysa o kirli ağızlarla yıllar boyunca bu toplumun üzerine kustular. Edilebilecek en ağır hakaretleri çekinmeden sıraladılar. Ne RTE ne de yanaşmaları umursadı.
“Bedeli” birkaç iş kapısının kapatılmasından ibaret mi kalacak acaba. Öyle mi olmalı!

Ayşenur Arslan   / BİRGÜN

Sevgili Öğretmenim... - RIFAT OKÇABOL

Yine bir 24 Kasım Öğretmenler Günü’nü yaşıyoruz. Her alanda gericiliğin yaygınlaştığı, akıl-almaz derecede gerici olan yeni müfredatın çocuklarımıza ve topluma dayatıldığı bir ortamda, öğretmenlik ve öğretmenler günü, bir başka anlam kazanıyor.

Sevgili öğretmenim, senin de bildiğin gibi toplumlar yüzyıllar boyunca imamların/
papazların /
hahamların/
budistlerin/
keşişlerin/…, din adamlarının, öğretilerine bağlı kalmışlardır.
Yine bildiğin gibi, tarihsel süreçte, kimileri, diğerlerine göre daha meraklı ve sorgulayıcı olmuştur. Meraklarına ve sorgulamalarına, aklını, emeğini, gözlemlerini ve deneylerini katanların bir bölümü, insanı ve doğal olayları anlayıp denetlemeyi ve de toplumsal yaşamı kolaylaştıran bilgiler üretmeye başlamışlardır. Bu insanların ürettiği bilgiler sayesinde, günümüzün matematiği, fiziği, biyolojisi, coğrafyası, … ortaya çıkmıştır. Toplumlar, üretilen bu bilgilerin yaşamlarına katkısına tanık oldukça, bu bilgileri okullarda çocuklarına da aktarma gereksinimi duymuşlar ve bu bilgileri aktarma becerisine sahip olacak “öğretmen” dedikleri meslek insanını yetiştirmeye başlamışlardır.

Tarihsel süreçte din adamının işleviyle öğretmenin işlevi farklılaşmıştır. Din adamı kendi toplumunun geçmişe dönük yüzü olurken, öğretmen kendi toplumunun geleceğe dönük yüzü olmuştur. Din adamı, mensup olduğu dine göre, en erken 14 yüzyıl kadar ya da çok daha eski bir zamanda ortaya çıkmış inanç bilgisini aktarırken, öğretmen, tarihsel süreç içinde ne zaman ortaya çıktığı önemli olmayan ancak ortaya çıktıktan sonra sürekli olarak değişim ve gelişim göstermiş bilgileri aktarmaktadır. Din adamı, yüzyıllardır olduğu gibi yarın da aynı şeyleri öğretecekken, öğretmenin dün öğrettiği bugün değiştiği gibi, yarın ne öğreteceği, bugünden yarına gerçekleşecek bilimsel bulgularla belirlenmektedir.

Din adamı, kendisini dinleyenlerin 14 yüzyıl ya da daha eski yıllarda üretilmiş inanç değerlerine bağlı kalmasını ve yaşamlarını o değerlere göre sürdürmelerini isterken, öğretmen, öğrencilerinin gerçeği öğrenerek özgürleşmelerine yardımcı olmaktadır. Din adamı, inandıklarını kendisini dinleyenlere aktarırken, öğretmen, mesleğini inancından bağımsız olarak icra etmektedir. Din adamının anlattıkları kendi inancıyla ilgili olup tartışılamayan, eleştirilemeyen, denenemeyen ve değiştirilemeyen bilgileri içerirken, öğretmenin anlattıkları, inançlardan bağımsız ve insan üretimi olan, tartışılabilir, eleştirilebilir, denenebilir ve değişebilir bilgileri içermektedir. Din adamının öğretisi, yalnız onun inancındaki kişiler için geçerli olurken, öğretmenin öğretisi, her inanç sahibi için geçerli olduğu kadar ateistler için de geçerli olmaktadır.

Din adamı, ağırlıklı olarak kişiyi öbür dünyaya hazırlarken, öğretmen kişiyi bu dünyaya hazırlamaktadır. Din adamı, insanların kendisi gibi düşünmesini ve davranmasını isterken, öğretmen kişinin kendi bireysel yetenekleri yanında, içinde bulunduğu toplumu, doğayı ve dünyayı gerçekçi bir şekilde anlamasına yarayacak bilgiler edinerek ne düşüneceğine ve ne yapacağına kişinin kendisinin karar verebilmesine yardımcı olmaktadır.

Bu nedenlerle, 5 Ekimde dünyada ve 24 Kasımda da Türkiye’de öğretmenler günü olarak kutlanıyor. Yine bu nedenlerle,  “öğretmen” olanlar, “Öğretmenler gününüz kutlu olsun” denmesini, yerden göğe kadar hak ediyorlar.

Bu arada sevgili öğretmenim, senin de farkında olduğun gibi, din adamı din adamlığını ve öğretmen de öğretmenliğini bildiği sürece, toplumsal yaşamda inanç ve bilgi/bilim konusunda pek bir sorun çıkmadığı görülüyor. Din adamının öğretmenliğe ve de öğretmenin de din adamlığına soyunması durumunda işler karıştığı gözleniyor. Bu nedenle, normal koşullarda, en azından 24 Kasımlarda, öğretmenin “öğretmenliğini” irdelemesi gerekiyor.

Ancak önceki yıllarda muhafazakar öğrenci yetiştirmeye çabalayan iktidarın, 2012’den bu yana “dininin ve kininin davacısı olacak gençler” yetiştirmeyle tatmin olmadığı ve yeni müfredatla bir de cihatçı yetiştirmeye soyunduğu görülüyor. Bu durumda, öğretmenin, mesleğini ve sorumluluklarını her gün irdelemesi gereksinimi ortaya çıkıyor.

Öğretmenin “öğretmen” olamadığı takdirde çocuklarımıza ve ülkemize sahip çıkamayacağımızı görmek gerekiyor.

Rıfat Okçabol / SOL

Öğretmenler, aslanlar ve akbabalar - MİNE SÖĞÜT

“Değişik bambaşka bir öğretmen olacağım.
İçimdeki aslanlar bana güç verecek.
Gideceğim köydeki geriliği, yoksulluğu yere sereceğim.
Kahvede oturup oyuna dalmayacağım.
Köy çocuklarını kız-erkek ayırmadan okutacağım.
Halkı aydınlatacağım.”
Bunlar Fakir Baykurt’un neredeyse yetmiş yıl önce, mesleğine başlarken kendi kendine verdiği ve hayatı boyunca harfiyen yerine getirdiği büyük sözün cümleleri.

“Öncelikle hepinizden ailemden arkadaşlarımdan yakın dostlarımdan, böyle bir üzücü durumu yaşattığım için özür diliyorum.
Üzgünüm. Uzun zamandır mutsuzum. Mutlu nasıl olunur onu bile bilmiyorum aslında.
Hayatımın geri kalanını devam ettirmek için umudumu, ışığımı kaybettim.
Bu paradoksu kıramadım.
Başka bir sebep aramanıza gerek yok.
Kendi irademle, kararımla aranızdan ayrılıyorum.
Bu not yayınladıktan hemen sonra hayatımı sonlandırıyorum.”
Bunlar da ataması yapılmadığı için bunalıma giren ve birkaç ay önce evinde kendini asarak intihar eden genç öğretmen İsa Erdoğan’ın son sözleri. 

***
Bugün Öğretmenler Günü.
70 yıl öncenin öğretmenleriyle bugünün öğretmenleri arasında dağlar kadar fark var.
Artık onların içinde aslanlar, kaplanlar, yırtıcı kuşlar barınmıyor.
Çoğunun kafasının üzerinde akbabalar dolaşıyor.
Çocukların karşısına baştan yılgın çıkıyorlar ve sadece hayatta kalmaya çalışıyorlar.
İdeallerden beslenmiyor, umutsuzluktan ölüyorlar.
“Değişik” ya da “bambaşka” olmak genç öğretmenlerin şimdilerde kolay kurabileceği bir hayal değil.
Bir bıçak gibi enselerine dayalı duran tehditkâr sistem büyük hayallere geçit vermeyecek kadar gaddar ve tehlikeli.
Ülkedeki geriliği, yoksulluğu yere serecek güçleri olduğunun farkında değiller.
Aksine, hızla o geriliğin ve yoksulluğun bir parçasına dönüşmeyi kader bilmekteler.
Çocukları kız-erkek ayırmadan okutmak gibi bir idealin ne anlama geldiğini hissedemeyecek kadar “dindar”lar.
O yüzden öğretmenlerin içindeki aslanlar...
Daha en baştan ölü doğuyorlar.
Bugün Öğretmenler Günü...
Bugün Fakir Baykurt’u özleme günü...
Ülkenin çeşitli köşelerinde her şeye rağmen hâlâ onun gibi olmakta direnen bir avuç öğretmeni kutsama günü...
Bir de;
İdealist Çalıkuşu efsanesiyle başlayan...
Oradan, ömrü kısa ama etkisi derin Köy Enstitüleri ütopyasına uzanan...
Nihayetinde ataması bir türlü yapılmadığı için bunalıma girip intihar eden;
KHK ile işten atıldıktan sonra açlık grevine başlayıp ölüme yatan;
Hakkında soruşturma açılınca çocukları ve karısıyla ülkeden gizlice çıkmaya çalışırken ailesiyle birlikte boğulup ölen öğretmenlere varan korkunç hikâyenin yasını tutma günü.

MİNE SÖĞÜT/CUMHURİYET

‘Unutulan askeri öğrenciler’ - ÇİĞDEM TOKER

“Her kapı açıldığında, çıkacağız umuduyla yaşamaktan yorulduk.”
Okumaya niyetlendiğiniz satırlar; bir kamu ihalesi, garantili altyapı projesi, usulsüz dağıtılan vergilerimize dair değil.

Cezaevlerinden gelmiş; neredeyse hiçbiri kayıtsız kalınamayacak sorunların ağırlığıyla dolu mektuplardan birine ayrılıyor bugün bu köşe.
Dışarıda yaşıyor olmanın kaçınılmaz pratiğiyle, WhatsApp, e-mail, SMS mesajı gibi, tuşlardan cam ekranlara değil; el yazısıyla kâğıtlara yazılan dertlerin çoğu, ülkenin dertleri çünkü. 

***

İlyas Kurt, 15 Temmuz 2016 tarihinde askeri öğrenciydi. Kara Harp Okulu’nda temel askerlik eğitimine başlayalı sadece beş ay olmuştu.
FETÖ’nün planladığı kanlı darbe girişiminin yaşandığı gün, dersleri bitirdikten sonra arkadaşlarıyla çarşı iznine çıktı.
21.30’da döndüler. İçtima alındı, yat emriyle koğuşlarına çıktılar. Sonra uyandırıldılar. Okulun güvenliği kalmadığı gerekçesiyle “Güvenli bölgeye sevk ediliyorsunuz” denilerek Genelkurmay Başkanlığı Karargâhı’na götürüldüler.

***

Sincan T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu Müdürlüğü’nün “Görüldü” damgasını taşıyan mektup şöyle sürüyor:
“Karışıklığın farkına ilk vardığımız anda, polisle irtibata geçip kendi imkânlarımızla, darbeci hainlerin defalarca üzerimize silah doğrultmasına rağmen canımız pahasına orayı terk ettik. Yine polisin yönlendirmesiyle Polis Akademisi’ne gittik. Orada bize olaylara karışmadığımız, darbecilerin emrine uymadığımız için sorun yaşamayacağımız, hakkımızda işlem yapılmayacağı, ifadelerimizin alınıp okulumuza gönderileceğimiz söylendi. Ancak 150 kişi, mahkemeye çıkarılıp tutuklandık.”
İlyas Kurt 16 aydır tutuklu. Sadece o değil. Kara Harp Okulu’ndaki 156 öğrenciyle birlikte. Mektubunda bir de liste var. Kendileriyle benzer durumları yaşayan -yani olaylara karışmamış, silah kullanmamış- ve tahliye edilen askeri gruplara dair:
• İzmir Kara Harp Okulu’ndaki askeri öğrenciler, Isparta Eğirdir Komando Tugayı’nda dışarıya çıkarılan askeri öğrenciler, kısa bir soruşturmanın ardından serbest bırakıldı. Biz tutukluyuz.
• Ankara’ya paraşüt eğitimi için getirilen 142 Hava Harp Okulu öğrencisi, bizim gibi darbeci hain komutanlar tarafından kandırılarak Etimesgut’a gönderildi. Onlar 2017 Nisan ayında tahliye oldular. Biz tutukluyuz.
• O gece Genelkurmay Başkanlığı’na gelen 28. Mekanize Tugayı’nın uzman çavuşları tahliye oldu.
Biz tutukluyuz.
Peşinen “hain” damgası yiyip “anayasal düzeni yıkmaya teşebbüs” ile suçlanmaları nedeniyle, her gün ağlayarak kâbuslarla uyandıklarını yazıyor genç okurum.
Gelecek düşlerini kaybetmeleri bir yana; bir arkadaşlarının kanser olduğunu, iki arkadaşlarının cezaevinde anne ve babasını yitirdiği halde cenazelerine katılamadığını anlatıyor. Ailelerinin artık görüşlere gelemez olduğunu, maddi olanaksızlıklar nedeniyle pek çoğunun avukatı bile olmadığını da.
Bir, tek bir tane soru var mektupta: “Başımızdaki komutanlar darbeciyse, bizler ne yapabiliriz?”
Düşleri kararmış bu gençler, cezaevinde unutulmak istemiyor.

Çiğdem Toker /CUMHURİYET

Erdoğan fena sıkıştı ama... - ÖZGÜR ŞEN

Neredeyse tüm cephelerde sıkıştırılmış bir Erdoğan var karşımızda.

ABD ve genel olarak Batının baskısı malum zaten. Sarraf davasından, Türkiye'ye uygulanan gizli ve açık ekonomik yaptırımlara kadar pek çok başlıkta ABD, Almanya gibi ülkeler Tayyip Erdoğan'ın üzerine gidiyor.

Yalnızca bu baskıyla açıklanamayacak, ama bu baskının hızlandırdığı bir süreçte Rusya'yla yakınlaşan AKP liderinin Putin'le muhabbetinin de dostluğa dayanan samimi ve karşılıksız bir ilişki olduğunu düşünmüyor herhalde kimse. Pragmatik Putin, Erdoğan'ın elinin zayıf olduğunun farkında ve neredeyse her istediğini alıyor. Soçi'de can düşmanı Esad'la masaya oturmasına ramak kalan, hatta belki de dolaylı bir biçimde Esad'la masaya oturan, Suriye'deki Kürtlerin kaderi konusunda çaresizce Putin'in ağzının içine bakan Erdoğan, Batı'daki yağmurdan kaçarken, Rusya'da bir sığınak bulamıyor belli ki.

Üstelik, dünyanın en tecrübeli ve birikimli diplomasi kadrosuna sahip Rusya'nın Türkiye kapitalizminin yapısal sınırlarını, Batıya bağımlı bir ekonomik yapının kısa vadede dönüştürülmesinin imkansız olduğunu bilmediğini kimse düşünmüyor herhalde. AKP ve Türkiye'deki patronların bir süredir hareket alanlarının artması için attığı adımların nesnel temelinin herkes farkında ve Rusya, Erdoğan ve Türkiye'yle ilişkilerini bu gerçeğe göre düzenliyor zaten. Rusya, hesaplarını yarın Batı'dan kopacak bir Türkiye üzerine kurmuyor. Batı'dan kopamayacak, ama Batı'nın iktisadi ve siyasi baskısına karşı Rusya'ya muhtaç bir Türkiye, Putin için şimdilik yeterli.
Türkiyeli patronlar Rusya-Türkiye arasındaki ilişkinin dinamiklerini mutlaka okuyorlar. Okurken de Batıyla olan yapısal ve geleneksel bağların nereye kadar esneyebileceğini, bu manevraların yarattığı riskleri de hesaplıyorlar.

Batıyla Erdoğan'ın münasebetinin gerilimli gittiği, gerilimlerin sahici olduğu açık. Ancak yine de Türkiye'nin düzen içinde kalarak girdiği arayışların Batılı ülkelere somut olarak ne kaybettirdiği sorusunun yanıtı oldukça belirsiz. İktisadi rakamlar, Batılı tekellerin bu süreçte daha az kazanmadığını gösteriyor; ortaklıklar sürüyor, Batılı şirketlerin faaliyetleri engellenmiyor, Almanya başta olmak üzere Türkiye ekonomisinin bağımlı olduğu ülkelerin iktisadi çıkarlarına dokunulmuyor. Askeri alanda ortalık güllük gülistanlık olmasa da, Türkiye Batı'yı gerçek anlamda rahatsız edecek adımlar atmıyor, ABD'nin askeri varlığı azalmıyor veya üslerine dokunulmuyor, ABD operasyonlarına büyük ve kalıcı engeller çıkarılmıyor.

Siyasi tablo ise bunlara göre daha karışık, ama herkes siyasi alanda böylesi gerilimlerin yaşanmasını artık doğal karşılıyor. Dünya, Sovyetler Birliği'nin varlığında kapitalist kampın bir bütün olarak davranmak zorunda olduğu günlerden farklı bir dünya ve bu tip gerilimler aslında bugünün uluslararası düzensizliğine ve yine uluslararası alandaki kriz dinamikleriyle uyumlu yapısal ve doğal hareketler sayılmalı.

Bu koşullarda Türkiye ekonomisini iyi bilinen zayıflıklarını kullanarak ısıtan, Sarraf davası gibi bir kozu kullanan Batı, yalnızca Erdoğan'a değil, Türkiye'deki patronlara da mesaj gönderiyor. Esas olarak hâlâ Batıyla iş yapan patronlar, hacim ve kârların düşmesi ve düzenli yaptırımlarla karşı karşıya kalma tehlikesini ciddiye almak zorunda. Türkiye'nin sermayedarları gelen mesajları alıyorlar elbette...

Hem Batı, hem de Rusya tarafından sıkıştırılan, gittikçe ısınan bir ekonomik tablonun belirlediği böylesi zorluklarla karşı karşıya kalan AKP lideri Erdoğan'ın, bir arayış içinde dünyadan gelen mesajları değerlendiren Türkiye'deki patronlara, paranın efendilerine daha fazla yaklaşmaktan başka şansı yok. Belirsizlikler çözülmese de, patronlar bu zorunlu yaklaşmadan sonuna kadar faydalanacaktır.

AKP'nin patronlarla arasındaki mesafeyi kapatma gayreti farklı ihtimallere ve siyasi senaryolara kapı aralar. Ancak Türkiye'nin geleceği nasıl şekillenirse şekillensin, Erdoğan'ın kaderi ne olursa olsun, Türkiye'nin sermayedarları bu zorunluğu kullanacak ve oluşacak tablonun tüm maliyetini emekçi halka ödetmeye çalışacaktır.

Bu somut olarak, daha fazla insanın işinden olması ve işsizliğin artması, çalışma koşullarının bozulması ve sömürünün yoğunlaşması, ücretlerin gerilemesi ve yoksulluğun derinleşmesi, eğitim ve sağlık gibi kamu hizmetlerinin daha da bozulması anlamına gelir. Emekçi halka fatura böyle ödetilir.
Bugün bizler için önemli olan da tam olarak budur: Erdoğan'ın bu sıkışmadan kurtulup kurtulamayacağı değil, olaylar nasıl gelişirse gelişsin, Türkiye'nin altında ezildiği ağır koşulların maliyetinin geniş emekçi kesimlere ödetilecek olması. Türkiye'de sol böylesi bir tabloda ezilen ve sömürülen insanların sesi olmayı başarırsa, ülke siyasetinde ağırlığını artırabilir.

Özgür Şen /SOL

Soçi ve eriyen ‘Sünni cephe’ - Nilgün Cerrahoğlu

Cumhurbaşkanı Erdoğan Soçi zirvesine geçerken, Ortadoğu’daki son altı yılda yaşanan büyük savrulmaları düşündüm. 
 
Altı yıl önce Suriye savaşı başladığında, sözümona bir “Sünni cephe” kurulmuştu; RTE’den “Sünni muhalefeti” destekleyen “Sünni cephenin lideri” diye bahsediliyordu. 
 
Washington’u arkasına alan Sünni eksenin Riyad-Ankara ayağı hele el üstünde tutuluyor, Suudiler; Esad ve de İran’a karşı sürdürülen bu vekâlet savaşı için kesenin ağzını açmaktan çekinmiyordu.
Ortadoğu’daki gelişmeler yıllarca bu “Sünni cephe” merceğinden okundu. 

Galip belli, ya mağlup?
Bugün halbuki Türkiye, Washington’la kanlı bıçaklı. NATO ile tarihi kriz yaşanıyor. Yandaşlar “ABD ile savaşalım!” diyor. “Türkiye makas değiştiriyor; herkes hesabını ona göre yapsın, ona göre ayağını denk alsın!” ayarları veriyorlar. 
 
Gerçekten de Türkiye, sahada Esad’ı destekleyen Putin ve İran’ın yanında boy göstererek makas değiştiriyor. 
 
2015’te Ortadoğu oyununa yeniden güçlü şekilde dahil olan Rusya “havadan”, İran da milisleriyle karadan Esad’a arka çıktılar ve savaşı nihayete erdirdiler.
Soçi zirvesi öncesi aynı kentte can ciğer kuzu sarması kucaklaşan Esad’la Putin’in fotoğrafları; “Bu savaşın galibi biziz!”i ilan ediyordu. 
 
Galipler Esad, Putin ve Ruhani olduğuna göre, mağlup kim? 

“Sünni cephe” liderliğine oynadığı halde “cephe”yi de, “cephenin liderliğini” de yitiren Erdoğan’ı dünya, bir noktaya dek mağlup görüyor. 
 
Süratle “makas değiştirme” hızı ve Soçi’de masaya oturma kabiliyeti sayesinde RTE, zararı da mağlubiyeti de sınırlamış vaziyette. 
 
Suriye savaşına “Sünni cephe” ile giren Ankara, sonuçta savaştan Putin’le kol kola çıkıyor.
Beri yanda savaşın kesin bir mağlubu var. O da “Sünni cephe”nin baş mimarı Suudi Arabistan. 

Bir savaş biterken yenisi mi?
Suriye Savaşı ve bu savaşın sonucu olan IŞİD’ın bölgeden çekilmesiyle Suudi Arabistan ortada kaldı.
Ortadoğu’da kartların yeniden dağılımında Suudi Arabistan’ın bir çıkarı yok. Bilakis etki alanlarını İran’ın kontrolüne kaptırdı.
 
Sadece Suriye’de değil, 2015’ten beri boğazına dek saplandığı Yemen’de de durum böyle. Bu yüzden Suudi Arabistan’ın fabrika ayarları tamamen bozuldu. 
 
“En büyük bölgesel güç” olmak iddiasını sürdüren Riyad ısrarla, her şeye rağmen “yeni Ortadoğu”dan pay almak istiyor. Bu nedenle son olarak şimdi “Lübnan fay hattı”nı kurcalıyor. Bu da “Bir savaş -Suriye savaşı- sonuçlanırken, acaba yeni bir savaş -Lübnan vekâlet savaşı- mı başlıyor” sorusunun sorulmasına yol açıyor.
 
Suudi baskısıyla gizemli şekilde istifasını sunan, Riyad’da 2 hafta ev hapsinde tutulan, Macron’un aracılığıyla bırakılan ve nihayet “Lübnan’ın bağımsızlık günü”nde ülkesine dönen Hariri’nin maceraları bundan böyle en büyük merak konusu... 
 
Hariri ailesinin sponsoru Suudiler, Lübnan’daki piyonlarının; gene İran’ın bu ülkedeki piyonu Hizbullah’a karşı etkili olamadığından şikâyetçiler. Hariri üzerinden Lübnan’ın dengeleriyle oynayarak yeni bir Şii İran karşıtı Sünni cephe yaratmak arayışındalar. 
 
Velihat Muhammed bin Salman’ın günlerdir tozu dumana katması, ortalığı karıştırması bundan.
Bu yeni Sünni-Şii cepheleşmenin şansı ne var ki bir öncekinden daha da az.
Lübnan’ın “L’Orient-Le Jour” gazetesi; “Böyle bir cepheyi bölgede kim destekler” sorusunu sorduktan sonra özetle şunları ekliyor:
“Türkiye’nin ajandasında İran’a şu ara hiç cephe almak yok. Aynı şey diğer Sünni güç Mısır için geçerli. Kahire’nin önceliklerini de halihazırda 2018’deki başkanlık seçimleri, iç baskı ve terörle mücadele oluşturuyor.”
 
Suudi Arabistan “Sünni cephe”de bir başına kaldı!
 
Yanında sadece Tel Aviv ile Trump Amerikası var.
 
Bölgeye dışardan bakanlar, bu paylaşım savaşının -eski solcuların ağzıyla ifade etmek gerekirse- iki “emperyal blok” arasında geçtiğini belirtiyorlar: Bir yanda Suudi Arabistan, İsrail ve ABD; diğer yanda Türkiye, Rusya ve İran.
 
Nereden nereye değil mi?

Nilgün Cerrahoğlu / CUMHURİYET

Sen ‘emperyalizm’ diyemezsin! - ALİ SİRMEN

Bakıyorum, canım kardeşim bir süredir dilin değişti, ağzını açtın mı, emperyalizmden yakınmadan edemiyor, onu lanetlemeden geçemiyor, ona karşı herkesten destek istemeden duramıyorsun!
Bir toplumun, vatanını işgal etmiş emperyalizme karşı varoluş savaşını örgütleyen, onu peşine takıp zafere götüren evladı, komutanı için, emperyalizmin maşası bir damadın emriyle idam fetvası çıkaran şeyhülislamın adını okula veren ve sonra da doğan büyük tepkiler üzerine, ad silinince “Onun adı içimizden silenemez” diyen sen canım kardeşim!
Sen bize emperyalizmden söz etme!
Yıllarca yad eller için savaştıktan sonra, bu kez de elinde ne kalmışsa, onu da feda etmeyi göze alarak, vatanını kurtarmak için cepheye koşanı, emperyalizme teslim olmaya çağıran, isyan etmesi için bağıran, bu yolda fetvalar çıkaranları savunan sen canım kardeşim!
Sen bize emperyalizm deme!

“Kurtuluş savaşını keşke Yunanlılar kazansaydı” derken yüzü kızarmayan sen canım kardeşim!
Sen bizimle konuşurken ‘emperyalizm’i telaffuz etme!
Akranların, kardeşlerin, yurttaşların Amerikan 6. Filosu’nun askerlerine karşı çıkarken Conileri onlara karşı savunmak için herkesi seferber eden, Mehmet’i John için bıçaklatan, öldürten, kanlı pazarı düzenleyen, yöneten canım kardeşim!
Sen şimdi başın sıkışınca, bize Amerikan emperyalizminden yakınma! 

***

Amerikan emperyalizminin herhangi bir geçerli nedene dayanmadan, Birleşmiş Milletler kararı olmadan, din kardeşin komşu ülkenin topraklarını işgal etmek üzere, senin ülkenin topraklarını kullanmasında bir beis görmeyen, bunun için Meclis’inden karar çıkmasının çağrısını yapan, bu girişime destek çıkan sen canım kardeşim!
Sen şimdi, bize ABD’nin bölgedeki emperyalist tezgâhlarından şikâyete başlama!
Bölgedeki çirkin hesaplarına alet olmayan askerinin başına çuval geçiren Amerika’ya tepki gösterilsin, nota verilsin diyenleri alaya alıp, “Bu müzik mi? Ne notası!” diye dalga geçen canım kardeşim!
Sen bize Amerikan emperyalizminin oyunlarını anlatmaya kalkma!
Bölgedeki devletlerin toprak bütünlüklerini allak bullak edip tüm sınırların değişmesini öngören Amerikan emperyalizminin BOP’una Türkiye’nin eşbaşkan olmasını dileyen ve destekleyen sen canım kardeşim!
İşler ters tepince Amerikan emperyalizmden söz etmeni kınamaya kalkmanı eleştirdiğimiz için bize kızma!
Din kardeşin, Amerikan emperyalizminin toprak bütünlüğünü çiğnemeyi amaçladığı komşuna, silah ve savaşçı geçirilmesine aracı olan, sonra oyuna düşmanın olan savaşçıları soktuğunda, terör ile işbirliği yaptığını söyleyerek, emperyalizmi kınamaya kalkan sen canım kardeşim!
Sen bize dönüp de emperyalizme karşı türküler yakma! 

***

Sen “bakara - makara” deyip inançları bir yandan sömürürken, öte yandan da utanmadan alaya alarak paraları cukkalayan canım kardeşim!
Sen oyun ortaya çıkınca emperyalizm diye ağlama!
Sen geçmişinde, kurtuluş savaşında, yurttaşlarının bağımsızlaşma uğraşında, ayakta durma savaşımında, kendi ulusal güçlerinin değil, emperyalizmin yanında saf tutan, geçmişte seni emperyalizme bayrak açmaya çağıranı “saf” bulan canım kardeşim!
Sen bize emperyalizmden yakınma!
Çünkü inandırıcı olamıyorsun! Şimdi, bir zamanlar işbirliği yaptıklarına “emperyalizme karşı omuz omuza!” çağrına, hepimizi hemen kanacak kadar saf görerek, bir de adeta hakaret ediyorsun!
Sen canım kardeşim, sakın “emperyalizm” deme
Sen emperyalizm diyemezsin!
Hakkın yok!

Ali Sirmen -  CUMHURİYET

Bektaşi dergâhına dozer, “Kızılbaşların katli vacip”e ödül - TURAN ESER

Asırlar öncesiydi. Ecdatları 2. Mahmut 1826’da Hacı Bektaşi Veli dergahına el koymuştu. Bektaşi dergâhı aklın ve bilimin eğitimini savunuyordu. Vahiy temelli medrese eğitimine yer verilmiyor. Çünkü Alevilik yol takipçilerine, sultanların parmak işaretlerine, şeyhülislamların ayak izlerini takip ederek, medreselere değil, “ilimden gidilmeyen yolun sonu karanlıktır“ diyen Hacı Bektaşi Veli’nin ışık tuttuğu aklın aydınlık yolundan gidiyorlardı. Egemenliği gökyüzünden yeryüzüne ve insanın aklına ve kalbine indirmişlerdi.

O nedenle dergâhı işgal ettiler, İslamcı cemaate teslim edip, medreseye ve camiye çevirdiler. Sonra Hacı Bektaşi Veli dergâhını parayla girilen müzeye ve bedava girilen camiye çevirdiler.
Alevilik-Bektaşilik, Anadolu’nun Rönesansı’dır. Aydınlanma felsefesidir. Hacı Bektaşi Veli dergâhı Alevi toplumunun Serçeşme’sidir. İnsan ve doğa hakları ve sevgisinin öğretildiği “Hak Mektebi”dir. İnançlarını ve muhabbetlerini yaşattıkları merkezdir. Kutsal sayılan bu mekan işgal altındadır. Alevi-Bektaşi-Kızılbaş öğretisinin kaynağıdır. Bu kaynağı kurutmak istiyorlar.
O nedenle medrese eğitimine karşı aklın eğitimi savunulmuştur. Bu inancın öğretisi ve felsefesi incelendiğinde, barışın, sevginin, toplumsal eşitliğin, farklı kimliklerin eşit koşul ve haklarla bir arada yaşamasının öğütleri üzerine kurulmuştur. Kadın erkek eşitliğinden, egemenliğin insana verilmesinden, cennet ve cehennemi yeryüzünde olduğuna inanan bir “gör inancıdır.”

20 Eylül 2017’de ise Bektaşi dergâhına kepçeyle dayandılar. Şimdi dergâhta “değişiklik” adı altında, yeniden müdahale hazırlıklarının başladığını, Hünkar Hacı Bektaş Veli Derneği kamuoyuna duyurdu.

Devlet “çocuk bakım yeri ve lavabo yapacağız” diyerek, dergâhın asırlık tarihi, kültürel dokusunu bozmaya kararlı gibi görünüyor. Bu sadece bir doku bozulması değil, Alevilerin kutsalı sayılan ve kimliklerine ait tarihi izlerin yok edilmesi anlamına da geliyor.

Yetmiş iki milletin tarihine, kültürüne, kutsalına saygılı olan Aleviler, kendi kutsallarına ve tarihlerine yönelik bu saldırıları, toplumsal barışın kurulmamasından yana olanların işi olduğunu iyi biliyor.

Alevilerin kutsalına dokunmak, inanç özgürlüğüne aykırıdır. Hak ihlalidir. “Dünya Kültürel Ve Doğal Mirasın Korunması Sözleşmesi’nin ihlalidir.

Dergaha “değişiklik” müdahalesi, Alevi toplumunun kültürel ve tarihsel miras bütünlüğü parçalamak ve bozmaktır. Bu müdahale, 1826 yılından beri bu dergâha yönelik süren sinsi asimilasyon ve kültürel kıyımın devamıdır. Hedeflenen “değişiklik” ile dergâhın içine, 1834’te 2. Mahmut döneminde zorla yapılan camiye, şimdi bir de abdesthane yapılmak isteniyormuş.

Fakat farklı kimliklerin etnik ve dinsel don biçme konusunda mahir olan devlet aklı dergahın iadesinin Alevi kimliğinin tanınması anlamına geleceğini bildikleri için, Alevi toplumuna yönelik inkâr, asimilasyon ve dışlama politikasında ısrarlılar.

Oysa insan hakları ve inanç özgürlüğü hukuku, dergâhın Alevi toplumuna teslim edilmesini zorunlu kılar. Devlet elini HBV dergâhında çekmelidir ve asli sahipleri olan Alevilere teslim etmelidir. Çünkü asırlardır devletçe gasp edilmiş, bu dergâh Alevi-Bektaşilerin “Hakk Üniversitesi”dir. Bilimin, aklın ve kalbin yolundan gidecek nesiller için bu “Hakk Mektebi”nin açılması zorunludur.

Alevi katli fetvasını onurlandırmak
Alevilere ait olan her şeyi, Sünnileştirmek istiyorlar. Alevilerin geçtiği sokaklara, “kızılbaşların katli vaciptir” fetvası veren Şeyhülislamın adı veriyorlar.

Her köşede Alevi nefreti diri tutuluyor. Nefret tohumları “kamu gücü” ile ekiliyor. Samsun’da İlkadım ilçesinde bir caddedeki sokağa “Ebu Suud Efendi Sokak” ismi verildi. Aleviler her gün bu sokakta geçerken, nenelerinin ve dedelerinin katline fetva vermiş bir şeyhülislamın adıyla karşılaşıyor. Bu bir nefret, ayrımcılık ve bölücülük suçudur.

Yılmaz Tuluk isimli bir Alevi yurttaşı ise, toplumsal barış ihtiyacına çözüm bulması gerekenlerin, bölücü bir ismin sokağa verilmesine itiraz etti. Bu ismin kaldırılması talebini, Samsun Büyükşehir Belediye Meclisi’ne iletti. Talep reddedildi. Sonra Samsun Bölge İdare Mahkemesi’ne dava açıldı. Son olarak da, Danıştay kararı “oyçokluğu ile” onadı ve “Kızılbaşların öldürülmeleri helaldir” diyen, şeyhülislam ödüllendirildi.

Oysa çağdaş dünyada, bölücü isimler kamuya ait mekânlara verilmez. Toplumsal barışı yok eden, ayrımcılığa, nefrete ve bölücülüğe yol açması engellenir. Bizde ise “gurur” duyulan “kahramanlar” listesine girmektedir.

Ebussuud Kanuni Sultan Süleyman döneminde, “Kızılbaşların topluca öldürülmeleri elbette dinimize göre helaldir. Bu, en büyük, en kutsal savaştır…” diye fetva vererek, Alevilerin katledilmesini “dinen helal” gören ve 29 yıl görevde kalan şeyhülislamdır.
Ebussuud ismi sokağa, Yavuz Sultan Selim ismi köprüye verilerek, bu topraklarda demokrasi kültürü yeşermez, toplumsal hassasiyetler kaşınarak toplumsal barış sağlanmaz.

Katillerin isimleri kamusal alanda değil, ancak mahkeme tutanakları ve tarih kitaplarında layık olduğu şekilde yer almalıdır.

Turan Eser / BİRGÜN

Soçi ‘ittifakı’? - MUSTAFA TÜRKEŞ

Bugün Soçi’de üçlü zirve toplantısı yapılıyor. Yeni bir ittifak mı doğuyor? Nasıl okuyacağız?
Soçi buluşmasını yeni bir ittifakın kilometre taşlarından biri, yani yeni bir kuruluşa giden buluşma olarak görmek isteyenler olduğu gibi, buradan Batı güvenlik sistemine alternatif bir ittifak sisteminin ortaya çıkmayacağını bilenler de var.

Soçi buluşmasının nasıl okunabileceğini ortaya koymaya çalışalım.

 Çok sayıda araştırmacıya göre Batı güvenlik sistemi köhneleşmiştir. İktidar ise ABD ve AB’nin eski dostlarının çıkarlarını yeterince hesaba katmadıkları kanısındadır. Sonuçta, Batı ittifakının Türkiye kanadı, bu ortaklıktan bir kazanç elde edemediği görüşünde. Hatta bu ittifak sistemi Orta Doğu geneli ve Suriye ve Irak özelinde Türkiye’ye zarar vermektedir: İktidarın terörist dediği PYD/YPG ile ABD yönetimi gizli ve açık işbirliği yapmaktadır. Daha vahimi, ileriye yönelik politikasında ABD yönetimi, IŞİD bölgeden ayıklansa dahi, Suriye’de PYD/YPG güçlerine dayalı bir politika izleyeceğinin altını çizmekte ve bunları silahlandırmaktadır. Açık sözlülüğünü teslim etmek lazım: AKP yönetimi bütün bunları bildiğini itiraf etmektedir. Buradan yola çıkarak iktidar, Türkiye’nin Batı güvenlik sisteminin dışında yeni bir ittifak sistemi içinde yer alınmasının elzem olduğunu hayıflanarak vurgulamaktadır. AKP’ye yakın basın kuruluşları bu temayı yoğun olarak işlemektedir.
Batı ittifak sistemine alternatif olacağı ileri sürülen yapının Soçi buluşmasında netleşeceğini bekleyenler az değil, AKP yönetimiyle de sınırlı kalmadığının altını çizmekte fayda var.

Rusya, İran ve Türkiye’den oluşan üç devletin bir ittifak oluşturmaya çalıştıkları belli, fakat buradan uzun erimli, Batı güvenlik sistemine alternatif bir ittifak sistemi çıkar mı?
Bunu tartışmak gerekir.
Bugün tarafları ittifak yapmaya sürükleyen jeopolitik çıkarlar kısa dönemde örtüşmekle birlikte, uzun dönemde, bunları bir arada tutacak diğer nedenler yeterince güçlü olmadığı gibi, ideolojik bakımdan ortak bir cephe oluşturamayacak kadar kendi aralarında farklılar ve çelişkilidirler. Üçü de kapitalizmin form bakımından değişik sürümlerini uyguluyorlar, öte yandan üçü de kapitalizm dışı bir sistem ürettiklerini varsayıyorlar. Üçü de Orta Doğu’da, Suriye ve Irak özelinde, iddialı olduklarını potansiyel ortaklarına hissettirmeye özen gösteriyorlar. Üçü de muhteris. Rusya ve İran ihtiraslarını önemli ölçüde tatmin ederken, Türkiye yönetimi tatminsiz durumda.

İktidar partisi, kendisinin ABD yönetimleri tarafından kandırıldığını düşünmekle kalmadı, defaten ikrar etti. Obama’dan başlayıp yakın zamana kadar Trump’ın kendilerini göreceğini, Türkiye’nin çıkarlarını hesaba katacağını uman AKP yönetimi sükût-ü hayale uğramış durumda. Hatta Kuzey Suriye’de ABD’yi hasım olarak görme noktasına geldiği kullanılan dilin tonlamasından anlaşılıyor. İktidar bunları dillendirmekten çekinmiyor, muhtemelen ABD’den umudu kestiği için. Hatta ABD’de yerleşik güçlerde olduğu gibi, çok umut ettiği fakat bir türlü bulamadığı Trump yönetiminden de beklediğini bulamadığı ortaya çıktı.

Öte yandan Türkiye Batı güvenlik sistemine o kadar gömülmüş durumda ki, bugünkü iktidar velev ki bu ittifak sisteminden çıkmak istesin, çıkabilir mi? Her taraftan demir atılmış, perçinlenmiş bir ağ içinden çıkmak için lafla sataşmak yetmez, ötesine geçecek adım atmak için sağlam bir duruş gerekir. Böyle bir duruş ne iktidarda ne de düzen içi muhalefet partilerinde mevcut.

NATO’nun bir sistem meselesi olduğunun altını çizmek şart oldu. NATO II. Dünya Savaşı Sonrası kapitalist sistemi korumak için icat edilmişti. Atlantik ve Avrupa kapitalizmlerini bir arada tutmak ve sistem içi hiyerarşik yapıyı muhafaza etmek asli görevi oldu. ABD ve Avrupa (Batı) kapitalizmini sürdürülebilir kılmak bugün için de NATO’nun asli görevidir.

Bu durumu esastan eleştiren ve karşı duruş sergileyen iktidar veya muhalefet partilerinden söz etmek mümkün mü? (Yeri gelmişken İyi Parti’nin de NATO konusundaki duruşunu açıklayan parti programına bakılmasını salık veririm. Trajikomik, belki de yakışanı bu.)

AKP yönetimi NATO’ya esastan karşı çıkabilir mi?
Bir iktidar sonunun geldiğini gördüğü noktaya kadar bunu yapamaz, çünkü göbeğinden bağımlıdır. Hatta bu yapıya katkı sunmak durumundadır, nitekim iktidar zevahiri kurtarmak için hem Rusya’dan hem de ABD, Almanya ve Fransa-İtalya ortaklığından benzer silah ve savunma donanımları almaya çalışmaktadır. Böyle bir yöntemle teknoloji transferi gerçekleştirilebileceği laftan ibarettir, gerçekte karşılığı yoktur.
İdeolojik duruşları ne?
Son günlerde iktidarın “milli mücadele”, “emperyalizme karşı” olmak vb. söz yumaklarını, kendilerini dahi şaşırtacak boyutta (bazılarının kendilerini fazla kaptırıp İzmir marşı okumaları gibi), bol keseden kullanması ideolojik bakımdan emperyalizme karşı olduğuna işaret etmez. İslamcı siyasal gelenekte emperyalizme karşıtlık yok denecek kadar azdır, hatta emperyalizm ile ittifak içinde olmak İslamcı geleneğe aykırı olmadığı bilinmektedir. İşte bu nedenledir ki, İslamcı yazarların bazıları Sevr anlaşmasını tercih edebileceklerini, orada İslam’ı rahatça yaşayabileceklerini dile getirmekten çekinmediler.

Peki, iktidarın anti-emperyalizm ve Atatürkçülüğe gönderme yapması nasıl okunacak? Bu durum, AKP iktidarının yurtseverliğe evirildiğine değil, ideoloji boşluğuna düştüğünün delaletidir. AKP yönetiminin, ‘yenileniyoruz, yeniden yapılanıyoruz’ dedikleri şey, yeni bir ideoloji arayışıdır. İslamcılık ters tepmeye başladı, milliyetçiliğin ortakçıları çok, komünizmi biz inşa ederiz diyemeyecek kadar anti-komünistler, liberalizmi liberalleri dahi illet ettirecek kadar laçkalaştırdılar, kullanıp keçi postu gibi bir kenara attılar. Şimdi otoriteryanizmin çeşitlemelerini yapmaktan başka seçenekleri kalmadı.

Zevahiri kurtarmak adına Atatürkçülüğü içini biraz daha boşaltarak ortaya sürmekten çekinmeyeceklerini kanıtladılar. Bazıları bunu ‘bizimle aynı noktaya geliyorlar’ diye sundu, bu söylemi dillendirenler yalnızca iç politika aktörleri ile de sınırlı kalmayacaktır. Putin de öyle yapacaktır; Dugin buna çalışmıyor mu zaten. İran yönetiminin bütün tartışmayı İsrail ve ABD karşıtlığı üzerinden okuyarak daha berrak bir duruş sergileyeceğini tahmin etmek mümkün.
AKP yönetimi nereye yönelecek? Son 15 yılda nereye yönelse içi boş ideolojik duruşla, gösterişli fakat boşa çıkan hamlelerle sınırlı dış politika çıktısı üretmenin ötesine geçebildiğine inandırabilmek için iki yalancı şahit bulmak gerekir. Medyanın algı üretimi fabrikası gibi çalışma potansiyeli de tüketilmek üzere.

Göründüğü kadarı ile ABD, AKP yönetiminin biraz daha sıkışmasını bekliyor. ABD yönetimi mesajını NATO üzerinden verdi: ‘Türkiye S 400 savunma füzelerini alırsa NATO sisteminden yararlanamaz’ dedi. Yapısal olarak savunma sanayi üzerinden sermaye birikimi gerçekleştiren sermaye grupları ABD ile ortaklığını Rusya sermayesi ile ikame ettiğini gösteren veriler henüz ortada yok. Bu yapısal durumu AKP iktidarının yakın gelecekte hızlı aşması kolay gözükmüyor. Teknoloji transferi yapmak istiyoruz söyleminin ise karşılığı yok: ne ABD ne Rusya teknoloji transferine müsaade eder. İki tarafın da buna yanaşmadığına dair bilgiler basında yeterince yer aldı.
Soçi ittifakından askeri alanda ticari ilişki çıkar mı?
Kesinlikle evet.
Nitekim iktidar S 400’lerden alım yapacağız mesajını vermekle bunu netleştirdi, fakat iktidar benzer ticari ilişkiyi Fransa-İtalya ortaklığı ve ayrıca ABD ile de kurmak durumunda hissediyor, aksi halde içinde bulunduğu sistemden tek taraflı olarak çıkma kararı aldığı görüntüsü ortaya çıkacaktır. İktidar mensupları ABD yönetimine sert laflar etse de, sistemden çıkışı öngören fiile dönüşmesi şaşırtıcı olacaktır.

Aynı ölçüde vahim olan, katılmak istenen ittifak sistemi (Soçi’de bugün ete kemiğe bürüneceği umulan) kapitalist-emperyalist sistemin dışında bir sistem değildir. Sistem içi rekabeti yansıtacaktır.
Net olarak altını çizmek için tekrar etmek gerekirse; Rusya ile ABD arasında yaşanan gerginliklerin karşıt sistemler arasında olduğu söylemi bir tevatürdür. Soğuk Savaş bakiyesi NATO’cu söylemler Rusya’nın Sovyetler Birliği’nin politikasını sürdürdüğü temasını işlemeleri bilinçli saptırmadır. Bugün yaşanan gerçeklik, kapitalist-emperyalist sistem-içi rekabettir. ABD ve Avrupa’da kapitalizm olduğunu, fakat Rusya ve İran’da kapitalizm olmadığını söylemek yanıltıcıdır, elbette bunların farklı kapitalizmler olduğu bir gerçektir.

AKP iktidarı bu rekabetten yararlanmak istedi, alt yapısı, bunu destekleyecek sanayisi, ihraç edeceği sermayesi, sıkabileceği yüksek teknoloji silahı ve mühimmatı olmadığı için izlediği dış politikada çok yönlü başarısızlık ortaya çıktı. Tatminsizlik söz konusu. Bunun yarattığı bir anomaliden söz etmek mümkün. İç politikada düştüğü ideoloji boşluğunun benzer yansıması dış politikada da görülmektedir. AKP yönetimi bu anomaliyi Rusya ve İran’a yaslanarak aşmak istiyor.
Soçi’de bunu aşamaz, çünkü Soçi ittifakı bağımlılığı çeşitlendirmekten başka bir şey değildir.

Soçi’de üç aktör, ayrı ayrı tanımladığı çıkarlarını Suriye ve Irak’ta örtüştürmek istiyorlar. Bu ittifakın kurucusu Rusya, iticisi İran, çekingeni Türkiye olduğu ortada. YPG/PYD terör örgütü masada olursa o masaya oturmam söylemi kendi başına anlamlı olabilir, fakat hepsi bu kadar. Ötesi yok. Bu ittifakın temelleri daha önce Rusya, İran ve Irak arasında atıldı, AKP yönetimi buna dâhil olmaya çalışıyor.

İktidar izlediği dış politika ile Türkiye’yi çoklu bağımlılığa sürükledi, bu sıkışıklıktan kurtulmak için Soçi buluşmasını bir fırsat olarak görmek istiyor. İktidar böyle okuyor olabilir, fakat ABD ve Avrupalı müttefikleri AKP’ye bunu kullandırmak istemiyorlar. ‘S 400 alırsan NATO sisteminden yararlanamazsın’, vb. söylemleri bunu yansıtıyor. Hamasi söylemlerle bunu aşmak mümkün mü? Bahçeli’nin bu söylemlere prim vereceği açık, hatta AKP bize yanaştı diyenler de bu söylemi destekleyebilir, fakat dış politikada bunların etkisi yok denecek kadar azdır.

Sonuç olarak bugün gerçekleşmekte olan Soçi buluşmasında yeni, alternatif bir ittifak sistemi çıkacağını beklemek yersizdir. Soçi’de taraflar birbirlerine karşı pozisyonlarını netleştirip, anlaşamadıkları noktaları sıralayacaklardır. Soçi de sorunları çözen alternatif bir ittifak sistemi çıkacağını ileri sürmek yersiz, fakat sorunları dönüştüren bir ittifakı kurmak mümkündür. ABD’nin yerine Rusya’yı koyun (üstelik aynı çapta hegemon olmadıkları halde), sorunun dönüştüğünü fakat çözülmediğini göreceksiniz. İnsan aklı bu sorunların üstesinden gelebilecek kadar gelişkindir, marifet onu alternatif sistem içinde doğru yönde kullanabilmektir.

Mustafa Türkeş / SOL

RusyaGate - CEYDA KARAN

Yıllardır Batı kaynaklı dünya haberlerlerinin sunumunu (narrative) izleyip süzmekle iştigal eden biri olarak Amerika’daki ‘RusyaGate’ vakasına baktığımda ben bile hayrete düşüyorum. Trump’ın başkanlık koltuğuna kurulmuş olmasından ötürü Amerikalıları bir yere kadar anlayışla karşılamamak elde değil. Ama histerinin boyutları ibretlik hale geldi.
Mevzu ‘RusyaGate’ oldu mu, Amerikan ana akım medyasının da bizim yandaş medyadan farkı yok. Olgular ve kanıtların öne çıktığı gazetecilik faaliyeti ve rasyonel aklın çok ötesinde bir ‘toplumsal mühendislik’ vakasıyla karşı karşıyayız. 

***

Ana tema ‘Rusya Federasyonu’nun ABD’de 2016’da Hillary Clinton’ın Donald Trump’a yenildiği başkanlık seçimine müdahale ettiği’. Geçen sene seçim öncesinde Demokratik Parti Komitesi’nin (DNC) bilgisayarları hack’lenmiş ve 20 bin kadar e-posta WikiLeaks tarafından sızdırılmıştı. Clinton’ın rakibi Bernie Sanders’ı ekarte etmesi dahil rezilliklerini içeren ifşaatın seçilmesine mal olduğu ve Trump’ın kendisine yardım eden Rusya’ya ABD’yi ‘altın tepside sunduğu’ öne sürülüyor. ‘Rusların Amerikan demokrasisinin sonunu getirdiği’ melodramı sahnelenmekte.
DNC sunucuları ne hikmetse FBI değil özel bir şirket üzerinden incelenmiş. Bir de eski Britanya casusu Christopher Steele’e hazırlatılan Trump ekibinin Rusya bağlantılarına dair şaibeli bir rapor var.

Rusya iddiaları yalanlıyor. WikiLeaks kurucusu Jullian Assange, kaynağın DNC içinden olduğunda ısrarcı. Ortada dijital kanıt yok. O zaman iş ‘propaganda ve komplolara’ kalıyor.
Üstelik mevzu Atlantik’i aşıp Avrupa’ya sıçradı. Rusya Brexit’ten Katalonya’daki ayrılıkçı referanduma uzanan gelişmelerin müsebbibi oluverdi. Batı’da bir hoşnutsuzluk mu oldu, ‘Ruslar yapmıştır’ deyin gitsin!

***

ABD vakası için ocakta 17 istihbarat kurumundan sadece üçü olsa bile ‘istihbarat toplumu’ denilerek hepsine mal edilen CIA, FBI ve NSA’nın değerlendirmesi sunulmuştu. NSA Direktörü James Clapper’ın ‘titizlikle seçilmiş analistler’ diye andığı bu şahıslar kesin hükme varmasa da tezleri şu: ‘Rus propagandası seçimi etkilemiş olabilir.’
Peki nasıl? Misal Russia Today (RT), ABD’de ‘kara listeye’ alınmış muhalifler, dışlanmış liberterler ve yeşillerin görüşlerine yer vermiş. Sonra meşhur ‘Occupy Wall Street’ hareketi dahil ABD’deki toplumsal hareketliliği yayınlarında işlemiş. Böylece Amerikan demokrasisini ‘büyük tehlikeye atmışlar’.
Kongre geçen aralıkta Rus propaganda ve dezenformasyonuyla mücadeleye 160 milyon dolar ayırdı. Düşünce kuruluşları ve akademisyenler seferber edildi. Algoritmalar üzerinden cadı avı başlatıldı. Sonuç: Rusya bağlantılı birileri Twitter ve Facebook’ta çok etkin. Öyle ki Amerikalılar -ve hatta Britanyalılar ve hatta Katalanlar- Kremlin’in gizli rehberliğinde. Ortaya milyonlarca ‘kullanışlı aptal’ çıkıvermiş!

Örnek olarak Rusların 27 milyar dolarlık reklam geliri olan Facebook’a verdiği 100 bin dolarlık reklam gösteriliyor. Tuhaf olanı bunun yarısı zaten ABD seçiminden sonra yayımlanmış. Aynı şekilde son olarak saygın Wired’ın ‘İşte Rusya’nın Twitter’ı Brexit’i etkilemek üzere kullandığının ilk kanıtı’ başlıklı yayını. Bir bakıyorsunuz sözü edilen gönderimler Brexit oylamasından sonra yapılmış.
Olsun varsın! Hepsi ‘sansür’ hamleleri için iyi malzeme. ‘Demokrasimizi yitirdik’ diye haykırıp dururken somut olgu ve kanıtları sorgulamayan medya sağ olsun.

***

Dünyada trendler ve tercihleri belirleme hakkını kendinde görmek lüksü doğrusu paha biçilmezmiş, orası kesin. Kesin olan bir şey de ABD merkezli neoliberal müesses nizamın, içine sindiremediği Trump üzerinden jeostratejik oyunları. ‘RusyaGate’, Moskova ile işbirliğinin önünde engel. Kafalarını diplomasinin yıkıcı değil yapıcı kullanımı için çalıştıran bağımsız gazeteci ve analistler de öyle. Oysa onlar olmasa, ana akımın resmi söylemi sunan şuursuz liberallerine kalsalar hayat bayram olacak! O vakit Suriye’deki rezillikleri, kimyasal silah yalanlarını yahut Ukrayna’daki neofaşist soslu darbeyi kimsenin ruhu duymayacak.

Ceyda Karan / CUMHURİYET