Basında zor günler! - REFİK DURBAŞ

Her zaman olduğu gibi Abdülhamit döneminde de gazetecilik zor ve tehlikeli bir iştir. O dönemi yaşamış Hüseyin Cahit Yalçın’a göre gazetenin siyasal yanı ve Saray’la ilişkileriyle imtiyaz sahipleri uğraşırlar. En küçük bir dizgi yanlışı bir gazetenin kapanmasının, sahibinin sorguya çekilmesinin nedeni olabilmektedir.

Hüseyin Cahit, “Sabah gazetesinde” (Edebiyat Anıları, İş Bankası Kültür Yayınları) başlıklı yazısında bizzat kendisinin de tanık olduğu gazete kapatılmasından örnekler vermektedir.

Ahmet Cevdet’in sahipliğinde 1894 yılında yayın hayatına başlayan İkdam gazetesi, Abdülhamit’in tahta çıkışının (13 Ağustos 1896) yıldönümünde yapılan şenliklerden söz ederken kullandığı “Leyle-i mes’ude” (mutlu gece) deyişi bir harfin düşmesiyle “mesude” (siyah) biçiminde çıkacaktır. Böylece “mutlu gece”, “kara gece” olarak anlaşılacak ve gazete kapatılacaktır.

Sabah gazetesinde “Şevketlû gazi Abdülhamit Han-ı Sani (Büyüklük ve heybet sahibi gazi İkinci Abdülhamit Han) nitelemesinde “Şevketlû” kelimesindeki “1” harfi düşmüştür.

Arap harfleriyle yazılan bu kelimeyi “Şu kötü gazi Abdülhamit Han” diye okumak olanağı vardır. Yine kıyamet kopacak ve Sabah gazetesi kapatılacaktır.

Böyle bir tehlike gazetelerin başına asılmış bir kılıçtır.

İmtiyaz sahipleri bunun olabildiği ölçüde önüne geçmek için bir yol düşünmüşlerdir. Padişahtan en çok cuma namazları nedeniyle söz edilir. Cuma selamlıklarına özgü olmak üzere beş altı tane kalıp hazırlanmıştır. Bunlar az çok ayrılığı olan anlatımlarla Allah’ın yeryüzündeki gölgesinin Hamidiye Camisi’ne cuma namazı için nasıl çıktığını gösterişli, basmakalıp bir dille belirtirler. Bu kalıplar baş dizgicide durur. Her hafta sırayla birini gazetenin en başına koyarlar. Böylece, korkulu bir dizgi yanlışının önüne geçilmiş olunurdu.

Hüseyin Cahit’e göre Türk basınının Abdülhamit zamanıyla ilgili tarihi yazılırken sansür bölümünün önemli bir yer alması gerekir.

Sansür, yalnız siyasal şeylere değil, en ufak, en sıradan ayrıntılara varıncaya kadar her şeye karışır, her yazıda ne olursa olsun yüce dileğe aykırı bir nokta bulur ve onu ya büsbütün çizer ya da başka bir biçime sokar.

Hüseyin Cahit, Guy de Maupassant’ın “Kalbimiz” romanını çeviriyordur.

Sonrasını şöyle anlatacaktır:

“Bunda Abdülhamit’e ve saltanatına dokunacak ne bulunabilir? Ama sansürcü bulurdu. Bir gün roman müsveddelerinde öyle bir düzeltme yapmıştı ki anlam değişmişti. Sanki yanlış bir çeviri yapmış oluyordum. İleride böyle bir kınamaya uğrarsam, sansürcü yüzünden bu yanlışın doğmuş olduğunu tanıtlamak için Hıfzı Bey’in imzasıyla sansürcü provasını saklamıştım. Kâğıtlarım o kadar elden ele geçti ki bu kâğıt yitip gitmiş…”

Bazı kelimeler vardı ki onların kullanılmasının doğru olmayacağını bütün yazarlar bilirler. Mesela burundan söz edilemez. Çünkü Tanrı’nın yeryüzündeki gölgesinin çok büyük, kural dışı ve gösterişli bir burnu vardır. Burun sözünün onunla alay edilmesi sonucunu yaratacağı kanısına varılmıştır.

Hüseyin Cahit, “İzlanda Balıkçısı”nı çevirirken coğrafyayla ilgili burun sözü geldikçe “karaların denizlere doğru ilerlemiş bölümleri” diye yazacaktır.

“Suda erimek” anlamına gelen “halletmek” de yasak deyimlerdendir. Çünkü “tahttan indirmek” anlamını veren “hal” sözüyle bir ses benzerliği gösteriyordur. 

Tahtakurusu da Saray’ın lütfuna uğramış hayvanlardandır. Gazetelerde adı geçmez. Çünkü “tahtı kurusun” dileğini ses bakımından uzaktan uzağa akla getirir gibidir.

O günlerden bugüne ne değişti, söyler misiniz?

Refik Durbaş / BİRGÜN

Saray/Savaş/Seçim - İBRAHİM Ö. KABOĞLU

Çorum görüntüleri, Reyhanlı Katliamı sonrasını ve tam 15 yıl önceki ‘tezkere krizi’ni hatırlattı. Neden? 15 yıl önce, Irak’a saldırıya hazırlanan ABD’ye topraklarımızı kullanma iznine ilişkin hükümet tezkeresi, TBMM’de kılpayı reddedildi.

Afrin’e giriş tarihi belli. Nereye kadar ve çıkış ne zaman? Bu soru, şöyle yanıtlanıyor: Bölge terörizmden tamamen temizleninceye kadar, bölgede son terörist kalmayıncaya kadar vb. açıklamalar, “çıkılmayacak” şeklinde de yorumlanabilir; çünkü bunların sağlanması mümkün değil…

Allah/Alkışlar/Cehennemlikler

28 Ocak Pazar günü Çorum AK Parti İl Kongresi, bu üç sözcükle özetlenebilir. Genel Başkan’ın sözleri, “Allahu ekber” sloganları ve alkışlar ile sıkça kesiliyordu. Hatta sayılara vurulan “cehennemlikler” ifadesi, sürekli alkış alıyordu. Ne var ki, ‘şahadet mertebesi’ne layık cennetlikler için yas yoktu; Allahu ekber sloganları ve alkışlar, dinsel söylemin eylemsel yansıması oluyordu.

Ya kaybedilen Mehmetçiklerin acılı aileleri, arkadaşları ve dostları? “Ateş düştüğü yeri yakar” sözü, doğal bir olguyu yansıtsa da, “her koyun kendi bacağından asılır; bana dokunmayan yılan bin yaşasın!” deyişleri, ortamın manzarasına hiç de yabancı değildi.

Milli Savunma Bakanı, 30 Ocak günü TBMM’de bilgilendirme konuşmasında, “ezanı kurtarma”yı da amaçlar arasında zikrediyordu.(Yürütülen, sanki bir din ve mezhep savaşı).

Neden Reyhanlı?

Mayıs 2013’te Reyhanlı’da teröristler, 52 yurttaşımızı katletmiş; ama izleyen pazar günü, İstanbul’da iktidar partisi kadın kollarının düzenlediği anneler gününde, liderin cümleleri alkışlar ile kesiliyordu. Reyhanlı’da katledilen anne ve çocuklar, İstanbul’daki kadın ve annelerin umurunda bile değildi…

“32 gencin yaşamına mal olan 20 Temmuz Suruç Katliamı sonrasında, ‘ulusal yas ilânı’ talebine karşı zamanın Hükümet Sözcüsü, ‘ulusal yası sıradanlaştırmamak gerek’ anlamında bir yanıt verdi. Öyle ya, 52 yurttaşın can verdiği Reyhanlı Katliamı sonrası bile yas ilân etmeyen hükümetin, ‘ulusal yas’ için Suudi Kral Abdullah’ı beklediği ortaya çıktı.” (Kutsanan yaşam ise barış, ölüm ise savaş, BirGün, 03.09.2015)

İHDK/Tezkere…

“Tezkereye hayır”, İnsan Hakları Danışma Kurulu (İHDK) tarafından verilen ilk karar oldu. İki gün sonra TBMM’de iki oy farkla tezkere reddedildi. Hükümetin tezkereyi geçirtmek için TBMM’de yeniden oylatma girişimi sonuçsuz kaldı…

Kısacası, AK Parti kurmayları, Irak’ın işgaline sıcak bakıyordu; yoğun bir siyasal-toplumsal muhalefete karşın. Ve üç hafta sonra, ABD-BK (Birleşik Krallık) ittifakı, tarihin en gayri meşru ve kirli savaşını başlattı. Şimdi Mehmetçik, Suriye’de Amerika tarafından oluşturulan ‘fiili güçler’ ile çatışmak zorunda bırakıldı.

Zamanında, ‘savaş pazarlığı’ yapan devletler içerisinde Türkiye’nin tekil konumunu dillendirmeye çalıştım: Irak ile komşu, Müslüman ve NATO ile sınırı olan tek ülke ve devlet. Bu konumuyla Türkiye’nin meşru ve kararlı muhalefeti, ABD-BK saldırısını frenleyebilirdi; ama Ankara tersini yaptı…

Ya şimdi? Tam tersi oldu…

Tabipler Birliği’ne pusu mu?

İktidar partisi sözcüsü M. Ünal, kendilerinden olmayan demokratik kitle yönetimlerinin meşru olmadığını açıkça telaffuz etmişti TV ekranlarında. Anlamı: yasama seçimlerinde çoğunluğu elde eden AK Parti yanlısı olmayan kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluş yöneticileri, meşru değildi.

Çorum’da hedef gösterilen TTB Merkez Konseyi yöneticilerine reva görülen muamele, bu kirli hedefin ilk provası.

Kirli hedef; çünkü, konu anayasal açıdan tamamen açık:

Yurttaşların, “birbirinin hak ve hürriyetlerine kesin saygı, karşılıklı içten sevgi ve kardeşlik duygularıyla ve ‘Yurtta sulh, cihanda sulh’ arzu ve inancı içinde, huzurlu bir hayat talebine hakları vardır” (Başlangıç). Hekimler ve hâkimler, barış hakkının öncelikli muhatabı: hekim, yaşam hakkının; hâkim ise kişi özgürlüğünün güvencesi. Barış isteyen hekimleri özgürlüğünden alıkoymak, Anayasa md.19’a açıkça ve kesin olarak aykırı.

Baskınlar ve kelepçe

Anayasa’ya aykırılık bir yana, adeta bir terör uygulaması: Prof. Tükel’den Prof. Gören’e kadar, TTB Merkez Konseyi yöneticilerine sabahın köründe ev ve işyeri baskınları, üniversite odasında kelepçe takma (M. Taner Gören)…

Tabiplere reva görülen ve kötü muameleye varan uygulamalar, hukuku tamamen sıfırladığı gibi, adeta bir ‘öç alma’ muamelesi.

Medya tekeli yoluyla suç

Yasama seçimlerinde çoğunluğu elde eden zevat, iktidarın kullanılması bakımından Külliye bürokratlarının bile gerisinde kalsa da, ‘kendi yanlışları’nı sorgulayan kesimlere karşı amansız bir savaş içinde: Kurdukları medya tekeli yoluyla, yanlış bilgi, küfür ve hakaret, hedef gösterme şeklinde ‘yargısız infaz’ın da ötesine geçen ‘sürekli suç aygıtı’ gibi faaliyetler zinciri.

Hedef: Seçim

Seçimler için sürdürülen OHAL’i (bkz. ‘OHAL Anayasası için OHAL’siz seçim’, 11 Ocak), muhalefeti amaç dışı yollarla sindirmek için yeterli görmeyenler, savaşı da seçim hizmetine sokmuş bulunuyor. Çorum toplantısı ve sonrası gelişmeler, bunun açık göstergesi.

İBRAHİM Ö. KABOĞLU / BİRGÜN

Hayatı savunmak - ÇİĞDEM TOKER

12 Eylül darbesi sırasında idam yürürlükteydi. 
Askeri cunta, bu cezayı tepe tepe kullanmış, yaşı utanmazca büyütülerek idam edilen lise öğrencisi Erdal Eren ile başlayan idamların sayısı 50’ye ulaşmıştı. 
İdamın uygulanabilmesi için gerekli koşullardan biri de, hüküm verilenin asılmaya tıbben elverişli olduğunun belgelenmesiydi. 
Hakkında ölüm cezası verilenler için kamuda görev yapan doktorlardan, işte bu tespite imza atmaları isteniyordu. 
Kanunla kurulmuş bir meslek örgütü olan Türk Tabipleri Birliği’nin (TTB) o dönemdeki Merkez Konseyi Başkanı Nusret Fişek milletvekillerine, Cumhurbaşkanı’na hitaben mektuplar göndererek idama neden karşı olduklarını anlattı. İnsanı yaşatmanın, hekimlik mesleğinin en temel etik kuralı olduğunu, idamın infazı sırasında hekim bulundurmanın doğru olmadığını hatırlattılar. Prof. Fişek, meslektaşları Prof. Dr. Atalay Yörükoğlu, Doç. Dr. Haluk Özbay, Doç. Dr. Ragıp Çam, Dr. Hüsnü Çuhadar hakkında dava açıldı. Ölüm cezasına karşı bildiri hazırlamak suçuyla yargılandılar. 

Fişek ve arkadaşları, “Hekimlerin idama ve idamın infazı sırasında hekiminbulundurulmasına karşı olmaları” nedeniyle yargılandıkları davadan beraat etti. 
Ölüm cezası 2004 yılında tamamen ve her koşulda kaldırıldı.

***

TTB yönetimi, 33 yıl sonra bugün yaşam hakkını bu kez barışla birlikte savunan açıklaması dolayısıyla hedefte. Darbe döneminden farklı olarak, bu kez TTB Başkanı Raşit Tükel ve Merkez Konseyi üyeleri sabah baskınlarıyla gözaltına alındılar. 
TTB Hukuk Müşaviri Mustafa Güler, soruşturma başlatıldığını öğrendikten sonra, güvenlik ve yargı makamlarıyla temasa geçtiklerini, bilgi, ifade vermeye hazır olduklarını belirttiklerini, ancak bu yolun izlendiğini söylüyor. 
Daha vahimi, aramada, CMK uyarınca dijital verilerin kopyalarının alınması gerekirken, bu yapılmadan hard disklerin sökülmüş olması. Bu işlemin mesleki uygulama veri tabanına el konulması anlamına geldiği, kanunla kurulmuş bir meslek örgütü olan TTB’nin faaliyet gösteremez duruma getirildiği belirtiliyor.

***

TTB, kamu kurumu niteliğinde bir anayasal meslek kuruluşu. Bu nitelikteki bir meslek örgütünün en ayırt edici özelliği, yalnızca kendi üyelerinin değil kamunun çıkarlarını gözetmesi. Kamu çıkarlarının gözetilmesi, beraberinde kaçınılmaz olarak demokratik değerlerin savunulmasını getirir. 
Diğer yandan, bu operasyonu değerlendirirken, TTB’nin itiraz ettiği uygulamaları da hatırlamakta fayda var. Başta Sağlık Bakanlığı’nı 25 yıl süresinde milyarlarca liralık kira taahhüdü altına sokan, bir avuç iktidar yanlısı müteahhitlik şirketine kamu kaynaklarından gelir aktarımı anlamına gelen şehir hastaneleri olmak üzere, sağlık hizmetinin piyasalaştırılmasına karşı duran, ranta itiraz eden, eleştirel bir tutum geliştiren yaklaşım operasyonun ardındaki motivasyon ile bağlantısız olmasa gerek.

***

Mutlaka bilirsiniz. Yüzlerce meslek içinde, neden “kutsallık” dendiğinde akla ilk gelen hekimliktir sorusunun cevabını. 
Onca yıl ağır bir eğitimden geçmek, gençlikten feragat etmek yetmiyor çünkü. 
Yaşatmak üzerine yemin etmeden hekimliğe başlamak mümkün değil. 
Bir hekimden ölüme güzelleme yapmasını, yahut ölüme güzellemeyi alkışlamasını bu yüzden bekleyemezsiniz. 

Hayatı savunmak suç değil, “insanlık” görevidir.

Çiğdem Toker / CUMHURİYET

‘Evet vatan hainiyim, siz vatanperverseniz...’ - MİNE SÖĞÜT

Akademisyenler, gazeteciler, hukukçular ve şimdi de doktorlar... Tarih, gelecekte bugünleri, “Ülkede bir aydın katliamı yapılıyordu” diye yazacak.

 
“Ve herkes susuyordu çünkü herkes çok korkuyordu” denecek. 

“Savaşa hayır” eylemi sırasında eylemcileri tekme tokat döverek dağıtmaya çalışan ve aynı anda şiddet içeren korkunç bir sesle “Dağılın ulan” diye bağıran sivil polisleri görür görmez başını yere indiren... 

Ve kimseyle göz göze gelmemeye çalışarak oradan hemen uzaklaşmak isteyen insanlar... 

Bundan bir yıl öncesine kadar göstericileri alkışlar ve onları hırpalayan polislere çıkışırlardı. 

O sokaktaki cesur insanlar artık yoklar, suskunlar, korkuyorlar. 

Hayatlarının her anını, üzerlerine bir suç sıçrar endişesiyle yaşıyorlar. 
Yandaşlığını haykırmayan herkes hedefte ve korunmasız ve yapayalnız. 
Bu ülke bugüne kadar çok vatan haini gördü ama hiç bu kadar sinmiş, sindirilmiş bir halk görmedi. 
Olan biten bunca şeye sesini çıkaramayan bir ülkede yaşamak... 
Artık herkes için çok tehlikeli. 

Bir sorun kendinize, gerçekte nedir vatan hainliği? 

Vatan hainleri... 

Zamanında darbeler yaptılar, anayasalar hazırladılar, insanları astılar, laikliği gözden çıkarttılar, Cumhuriyeti içten yıktılar. 
O vatan hainleri, vatanı, çağdaş bir sömürgeci sisteme parsel parsel sattılar. 
Bu ülke niyeti en baştan belli, yöntemleri ortada bir dini cemaatin her yere sızmasına göz yuman hainleri de gördü, onlara katlananları, onları alkışlayanları, onların rüzgârına binip iktidara gelenleri de gördü.

 
Bugün de hukuku yok sayan, devleti yeni cemaatlere peşkeş çeken, aydınları hapislerde çürüten, iktidara yaranmak için savaş çığırtkanlığı yapan hainler görüyor. 
Barıştan yana olan herkesin çığlık çığlığa anlatmaya çalıştığı bir gerçek var. 
Ortadoğu’daki bu fırtına, büyük parayı yönetenlerin paylaşamadığı rezil bir servet için kopuyor. 

Yıllardır bu coğrafyada insanlar bu yüzden ölüyor. 
Halklar birbiriyle bu yüzden dövüşüyor. 
Bu savaşta ne birileri özgürlüklerini kazanacak ne de bir vatan kurtarılacak. 
İnsanlar yine birbirleriyle düşman olduklarıyla kalacak. 
Bugün bir liderin dilinden çıkıp lümpenin diline yerleşen; 
Ve önüne geleni vatan hainliğiyle fişleyen egemen tehdit... 
Bu ülkeyi yıllarca Amerikan emperyalizmine pazarlayanların ve palazlandıktan sonra azılı bir antiemperyalist kesiliverenlerin vatan haini olduğu gerçeğini değiştirmeyecek.

***

En güzel şiirlerindendir Nâzım’ın. 
“Nâzım Hikmet vatan hainliğine devam ediyor hâlâ” diye başlar. 
“Evet, vatan hainiyim, siz vatanperverseniz, siz yurtseverseniz, ben yurt hainiyim, ben vatan hainiyim” diye devam eder. 

Kimin elinin kimin cebinde olduğu belirsiz topraklarda, daha dün iktidar katında liderlerinden “sayın” diye bahsedilen teröristlerle bugün savaşarak Amerika’ya kafa tutmanın antiemperyalist bir tavır olduğunu savunanlar... 
Bu kirli ticaretten kâr kapmak için bahaneler uyduranlar... 
Kendi bağımsızlıklarına değer vermedikleri gibi başka ülkelerin bağımsızlığını da umursamayanlar... 
Buyursunlar, buradan yaksınlar: 
Savaşa her koşulda hayır diyenler, vatan hainliğine sonuna kadar devam edecekler. 

Çünkü... 

“Savaşa hayır” çığlığı atan bir avuç aydına “Fikir soytarısı” diyerek hakaretler yağdıran bir cumhurbaşkanının aklıyla girdiğimiz bu savaştan nasıl çıkacağımız belirsiz... 

Ama ülkede gerçek hainlerin kim olduğu gayet net.

Mine Söğüt / CUMHURİYET

Ukrayna’nın IŞİD ve El Kaide’si - CEYDA KARAN

Rusya lideri Putin, ABD’nin ‘düşman listesine’ konulmamasından duyduğu üzüntüyü “Kırıldım, bak” diyerek beyan etmiş. 

Başka ne desin? 

ABD Hazine Bakanlığı’nın ‘yaptırım uygulanabilecek’ 114 Rus politikacı ve 96 işadamının bulunduğu ‘Kremlin Raporu’ isimli bu listesinde Putin dışında ülkeyi yöneten neredeyse herkes var. Başbakan Dmitriy Medvedev, Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov, Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov bile... 
Elbette bu, Rusya’da başkanlık seçimi öncesinde düşüşteki Amerikan hegemonyasının dünya tasavvurunun tezahürü. 
ABD müesses nizamının neoliberal kanadı, ülke içinde sözde ‘izolasyonist’ Donald Trump başkanlığına karşı ‘Rusyagate’ köpüğü yaratırken, dış politikada Moskova’ya böyle meydan okumakta. Moskova’nın işbirliği arayışı da Sovyetler gibi ideolojik bir konumu olmaması da fark etmiyor.

***

Amerikan tutumunu öne çıkartan iki cepheden Suriye’yi biliyoruz. Malum en sevilen radikal cihatçılık aparatı eşliğinde siyasal İslamcılık ve etnikçilik üzerinden böl-yönet taktiği. Doğu Avrupa’da ise Ukrayna var. Burada CIA’nın ‘sevgili aşırı sağcıları’. 
Mevzu ABD’de ‘aşırı sağcılık’ atfedilen Trump filan değil. Eski ABD Başkan Yardımcısı Joe Biden, geçenlerde Ukrayna liderliğine 2016’da ülkenin başsavcısını nasıl kovdurduğunu şişinerek anlattı: “Kovmazsanız 1 milyar dolar yardımı unutun dedim, kovdular.” Biden, Rusya’ya karşı Kiev’e silah tedarikini de savundu. Trump devam ettiriyor. 
ABD on yıllarca aynı ülkenin vatandaşları olarak yaşamış insanları birbirine düşürüp 2014’te parlamento darbesiyle Ukrayna’ya aşırı sağcıları ortak etmişti. Rusya’nın yakın çeperindeki krizlere olağan tepkisinin sonucu olan Donbas’la ilgili Minsk Anlaşması epeydir rafta. ABD’nin aşırı sağcılar üzerinden vekâlet savaşının hızı ise kesilmiyor.

***

Bu konuda gazeteci Max Blumenthal’in araştırma haberi ilginç detaylar içeriyor. ABD’den bir askeri heyet geçen kasımda ‘eğit-donat’ programını belirlemek üzere neo-nazilerin ‘Wolfangel’ şeritleri taşıyan Azov militanlarını ziyaret etmiş. Bu ziyaretin ve Teksas merkezli bir şirketten alınma anti-tank silahlarını deneyen militanların fotoğrafları Azov’un sitesine konulup sonra kaldırılıvermiş. 

Azov dediğimiz Ukrayna’nın IŞİD/ El Kaide’si. Fransa ve Almanya ile İskandinavya’nın aşırı sağcı yabancı savaşçıları burada toplaşıyor. Aralarında eski İsveçli keskin nişancı Mikael Skillit’in bulunduğu uzmanlar eğitim veriyorlar. Avrupa’daki yeraltı Misanthropic bölüğü ile bağlantılı.

***

Azov zaten Ukrayna İçişleri bünyesinde. Darbe sonrası Neonaziler Kiev’deki Rada’da Andriy Biletsky’nin liderliğinde Sosyal Nasyonal İttifak ile temsil ediliyorlar. Elemanları polis teşkilatında. Partinin kurucusu Andriy Parubiy parlamento başkanlığına yükseldi. İçişleri danışmanı Anton Gerashchenko’ya Sosyal Nasyonel İttifak sorulunca, “Ukrayna yurtseverlerinin partisi. Zengin Batılılar bize ahlaki değerler ve siyasi bağlantı soracaklarına gelip savaşsınlar” diyebiliyor. Ukrayna’da artık Nazi işbilikçisi Stepan Bandera ‘ulusal kahraman’ kıvamına taşındı. Kiev’de meşaleli Neonazi yürüyüşleri sıradan ritüel. 
Ve ABD yönetiminin Ukrayna’ya 47 milyon dolarlık silah satışına onay vermesinin eşliğinde Kiev geçen hafta Minsk sürecinin tabutuna son çiviyi çakacak yasayı çıkarttı. Poroşenko’nun imzasını bekleyen yasa Donbas’ı ‘anti-terör operasyonu’ yapılacak ‘işgal toprağı’ diye anıyor. Tüm iletişim, ulaşım, bankacılık sistemi bağları kesilmiş, maaşlar dahi ödenmeyen Don-bas alenen ‘savaş bölgesi’ ilan ediyor.

***

Liberal ve liberal sol, Suriye’deki gibi Ukrayna’da Neonazizmi patlatan Meydan darbesini ‘halk devrimi’ zannediyor. Suriye’de cihatçıları ‘daha az aşırılıkçı’ diye sunan liberal medya Ukrayna’da Neonazileri görmezden gelmezse ‘normalleştirmekle’ meşgul. Ukrayna’yı birleştirip düzeni sağlarken sivil hakları sınırlayan cuntaya ihtiyaç duyduklarını söyleyen Azov gönüllüleri ile söyleşiler eksik olmuyor. 
Eh vaktiyle Reagan Yahudi pogromunda rol oynayan Banderist Jaroslav Stetskos’u Beyaz Saray’da ağırlayıp ‘Sizin mücadeleniz bizim mücadelemiz. Rüyanız bizim rüyamız’ diyebilmişti.

Ceyda Karan / CUMHURİYET

'Vartolu'nun önlenemez yükselişi - TAYFUN ATAY

Dünya dizi film tarihinde bir “antagonistik” (kötü) karakterin kabına sığamayıp başrole çıkmasının en çarpıcı örneği J.R.'dır.

Neo-liberalizm ile neo-muhafazakârlığı sentezleyen Reagan Çağı Amerika'sının müjdecisi niteliğindeki Dallas'ta J.R. Ewing (Larry Hagman), dizinin “protagonistik” (iyi ruhlu/huylu) başrolü olan, kardeşi Boby'nin (Patrick Dufy) karısı Pamela Ewing'i (Victoria Principal) sollayıp seyircinin rakipsiz favorisi olmuştu.

Dizi 1978'den başlayarak 14 yıl yayında kaldı ve yeryüzünün tümden Ceyar'laştığı küresel kapitalizmin eşiğinde (1990'ların başı) “doğal” ömrünü tamamladı. Denilebilir ki J.R., dünyayı fethetmişti zaten; Rusya'dan Çin'e kadar!.. Dallas böylece bitti.

Dünya televizyon tarihinde J.R. kadar benimsenip sevilen bir başka “kötü” bulmak zor. Elbette bunda karakteri canlandıran (2012'de vefat etmiş) Larry Hagman'ın katkısını kaydetmeden geçmek olmaz. O, kendine has “mizah duygusu”na da sahip şekilde, bu kötü ama sempatik karaktere eşsiz bir performansla hayat vermiştir.

Şu aralar bizim ekranlardaki Çukur dizisinde “Vartolu Sadettin” karakterinin başlangıçtan bugüne seyrine baktığımda sık sık J.R.'ı hatırlıyorum.

Uyuşturucu kaçakçısı bu genç mafya babasının, izleyici nezdinde başlangıçtan itibaren hızla antipatiklikten uzaklaşıp giderek nasıl bir “sempati kumkuması”na evrildiğini fark ettikçe, “Rahat uyu Ceyar, bayrağın emin ellerde” demek geliyor içimden!..

Aslında (övünmek gibi olmasın!) gidişatın böyle olacağını ilk fark edenlerden biriydim sanırım. Çok belirgin şekilde Mario Puzo-Francis Ford Coppola yaratısı Baba (“The Godfather”) trilojisine öykünme içinde başlayan dizinin ilk bölümü için kaleme aldığım yazıda kaydettiklerim ortada: Dünya sinemasının o efsane filminden esinlenen dizinin zamanla “yerli” bir özgünlük kazanacağına ilişkin öngörüm de yanlış çıkmadı; “Vartolu”nun bir karakter olarak dönüşüme uğratılıp, onu böylesine “korkunç” kılan hayatın izinin sürüleceğine ilişkin beklentim de gerçekleşti.

“Düşmanın en yakınındır; yakının da en düşmanın” mesajını işleyen dizide;

Şu an ölümüne bir kavga içinde olduğu ailenin babasının da, oğullarının da, onlar arasında (dizinin “jönprömiye”si Aras Bulut İynemli tarafından canlandırılan) Yamaç'ın da “canından bir parça” olduğu artık anlaşılmış “Vartolu”;

Duruşu, bakışı, aksanı, havası, yürüyüşü, mimikleri, yüz jestleri, esprileriyle;

Dallas'ta nasıl J.R., bendini çiğneyip aştıysa, aynı minval üzere, enginlere sığmayıp taşmacasına yol alıyor!..

Ve bunda, aynen J.R.'a nefes üfleyen Larry Hagman'ın katkısına benzer şekilde, Vartolu'ya can suyu veren Erkan Kolçak Köstendil'in başarısı, su götürmez bir gerçek.

Yine o Kasım ayı başına tarihlenen ilk yazımda kaydetmiştim Erkan'ın “cast”ına da, kalbine de kefil olduğumu!..

Onu daha önce “Ulan İstanbul” dizisinde enine boyuna, detayına derinliğine tanıma fırsatımız oldu. Erkan, kelimenin tam anlamıyla bir “self-made man” (“kendini yaratan adam”). “Ulan İstanbul'dan “Çukur”a böyle bu...

Elbette onun yükselişinde dizinin hiçbiri en küçük bir aksama ya da zafiyet sergilemeyen tüm oyucu kadrosunun payı var! Onların emeğiyle birlikte düşünülmesi gereken bir sonuç bu. Hele ki önceki gün izlediğim son bölümü ile Çukur'un karakter takdim ve tahlilleri açısından artık bir “Memleketimden insan manzaraları” kıvamına geldiğini dahi düşünmedim değil!..

Fakat Erkan'ın başarısında kuşkusuz en büyük pay, kendisi de hiç mi hiç yabana atılmaması gereken bir yaratıcılıkla baş rolü (Yamaç Koçovalı) taşırken Vartolu Sadettin karakterinin giderek öne çıkışı karşısında yönetmen ve senaristle uyumluca performansını olgun bir tamamlayıcı zaviyeye ayarlayan Aras Bulut İynemli'ye ait. Bu da onun takdir edilmesi gereken yanı.

İşte bu imkân ve şerait içinde Vartolu, parladıkça parlıyor, patladıkça patlıyor.

Hukukçu Faruk Erem'in unutulmaz eseri, tiyatroya da uyarlanmış “Bir Ceza Avukatının Anıları”nın hafızalarımıza işlemiş sözüdür: “Suçluyu kazıyın, altından insan çıkar”.

Erkan Kolçak Köstendil bize dedirtti ki “Kötü” yü de kazıyın, altından insan çıkar!..

J.R'ın ruhu şâd olsun demek gerek, ama elbette bir kayıt düşerek: J.R. Ewing'in burjuva-bireyci kötülüğü ile Vartolu'nun daha bize özgü feodal-pastoral ve de hafiften arabesk kötülüğü arasında fark yok mu, var.

Ceyar, ailesini bile hiçe sayacak kadar kendi için yaşayan bir “kötü” idi. Vartolu ise kaybettiği ve şimdi de kendisini hiçe sayan bir ailenin arayışı içinde çılgınlaşmış bir “kötü”...

Eh, bu kadar fark da bizim hıçkırıklı şark duygusallığıyla yoğrulmuş kavruk topraklarımızdan çıkacak tabii!..

Tayfun Atay / CUMHURİYET

Afrin’le seçime mi? - FATİH YAŞLI

Pazar günü NTV ekranı ikiye bölmüş, iki canlı yayın birden yapıyor. Ekranın solunda Afrin’deki bombardıman var, sağ tarafta Erdoğan partisinin il kongrelerinden birinde konuşuyor, ekranın altında ise “ Son dakika: Buseyra Dağı düştü” yazıyor. Diğer kanalların da pek bir farkı yok, çünkü aslında tek bir kanal var, logolar, spikerler, muhabirler değişse de tek bir kanal var, hepsi aynı yayını yapıyor, hepsi aynı şeyi söylüyor.

İçinden geçtiğimiz günleri bu ikiye bölünmüş ekran manzarası kadar anlatan çok az şey vardır. Basiretsiz ve korkak ana muhalefet partisi yönetiminin olan bitene dair söyleyebildiği tek şeyin, iktidara yalvarırcasına “Bu operasyonu iç siyasete malzeme etmeyin” olduğu günlerde, bu operasyonun her şeyden önce iç siyaset için yapıldığını bir kez daha görebiliyoruz. Erdoğan partisinin kongrelerini birer miting meydanına çeviriyor, operasyonla eş zamanlı mitingler düzenliyor, halka cepheden gelen haberleri anlık olarak aktarıyor, kitleleri savaş söyleminden büyülenmiş bir şekilde adım adım seçim atmosferine hazırlıyor.

Bunu yaparken ise yönetici kadrolarının korkaklığı ve basiretsizliği nedeniyle aslında çoktan kendi arkasında hizaya geçen, topluma giydirilen “yerlilik ve millilik” adlı deli gömleğine itiraz etmediği için siyasetsizlik bataklığında çırpınan ve “Bir iktidar için bundan daha iyi bir muhalefet partisi mi olur” dedirten CHP’yi tam da bu siyasetsizlikten aldığı güçle bir kez daha “terör çuvalı”nın içine atıyor, bir kez daha pataklıyor, bir kez daha madara ediyor.

Demek ki “biz de yerliyiz, biz de milliyiz” çırpınışları bir işe yaramıyor. Dost-düşman ikiliği, toplumsal kutuplaşma üzerine kurulan siyaset anlayışı ve süreklileşmiş olağanüstü hal, sürekli düşmana ihtiyaç duyduğundan, olağanüstü hale uygun bir olağanüstü muhalefet yapmaktan ısrarla ve özenle kaçınan CHP, ülke bir de seçim konjonktürüne girmişken, iktidar için zevkle yumruklanan bir kum torbası olmaktan öteye gidemiyor.

Ülkenin seçime nasıl götürüleceği ise artık kolaylıkla görülebiliyor. Barış Atay’ın “Sadece Diktatör” adlı tiyatro oyununun engellenmesi, oyuncuyla yapılacak her türlü etkinliğin yasaklanması ve son olarak da sosyal medya hesabının bir süreliğine askıya alınması, zamanın ruhunu muazzam bir şekilde sembolize ediyor. Aynı şekilde dün, Türk Tabipleri Birliği’ne yapılan baskın ve gözaltılar, toplumsal muhalefete yönelik baskının nasıl artırılacağını, ülkenin mutlak bir sessizlikle seçime götürülmek istendiğini açık bir şekilde gösteriyor.

Savaş aracılığıyla girilen seçim atmosferi, iktidar partisi ile MHP ve BBP arasındaki yerli ve milli koalisyonun zeminini güçlendirmeye ve bu birlikteliğin ideolojik altyapısını tahkim etmeye de hizmet ediyor. Fetih, ezan, Kuran, vatan, millet ve dahi Sakarya edebiyatı açısından, hamasetin hâkimiyetinin tesisi açısından savaş Türk sağına eşsiz bir fırsat sunuyor. Böylece İslamcılıkla milliyetçilik “ortak düşman”a karşı bir kez daha bir araya gelirken, örneğin ordu da yeniden millileşiyor, yeniden milletin ordusu haline geliyor. Buna bir de “yerli silah sanayi” mevzu eklenince tablo tamamlanıyor. “Fetih suresi” ile “Kızılelma”, yeni-Osmanlı’nın cihat için çıktığı seferde birleşiyor, yeni Milliyetçi Cephe ve yeni Türk-İslam sentezi buradan kuruluyor.

Tablo hiç şüphesiz ki karanlık ve umut verici olmaktan uzak görünüyor. Ancak öte yandan farkında olunması gereken birtakım gerçekler de var. 

Tüm bu yaşananlar iktidarın doğal sınırlarına vardığının farkında olması ve bu farkındalıkla davranmasıyla ilgili. Yani bir yanda ekonomide artık yolun sonuna gelinmesi, çarkların dönmesinin giderek zorlaşması, geçim sıkıntısının derinleşmesi, henüz yüksek sesle dile gelmese de toplumdaki homurdanmanın artması var. Kendini yakan işçiler bunun en somut göstergesi. Öte yanda ise dış politikada yeniden devreye giren emperyal fantezilerin yaratabileceği, tetikleyebileceği krizler söz konusu. Afrin ve sonrasında yaşanacaklar, ABD, Rusya, Batı, İran ve Suriye’yle ilişkiler, hepsi potansiyel olarak krizlere gebe ve bu sürecin öyle kolay sürdürülemeyeceğini gösteriyor.

Dolayısıyla savaş siyaseti güçten değil güçsüzlükten kaynaklı olarak karşımızda duruyor ve doğal sınırlarına dayanan, siyaseten gerileme dönemine giren iktidarın, ömrünü uzatmak için can havliyle giriştiği hamleleri andırıyor. Günü kurtarmanın, uzun vadeli düşünememenin ve reflekslerle hareket etmenin giderek daha belirgin bir davranış biçimine dönüştüğünü görebiliyoruz hep birlikte.

Bir yandan karanlık koyulaşırken ama öte yandan nesnel koşullar iktidarın potansiyel krizine işaret ediyorken, bu ikisini birden gözeten, bir yandan umutsuzluk iklimini dağıtacak, öte yandan ise krizin yaratacağı zeminlere doğru müdahalelerde bulunabilecek bir siyasete ihtiyacımız var. Bu ihtiyacın peşine düşmemiz, bunun üzerine düşünmemiz gerekiyor.

Fatih Yaşlı / BİRGÜN

Sosyal demokrasi ölüyor, ama... - OĞUZ OYAN

Başlığı tamamlayalım: Sosyal demokrasi ölüyor, ama ondan medet umanlar (en azından bizde) eksilmiyor... 

Bu saptama bazıları açısından fazla sert, bazıları için abartılı, şüpheli veya yanlış, bazıları için malumun ilanı, bazıları açısından ise açıklanmaya muhtaç bulunabilir. Biz sonuncu grubu esas alarak ilerleyelim.

Batı Avrupa'nın sosyal demokrasileri keynesyen birikim döneminde altın çağlarını yaşadılar. Yeniden inşa edilen savaş sonrası ekonomilerinde iç talebin ekonomik büyümede belirleyici etkisi büyüktü; dolayısıyla ekonomik büyümenin refah etkilerinin topluma yayılmasını sağlayan bölüşümcü politikalar (buna kamu ekonomik girişimleri üzerinden de destek veriliyordu) sermaye birikim tarzıyla da uyumluydu. Gelişmiş ülkeler açısından dış sömürünün artık ürünü de (büyük kâr transferleri) içeri doğru çekiliyor ve bu transferler de geniş kesimlerin (ücretliler, küçük üreticiler) reel gelir düzeylerinin istikrarlı artışına yönelik politikaları destekliyordu. Bu dönemde Avrupa'nın yeniden kalkınmasında artan bir öneme sahip olmaya başlayan göçmen işçiler üzerinden ücret artışlarının "regüle" edilmesi" ve hak taleplerinin sınırlandırılmasının koşulları da sağlanıyordu. Her durumda, Avrupa'da emeğin sendikal ve siyasi örgütlenmesinin gelişmesi, emek-sermaye ilişkilerinde çubuğun eskiye göre emek yönünde kıvrılması, ücret dışı sosyal haklarda önemli kazanımlar sağlanması, aynı zamanda sosyalist sistemle kızışan rekabetin de etkilerini taşıyordu. "Sosyal demokrat" partilerin bütün bu gelişmeleri kapitalist sistemin ehlileştirilmesinin ve emek yanlısı bir refah devletinin yaratılmasının mümkün olduğu üzerinden değerlendirmeleri ve kendi katkılarını öne çıkarmaları belki anlaşılır bir siyasi pozisyondu. Ama gerçek olan şey, aslına bakılırsa, II. Dünya Savaşı sonrasındaki 30 yıllık dönemde sağ iktidarların dahi içe dönük birikim modelinin bölüşümcü uygulamalarını esas itibariyle sürdürmüş olmalarıydı. Belirleyici olan siyaset değil, onu kendisine tâbi kılan sermaye birikim rejimiydi.

Nitekim, bu birikim sürecindeki tıkanmayı izleyen neoliberal birikim rejiminde işler sadece ekonomi yönünden değişmiş olmayacaktı. 1980 sonrasındaki değişimler kuşkusuz öncelikle orada görülecekti: Yeni küreselleşme döneminin dışa açık birikim modelinde artık iç talebin önemini azaltan, talep yönetimi politikaları üzerinden içerde geniş kesimlerin reel gelir düzeylerini ve sosyal haklarını gerileten, kamu varlıklarını özelleştiren, kâr hadlerinin düşme eğilimini ayrıca finansallaşma üzerinden aşmaya çalışan, dolayısıyla hem mal ve hizmet hem de finansal akımlar önüne konulmuş tüm sınırlamaları kaldırmaya yönelen, giderek tarıma yönelik iç desteklere savaş açan, piyasalara her türlü müdahaleyi adeta yasaklayan, gelişmekte olan ülkeleri ve giderek çöken sosyalist sistem artığı ülkeleri küresel dünya pazarına korunmasız ve savunmasız bir biçimde dahil olmaya zorlayan yeni bir vahşi kapitalizm çağı açılacaktı. Sosyal demokrat partiler bu sert dönüşüm sürecini önce yumuşatmaya çalışacaklar ama çok geçmeden bu akıma iştirak etmeyi zamanın ruhuna uyumun bir gereği olarak göreceklerdi. Batı'nın gelişmiş kapitalist ekonomilerinin dümenine geçme fırsatı bulduklarında bu partiler aynı zamanda emperyalizmin küreselleşme politikalarının da uygulayıcısı olmaktan uzak durmayacaklardı. 30 yıllık siyaset pratiği sonrasında merkez sol ve merkez sağ partiler arasındaki farklar kültürel/hümanist bazı nüanslar dışında neredeyse hissedilmez olmaya başlayacaktı. 1945 sonrası nasıl merkez sağ ve sol partiler aynı birikim rejimi ekseni etrafında kümelenmişler idiyse, aynı süreç 1980 sonrasında da yaşanmaktaydı; çünkü söz konusu sistem partileri açısından belirleyici olan her zaman sermayenin birikim sorunlarının gerekleri ve öncelikleri olmaktaydı.

Buradan bakıldığında aslında sosyal demokrasinin ölüm fermanı neoliberal birikim rejimine geçişle birlikte ilan edilmiş, sosyalizmin çöküşüyle birlikte ivme kazanmış, ancak bu çöküşün siyasi sahneye yansıması zaman almıştır. 1980'den 30 yıl sonra, 2010'lu yıllarda, artık bunun farkına varılmaması mümkün değildir. Bazı ülkelerde tam bir çöküşle sonuçlanan (Yunanistan, Fransa) süreçler, bazı ülkelerde (Almanya, İspanya) daha tedrici bir erimeye dönüşmektedir. Şimdilik tekil bir örnek olarak kalan İngiltere'de ise son yıla kadar ortaya çıkan aşınma süreci, neoliberal sisteme kısmen olsun meydan okuyabilen bir liderin (Corbyn) peydahlanması ve peşine parti elitlerini değil ama seçmenlerini takabilmesi sayesinde kısmen dizginlenmiş gözükmektedir. Almanya'da olduğu gibi sistemin veya merkez sağın yedek lastiği olmaktan başka çıkış yolu bulamayan, sınıf siyasetini tamamen terkettikten sonraki (kültürel/hümanist/çevreci) mevzileri kolayca merkez sağ tarafından ele geçirilebilen, böylece varlık nedenlerini tüketen sosyal demokrat partiler ise giderek yaşayan siyasi fosillere dönüşmektedir.

CHP'yi sosyal demokrasi mi kurtaracak?

Kapitalizmin merkezi ülkelerinde bütün bunlar yaşanırken, gelişmeleri geriden izlemekten kurtulamayan gelişmekte olan ülkelerin liberal aydınları bugün bile sosyal demokrasiden medet ummaktan vazgeçmiş değiller. Kuşkusuz bunun arkasında sınıf mücadelelerini eksene almaktan şiddetle kaçınan siyasi anlayışlar var, etnik/mezhepsel/cinsiyetçi/çevreci mücadele biçimlerini asıl öncelik veya hatta tek mücadele seçeneği olarak gören ve bunu "asıl solculuk" sanan post-modernist çarpık yaklaşımlar var. Sosyal demokrasinin ancak sistemin artık yaratma kapasitesine ve sermaye birikim rejimine bağlı  olarak ve dolayısıyla geçici bir süre için çekici bir siyasal alternatif olabildiğini bir türlü anlamak istemeyenler var.

CHP'ye yönelen bazı eleştiri biçimlerini düşünün: CHP'nin gerçek sosyal demokrat parti olamadığı için, kemalizmin etkilerinden kurtulamadığı için bir siyasi seçenek oluşturamadığını düşünenler CHP içinde bile hayli etkin oldular ve hala etkileri hissediliyor. Bunların daha ileri gidenleri, daha yakın zamanlara kadar CHP'yi milliyetçi/ gerici, AKP'yi ise ilerici/özgürleştirici bir parti olarak tanımlamadılar mı? AB'nin sağ veya sol kökenli yönetici kademelerinden, sosyal demokrat partilerinden, içerdeki her türlü liberal akımdan, HDP cenahından veya ona yakın mahvillerden yükselen sesler tam da bu merkezde olmadı mı?

Çevre ülkelerinin liberal aydınları şunun farkına acaba ne zaman varacaklar: Bağımlılık ilişkilerini koyu bir biçimde yaşayan çevre ülkelerinde, sol partilerin kimlik oluşumunda anti-emperyalizm esas olmak zorundadır; emperyalizmin kökeni genişlemeci kapitalist birikim tarzı olduğuna göre, anti-emperyalizm ister istemez anti-kapitalizmi de içermek durumunda kalacaktır. Dolayısıyla, çevre ülkelerindeki merkez sol hareketlerin bile merkez ülkelerdeki sosyal demokrasilerin programını fersah fersah aşmak, onun solunda olmak, hatta onunla çatışmak zorunda olduğu (örneğin özelleştirme programlarına merkez ülkelerin sosyal demokrat partileri tam angajedir, bunun çevre ülkelerindeki merkez sol partilerde aynı karşılığı bulması bir intihar eyleminden farksızdır) ne zaman anlaşılacaktır? Dolayısıyla çevre ülkelerinin olmazsa olmazı olan bağımsızlıkçı/ anti-liberal bir sol program, bugün artık gelişmiş ülkelerin sosyal demokrat hareketlerinin programından çok farklı bir düzleme yerleşmek, bir sistem karşıtlığını içermek durumundadır.

Tamam, çevre ülkelerin merkez sol partilerinden bir marksist parti programına sahip olmayı bekleyemeyiz, o zaman kendisinden başka birşeye dönüşmüş demektir. Ama şu kadarını söyleyebiliriz: Aydınlanmacı/bağımsızlıkçı/ kamucu/ anti-liberal  bir programa sahip olmaksızın çevre ülkelerde solculuk adına ortaya çıkmak mümkün değildir; bu özellikleri, Batı'da aşılmış durumdaki birincisi hariç, merkez ülkelerdeki "sosyal demokrat" oluşumlarda bulamazsınız. Ülkeler arasındaki antagonist ilişkiler farklı çıkar ilişkilerine dönüşmektedir. Ancak ve ancak merkez ülkelerin komünist partilerinin anti-emperyalist/anti-liberal özelliklere sahip çevre merkez sol partilerini anlamasını bekleyebilirsiniz.

Peki ama bu nitelikte çevre ülke partileri oluşabilir mi? 

Neden olmasın? 

Latin Amerika'da bu yönde deneyimler yaşandı, yaşanıyor. Bu deneyimler yayılabilir. Özellikle de CHP gibi kurucuları bir kurtuluş savaşı içinden gelen, üst yapıda devrimci dönüşümler gerçekleştiren, bir köylüler toplumunda aydınlanma ateşini yakabilen (ve bunun direngen etkileri hâlâ totaliter bir dinci rejimi tedirgin edebilen) bir partinin, kendi kurucu/ bağımsızlıkçı sol kemalist ilkelerine sarılması, aydınlanma mevziine tekrar dönmesi, kamucu/planlamacı politikaları tekrar benimsemesi, sermayeye karşı mesafe koyarken emek kesimiyle olan mesafesini kısaltması, 'yurtta barış dünyada barış' şiarını her düzlemde sahiplenmesi ve iktidarın sermaye yanlısı,  işbirlikçi ve ikiyüzlü karakterini teşhir etmekten asla kaçınmaması halinde, gidebileceği kadar sola gitmiş demektir. Bunu gerçekleştiremediği taktirde ise iktidara gerçek bir alternatif oluşturamayacak ve akıbeti Batı'nın sosyal demokrat partilerinden farklı olmayacaktır.

CHP'nin 36. Olağan Kurultayı'nın böyle bir tartışmayı da içermesini bekleyebilir miyiz?

Oğuz Oyan / SOL

Kabileye dönüş - ORHAN GÖKDEMİR

Devlete yerleştirdikleri cemaatin AKP’ye darbe girişiminden sonra uyandılar. Devlete yerleştirdikleri cemaat, sınav sorularını çalarak devlete yerleşiyordu. Gördükleri hemen her yerde devlete yerleştirdiklerini kovalıyorlar şimdi. Devlet az kalsın devlete yerleştirdikleri cemaatin eline geçecekken onları devlete yerleştiren AKP’liler yetişti kurtardı devleti, öyle diyorlar.

Buyurun, kurtarılmış devlet hallerine şöyle bir göz atalım:

Kanun Hükmünde Kararname ile ihraç edilen Cenk Yiğiter'in Ankara Üniversitesindeki asistanlık görevine, AKP'li Galip Ensarioğlu'nun oğlu getirildi. Oğul Ensarioğlu büyüklerinin elini öperek göreve başladı. Daha önce de Ankara Üniversitesi Senatosu’nun yatay geçiş kontenjanını arttırması sonucu Rektör Erkan İbiş’in oğlu da Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Ankara Tıp Fakültesi’ne ışınlanmıştı.

Devlet dediğin küçük ayarlamalar dışında nedir ki zaten? Bu küçük ayarlamalara engel olduğu için yardımcı doçentlik uygulamasını kaldırdılar. Yakınlar doğrudan doktor, doktorlar da doğrudan doçent olacak artık. Böylece yakınlar doğrudan doçent olmuş oluyor ki müthiş icattır. Böyle böyle “yerli ve milli üniversite” yaratma gayretindeler. Devlet üslubuyla yazıyorum, “nasıl olacak ulan öyle üniversite” diye soran yok tabii. Gıkını çıkaranı OHAL’e çarpıp KHK’ya geriyorlar.

Gelen haberlere göre AKP yerel yönetim seçimlerini kaldırıp, merkezden atama uygulamasını getirmeyi düşünüyor. Makul, bir işlevi kalmadı zaten. Sistem tıkır tıkır işliyor seçim olsa da olmasa da. Misal; AKP’li Gaziantep Belediyesi’nin eski başkanı Dr. Asım Güzelbey’in kızı Gonca Güzelbey ile evlenen damat Koray Aksoy’un aile şirketi devlet ihalesine girerken “devlet”i referans gösteriyormuş. Bu sayede Gaziantep Valiliği’nden milyonlarca liralık ihale almış. Kar etmiş, zenginleşmiş damadımız. Düğününe katılan bakan sayısına bakılırsa bakanlar kurulu kararıyla evlenmiş görünüyor arkadaş zaten. Verme ihaleyi de görelim…

17-25 Aralık operasyonundan sonra emniyet teşkilatını hallaç pamuğu gibi attılar. Önce o polisi oraya, bu polisi buraya atadılar. Sonra buraya atadığını oraya, oraya atadığını buraya gönderdiler. Olmayınca hepsini kapının önüne koydular. Yandaşları aldılar teşkilata sözlü sınavla. Önceki gün semeresini verdi bu müthiş uygulama. 

İstanbul Fatih'teki bir döviz bürosunu giren hırsızlar 2 milyon değerinde döviz ve 1 kilogram altın olan kasayı alarak kaçtı. Olay yerini incelemeye gelen polis de hırsızlardan geriye kalanı çalıp götürdü. Fakat polis hırsızlar kadar nitelikli değildi, yakalandı. “Borcum vardı, pişmanım” diyerek çaldığı parayı iade etti. Savcılık, şüpheli polis hakkında “nitelikli hırsızlık” suçundan dava açtı. Düşünün, atadıkları polisin tek nitelikli işi hırsızlık alanında…

Durun, daha trajik olanı var. Geçtiğimiz günlerde gönüllü kayyımla yönetilen ülkenin en önemli haber kanallarından birinin Şirin P. adlı sunucusu AKP reis danışmanı Mehmet U.’yu programına konuk aldı. Program bitince programın sunucusuna “Beyefendinin programı beğenmediği”, dolayısıyla işine son verildiği bildirildi. Sunucu Beyefendinin sözcüsü İbrahim K.’yı aradı, beyefendinin programın neresini beğenmediğini sordu. Yoo, beyefendi programı beğenmişti. Bunun üzerine program sunucusu programına sözcü İbrahim K.’yı çağırdı. TV’nin patronları beyefendinin sözcüsünün geldiğini öğrenince mecbur işini geri verdiler sunucuya. Sor soruştur, programın sunucusunu kanalda çalışan ve AKP’ye daha yakın olan “gazeteci”ler Hande F. ve Hakan Ç.’nin kovdurduğu anlaşıldı. Bir yalana dayanarak hem de! Vasıfsızlığın dibini bulmuş bir sektörde sadece hırsıyla temayüz etmiş tiplerin hazin hikâyesidir... Artık küçük insanların Bizans oyunları bile Beyefendinin etrafında oynanıyor özetle.

Gördüğünüz gibi AKP tarafından devlete yerleştirilen cemaatin devleti ele geçirmesi önlenmiş, Dionysos göstermesin, büyük bir felaketin eşiğinden dönülmüştür.

Piyasa toplumunun uçsuz bucaksız özgürlük alanında yeşerdiği iddia edilen gözetleyici devletin geldiği son aşamadır bu. Kabileden türeyen devlet piyasanın kutsal eli değdikten sonra tersine evrim yaşamış, kabileye geri dönmüştür. Devlet kabileler arasındaki gidip gelmekte, sadece elinde kaldığı kabilenin üyelerine hizmet etmektedir.

                                                                     ***

Macaristan kökenli iktisatçı Karl Polanyi, İkinci Dünya Savaşı sonlanmak üzereyken, 1944’te “Büyük Dönüşüm” adlı çalışmasını yayınladı. Kitabın tezi şöyleydi: Ekonomik determinizm büyük ölçüde önemini yitirmiştir. Piyasa kurgusu insan ve toplum hakkındaki görüşlerimizi bütünüyle çarpıtmaktadır ve bu çarpık anlayış uygarlığın önündeki sorunları çözümlemeyi imkânsız kılmaktadır.

Polanyi “piyasa toplumu”nu incelediği çalışmasında şöyle diyor: “Piyasa toplumu İngiltere’de doğmuştu- ama zayıflığının yol açtığı en önemli trajik kargaşalıklar Kıta Avrupa’sındaydı. Alman faşizmini anlamak için, Ricardo İngiltere’sine dönmemiz gerekiyor. On dokuzuncu yüzyılın İngiltere’nin yüzyılı olduğunu söylemek abartma olmaz. Sanayi Devrimi bir İngiliz olayıydı. Piyasa ekonomisi, serbest ticaret ve altın standardı da İngiliz buluşları. Yirminci yüzyılda bu kurumlar her tarafta çöktüler.” Yani kitap yayınladığında, İkinci Savaşı sonunda piyasa ekonomisi ve toplumu uzatmaları yaşıyordu. Üstelik savaştan sosyalizm güçlenerek çıkmıştı, durdurulması artık imkânsız görülüyordu. Ama Polanyi’nin dediği gibi piyasa gerçekliğe değin görüşümüzü geri dönülmez bir şekilde çarpıtmıştı. O günlerde ortaya atılan sosyalist sistemin hantal ve verimsiz olduğu yönündeki tez liberal ideolojik bombardımanın büyük bir başarısıdır. Kaldı ki hantal olsa ne olacak? “Dinamik” piyasanın insanlığı getirdiği yerde iki büyük savaş çıkmış ve insanlığı yok oluşun eşiğine getirmişti.

Çok açık: “… günümüzden önce, yalnızca ilke olarak bile, piyasalar tarafından kontrol edilen bir ekonomi var olmamıştı. On dokuzuncu yüzyılda ısrarla ve koro halinde tekrarlanan akademik ilahilere karşın, değişimden sağlanan kar ve kazanç insan ekonomilerinde daha önce hiçbir zaman önemli olmamıştı.” Özetle, ticaret kimseye hiçbir şey kazandırmaz. Ticaret ile “kazanılan” şey emekçinin ürettiği artık değerdir. Sonuçta piyasanın aktörlerinin yağmaladığı şey emekçinin yaratıcı yeteneği, üretici gücüdür. Piyasa, sadece emekçinin ürettiğini yağmalayan sistemi saklayacak bir illüzyon yaratır. Böylece toplum da piyasanın önemsiz bir parçası durumuna düşürülür.

Siyasal iktisat 400 yıl boyunca işte bu saçmalığı yaratıcılık, özgürlük diye propaganda etmiştir. Sonuç ortada. İnsanlık yeniden büyük ve geri dönülmez bir yıkımın eşiğinde.

                                                                   ***

Cumhuriyet gazetesi yazarı Ergin Yıldızoğlu, son yazısında Davos zirvesindeki haleti ruhiyeyi yazdı. Bu yıl Davos’ta herkes dünya ekonomisinin ne kadar iyi bir performans sergilemekte olduğunu vurguluyordu ama geleceğe ilişkin ciddi, hatta yaşamsal kaygılar da dile getiriyordu. Bu kaygılar liberalizminin sonunun geldiğine ve büyük bir savaş olasılığına ilişkindi. Liberal düzen dağılıyordu, çünkü halkın gereksinmelerine cevap veremiyordu. Hantaldı ve üretkenliği engelliyordu.

Ama evet, sonuçta son dört yüz yılın en başarılı düşüncesinden söz ediyoruz. Başarısı ekonomiyle veya toplumla ilgili değildir; insanlığı bir ham hayale, bir imkânsız cennete inandırabilmesindedir. Davos’ta bile fark edilmiştir, illüzyon dağıldı. “Sınırsız özgürlükler âlemi piyasa” düşünün sonuna geldik. Sosyalizm yoksa savaş ve yıkım var. Sosyalizm yoksa mülk sahiplerinin açık, çıplak, acımasız diktatoryası var.

                                                                   ***

Avrasya adında bir delik açtılar Boğaz’ın altında. Yandaş müteahhide verdiler tapusunu, araç geçme garantisi ile birlikte. İzmit Körfezi’nin üstüne Osman Gazi adını verdikleri tuhaf bir köprü diktiler. Kar garantisi ile birlikte yandaş müteahhide verdiler tapusunu. Ama geçmiyor araç. Halktan alıp yandaşlara veriyorlar geçmemiş araçların ücretini. Orda bir köprü ve bir delik var uzakta. Görmesek de geçmesek de ücretini ödüyoruz mecburen. İyi de böyle liberalizm, böyle piyasa ekonomisi olur mu? 

Fıtratına ters. Araç geçmiyorsa kapatacak açtığı deliği, terk edecek kurduğu köprüyü. Kar edemiyorsa işleten iflas edip çekilecek, piyasaya girecek yeni oyunculara yer açacak. Böyle diyor kitaplar.

Neyle karşı karşıyayız peki? 

soL’da Prof. Dr. İzzettin Önder’e sorulmuş soru. Şöyle cevabı: “Türkiye şu anda bir kabile tarafından yönetiliyor bana kalırsa. Konuşulan dönüşüm biraz da böyle bir süreç. 

Zaten AKP bir parti değil bu anlamda. Bir kabilenin üst temsilcisi ve bir tabanı var. O taban da ciddi anlamda palazlanmış durumda şu anda. Şimdi böyle bir özneyle girilen seçime kaybeder ya da kazanır mantığıyla bakmak ne kadar doğru sizce?” Bir kabile devletine dönüştü devlet. Kabile reisi her şeye, her yere hükmediyor. Kimin kazanacağına, kimin üreteceğine, kimin kimden ne alacağına, kimin memuriyete atanacağına kimin atanmayacağına karar veriyor. Eskiden devlete kapıkulu almanın bile bir usulü, yol yordamı vardı. 

Artık yok.

Planlama ve sosyalizm tu kaka, hantal, verimsiz geliyor arkadaşlara haliyle. Ama bir haberimiz var. O çok güvendikleri sistem çöktü. Saçma sapan bir masaldan ibaretmiş anlatılan, inanılan her şey.

Sosyalizm ise geçen yüzyılın başında bir imkândan ibaretti, artık bir zorunluluktur. Piyasa toplumu ve liberal düşünce uzatmaları oynuyor o nedenle. Ayakta kaldığı her dakika, her saat, her gün insanlığın zararınadır.

Orhan Gökdemir / SOL

Çocuk masumdur - TURAN ESER

Çocuklara yönelik zulmü durdurmalı. Durduramazsak da, duyurmak gibi görevimiz var. “İnsanlık çocuklara en iyisini sunmayı borçludur” diye yazıyor, 1924 Cenevre Beyannamesi… “En iyisini sunmak” diyor! 
Peki, çocuklara “en iyisini sunacak” kapılar mı yoksa zulmün kapısı mı açık? Bu dünyada çocuklara yönelik taciz, sömürü, acı, açlık ve ölüm cehenneminin kapısını açanlar, siyasal günahlarını ve cehennemleştirdikleri dünyanın gerçek yüzünü örtmek için dinselleştirilmiş eğitimle, çocuklara uhrevi sanal cennet kapıları vaat ediyorlar. 
Bu dünyayı cennet olarak sunmuyorlar. Mazlumiyetin adı çocuklara zulmiyetin kapısını gösteriyorlar. İnsanlar çocuk kalmayı, devlet ve din de çocuk haklarını unuttuklarında, iyiliğin değil, kötülüğün kapıları çocuklar için aralanıyor. Siyasi ve dinci tüm kötülük en sinsi tuzaklarını özellikle ve genellikle yoksul çocukların dünyasına kuruyor. Okulda, sokakta, işyerinde, sanal, uhrevi ve dünyevi hayat, çocukları çirkinlikleriyle kuşatıyor. 
Dincilik de önce yoksulun kapısını çalıyor. Din eğitimi, din okulu, din siyaseti, “din, iman”, “yerli milli” edebiyatı ile çocuklara “şeriat andı” içirip “kutsal cihad” için hazırlıyor. “En yüce, kutsal mertebe” denilen “şehitlik”, genellikle ve özellikle yoksulun çocuklarına düşüyor. Ölüm haberleri yoksulun adresine ulaşıyor. Gözyaşı ve ağıtlar orada sel oluyor. Sermayenin, dinbazın ve iktidarın çocuklarına da “din ve iman” yerine, ihaleler, rantlar, han ve hamamların kapıları aralanıyor.

Devletin koruması altındaki okulda, o “yerli ve milli” elbise giydirilen 13 yaşındaki 6 kız çocuğuna cinsel istismarda bulunmaktan sanık, “öğrenciler yanlış anlamış olabilir” diye berat ettiriliyor! Yanlış anlayan çocuk “zalim yalancı” olunca, sanık “masum” oluyor!

Kot pantolon giyen kız çocuğa “cehennemlik” diye, “yerli ve milli” fetva veren imam, kamu görevine ve devlet maaşı almaya devam ederken, suçlu yine kot ya da etek giyen kız çocuğu oluyor!

115 kız çocuğu! Cinsel istismar sonucu hamile kalıyor! Çocuk sahibi çocuklar oluyor! Yoksullar, mülteciler! Kimsesizler…

Kamu hastaneleri sesi çıkmayan hamile çocukların sessizliğine, çığlık olamıyor. Cinsel istismar sonucu hamile kalmayı meşrulaştırıyor. ‘Hamile çocuklar’ ve bu skandalı ortaya çıkaranlar ‘suçlu’, ‘masum’ ise bu sessizliğin arkasındakiler oluyor!…

Devletin din uleması kurumu; “9 yaşındaki kız çocuğuna nikâh kıyılabilir” diyor. Gelen tepkileri, “Diyanet kız çocuklarının erken yaşta evlenmesini desteklemiyor” diye açıklama yapsalar da, DİB yayınları ve web sayfasında bu rezil görüş kalmaya devam ediyor.

Ya çocuk cezaevleri? Hafızalarımızdaki diriliği ile Pozantı, Kürkçüler, Şakran, Antalya ve Sincan Çocuk Ceza İnfaz Kurumları’ndan geriye kalan hakikatler var. Çocuklara işkence, kötü muamele ve onur kırıcı muameleler! Cezaevlerinde sadece 35 günlük tek bir Akif bebek yok. 0-6 yaş arasın tam 700 bebek-çocuk cezaevine yaşıyor.

Son 10 yılda çocuklarımızı kuşatan uyuşturucu kullanımındaki artış, artan yoksulluk ve çökmekte olan eğitim sistemiyle doğrudan alakalı hale geliyor. İnsanlık adına utanç verici, çocuk haklarına dair ihlallere çözüm bulunamıyor. Aslında çocuk masumdur. O çocuktur. Çünkü iyi, güzel, doğru, samimiyet ve dürüstlük gibi değerler sadece çocuktadır. Çünkü önyargısız, yalansız, doğal, saf ve masum olan ruh ve düşünce sadece çocukta vardır. Çocukları çocuklar, bir de çocuk olduğunu unutmayanlar anlayabilir. Ve çocuk en harika varlıktır. Onları kadının yaratıcı kerametine borçluyuz. Çocuk özgürlüğün sunulmasını sever. Hem meraklıdır hem de duyarlıdır. Hayat doludur. O hayatın içinde onu güçlü kılan doğal sevgisidir. Kirlenmemiş ruhundan coşar sevgisi. Bencil olmadığı için sevgisi etrafına yayılır. Herkesin donuk ve ruhsuz bakışlarını onun sevgisi ışıldatır. Tek zayıf ve güçsüz yanı ise, çocuk bağımlı bir varlıktır. Ailesi, okulu, devleti bu bağlılık üzerinden onun geleceğinde hak sahibi olmak isterler.

Çocuk özgürken bile, aslında özgürlüğünün gasp edildiğini sonradan fark eder. Çünkü çocuk, kendisi olunmasına izin verilmediğinin farkındadır. Çocuk, çocuk olmadan, hakkında hüküm verilmiş varlıktır. Aile “güzel meslek sahibi iyi bir evlat” ister, devlet “düzene uygun iyi bir yurttaş”, ordu, “vatanı için ölmeye ve öldürmeye hazır bir asker”, din ise ondan “iyi bir kul” olmasını bekler. Siyasi iktidar ise kendi ideolojine bağlı itaatkâr, dindar ve kindar bir neslin üyesi olmasını öğütler. Oysa çocuklar, doğuştan kazandıkları insan ve çocuk haklarıyla bu dünyaya katılırlar. Ama okullar onlara hak kullanmayı değil, itaat etmeyi öğretiyor. Sermayenin patronları ise sömürülecek çocuk emeği görüyor.

Dinsel ve askeri disiplin altında çocuk olmadan, yetişkin hale getiriyorlar. Yaşlılar gibi düşünen, onlar gibi davranan, dilleri ve kalpleri ihtiyarlaştırılmış gençlerden “süper zekâlı” diye bahsediyorlar. Çocuk kalanlara ise “halen çocuk gibi davranıyor, bir türlü büyümedi” diye “geri zekalı” diye damgalıyorlar. Devlet ve egemen ideolojiler mutlak otoriterliklerini en zayıf ve masum olanlar üzerine kuruyorlar. Oradan tecrübe ediniyorlar. 

Oysa çocuk, çocuk gibi ve haklarıyla yaşarsa, hem kendisinin hem de toplumun mutluluğunun kapısını açar ve büyüklere “en iyisini sunar.”

Turan Eser / BİRGÜN