Doyuramadıklarımız: Milyarderler ülkelerle yarışıyor, eşitsizlik derinleşiyor - Serdar Alım / soL-Özel

Dünyanın en zengin isminin serveti 50 ülkenin milli gelirine eş değer. Türkiye'de 1 yılda üretilen değerse 13 kişinin servetine bedel. Üretim Doğu'ya kayarken tekelci sermaye daha da asalaklaşıyor.

ABD'li Forbes dergisi, 37 yıldır hazırladığı dolar milyarderleri listesinin sonuncusunu açıkladı. 2023 verileriyle hesaplanan 2 bin 640 kişilik listeden bir yılda 48 kişi eksildi. En zenginlerin 2022'de 12,7 milyar doları bulan toplam servetleri de 12,2 milyar dolara geriledi.

İlk 5'te Bernard Arnault (230 milyar dolar), Elon Musk (210 milyar dolar), Jeff Bezos (196 milyar dolar), Mark Zuckerberg (172 milyar dolar) ve Larry Ellison (139 milyar dolar) yer aldı.

Listedeki tutarlar ve isimlerin kompozisyonuysa satır aralarına gizlenen eşitsizliği ortaya koyuyor. İktisatçı ve soL yazarı Prof. Dr. Serdal Bahçe, Forbes listesinden yararlanarak bireysel servetler ile ülkelerin milli gelirlerini kıyasladı. Buna göre, 221 milyar dolarla listenin ilk sırasında yer alan Bernard Arnault'un serveti, 134 ülkenin yıllık milli gelirinden daha fazla.

IMF'nin milli gelir tahminlerine göre yapılan hesaplamada Arnault'un servetinin en dipteki 50 ülkenin yıllık milli gelir toplamından büyük olduğu görüldü.

İlk 10'da yer alan patronların toplam servetleriyse en dipteki 92 ülkenin milli gelirleri toplamından fazla.

Dünyanın en zengin 10 isminin toplam serveti 1,44 trilyon dolar. Afrika ülkelerinin borç stoku 2022 sonunda 1,14 trilyon dolardı.

Türkiye'de 1 yılda üretilen değer 13 kişinin servetine bedel

Bugün açıklanan TÜİK verilere göre Türkiye'nin 2023'teki gayri safi yurt için hasılası 26 trilyon 276 milyar 307 milyon lira oldu. Bu tutar 2023'ün ortalama dolar kuruyla 1 trilyon 106 milyar liraya tekabül ediyor. Türkiye'nin bir yılda ürettiği bu değer, dünyanın en zengin 13 isminin toplam servetinden fazla değil.

Milyarderler listesinin dünyadaki servet dağılımının eşitsizliğini gözler önüne serdiğini belirten Serdal Bahçe, "Eskiden ülkeleri birbiriyle karşılaştırırdık. Ekonomik birim olarak bildiğimiz en büyük birim ülkeydi. Artık ülkelerin bireysel servetlerin daha altında gelire sahip olduğunu görüyoruz" dedi.

1 kişi 50 ülkenin milli servetinin toplamına sahip

Bireyler ve ülkelerin servetlerini kıyaslayan Bahçe, aradaki makasın önceki yıllara göre daha da açıldığına işaret ediyor:

"En yüksek servete sahip kişilerin en düşük milli gelire sahip ülkelerden yukarıda olması yeni bir olgu değil. Ama en yüksek bireysel servet 2-3 yıl önce dipteki 40 ülkenin milli gelir toplamından daha fazlaydı, şimdi bu sayı 50 ülkeye yükselmiş. Yani bu ülkeler zengin ülkeleri geçtim bireysel servetlere karşı bile çok fakirleşmişler. Bu 50 ülkenin emekçilerinin 1 yılda ürettiği değer, bir insanın sahip olduğu toplam servete anca eşit oluyor. Açıklanabilecek bir durum değil bu."

Kapitalizmin yeni fabrikaları: Çin ve Hindistan

Listeye Çin ve Hindistan gibi üretimin yeni rotalarındaki ülkelerden giren milyarderlerin sayısındaki artışa dikkat çeken Bahçe, "Listede giderek daha fazla sayıda Çinli ve Hintli milyarderler de var. 'Kapitalizmin yeni fabrikaları' da denen bu ülkelerde de ciddi bir bozulma yaşandığını anlıyoruz. Bu liste kapitalizm açısından kara bir vesika" değerlendirmesinde bulundu.

Bernard Arnault tüm servetini bir ülkenin ürettiği mal ve hizmetleri satın almak için kullansaydı hangi ülkenin halkını kaç yıl sadece kendisi için çalıştırabilir?

                                                 Slovakya              1,5 yıl

                                                 Bulgaristan            2 yıl

                                                 Belarus                  3 yıl

                                                 Uganda                 4 yıl

                                                 El Salvador           6 yıl

                                                 İzlanda                  7 yıl

                                                 Mali                     10 yıl

                                                 Nijer                    12 yıl

                                                 Kosova               20 yıl

                                                 Surinam              60 yıl

                                                 Gine-Bissau     106 yıl

Eşitsizlik Türkiye'de de derinleşti: Koç ailesi servetine 4,5 milyar dolar kattı

Listeye göre Türkiye’de en yüksek servete sahip isim 5 milyar dolar ile yine Murat Ülker oldu. Toplam 5 patronun girebildiği listedeki 3 isim Koç ailesinden. Ailenin sadece üç ferdi servetini 1 yılda 4,5 milyar dolar artırdı.

Verilerin Türkiye'de gelir eşitsizliğinin derinleştiğini gösterdiğini kaydeden Bahçe, "Boyalı basın bu durumu övüyor ama aslında iyi bir şey değil. Veriler ülkede hakkaniyetsizliğin arttığını gösteriyor" dedi.

'Toplumsal fayda üretimi sıfır'

Sermayesini tekelleştiren milyarderlerin önemli bir kısmının gelirini meta üretiminden değil, ticaret, finans, reklam gibi aracılık faaliyetlerinden kazandığı görülüyor. Serdal Bahçe'ye göre bu durum "sıfır toplumsal faydaya" tekabül ediyor:

"15-20 yıl önce reel sektörden gelen zenginlerin ilk sıralarda yer aldığını görürdük. Şimdi elektronik-dijital pazarlama, yazılım, gayrimenkul gibi alanlardan gelen gelirle dünyanın en zengin kişisi oluyorlar. Bu kapitalizmin çürüdüğünü gösteriyor. Artık zengileşme reel üretimden değil spekülasyondan, finansal şişkinlikten veya bu tip süreçlerden geliyor. Toplumsal faydası neredeyse sıfır olan parazitik gelen bir servet birikimi olduğu açık."

Serdar Alım / soL-Özel