1 Mayıs'ın kökeni: Nasıl ortaya çıktı?(SOL)
1 Mayıs ABD'de günlük çalışma saatlerinin 8 saate indirilmesini talep eden işçilerin mücadelesi sonucu ortaya çıkarken, artık tüm dünyada işçilerin düzen değişikliği talebinin sembolü haline geldi.
İşçi sınıfının mücadelesinin doruk noktasına çıktığı 1 Mayıs'ın takvimlere işlenmesiyse Temmuz 1889'da Paris'te düzenlenen İkinci Enternasyonal'in kararıyşa gerçekleşti. İkinci Enternasyonel'in kuruluş toplantısı olan Marksist Uluslararası Sosyalist Kongre'nin bir toplantısında 1 Mayıs resmen Uluslararası İşçi Günü olarak kabul edildi. Odak noktası, tüm işçiler için sekiz saatlik bir iş günü kazanma mücadelesiydi.
1 Mayıs'ın mücadele günü ilan edilmesinin öncesinde ABD 8 saatlik iş günü talebiyle bir dizi kitlesel grev ve eyleme sahne olmuştu. 1 Mayıs 1886'da 8 saatlik iş günü talebiyle greve çıkan işçiler işçiler Chicago'daki Haymarket Meydanı'nda katliamla karşılaştı. Patronların ve onları savunan hükümetlerin baskıları sonunda yenilgiyle sonuçlanan mücadele, kısa sürede tüm dünyadaki işçiler için bir zafere dönüştürüldü.
1 Mayıs 1886'da yaklaşık 500 bin işçi greve çıktı. Eylemler ve grevler ABD çapında büyük şehirlerde olduğu kadar küçük şehirlerde ve kırsal alanlarda da kendini gösterdi. 40 bini greve çıkan işçiler olmak üzere yaklaşık 90 bin işçi Chicago'da yürüdü. Otuz beş bin et paketleme işçisi bu grevden sonra sekiz saatlik iş gününü hiçbir ücret kaybı olmadan kazandı.
3 Mayıs itibariyle, Chicago'da grevdeki işçi sayısı 65 bine yükseldi. Buna karşı telaşa kapılan sanayi patronları işçilere karşı önlem alınması gerektiğine karar verdi. 4 Mayıs günüyse patronlar işçileri durdurmak için Haymarket Meydanı Katliamı'nı organize etti. O gün fabrikalarından çakan grevci işçiler polis tarafından zorla fabrikaya sürüldü. Polis grevcilere ateş açarak dört kişiyi öldürdü ve çok sayıda kişiyi de yaraladı.
Saldırılara yanıt olarak, polis cinayetlerini kınamak için ertesi gün Haymarket Meydanı'nda toplu miting düzenlendi. Üç bin kişi alana çıktı. Miting sona ermek üzereyken, polis göstericilere dağılma emri verdi. Mitingi örgütleyen sendikacılar polislerle müzakereye devam ederken düzenlenen bir provakasyonla polis korteji bombalandı ve polisler silahlarını işçilere doğrulttu, 200 kişiyi yaraladı, birkaç kişiyi öldürdü.
Yargılanan işçilerin dördünün mitingde bulunmaması, yargı süreci boyunca mahkeme tarafından dikkate alınmadı.
ABD'nin Milwaukee kentinde de barışçıl bir greve ateş açıldı ve sekiz işçi öldürüldü. Diğer grevler de şiddetle bastırıldı. Sekiz saatlik iş günü hakkını kazanan işçilerin yaklaşık üçte biri, Haymarket Katlimanı'ndan sonraki ay bu hakkı kaybetti.
Ancak Haymarket Katliamını ve onu takip eden şov mahkemelere karşı Fransa, Hollanda, Rusya, Almanya, İtalya, İngiltere ve İspanya'da işçiler mitingler ve toplantılar düzenlediler. Almanya'daysa dayanışma eylemleri kitleselleşince tüm halka açık toplantılar yasaklandı.
Haymarket, ABD işçi sınıfını, özellikle sekiz saatlik iş günü hareketini, dünya işçi hareketinin merkezine yerleştirdi.
25 Haziran 1938'de, ABD Kongresi nihayet sekiz saatlik iş gününü yasal hale getiren federal kanunu kabul etti. Bu, faturası işçi sınıfına kesilmeye çalışılan yıkıcı Büyük Buhran'a tepki olarak gelen uzun eylemleri takiben gerçekleşti.
1 Mayıs böylelikle tarihe tüm emekçi sınıfların mücadele ve dayanışma günü olarak geçmiş oldu. Karakteri gereği de siyasal anlamından soyutlanamayan 1 Mayıs, hâlâ işçi sınıfının güncel talepleri etrafında örgütlenmeye devam ediyor.
Bugün neredeyse tüm dünyada emekçiler, özellikle Sovyetler Birliği'nin çözülüşü sonrası bir kez daha çok ağır bir sömürü saldırısıyla karşı karşıya kalırken, 8 saatlik iş günü yeniden büyük bir kavganın konusu haline gelmiş durumda.(SOL)
***
1 Mayıs’ın Tarihi: 1886’da Haymarket’te Alevlenen Kıvılcım(Anarşizm.ORG)
1836 yılında Almanya’nın Cassel kentinde doğdu. Annesini ve babasını küçük yaşta kaybetti. Önce bir ayakkabıcıda çırak olarak çalıştı. 14 yaşındayken Amerika’ya giden gemileri duyduğunda “Amerikan Rüyası” onun için bir umut olmuştu ama 14 yaşındaki hayalini ancak 37 yaşına geldiğinde gerçekleştirebilecekti. 1873 yılının 8 Ocak günü Philadelphia Limanı’na ayak basmış, sonrasında bir şeker rafinerisinde işe girmişti. Hasta olduğu için 1 yıl çalışamamış ve beş parasız, kalacak bir yeri olmadan sokaklarda kalmıştı. İşte o zaman “Amerikan Rüyası” binlerce göçmen gibi Engel için de bir kabusa dönüşmüştü… Çalışmak için Chicago’ya giden ve burada bir vagon üretim fabrikasında işe giren Engel’in eline “Der Vorbote” (Haberci) gazetesi geçer. Bu gazete ile ilk kez patron-işçi kavgasında taraf olmayı seçen Engel ilk başta seçimler yolu ile işçilerin sözlerini dile getirebileceğini düşünür. Fakat kısa zamanda patronların seçimlere nasıl müdahale ettiğini ve şehrin en küçük kasabasından en büyük eyaletine kadar, seçimlerin hile içinde yapıldığını gören Engel’in fikirleri değişmeye başlar. Böylece IWPA’nın (Uluslararası İşçi Halklarının Birliği) bir toplantısına katılır ve Kara Enternasyonel’in Chicago şubesinde örgütlenme çalışması yapmaya başlar. 1876 yılında bir oyuncakçı dükkanı açarak yaşamını devam ettirir. “Günde 8 Saat Çalışma Süresi” için verilen mücadelede de aktif bir şekilde yer alan Engel, 3 Mayıs günü McCormick Fabrikası önünde gerçekleştirilen grevde, polisin Pinkertonlar ile birlikte işçilere saldırdığı sırada sırtına yediği sopayı unutmayacaktı. Haymarket duruşmalarında yoldaşlarına şöyle seslendi Engel:
“İşçi sınıfına sesleniyorum! Artık bizlere açık bırakılan hiçbir uzun yola ve oy sandıklarına inanmıyorum. Zamanı geldiğinde, halkın yükünü dayanılmaz hale getiren yollar ve araçlar üzerine düşünün. Bizim suçumuz budur. Biz insanların kapitalizme karşı mücadelede kendilerini özgürleştirme yollarını ve araçlarını ortaya koyduk. Anarşizm bu yüzden her devlet tarafından nefret ve zulüm görüyor.”
11 Kasım 1887 yılında asılarak katledilmesinden önce yazdığı son mektubunda Engel, “Onlar işçi örgütlenmelerini yasaklayacak, mitinglerimizi dağıtacaklardır. Hapishaneleri işçi mücadelesi verenlerle doldurup sonra onları asacaklardır. Bu da işçilerin eziyetçilere karşı şiddet eylemlerini açığa çıkaracaktır. Ve hiç şüphem yok ki büyük savaş yakında patlak verecektir. Bu yüzden tüm çalışanlar birleşmeli ve son savaşa hazırlanmalıdırlar” diye yazmıştı. İdam sehpasına çıkmadan son sözleri “Yaşasın Anarşizm!” oldu.
Samuel Fielden
1847 yılında İngiltere’nin Lancashire ile Yorkshire şehirleri arasındaki bir kasabada doğdu. 8 yaşındayken ailesinin de çalıştığı pamuk dokuma fabrikasında çalışmaya başladı. Yıllarca İngiltere’de çalışan Fielden, 21 yaşına geldiğinde Amerika’ya gitme kararı aldı. Fielden 1868’de New York’a ayak bastığında cebinde sadece 3 sterlini vardı. İlk olarak bir şapka fabrikasında işe girmiş ancak ücretler çok düşük olduğu için 2 gün sonra işten ayrılmıştı. Burada da dokuma atölyelerinde, demir yolu ve park yapım işlerinde çalıştıktan sonra Chicago’ya geçen Fielden işçiler arasında sürekli IWPA’yı duyuyordu. Sonrasında IWPA’nın düzenlediği konuşmalara gitmeye başladı. Bu konuşmalarda zaman zaman Fielden’da kürsüye çıkarak konuşma yapıyordu. 2 Mayıs günü Fielden’de McCormick Fabrikası önündeki eylemlerde yer almıştı ancak burada konuşmacı değildi. 4 Mayıs günü önce August Spies, ardından Albert Parsons Haymarket Meydanı’nda işçilere seslendikten sonra kürsüye Samuel Fielden çıkarak konuşmasını gerçekleştirmişti. Konuşmasının sonlarına doğru geldiğinde polislerin işçilere yöneldiğini görmüştü, polis şefi John Bonfield’in işçilere “Dağılın!” diye bağırdığını görmüş, kürsüden yavaşça aşağı inmişti. Bu sırada patlama ve silah sesleri duyulmaya başlamıştı. Samuel Fielden da bir polis tarafından bacağından vurulmuş ve yaralı bir şekilde meydandan uzaklaşmıştı. Samuel Fielden, bir gün sonra yakalanarak Haymarket Mitingi’nden dolayı mahkemeye çıkarıldı.
“Burada anarşizm için yargılananlara, tanık kürsüsünden devrimci olup olmadıkları soruldu. Genellikle entelektüel insanlar arasında devrimci olmak pek suç sayılmaz. Ama bir devrimci fakirse, bu suçtur!”
Samuel Fielden 15 sene hapis cezası aldı. 1893 yılında ise Illinois Valisi tarafından Oscar Neebe ve Michael Schwab ile birlikte haklarındaki suçlamalar düşürülerek serbest bırakıldı. 7 Şubat 1922 Orlando’da yaşamını yitirdi.
Adolph Fischer
1858 yılında Almanya’nın Bremen kentinde doğdu. 8,5 yıl Bremen’de okuduktan sonra 15 yaşında ABD’ye gitti. Yeni kıtaya gelir gelmez matbaalarda çırak olarak çalışan Fischer, sonrasında matbaa makinalarında dizgici olarak çalıştı. 1883’de Chicago’ya gelen Fischer burada Arbeiter Zeitung’un (İşçi Gazetesi) dizgicisi olarak yaşamını sürdürdü. IWPA’nın yanı sıra işçi öz savunma örgütlerinin de içerisinde yer aldı. Haymarket Mitingi sonrasında yazdığı mektupta:
“Kapitalistler 8 saatlik çalışma süresini kabul etmektense milyonlarca dolar kaybetmeyi göze alırlar. Oysaki toplumsal sorunun çözümü barışçıl olsaydı buna en çok sevinen anarşistler olurdu.” diye yazmış ve “Bu kıtada köleliğin kaldırılması için korkunç savaşlar oldu, Avrupa’da reformlar bile hiçbir zaman silah gücü olmadan gerçekleştirilmedi.”, “Uzakta bulutlar görünüyorsa arkadaşıma şemsiye taşımasını tavsiye ederim bu yüzden ıslanmayacaktır. Ama yağmurun sebebi ben miyim? Hayır! Öyleyse açıkça söylemeliyim ki bu ücretli köleler kapitalist esaretten ancak silah gücü ile çıkabilirler.” diye eklemişti. Fischer, Haymarket Mitingi sırasında kürsünün hemen yanında duruyordu. Yağmur başlamıştı, Samuel Fielden’in konuşmasının sonu gelmişti. Fischer kürsünün arkasında bulunan dükkanın içerisine girdiği sırada polis saldırıya geçmiş ve o sırada bomba atılmış, silah sesleri duyulmuştu. Saldırı sonrası dükkandan çıkan Fischer detayları ertesi gün gazetede öğrenmiş ve her zamanki gibi sabah erkenden Arbeiter Zeitung ofisine gittiğinde tutuklanmıştı.
Mahkeme heyetine şöyle seslendi:
“Burada cinayetten yargılandım ama anarşizmden hüküm giydim. Anarşist olduğum için mahkum edildim. Eğer egemen sınıflar bizi asarak, birkaç anarşisti asarak anarşizmi ezebileceklerini düşünürlerse fena yanılırlar. Anarşistler, ilkelerini yaşamlarından daha çok severler. Anarşistler, düşünceleri için ölmeye her zaman hazırdır.”
Fischer 11 Kasım 1887’de, asılmadan önce yazdığı son mektupta “Kapitalist basının kiralanmış editörleri gibi gerçekleri yok etmek için para ödenen profesyonel yalancıları ikna etmenin imkansız olduğunu biliyorum. Ancak emek dergilerinin editörlerine ve tüm dürüst ve zeki emekçilere, kapitalist basının anarşizm doktrinlerine karşı gülünç tutumunu taklit etmemelerini -çünkü bugüne kadar durum böyle oldu- ve anarşizmi kapsamlı bir çalışma nesnesi haline getirmelerini diliyorum” diyecekti. İdam sehpasına çıkmadan son sözleri “Yaşasın Anarşizm!” oldu.
Louis Lingg
1867 yılında Almanya’nın Mannheim kentinde doğdu. Babası gibi ilk önce kereste atölyesinde çalıştıktan sonra Bern’e geçti. İsviçre’de iki farklı şehirde işçi derneklerine katılan Lingg, bu derneklerde sosyal demokratlarla anarşistlerin fikirsel tartışmalarını gördü ve anarşistlerin propagandalarından etkilendi. O sıralar Almanya’da 3 yıl olan zorunlu askerlikten kaçan Lingg, bir şehirde uzun süre kalamıyordu. Bu süreçte birçok farklı örgütlenmeyle temas kurma imkanı bulan Lingg, bu dönemleri ve sosyal demokratlarla yaşanan fikirsel tartışmaları şöyle anlatıyor:
“Örgütlü hayatımın bu döneminde deneyimlerim bana merkezi bir örgütte temsili bir sistemle tüm güç ve faaliyetlerin azınlığın elinde toplandığını ve bu yüzden bu otoriter örgütlenmelerin, işçiler kitlesel bir şekilde örgütlendiğinde bile yetersiz, kayıtsız, yolsuzluğa ve aptal olmaya meyilli olduğunu gösterdi.”
Devrimci faaliyetleri nedeniyle Zürih polisinin dikkatini çeken Lingg, çalıştığı bir iş yerinde patronu tarafından -asker kaçağı olması sebebiyle- polislere şikayet edilmekle de tehdit edilmişti. Lingg anarşist arkadaşlarıyla konuşup Amerika’ya gitmenin daha iyi bir fikir olduğuna karar verdi. 1885’te New York’a gitti ve oradan direk Chicago’ya geçti. Chicago’da marangoz olarak işe başlayan Lingg “Uluslararası Marangozlar ve Doğramacılar Birliği”ne katıldı. Yoğun iş saatlerinin sonunda Birliğe giderek işçilerin örgütlenmesi için konuşmalar yapıyor, fikirlerini savunuyor, diğer işçilerle tartışıyordu. İyi bir ajitasyoncu olarak işçi örgütlenmelerinde öne çıkınca Birlik adına “Merkezi İşçi Sendikası”na delege olarak seçildi. Marangozlar Birliği “günde 8 saat” şiarıyla örgütlenerek eylemlere tüm üyeleriyle kalabalık şekilde katıldı. 3 Mayıs’taki McCormik Fabrikası önündeki saldırıda Lingg, polislere karşı en ön safta çatışmış ve kafasına defalarca polis copu yemişti. Haymarket duruşmalarında mahkemeye açık açık meydan okuyordu Lingg:
“Size açıkça söylüyorum, ben şiddet yanlısıyım. Eğer bizim üstümüze top atarlarsa, biz de onlara karşı dinamit atarız. Ben bu düzenin düşmanıyım, açıkça söylüyorum; bütün gücümle, son nefesime kadar onunla savaşacağım. Daha önce yüzbaşıya da söyledim, sözlerimin arkasındayım. Bize top atarsanız biz de size dinamit atarız.
Gülüyorsunuz! Belki artık dinamit atamayacağımı düşünüyorsunuz. Ama emin olun ki ölüme mutlu gidiyorum. Çünkü biliyorum ki bugüne kadar konuştuğum binlerce insan sözlerimi hatırlayacaktır. Ve bizi astığınız an onlar sizi bombalayacak.
Bu sebeple size sesleniyorum. Sizin düzeninizi tanımıyorum, zorba yasalarınızı, iktidarınızı, otoritenizi, tahakkümünüzü aşağılıyorum. Bu yüzden asın beni!”
Lingg tutsak alındığı süreçte yazdığı son mektubunda şöyle diyordu “Şu anda demir parmaklıklar arasında hapsedildim ve sırf eğlence olsun diye bu “özgürlüğün ülkesi ve cesurların evi” üzerine düşünebilirim. Neyse ki burada hala bu toprakların özgür olduğuna inanan aptal ya da alçaklardan yok. Benim inancım her akıllı ve dürüst insanın, Amerika’nın polis despotizminin evi ve tamamen kapitalist zulüm ülkesi olduğunu kolaylıkla kabul edeceğidir.”
Lingg 10 Kasım 1887’de yoldaşları asılarak katledilmeden bir gün önce, tam olarak belirlenmese de muhtemelen görüş sırasında arkadaşi Miller tarafından içeri sokulan bombayı patlatarak hücresinde intihar etti.
Oscar Neebe
1850 yılında ABD’nin New York kentinde doğdu. Ailesi eğitim için Neebe’yi Almanya’ya gönderdi. Eğitimini tamamladıktan sonra 14 yaşında ABD’ye geri döndü. 16 yaşında çalışmak için Chicago’ya gitti. Burada ilk önce garsonluk, sonra barmenlik yaptı. Barmenlik sırasında McCormick Fabrikası işçileri ve ustabaşları sık sık çalıştığı yere gelirdi. Neebe bu iş yaşantısı döneminde işçileri gözlemleme fırsatı bulmuştu. Bazı işçilerin para karşılığı ustabaşlarına ispiyonculuk yaptığını, ustabaşların patronlara yalakalık yapmak için “huzursuzluk” çıkaran işçilerin adlarını listelediklerine şahit oldu. 1868 yılında New York’a geri döndü. Burada bir kalaycının yanında işe girdi. Daha sonra süt güğümü üreten bir atölyede çalışmaya başladı. Burada işçilere ödenen -süt güğümünün satış fiyatı artmasına rağmen- ücretler düşürülünce işçilerle birlikte grev örgütledi. Fakat patronun tehditleri işçileri korkutmuş, hepsi geri adım atmıştı. Neebe bunu kabullenemeyerek işten ayrıldı. New York’tan önce Philadelphia’ya geçti, burada iş olanakları azdı ve şehir pahalıydı. Bu yüzden buradan tekrar Chicago’ya geçti. Chicago’da iş çoktu ama ücretleri azdı. Burada farklı farklı yerlerde işe girdi, bazı patronlar maaşlarını ödemediğinde ufak direnişlerle tüm işçilerin maaşlarının ödenmesini sağladı. IWPA’nın kuruluşunda yer aldı, Arbeiter Zeitung’da yazılar yazdı. Haymarket Mitingi sonrasında tutuklananlar arasındaydı. Mahkemede şöyle dedi:
“Arbeiter Zeitung’u çıkardım ve Chicago işçilerine dağıttım. İşlediğim suç budur: ‘Bugün hala yaşayacak olan bir işçi gazetesi kurmaya çalışmak’. Bundan gurur duyuyorum.”
Hakkında elle tutulur bir delil yoktu, “bir tanığın” McCormick Fabrikası önündeki saldırıdan sonra dağıtılan “İntikam” bildirisini Neebe’nin dağıttığını söylemesiyle 15 yıl istemiyle hapse atıldı. 1893 yılında Samuel Fielden ve Michael Schwab ile birlikte serbest bırakıldı. 1905’te IWW’nin kurulmasında yer aldı. 1906 1 Mayısı’nda Chicago’da bir konuşma yaptı. 22 Nisan 1916’ta 65 yaşında yaşamını yitirdi.
Albert Parsons
1848 yılında ABD’nin Montgomery şehrinde doğdu. 9 erkek 1 kadın kardeşi olan Parsons 2 yaşında annesini, 5 yaşında dababasını kaybedince çocuk yaşta çalışmaya başladı. İlk olarak Daily News gazetesinin kağıtlarını taşımak için çırak olarak işe girdi. Burada gazetelere aşina olmaya başlamıştı. Birkaç yerel gazetede çalıştıktan sonra 1869’da Houston’da Daily Telegraph muhabiri olarak at sırtında çalışmaya başladı. 1870 yılında Birleşik Devletler İç Gelirler Dairesi’ne denetçi asistanı olarak atandı. Bir sene sonra Teksas Eyalet Senatosu’nda sekreterliğe seçildi.
İyi bir maaşla hızla yükselirken 1873 yılında ise düşüncelerini, para kazanmaya tercih ederek istifa etti. Bu sıralarda Afro-Amerikalılar için eşit hakları savunan “Spectator” dergisini çıkarmaya başladı. Teksas’ta, Meksikalı köle bir ailenin kızı olan, sonraları anarşizm mücadelesi içerisinde adına sık sık rastlayacağımız Lucy del Gather (Lucy Parsons) ile evlendi. Teksas’ta bir köle ile evlendiği için Ku Klux Klan tarafından tehdit edilen Albert Parsons, Lucy Parsons ile birlikte Chicago’ya gitti. Endüstriyelleşmeyle emek sömürüsünün burada hat safhaya ulaştığını gördü ve kendisini emek mücadelesi içerisinde konumlandırma kararı aldı.
İşçi dernekleri içerisinde aktifleşmeye başladı. Burada demokrat çizgideki sosyalistlerle radikal, anarşist düşünen sosyalistler arasındaki fikirsel ayrılmaları görerek tarafını seçmeye başladı. 1877’de 30 bin kişilik büyük demiryolu grevi gerçekleştiğinde, Parsons ilk kez bu kadar büyük bir kalabalığa seslenmişti. Ertesi gün daha yeni işe girdiği Times’in ofisine gittiğinde yaptığı konuşmadan dolayı kovulduğunu gördü. Aynı gün, yaptığı konuşma yüzünden polisler tarafından sorguya çekildi. Polis şefi, sorgudan bırakıldığı sırada Parsons’a “Chicago’dan gitmesinin onun için daha hayırlı olacağını yoksa bir ara sokakta suikaste uğrarsa bundan kimsenin sorumlu olmayacağını” söyleyerek tehditler savurmuştu. Tutuklanmamasına rağmen ertesi gün tüm gazeteler Parsons’tan “Demiryolu işçilerini kışkırtan kişi tutuklandı.” diye bahsediyordu. Üye olduğu sendikaya gittiğinde de bir daha sendikaya gelmemesi için tehdit edilmişti. ABD’de o zamanki sendikaların birçoğu iş bulma bürosu gibi işliyordu. Sendika başkanları, yöneticileri dolgun maaşlar alıyor ve bunun karşılığında işçi grevlerini engelliyorlardı. Bu yüzden işçiler birkaç sendika dışında ya işçi gazeteleri çevresinde ya da işçi birlikleri kurarak örgütleniyorlardı.
Ertesi gün demiryolu işçilerinin mitingine saldıran polis, mitingin yapılmasını engelledi. Parsons 1878’de Sosyalist İşçi Partisi’ne delege olarak seçildi, mücadelesinin bu döneminde, yerel meclislerde yasalar geçirerek işçilere mevziler kazandıracağını umuyordu. Fakat kendisinin, meclislerde işçileri şiddetten koruyan değil hakları için direnen işçileri suçlayan yasalara engel olamadığını gördü. Hatta partinin benzer konularda (şiddetsizlik) kapitalistlerle uzlaştığını da görünce bu hareketten 1880 yılında ayrıldı.
Sonrasında “günde 8 saat” şiarıyla başlayan bir mücadele girişimine dahil oldu. Bu mücadele 1883 yılında IWPA olarak Kara Enternasyonel’in ABD seksiyonunun kurulmasıyla devam etti. Parsons da “Amerikan İşçilerine” isimli manifestoyu yazanlar arasındaydı. IWPA örgütlenmesi dışında 1 Ekim 1884 yılında “The Alarm” isimli anarşist gazeteyi çıkarmaya başladı. Chicago’da kısa sürede 15.000 tiraja ulaşan ve “Ekmek için Mücadele, Yaşam İçin Mücadeledir” mottosuyla çıkarılan The Alarm şöyle sesleniyordu Amerika’daki işçilere:
“Erkekleri, kadınları ve binbir zahmetle büyütülen çocukları köleleştiren, onları ezen sisteme ve yardakçılarına ölüm!”
Parsons “Hükümetler kölelik için vardır, özgür insanlar kendilerini yönetebilir.” demiş ve “Anarşistler toplumsal devrimin koruyucularıdır.” diye ekleyerek anarşist ilkelerle ilerleyen bir toplumsal devrimin savunucusu olmuştur. Albert Parsons 1 Mayıs günü Chicago’dan ayrılmıştı, Ohio’da düzenlenen mitingin konuşmacısıydı. 1 Mayıs günü tüm ABD’de “günde 8 saat” şiarıyla mitingler ve toplantılar düzenlenmişti ama mücadelenin en kalabalık noktası Chicago’ydu. 4 Mayıs günü Chicago’ya geri döndüğünde 3 Mayıs’ta McCormick Fabrikası önünde işçilere polisin saldırdığını ve ölen işçilerin olduğunu öğrenince doğrudan Arbeiter Zeitung’un ofisine giderek Haymarket Mitingi’nin planlamalarına katıldı. Haymarket Mitingi’ne eşi ve iki çocuğu ile gelen Parsons, konuşmasını yapıp kürsüden inmişti. Sıra Fielden’daydı ve kürsüye çıkarak konuşmasına başlamıştı. Kürsü dediğimiz de esasen bir tren vagonuydu. Polis saldırıya başladığında daha bomba atılmadan eşinin ve çocuklarının yanına koşup onları Haymarket Meydanı’ndan dışarıya çıkarmak için harekete geçmişti ki tam bu sırada polislere doğru bomba atılmıştı. Parsons ertesi gün Chicago’yu terk etti. 2 ay boyunca Chicago gazeteleri edinerek yazılanları takip etti. Kendisinin de atılan bombanın faili olarak arandığını görünce diğer arkadaşlarıyla beraber davasını savunmak için trenle Chicago’ya geri döndü. Haymarket Mitingi’nden 2 ay sonra hapishanede Fielden, Spies, Engel, Fischer, Lingg, Neebe ve Schwab yoldaşlarının elini sıkarak onların yanındaki yerini almıştı. 1886 yılına kadar onlarca grevin örgütleyicisi olan Albert Parsons, mahkemede açıkça “Vermeyecekler, alacağız!” diyordu:
“Sermaye, ücretli kölelerin ekonomik kurtuluşunu sessizce ve barışçıl bir şekilde vermeyecek. Kapitalistler, dünya işçilerini silahlı devrime zorlayacaklar. Devrimciler bu gerçeğe dikkat çekiyor ve işçileri kaçınılmaz olana hazırlanma konusunda uyarıyor.”
Özür dilemesi karşılığında affedileceği söylenen Albert Parsons şöyle karşıladı bu teklifi:
“Bütün dünya biliyor suçsuz olduğumu. Cani olduğum için değil, işçi olduğum için asılacağım.”
14 Eylül 1887’de Lucy Parsons’a şöyle yazıyordu:
“Bu sabah idam kararımız, dünyanın tüm tiranları tarafından, Chicago’dan St. Petersburg’a kadar kutlanacak. Bununla birlikte ölümümüz, nefretin, kötülüğün, ikiyüzlülüğün, yasal cinayetin, baskının ve insanın insan üzerindeki hakimiyetinin çöküşünün habercisidir. Dünyanın ezilenleri yasal zincirlerinde kıvranıyorlar. Dev işçi uyanıyor. Sersemlikten kurtulan işçiler, kasırgadaki sazlıklar gibi olan zincirlerini koparıyor. Hiçbirimizin patlamayla ilgisini kanıtlayacak bir delil yoktu ama bunun ne önemi var. Ayrıcalıklı sınıf kurban istiyor. İnsanlara, bir halk kadınını, seni miras bırakıyorum. Senden bir isteğim var. Arkamdan ağlamayın, ben sizi toplumsal devrim davasını büyütmeye mecbur bırakıyorum. Hücremde bağırıyorum. Özgürlük, Adalet, Eşitlik!”
11 Kasım 1887’de asılmadan önce yazdığı mektupta şöyle diyecekti Parsons; “Siz zenginler, şimdi gidin de başınıza gelecek sefaletler için ağlayın ve feryat edin. Zenginlikleriniz (servetiniz) çöktü ve elbiselerinizi güveler yedi. Altınlarınız ve gümüşleriniz bozulmuş(paslanmış); ve onların pası size karşı tanık olacak; ve bedenlerinizi bir ateş gibi yiyecek.”
İdama giderken okuduğu şiirse şöyleydi:
“İster yüksek bir darağacında olsun
İster bir savaş kamyonetinde
İnsanın ölebileceği en asil yer
İnsanlık için öldüğü yer.”
Michael Schwab
1853 yılında Almanya’nın Bad Kissingen Kasabası’nda doğdu. 13 yaşında annesi ve hemen ardından babası ölünce borçlarına karşı evleri satıldı. Kardeşiyle beraber amcasının yanında kalmaya başladılar. 1869 yılında bir mücellitçiye çırak olarak işe girdi. Sonrasında çekirdekten yetişen bir mücellitçi olacaktı. Schwab mücellitçide çalışırken bir hukuk öğrencisi dükkana girdiğinde Schwab’a dönüp “Sen sosyalist mi olacaksın?” diye sormuştu, Schwab ise “Bilmiyorum, tam olarak sosyalist nedir ki?” cevabını vermişti. Ama bu kelime Schwab için bir fikirsel kapıyı aralamış, toplumcu fikirlerle haşır neşir olmaya başlamıştı.
İlk olarak bir işçi derneğine üye olmuştu. Burada demokratlarla, merkezi örgütlenmeyi savunan sosyalist fikirlerdeki kişilerle tanıştı. Fakat merkeziyetçi işçi dernekleri sürekli bölünüyordu ve mücadeleye zarar veren kulislere şahit oldu. Bu yüzden sürece fazla dahil olmadı. Birkaç arkadaşıyla birlikte önce İsviçre’ye, sonra tekrar Almanya’ya döneceği bir yolculuğa çıktı. Bu yolculukta kısa süreli işlere girdi. Yanında taşıdığı sosyalist bildirileri gittikleri köylerdeki insanlara bırakıyor, hatta kendileri elle yazarak çoğaltıyor ve işyerindeki işçilere dağıtıyorlardı. Almanya’da da işçi dernekleri arasında “günde 8 saat” talebi dillerdeydi ama çalışma koşullarının günde 12-14 saati bulduğu iş yerleri vardı. “Günde 8 saat”, işçiler için hayalden bile uzak olarak görünüyordu. Schwab, 1879’da New York’a gitti. İlk olarak Chicago’ya geçti. Burada bir süre işçi hareketinden uzak durup -bir an önce- İngilizce öğrenmeye odaklandı. 2 sene boyunca farklı işlerde çalıştı. Chicago’dan sonra birçok farklı şehri dolaştı ve sonrasında yine Chicago’ya döndüğünde Arbeiter Zeitung’a ilk olarak çevirmenlik yaparak dahil oldu. Sonrasında da Arbeiter Zeitung editör yardımcısı oldu. 1883 yılında IWPA’nın kuruluşunda yer aldı. Haymarket Mitingi sırasında meydanda değildi. Tam o sırada Arbeiter Zeitung ofisine gelen, başka bir atölyede greve çıkan işçilerle görüşmeye gitmişti. Çıkarıldığı mahkemede şöyle demişti:
“Anarşi kelimesini şiddetle eş anlamlı kullanmak tamamen yanlış. Şiddet bir şeydir ve anarşi başka bir şeydir. Günümüz toplumunda şiddet her yerde kullanılmaktadır. Bu nedenle şiddeti, yalnızca şiddete karşı bir savunma aracı olarak savunduk. İdeallerimizin bu yıl veya gelecek yıl gerçekleşmeyeceğini biliyorum. Ama gelecekte, çok yakın bir gelecekte mümkün olacağını, gerçekleşeceğini biliyorum.”
Schwab, Fielden ile birlikte ömür boyu hapis cezası aldı. 1893 yılında Samuel Fielden, Oscar Neebe ile birlikte serbest bırakıldılar. 1898 yılında yaşamını yitirdi.
August Spies
1855 yılında Almanya’da Landeckerberg’in bir dağ köyünde doğdu. 1872 yılında babasının ölümü üzerine eğitimini yarıda bırakıp 17 yaşındayken Amerika’ya gitti. İlk önce bir mobilya atölyesinde çalıştı, sonrasında küçük bir çiftlikte işe girdi. Çiftçilerin kazançları işçilerden daha kötü durumdaydı, bu yüzden Chicago’ya geçmek durumunda kaldı. Bu yaşına kadar ideolojik bir kitap eline geçmemişti. Fakat Aristoteles’in bir kitabını okumuş ve etkilenmişti. 1875’te Illinois’te İşçi Partisi’nin bir toplantısına katıldı. Bu yıllarında işçilerin siyasete girmesini olumlu görüyordu, hatta birkaç seçimde yerel mecliste adaylar için çalışma yapmıştı. Fakat hileler, çalınan oy pusulaları, satılan senatörleri gördükçe seçimlerin bir oyalamaca taktiği olarak kullanıldığını anladı ve İşçi Partisi çevresinden uzaklaştı. 1876 yılında Chicago’da kendisi küçük bir mobilya atölyesi açtı ve yaşamını devam ettirmeye çalıştı. 1880’de Arbeiter Zeitung’a katıldı ve burada faaliyet yürütmeye başladı. 1883 yılında IWPA’nın kurulduğu Devrim Kongresi’nin örgütlenmesinde yer aldı. 1884’te Arbeiter Zeitung’un editörü oldu. Bu gazetenin 1 Mayıs 1886’da 8 Saat Grevi’ne çağıran baş yazısının altında onun imzası vardı:
“Cesurca ileri! Çatışma başladı. Kapitalizm kaplan pençelerini düzenin surlarının arkasına saklıyor. İşçiler, parolamız şudur: Uzlaşmak yok! Korkaklar arkaya! Cesurca en öne! Bu, tarihi önemi gelecekte anlaşılacak ve takdir edilecek ilk 1 Mayıs’tır!”
3 Mayıs’ta McCormick fabrikası önündeki arsada öldürülen grevci işlere de seslenmişti Spies. Haymarket Mitingi’nde konuşmacı olduğundaysa bomba patlamadan önce “Bir arada olmalıyız, sendikalarda örgütlenmeliyiz, yoksa asla başaramayız!” diye haykırıyordu kürsüden.
Haymarket duruşmalarında mahkemeye şöyle seslendi:
“Savcı Grinnel jüriye göz kırparak 7 polis öldü dedi. Bizi de buraya 7 kişi getirdiniz. Eğer bu hesapla asılacaksak bunu bize söyleyin. Bütün dünya, tüm dindar Hristiyan alemi, Gould’lar, Vanderbit’ler, Stanford’lar, Field’ler, Armour’lar ve tüm para fareleri bilsin; bunlar benim fikirlerim. Ve adalet ve özgürlük benim vücudumun bir parçasıdır. Ben bu fikirleri vücudumdan atamam. Yapabilseydim de yapmazdım. Ve her geçen gün güçlenen bu fikirleri yok edebileceğinizi düşünüyorsanız, bizi dar ağacına göndererek ezebileceğinizi düşünüyorsanız, eğer bir kez daha insanları doğruları söyledikleri için ölümle cezalandıracaksanız, eğer gerçeği söyleyenlerin cezası ölümse, o zaman gururla meydan okuyarak bu pahalı bedeli ödeyeceğim. Çağırın celladı! Bizden önce bu yolda yürüyen Sokrates’te, Giordano Bruno’da, Huss’ta, Galileo’da çarmıha gerilen hakikat hala yaşıyor. Biz onları takip etmeye hazırız.”
11 Kasım 1887 günü yoldaşlarıyla beraber asılarak katledilmeden hemen önce son sözü “Sessizliğimizin sizin bugün boğduğunuz seslerden çok daha güçlü olduğu bir gün gelecek. Yaşasın Anarşizm!” olacaktı.
“Amerikan Rüyası”
Coğrafi keşifler, dünya ticaret yollarının değişmesi, Avrupa’da başlayan siyasi devrimler ve endüstri devrimi… Hepsi birbirinin peşi sıra dünyayı değiştiriyordu. İmparatorluklar şekil değiştirmiş, yöneticiler farklı şekillere bürünmüştü ama dünya düzeni yine sömürü üzerine kuruluydu. Hatta bu sefer endüstrinin gücünü de arkalarına aldıkları için sömürü hat safhaya ulaşacaktı. Amerika’daki anarşistlerin çoğu 19. yüzyılın ortalarında Avrupa’dan çalışmak için ABD’yi tek seçenek olarak gördüklerinden bu kıtaya ayak basmışlardı. Çünkü toprağı işleyebilmek için artık çiftçilere gerek duyulmuyordu, onlar -zaten toprak sahibi olamadıkları için- endüstrinin biçerdöverlerinin altına atılmıştı. Bir kuşak, tek çalışma olanağını ABD’de bulacakları umuduyla buraya akın etmişti.
Amerika’daki işçi hareketinde I. Enternasyonal’in etkisi çok büyüktü. Bakunin-Marks ayrışması birçok coğrafyada anarşist hareketlerin belirginleşmesiyle sonuçlanmıştı. Başlangıçta Enternasyonal’le yollarını ayıran anarşistler, St. Imier Kongresi’yle yeni bir Enternasyonal örgütlenmesi oluşturmuşlardı. Sonrasında “International Working People’s Association” (IWPA) yani Kara Enternasyonal olarak da bilinen Uluslararası İşçi Halklarının Birliği 1881’de Londra’da kurulmuştu.
Kara Enternasyonal ABD’de
IWPA’nın Chicago’daki şubesi 1883 yılında August Spies ve Albert Parsons’un dahil olduğu anarşistlerce kuruldu. Johann Most birlik kuruluşunda olsa da çıkardığı gazete “Freiheit” (Özgürlük) çevresinden Benjamin Tucker süreçten uzak durmuştu. ABD’de IWPA’ya bağlı olarak Kara Enternasyonal’in sesini duyuran sekiz gazeteden beşi Chicago’da yayınlanıyordu. Bu gazeteler Almanca günlük yayınlanan Arbeiter Zeitung (İşçi Gazetesi), Der Vorbote (Haberci), Der Fackel (Meşale) ayrıca Çekçe yayınlanan Budoucnost (Meşale) idi. Ayrıca 1884’te İngilizce olarak çıkarılan The Alarm da bu gazetelerdendi. 1886 yılında “Anarşist” isimli bir gazete Adolph Fischer ve George Engel tarafından Haymarket Mitingi’ne kadar yayınlanmıştı. Anarşistlerin Kara Enternasyonal çevresinde çıkardıkları gazetelerin günlük tirajları toplamda 30 bin civarındaydı.
IWPA, başta Chicago olmak üzere Denver, Colorado, Boston, Kansas, San Fransisco eyaletlerinde örgütlüydü. İşçi mücadelesinin en güçlü olduğu yer olan Chicago, aynı zamanda ABD anarşizminin de en güçlü olduğu yerdi. Enternasyonal’in Amerika’daki üye sayısı ortalama 6000’ken Chicago’daki anarşistlerin sayısı yaklaşık 3000’di. Çoğu Alman, Avusturyalı göçmenlerden oluşuyordu. Avrupa’da işçi hareketleri içerisinde doğan anarşizm, farklı dillerde çıkarılan onlarca periyodik yayın ve Amerika’nın dört bir yanına yayılmış onlarca örgütlenmeyle Amerika’nın sendikal mücadelesinin ve işçi hareketinin tartışmasız taşıyıcılığını yapıyordu.
Chicago’da anarşistler, örgütlendiği sendikalarda işçi meclislerini ve özyönetimi savunuyorlardı. Bu “Chicago fikri”ne sonraları anarko-sendikalizm dendi ve anarşist hareketin bir parçası oldu. Özellikle Chicago’da anarşistler, iş saatlerinin azaltılması gibi talepleri, kapitalist ekonomik yapının temelden değiştirilmesine kadar vardıran toplumsal devrim algısını yaygınlaştırmıştı.
Günde 8 Saat
ABD’de gerçekleşen en kalabalık işçi eylemlerinden biri 1877’deki Demiryolu Grevi’ydi. Bu grevin kitleselliği patronların gözünü korkutmuştu. Artık ufak tefek işçi toplantılarına bile tahammül edememelerine neden oldu. İşçi hareketi de verdikleri mücadelenin “sıkılmış güçlü bir yumruk gibi” kapitalistlerin suratına patlayabileceğini görmüş olacaktı…
Amerika’ya ayak basan Avrupalı işçiler, patronlar tarafından ilk üç sene yolunacak kaz gibi görülüyordu. Henüz dillerini de konuşamadan fabrika ve atölyelerde düşük ücretle, ağır koşullarda 14 saate kadar çalıştırılıyorlardı, çalışma saati düşük olan bazı iş kollarında ise 3 ay çalışan işçi sakatlanma durumunda kalacak kadar sağlıksız koşullarda çalışıyordu. Bir göçmen işçi için -özellikle kışın donmamak için- kalacak yer bulmak çok önemliydi ancak zordu. Kazandığı para kaldığı odaya ve yediği yemeğe ancak yetiyordu.
1885-1886 arasında “günde 8 saat” söylemi işçiler arasında el altından dillendiriliyordu. Anarşistler, içerisinde oldukları Merkezi İşçi Sendikası (CLU), İşçi Meclisleri, Emek Şövalyeleri (Knights of Labor)’in içerisindeki sendikaları harekete geçirerek 1 Mayıs’ı genel grev ilan etmişlerdi. Sadece Chicago’da 60 bine yakın, tüm ABD’de ise 250-300 bin civarı işçi genel greve katılmıştı. Kereste taşıyıcıları, metal işçileri, yük taşıyıcıları, bira üretim işçileri, paketleyiciler, marangozlar, döşemeciler, terziler, fırıncılar, hatta dükkanlarda çalışan satıcılar ve katipler bile sokaklara dolmuştu. 8 saat eylemlerinin merkez üssü olan Chicago’da IWPA 80 bin kişilik bir yürüyüş düzenlemişti. Anarşistlerin tek talebi günde 8 saat maksimum çalışma süresi değildi, saatlik ücretlerin arttırılmasını da istiyorlardı. Bu, patronlar için kabul edilmesi mümkün görünmeyen bir talepti.
Anarşistler işçi hareketini, toplumsal devrimi amaçlayan bir şekilde “günde 8 saat” şiarı üzerinden ilerletiyorlardı. Albert Parsons Ağustos 1885’te yaptığı bir konuşmada günde 8 saat talebini dillendirmenin boşa vakit kaybı olduğunu söylemişti. Ama bu söylemle başlayan bir işçi hareketi toplumsal devrim için bir ivme yaratabilirdi. Fielden ise bir konuşmasında “8 saat çalışmak da köleliktir, 2 saat çalışmak da. Emeğin özgürleşmesinin tek yolu özel mülkiyeti ortadan kaldırmak, dolayısıyla kapitalizmi ortadan kaldırmaktır.” diyordu. “Günde 8 saat” talebi 1938’de, Haymarket İsyanı’ndan elli iki yıl sonra, ABD’deki iş günleri, Adil Çalışma Standartları Yasası tarafından yasal olarak sekiz saat yapılacaktı. Çünkü toplumsal bir devrime yol açmayacak bir “günde 8 saat”, onlar için de gerekli bir dönemde makul olabilirdi. Ama 1886’da hayır! Patronlar için makul değildi!
McCormick’te Polisler ve Pinkertonlar “Görev” Başında
3 Mayıs günü McCormick Fabrikası’nda işçiler grevlerini sürdürürken polis, grev kırıcıları fabrikaya sokmak ister. McCormick’in mesai saatini bildiren sireni çalmaya başlayınca işçiler fabrikanın çalışmasına izin vermemek için buna engel olmaya çalışır. Polis ve grev kırıcıları getiren Pinkerton ajanları işçilere saldırır. Polisin silahlarla saldırdığı kalabalıkta 4 işçi ölür ve yüzlerce işçi yaralanır. Saldırı sonrası Arbeiter Zeitung ofisine giden anarşistler, burada Almanca ve İngilizce “İntikam” başlıklı ve “Kardeşlerin” imzalı bir bildiri basarlar. Bildiride işçilere şöyle seslendiler:
“İşçiler, Silahlanın! Yoksul işçileri öldürdüler. Çünkü onlar sizin gibi, yüce patronlarının sözlerine itaat etmeme cesaretine sahipti. Onları öldürdüler çünkü size, ‘özgür Amerikan vatandaşlarına’, patronlarınız size her ne lütfederse bundan memnun olmalısınız yoksa siz de öldürülürsünüz demeleri gerekiyordu. Eğer siz, sizleri özgürleştirmek için kanlarını döken büyük atalarınızın çocuklarıysanız kendi gücünüzde yükselir, sizi yok etmeye çalışan bu iğrenç canavarları yok edersiniz. Silah başına, sizi çağırıyoruz, silah başına!”
Bu bildiri aynı gün tüm Chicago’da dolaşmaya başladı ve ertesi sabahsa tüm duvarlarda 4 Mayıs günü Haymarket Meydanı’nda düzenlenecek mitingin çağrısı vardı. McCormick saldırısı sonrasında yayınlanan “İntikam” bildirisi çok beklenmedik bir tonda sert değildi. Çünkü The Alarm gazetesi 1 Mayıs günü yayınladığı sayısında da aynı başlıkla bir çağrı dile getirmişti;
“İşçiler Silahlanın!
Saraya Savaş, İşçi Evlerine Barış ve Lüks Aylaklığa Ölüm.
Dünyadaki ıstırabın tek sorumlusu maaş sistemidir. Zengin sınıflar tarafından destekleniyor, onlar ya çalışmaya zorlanmalıdır ya da ölüme!
Birazcık dinamit bir sürü oy pusulasından iyidir.
Ellerinizde kapitalizmin av tazılarını -polis ve asker- gerektiği gibi karşılamak için silahınızla 8 saat çalışma talebinizi haykırın.”
Haymarket Mitingi
McCormick Fabrikası’nda işçilere saldırılması üzerine Haymarket Meydanı’nda düzenlenen mitinge yaklaşık 3 bin işçi katılmıştı. Hava kapalı ve yağmurlu olduğundan beklenenden az bir kalabalık gelmişti. Konuşmacılardan ilk önce August Spies gelmiş, bir vagonun -kürsü olarak kullanmak üzere- üstüne çıkarak İngilizce olarak konuşmasına başlamıştı. Konuşmasına McCormik’teki saldırıyı lanetleyerek başladıktan sonra “Günde 8 Saat” şiarıyla süren grevlerin gidişatından bahsetmişti. Konuşması uzun sürmüştü, o gün Chicago’ya ancak yetişebilen Albert Parsons mitinge geldiğinde hemen sözü ona bırakarak kürsüden indi. Chicago belediye başkanı gergin havayı yumuşatmak için işçilerin mitingine katılarak onları selamlamış, ortamda sakin bir miting havası olduğunu görünce August Spies’in konuşmasının ardından mitingden ayrılmıştı.
Albert Parsons yaklaşık bir saat konuşmuştu. Ohio’dan geldiği için oradaki işçilerin grevi hakkında bilgilendirmeler yaptı. Konuşmasında “8 saatlik iş süresini güvence altına almalı, bununla yetinmemeli, üretim ve tüketim amacıyla halkın özgür birlikteliklerini kurmalıyız.” diyordu. Ardından “Sendikanın olduğu yerde birleşmek için, birleştirmek için güç vardır.” diyerek konuşmasını sonlandırdı.
Parsons’un ardından konuşmak için Samuel Fielden kürsüye çıktı. Fielden’in konuşması kalabalığın tonunu biraz yükseltmişti: “Bizler kimseye savaş ilan etmedik ama dün gördük ki yapılan saldırı bize karşı bir savaş ilanıdır! Bu düşmanlara karşı direnmek için elimizden geleni yapacağız!” Fielden’in konuşması sürerken polis şefi Bonfield kalabalığa dağılma çağrısı yaparak polisleri harekete geçirdi. Polisler, zaten öfkeli olan kalabalığı itip kakmaya başladı ve onlara sopalarla saldırdı. Tam bu sırada eylemcilerin arasından portakal şeklinde bir bomba tam polis öbeğinin ortasına doğru atıldı. Ve büyük bir patlama yaşandı, etraftaki dükkanların camlarını indirecek kadar şiddetliydi. Fielden kürsüden o sırada inmiş ve bir polis tarafından bacağından vurulmuştu. Yoldaşları onu Haymarket’ten omuzlarına alarak çıkarmışlardı. Polisler kalabalığa ateş açarken birçok işçi de belindeki silahla karşılık veriyordu. Bombanın patlamasıyla 7 polis orada ölürken 70’e yakın polis de yaralanmıştı. Polislerin işçilere silahlarıyla saldırması sonrasında da 8 işçinin öldüğü, 50 kadar işçinin de yaralandığı tahmin ediliyor. Ama isimleri bile gazeteden gazeteye farklılık göstermekteydi. Yaşamını yitiren işçilerin yakınları tarafından gömüldüğü, bu yüzden kayıt altına alınamadığını söyleniyordu.
Haymarket Sonrası Sıkıyönetim
Haymarket Mitingi’nin ardından Chicago’da sıkıyönetim ilan edildi. Yaklaşık 4000 anarşist gözaltına alındı. Arama kararları olmadan evler basıldı. Anarşist gazete ve dergiler yasaklandı, bürolara baskınlar yapıldı. Sokakta 2 kişiden daha kalabalık yan yana gelmek yasaklandı. Haymarket Mitingi sonrası Chicago’dan çıkan Albert Parsons ise ABD’nin tüm anarşistlere karşı cadı avı başlattığını görünce Chicago’ya geri dönerek mahkemede savunma yapma kararı aldı.
Anarşistlerin mahkeme sürecinde birçok işçi tutuklu anarşistler için tanıklık yapmıştır. Polis lehine tanıklık yapan birkaç tanık ise Rudolph Schnaubelt isimli bir anarşistin bombayı attığını söylemiştir. Bu isim anarşistler arasında bilinen bir isimdir fakat hiçbir zaman bulunamamıştır.
Katledilen Yoldaşlar
İşçi hareketinin örgütleyicilerini Haymarket Meydanı’nda düzenlenen işçi mitinginde polislere doğru atılan bombadan sorumlu tutan mahkeme Oscar Neebe, Samuel Fielden, Michael Schwab için 15 yıl hapis kararı verirken Albert Parsons, August Spies, George Engel, Adolph Fischer ve Louis Lingg’i katletmek için idam kararı alır. Mahkeme yargıcı idam kararını şu cümlelerle açıklar: “Sanıklardan herhangi birinin doğrudan Haymarket’te bomba atılmasıyla bağlantılı olduğu kanıtlanmadı. Ancak sanıklar yıllardır şiddeti savundular, bu ajitasyonları failin Haymarket’teki eylemi gerçekleştirmesine neden oldu.” Yargıç kendi ağzıyla itiraf ediyordu. Tutuklanan anarşistlerin katledilmesi, bomba olayı ile alakalı değil işçi mücadelesini örgütleyen anarşistlere verilen bir karşılıktı.
Haymarket eyleminden 18 ay sonra tüm itirazlara ve delil yetersizliklerine rağmen idamlar gerçekleştirilmek üzereydi. 10 Kasım 1887 günü Louis Lingg cellatların eline ipi bırakmak yerine kendi ölümüne kendi elleriyle gitmeyi seçmiş, açık görüşte arkadaşının içeri soktuğu patlayıcıyı patlatarak hücrede yaşamına son vermişti.
Parsons’un sözü kesilmişti çünkü ölmek üzereyken bile mücadelelerinden vazgeçmeyen insanları görmek ne bu kapitalist sistemi savunanların, ne cellatların, ne de idam kararı verenlerin tahammül edebileceği bir şey değildi. Parsons son sözlerini söylemek isterken işaret verildi ve 4 anarşist katledildi. Katledilen anarşistlerin cenazeleri 200 bin ile 400 bin arasında kişinin olduğu belirtilen kalabalık bir geçit töreni ile “Forest Home Cemetery” mezarlığına götürülür. Bu mezarlığın girişine de katledilen anarşistler için 1903 yılında bir anıt heykel yapılır. Devlet ise 30 Mayıs 1889 Haymarket Meydanı’na bir tane polis heykeli dikse de polis heykeli tepkiler üzerine kaldırılır. Heykel götürüldüğü 7 noktadan da tepkiler üzerine kaldırılmıştır. 2 kez heykele bomba atılır. Birkaç kez tekrar tamir edilse de en sonunda güvenlik tedbiri ile 1972 yılında Chicago Polis Bahçesi’ne taşınır. 2004 yılında ise Haymarket Mitingi’nin gerçekleştiği noktaya vagon üstünde konuşma yapan insanları tasvir eden bir heykel yapılmıştı.
Tüm Dünyada 1 Mayıs İşçi Mücadele Günü
II. Enternasyonel’in 1889’daki ilk kongresinde Raymond Lavigne’in önerisiyle 1890’da tüm dünyada Haymarket’in yıldönümünde miting çağrısında bulunuldu. 1891 yılındaki ikinci kongre ile birlikte 1 Mayıs “İşçi Dayanışma ve Mücadele Günü” olarak belirlendi. Günümüze kadar tüm dünyada 1 Mayıs günü işçi mücadelesinin gösteriş ve sokaklara inme günü olarak belirginleşmiştir. Çoğu ülkede resmi tatil olarak kabul edilmiştir. Türkiye’de de 1 Mayıs’ın tarihi yasaklamalar ve katliamlarla dolu olduğu için bu toprakların mücadele tarihi açısından ayrıca önem arz etmektedir.
Kaynaklar:
*Spartacus-educational.com
*Historymatters.gmu.edu
*Lucy Parsons, Life of Albert R. Parsons (Chicago: 1889)
*Max Nettlau, Die Geschichte der Anarchie (1925)
*Jon Bekken: The First Anarchist Daily Newspaper: The Chicagoer Arbeiter-Zeitung. In: Anarchist Studies, Nummer 1, Band 3, 2003
*Bernard R. Kogan, The Chicago Haymarket Riot: Anarchy on Trial (1959)
*The Haymarket Affair, Chicago, 1886: The “Great Anarchist” Riot and Trial (1968)
*Paul Avrich, Anarchist Voices: An Oral History of Anarchism in America. (2005)
*Paul Avrich, The Haymarket Tragedy (1984)
Furkan Çelik & Şamil Parlak
Bu yazı Meydan Gazetesi’nin 53. sayısında yayınlanmıştır.
***
Haymarket meselesi (https://stringfixer.com)
Mayıs Günü geçit töreni ve grevler
Ekim 1884'te, Örgütlü Ticaret ve İşçi Sendikaları Federasyonu tarafından düzenlenen bir kongre, oybirliğiyle 1 Mayıs 1886'yı sekiz saatlik çalışma gününün standart hale geleceği tarih olarak belirledi . [20] Seçilen tarih yaklaşırken, ABD işçi sendikaları sekiz saatlik işgünü için genel greve hazırlandı . [21]
Lucy Parsons
1 Mayıs Cumartesi günü, greve giden ve Amerika Birleşik Devletleri'nde düzenlenen mitinglere katılan binlerce işçi, marş olan Eight Hour'u seslendirdi . Şarkının korosu, Büyük Ayaklanma'nın ideolojisini yansıtıyordu, "Sekiz saat çalışmak. Sekiz saat dinlenmek. Sekiz saat ne yaparsak yapalım." [22] ABD'deki grevci işçilerin sayısıyla ilgili tahminler 300.000 [23] ile yarım milyon arasında değişiyor . [24] New York'ta göstericilerin sayısının 10.000 [25] ve Detroit'te 11.000 olduğu tahmin ediliyordu . [26] In Milwaukee , Wisconsin , yaklaşık 10.000 işçi ortaya çıktı. [26] Hareketin merkezi olan Chicago'da, tahminen 30.000 ila 40.000 işçi greve gitmişti [23] ve sokaklarda çeşitli gösteri ve yürüyüşlere katılan insan sayısı belki de iki kat daha fazlaydı, [27] [28] örneğin, Chicago kereste fabrikalarında çalışan 10.000 kişinin yürüyüşü gibi. [24] Bu olaylara katılanların toplamı 80.000'e kadar çıksa da , Uluslararası Emekçiler Derneği'nin [IWPA] kurucusu anarşist Albert Parsons , eşi Lucy Parsons ve onların önderliğindeki Michigan Bulvarı'nda bu sayıda bir yürüyüşün olup olmadığı tartışmalıdır. çocuklar. [23] [29]
3 Mayıs'ta Chicago'daki grevci işçiler, McCormick Harvesting Machine Company fabrikasının yakınında bir araya geldi . Fabrikadaki sendika kalıpçıları Şubat ayının başından beri kilitliydi ve McCormick'teki ağırlıklı olarak İrlandalı Amerikalı işçiler, 1885'teki daha önceki bir grev eylemi sırasında Pinkerton muhafızlarının saldırısına uğradı . Bu olay, McCormick işçilerinin sekiz saatlik militanlığıyla birlikte, grevcilere şehirde biraz saygı ve ün kazandırmıştı. 1886 genel grevi sırasında, McCormick fabrikasına giren grev kırıcılar , 400 polis memurundan oluşan bir garnizonun koruması altındaydı. McCormick sekiz saatlik görüşmeleri bitirmek istedi ve sendikanın dükkanlarını kontrol etmeye çalıştığından şikayet etti. Yedek işçilerin yarısı 1 Mayıs'taki genel greve iltica etse de, McCormick işçileri grev kırıcıları grev gözcülüğü hatlarını geçerken taciz etmeye devam ettiler .
3 Mayıs'ta fabrikanın dışındaki bir mitingde konuşan August Spies , grevdeki işçilere "birlikte durmalarını, sendikalarının yanında durmalarını, aksi takdirde başarılı olamayacaklarını" tavsiye etti. [30] İyi planlanmış ve koordine edilmiş, bu noktaya kadarki genel grev büyük ölçüde şiddetsiz kalmıştı . Ancak işgünü sonu zili çaldığında, bir grup işçi grev kırıcılarla yüzleşmek için kapılara koştu. Spies'ın sükunet çağrılarına rağmen polis kalabalığa ateş açtı. İki McCormick işçisi öldürüldü (bazı gazeteler altı ölüm olduğunu söylese de). [31] Casuslar daha sonra, "Çok öfkeliydim. Geçmişteki deneyimlerden biliyordum ki, bu insanların katledilmesinin açık bir şekilde sekiz saatlik hareketi yenmek amacıyla yapıldığını biliyordum." [30]
Bu polis şiddeti eylemine öfkelenen yerel anarşistler, ertesi gün, o zamanlar Randolph Caddesi ile Desplaines Caddesi'nin köşesine yakın hareketli bir ticaret merkezi olan Haymarket Meydanı'nda (Haymarket olarak da adlandırılır) bir miting yapılması çağrısında bulunan broşürleri hızla bastırdı ve dağıttı. Almanca ve İngilizce olarak basılan el ilanları, polisin grevcileri ticari çıkarlar adına öldürdüğünü belirtti ve işçileri adalet aramaya çağırdı. El ilanlarının ilk partisi, İşçiler Silahlan ve Tam Kuvvetle Ortaya Çıkın sözcüklerini içerir ! Spies çizgiyi görünce, sözler broşürden çıkarılmadıkça mitingde konuşmayacağını söyledi. El ilanlarının birkaç yüzü dışında hepsi imha edildi ve rahatsız edici sözler olmadan yeni el ilanları basıldı. [32] Gözden geçirilmiş broşürün 20.000'den fazla kopyası dağıtıldı. [33]
Haymarket Meydanı'nda miting
Toplanma Mayıs 4. akşamı hafif bir yağmur altında olaysız başladı Ağustos Spies , Albert Parsons ve Samuel Fielden'i 600 ve 3000 arasında çeşitli tahmin bir kalabalığa söz [34] Des Plaines kareye açık vagon bitişik ayakta Sokak. [12] Yakınlardan çok sayıda nöbetçi polis memuru izledi. [12]
Anarşizm araştırmalarında uzmanlaşmış bir tarihçi olan Paul Avrich , Spies'tan alıntı yaparak şunları söylüyor:
Bazı çevrelerde, bu toplantının bir ayaklanma başlatmak amacıyla yapıldığı görüşü hakim gibi görünüyor, bu nedenle sözde 'kanun ve düzen' adına bu savaş hazırlıkları. Ancak bu toplantının böyle bir amaçla yapılmadığını baştan belirteyim. Bu toplantının amacı, sekiz saatlik hareketin genel durumunu açıklamak ve onunla bağlantılı çeşitli olaylara ışık tutmaktır. [35]
Spies'ın konuşmasının ardından kalabalığa, radikal İngilizce haftalık The Alarm'ın Alabama doğumlu editörü Parsons hitap etti . [36] Kalabalık o kadar sakindi ki , izlemek için uğrayan Belediye Başkanı Carter Harrison Sr. erkenden eve yürüdü. Parsons, gecenin son konuşmacısı olan ve on dakikalık kısa bir konuşma yapan İngiliz sosyalist Samuel Fielden'in lehine geri çekilmeden önce neredeyse bir saat konuştu. Kalabalığın çoğu, hava kötüleştiği için çoktan ayrılmıştı. [36]
4 Mayıs tarihli ve "Chicago Sokaklarında İsyan ve Kan Dökülmesi... On İki Polis Öldü veya Öldü" başlıklı bir New York Times makalesi, Fielden'in 20 dakika boyunca konuştuğunu ve sözlerinin "daha vahşi ve daha fazla" büyüdüğünü iddia ettiğini bildirdi. o ilerledikçe şiddetli". [37] "Anarşinin Kızıl Eli" başlıklı ve 6 Mayıs tarihli bir başka New York Times makalesi şu şekilde başlıyor: "Anarşistlerin iğrenç öğretileri bu gece Chicago'da kanlı meyve verdi ve gün ışığından önce en az bir düzine cesur adam, hayatlarını ortaya koymuş olacak. Herr Johann Most'un doktrinine bir övgü olarak yaşıyor ." Grevcilerden "mafya" olarak söz etti ve "işçi" terimini tırnak içinde kullandı. [38]
Bombalama ve silah sesleri
Saat 22:30 civarında, Fielden konuşmasını bitirmek üzereyken, polis toplu halde geldi, düzen içinde konuşmacıların vagonuna doğru yürüdü ve mitingin dağılmasını emretti. [39] Fielden toplantının barışçıl olduğu konusunda ısrar etti. Polis Müfettişi John Bonfield şunları söyledi:
Yasa adına [konuşmacıya hitap ederek] vazgeçmenizi ve [kalabalığa hitap ederek] dağılmanızı emrediyorum. [37] [40]
Bir ile Ev yapımı bomba kırılgan bir metal mahfaza [41] ile doldurulmuş dinamit ve bir sigorta ile ateşlenir [42] ilerleyen polisin yolu atıldı. Fünyesi kısa bir süre için fışkırdı ve ardından bomba patlayarak polis memuru Mathias J. Degan'ı uçan metal parçalarıyla öldürdü ve diğer altı subayı ölümcül şekilde yaraladı. [34] [37]
Görgü tanıkları, bomba patlamasının hemen ardından polisle göstericiler arasında karşılıklı silah sesleri olduğunu ileri sürdüler. [43] İlk kimin ateş ettiği ve kalabalığın herhangi birinin polise ateş edip etmediğine ilişkin rivayetler büyük farklılıklar göstermektedir. Tarihçi Paul Avrich, polisin kaçan göstericilere ateş açtığını, yeniden doldurduğunu ve ardından tekrar ateş ederek dört kişinin öldüğünü ve 70 kadar kişinin de yaralandığını ileri sürüyor. Tartışmasız olan şey, beş dakikadan kısa bir süre içinde, can kaybı dışında meydanın boşaldığı. 4 Mayıs New York Times'a göre , göstericiler polise ateş etmeye başladı, polis de ardından ateşe karşılık verdi. [37] Olayla ilgili raporunda, Müfettiş Bonfield "bazı adamlarımızın karanlıkta birbirlerine ateş edebileceğinden korkarak ateş etmeyi durdurma emri verdiğini" yazdı. [44] İsimsiz bir polis yetkilisi Chicago Tribune'e şunları söyledi: "Çok sayıda polis birbirinin tabancalarıyla yaralandı. ... Herkes kendi başınaydı ve bazıları iki ya da üç kare uzaklaşırken, geri kalanlar boşaldı. tabancaları, esas olarak birbirlerine." [45]
Toplamda, yedi polis ve en az dört işçi öldürüldü. Olaydan iki yıl sonra başka bir polis memuru, o gün alınan yaralanmalarla ilgili komplikasyonlar nedeniyle öldü. [54] Chicago Polis Departmanı tarihinde görev başında öldürülen memurların en ölümcül olayı olmaya devam ediyor . Olayda 60 polis yaralandı. Diğer bazı yaralılarla birlikte yakındaki bir polis karakoluna götürüldüler. Polis kaptanı Michael Schaack daha sonra yaralı işçi sayısının "polis tarafında olduğundan çok daha fazla" olduğunu yazdı. [55] Şikago Herald "vahşi katliam" bir sahneyi tarif ve tahmini en az elli ölü ya da yaralı sivil sokaklarda yatıyordu. [56] Pek çok kişinin tutuklanma korkusuyla tıbbi yardım aramaktan korktuğu için kaç sivilin yaralandığı belli değil. Mümkün olan her yerde yardım buldular. [37] [57] [58]
Sonrası ve kırmızı korku
.jpg)
Yasal işlemler
Soruşturma
Polis, bir anarşistin planlı bir komplonun parçası olarak bombayı attığını varsayıyordu; onların sorunu bunu nasıl kanıtlayacaklarıydı. 5 Mayıs sabahı, Arbeiter-Zeitung'un ofislerine baskın düzenleyerek editörü August Spies'ı ve (suçlanmayan) erkek kardeşini tutukladılar. Ayrıca yazı işleri asistanı Michael Schwab ve dizgici Adolph Fischer de tutuklandı. Binada yapılan bir arama, "İntikam Posteri" ve savcılık tarafından suçlayıcı sayılan diğer delillerin bulunmasıyla sonuçlandı. [63]
7 Mayıs'ta polis, Louis Lingg'in binasını aradı ve burada çok sayıda bomba ve bomba yapımında kullanılan malzeme buldu. [64] Lingg'in ev sahibi William Seliger de tutuklandı ancak polisle işbirliği yaptı ve Lingg'i bomba yapımcısı olarak tanımladı ve suçlanmadı. [65] Bombacı olduğundan şüphelenilen Casusların bir ortağı Balthazar Rau, Omaha'ya kadar izlendi ve Chicago'ya geri getirildi. Sorgulamanın ardından Rau, polisle işbirliği yapmayı teklif etti. Sanıkların dinamit bombaları denediğini iddia etti ve onları Haymarket Meydanı'nda silah çağrısı olarak Arbeiter-Zeitung'da "Ruhe" ("barış") kod sözcüğünü yayınlamakla suçladı . [63] [66]
Sanıklar
Polisin bomba atıcı olarak baş zanlısı olan Rudolf Schnaubelt, erkenden iki kez tutuklandı ve serbest bırakıldı. 14 Mayıs'a kadar, olayda önemli bir rol oynadığı ortaya çıktığında, ülkeden kaçmıştı. [63] [67] Devletin delillerini geri çeviren ve kovuşturma için ifade veren William Seliger, suçlanmadı. 4 Haziran 1886'da, diğer yedi şüpheli, büyük jüri tarafından suçlandı ve Degan cinayetine ortak olmakla suçlandı. [68] Bunlardan sadece ikisi bomba patladığında mevcuttu. Gazete editörü August Spies ve Samuel Fielden barışçıl mitingde konuşmuşlardı ve bomba patlamadan hemen önce polisin dağılma emrine uyarak konuşmacı vagonundan iniyorlardı. Mitingin başında iki kişi daha vardı, ancak patlama sırasında ayrıldılar ve anarşist bir buluşma olan Zepf's Hall'daydılar. Bunlar: Arbeiter-Zeitung dizgicisi Adolph Fischer ve Zepf's'e gitmeden önce Haymarket mitinginde bir saat boyunca konuşan tanınmış aktivist Albert Parsons . Aleyhlerindeki delillerin zayıf olduğuna inanan Parsons, daha sonra gönüllü olarak sanıklarla dayanışma içinde teslim oldu. [63] Üçüncü bir adam, Spies'ın editör yardımcısı Michael Schwab (Schnaubelt'in kayınbiraderiydi), bombalama sırasında başka bir mitingde konuştuğu için tutuklandı (daha sonra affedildi). Haymarket mitingine doğrudan bağlı olmayan, ancak militan radikalizmleriyle ün saldıkları için tutuklananlar, (o gün evde kağıt oynayan) George Engel ve yardımcısı Seliger tarafından kınanan öfkeli bomba yapımcısı Louis Lingg'di. O gün orada olmayan bir diğer sanık , Arbeiter-Zeitung ile bağlantılı olan ve Haymarket isyanının ardından onu canlandırmaya çalışan, Alman asıllı Amerika doğumlu bir vatandaş olan Oscar Neebe idi . [69]
Sekiz sanıktan beşi – Spies, Fischer, Engel, Lingg ve Schwab – Almanya doğumlu göçmenlerdi; altıncısı Neebe, ABD doğumlu bir Alman vatandaşıydı. Kalan ikisi, sırasıyla ABD ve İngiltere'de doğan Parsons ve Fielden, İngiliz mirasına sahipti. [67]
Deneme
Yüzbaşı Michael Schaack yönetimindeki polis müfettişleri, kimyasal olarak analiz edilen bir polisin yaralarından bir kurşun parçası çıkardılar. Kovanda kullanılan kurşunun, Lingg'in evinde bulunan bomba kovanlarıyla eşleştiğini bildirdiler. [42] Yaradan alınan metal bir somun ve kasanın parçaları da Lingg tarafından yapılan bombalarla kabaca eşleşti. [63] Schaack, röportajlara dayanarak, anarşistlerin Haymarket'te kullanılan etkili bombayı bulmadan önce bombalarının tasarımını geliştirerek yıllardır dinamit ve diğer patlayıcılarla deneyler yaptıkları sonucuna vardı. [63]
Son dakikada, verilen talimatta adam öldürme talimatının yer almadığı anlaşılınca, jüri geri çağrıldı ve talimat verildi. [73]
Karar ve çağdaş tepkiler
Jüri, sekiz sanığın tümü için suçlu kararı verdi. Neebe, mahkûm edilmeden önce mahkemeye, Schaack'ın memurlarının şehrin en kötü çeteleri arasında yer aldığını, evleri yağmaladığını, para ve saat çaldığını söyledi. Schaack güldü ve Neebe karşılık verdi, "Buna gülmenize gerek yok Kaptan Schaack. Siz onlardan birisiniz. Anladığınız kadarıyla siz bir anarşistsiniz. Kelimenin bu anlamıyla hepiniz anarşistsiniz, söylemeliyim." [74] Yargıç Gary, sanıklardan yedisini asarak ölüme, Neebe'yi ise 15 yıl hapis cezasına çarptırdı. Ceza, emek ve işçi hareketlerinin ve destekçilerinin öfkesine yol açtı, dünya çapında protestolara yol açtı ve sanıkları, özellikle yurtdışında şehit statüsüne yükseltti. Basında anarşistlerin kana susamış yabancı fanatikler olarak tasvir edilmesi ve Kaptan Schaack'ın sansasyonel hesabının 1889'da yayınlanması, Anarşi ve Anarşizm, diğer yandan, kamuoyunda grevcilere ve genel göçmen karşıtı duygulara karşı yaygın bir korku ve tiksinti uyandırarak kamuoyunu kutuplaştırdı. . [75]
The New York Times , 4 Mayıs tarihli "Anarşinin Kızıl Eli" başlıklı bir makalesinde , olayı "Anarşistlerin hain öğretilerinin" "kanlı meyvesi" olarak tanımlamıştı. [76] [77] Şikago Times "isyan, yağma, incendiarism ve cinayet kemer danışmanları" olarak sanıkların açıklanan; diğer muhabirler onları "kanlı vahşiler", "kızıl kabadayılar", "dinamarşistler", "kanlı canavarlar", "korkaklar", "acımasızlar", "hırsızlar", "suikastçılar" ve "şeytanlar" olarak nitelendirdi. [78] Gazeteci George Frederic Parsons, The Atlantic Monthly için orta sınıf Amerikalıların işçi radikalizmiyle ilgili korkularını saptadığı bir yazı yazdı ve işçilerin sıkıntılarından yalnızca kendilerinin sorumlu olduğunu iddia etti. [79] Edward Aveling , "Bu adamlar eninde sonunda asılırsa, bunu yapan Chicago Tribune olacaktır " dedi. [80] Soruşturmayı yürüten Schaack, davada uydurma delil oluşturduğu iddiasıyla polis teşkilatından ihraç edildi, ancak 1892'de görevine iade edildi. [81]
İtirazlar
Dava, 1887'de Illinois Yüksek Mahkemesi'ne , [82] ardından sanıkların John Randolph Tucker , Roger Atkinson Pryor , General Benjamin F. Butler ve William P. Black tarafından temsil edildiği Birleşik Devletler Yüksek Mahkemesi'ne temyiz edildi . certiorari için dilekçe reddedildi. [83]
Komütasyonlar ve intihar
İtirazlar tükendikten sonra, Illinois Valisi Richard James Oglesby , 10 Kasım 1887'de Fielden ve Schwab'ın cezalarını ömür boyu hapse çevirdi. Planlanan infazının arifesinde, Lingg, bildirildiğine göre elinde tuttuğu kaçak bir patlatma başlığıyla hücresinde intihar etti. puro gibi ağzında (patlama yüzünün yarısına uçtu ve acı içinde altı saat hayatta kaldı). [84]
İnfazlar
Sanıkların infazı—Engel, Fischer, Parsons ve Spies
Pardon ve tarihsel karakterizasyon
Amerika Birleşik Devletleri'ndeki ve yurtdışındaki ve diğer ülkelerdeki işçi hareketinin destekçileri arasında, yargılamanın haksız olduğuna ve hatta ciddi bir adalet hatası olduğuna inanılıyordu . Romancı William Dean Howells , ünlü avukat Clarence Darrow , [89] şair ve oyun yazarı Oscar Wilde , oyun yazarı George Bernard Shaw ve şair William Morris gibi önde gelen kişiler bunu şiddetle kınadılar. 26 Haziran 1893'te Illinois valisi John Peter Altgeld , Illinois'in ilerici valisi, kendisi de bir Alman göçmeni, Fielden, Neebe ve Schwab için af imzaladı, [90] onları "histeri, kalabalık jüriler ve önyargılı bir yargıç kurbanı" olarak nitelendirdi. " ve devletin "polisi öldüren bombayı kimin attığını hiçbir zaman keşfetmediğini ve delillerin sanıklar ile bombayı atan adam arasında herhangi bir bağlantı göstermediğini" kaydederek. [91] Altgeld ayrıca, grevci işçilere karşı defalarca ölümcül şiddet kullanımından Pinkerton muhafızlarını sorumlu tutmadığı için Chicago şehrini de suçladı. [92] Altgeld'in emekle ilgili eylemleri, yeniden seçilmesini engellemek için kullanıldı. [93] [94] [95]
Duruşmadan kısa bir süre sonra, anarşist Dyer Lum , kovuşturmayı eleştiren davanın bir tarihini yazdı. 1888'de George McLean ve 1889'da polis kaptanı Michael Shack, karşıt perspektiften hesaplar yazdı. [96] Hüküm verilmesini beklerken, sanıkların her biri kendi otobiyografilerini yazdı ( 1969'da Philip Foner tarafından düzenlendi ve yayınlandı ) ve daha sonra eylemci Lucy Parsons , mahkum edilen kocası Albert Parsons'ın bir biyografisini yayınladı . Olaydan elli yıl sonra Henry David , 1984'te Paul Avrich tarafından başka bir bilimsel incelemeden önce gelen bir tarih ve 1988'de Bruce C. Nelson tarafından dönemin "sosyal tarihi" yazdı . 2006'da, emek tarihçisi James Green popüler bir kitap yazdı. Tarih. [96]
Christopher Thale , Chicago Ansiklopedisi'nde bombalamayla ilgili güvenilir kanıtların bulunmadığını yazıyor: "...savcılık sanıkların yazılarına ve konuşmalarına odaklandı." [97] Ayrıca, komplo suçlamasının yasal olarak emsalsiz olduğunu, Yargıcın "partizan" olduğunu ve tüm jüri üyelerinin sanıklara karşı önyargılı olduğunu kabul ettiğini belirtiyor. Tarihçi Carl Smith şöyle yazıyor: "Duruşmayı çevreleyen içsel korku ve öfke duyguları, daha en başından adalet iddiasından başka her şeyi dışladı." [98] Smith, bilim adamlarının uzun süredir davayı "kötü şöhretli" bir "adalet hatası" olarak gördüklerini belirtiyor. [99] Sanıkları biraz daha eleştiren bir incelemede, tarihçi Jon Teaford şu sonuca varıyor: "Haymarket'in trajedisi Amerikan adalet sisteminin bu korumaya en çok ihtiyacı olan lanet olası aptalları korumadığıdır... Bunlar lanet olası aptallar. çok fazla ve çok çılgınca konuşanlar, devletten en çok korunmaya muhtaç olanlardır." [96] Tarihçi Timothy Messer-Kruse , sayısallaştırılmış duruşma tutanağını yeniden gözden geçirdi ve yargılamanın zamanına göre adil olduğunu, davanın bir gülünç olduğuna dair tarihsel uzlaşmaya bir meydan okuma olduğunu savundu. [100]
Emek hareketi üzerindeki etkiler ve 1 Mayıs
Tarihçi Nathan Fine, sendika faaliyetlerinin büyüme ve canlılık belirtileri göstermeye devam ettiğine ve daha sonra 1886'da Chicago İşçi Partisi'nin kurulmasıyla doruğa ulaştığına dikkat çekiyor. [101]
İnce gözlemler:
Gerçek şu ki, 4 Mayıs'ta bombanın atılmasının ardından polis baskısına, gazetelerin histeriye teşvikine ve mülk sahibi sınıfların örgütlenmesine rağmen, Chicago ücretlileri yalnızca güçlerini birleştirdi ve direnişlerini sertleştirdi. Muhafazakar ve radikal merkezi organlar - her biri iki sendika ve iki de Emek Şövalyeleri vardı - sosyalistler ve anarşistler, tek vergiciler ve reformcular, yerliler... ve yabancı doğumlu Almanlar, Bohemyalılar , ve İskandinavlar, Haymarket Olayı'nın ardından yaz aylarında siyasi alanda ilk kez bir araya geldiler... İşçi Şövalyeleri, 1886 sonbaharında üye sayısını ikiye katlayarak 40.000'e ulaştı. İşçi Bayramı'nda bu sayı Geçit töreninde Chicago işçileri ülkeyi yönetti. [101]
New-York Tribune , 4 Mayıs 1887 etkinliğinin birinci yıldönümünde Senatör Leland Stanford ile "sermaye ve emek arasındaki çatışmanın yoğunlaştığı" şeklindeki fikir birliğine değinen ve devletin savunduğu vizyonu ifade ettiği bir röportaj yayınladı . İşçilerin sahip olduğu kooperatiflerin endüstriyel bir sistemi için Emek Şövalyeleri, işçilerin koşullarını iyileştirmek için izlenen stratejilerden bir diğeri. [101] Röportaj, Stanford'un Senato'da kooperatifleri teşvik etmek için sunduğu tasarıyı içerecek şekilde bir broşür olarak yeniden yayınlandı . [102]
8 saatlik işgünü kurulması için halk baskısı devam etti. Ait kongresinde Amerikan İşçi Federasyonu 1888 yılında (AFL), birlik yine kısa iş günü için kampanyaya karar verdi. 1 Mayıs 1890, işçilerin sekiz saatlik bir iş günü için grev yapacakları tarih olarak kabul edildi.
1889'da AFL başkanı Samuel Gompers , Paris'te toplanan İkinci Enternasyonal'in ilk kongresine bir yazı yazdı . AFL'nin planları hakkında dünyadaki sosyalistleri bilgilendirdi ve sekiz saatlik evrensel bir çalışma günü için uluslararası bir mücadele önerdi. [104] Gompers'ın mektubuna yanıt olarak, İkinci Enternasyonal, her yerdeki işçilerin sekiz saatlik çalışma gününü talep edebilmesi için tek bir tarihte "büyük bir uluslararası gösteri" çağrısı yapan bir kararı kabul etti. Amerikalıların planının ışığında, Enternasyonal bu gösteri için 1 Mayıs 1890 tarihini kabul etti. [105]
İkinci Enternasyonal tarafından kararın kabul edilmesinin ardındaki ikinci bir amaç, 1 Mayıs 1886'daki grevlerle bağlantılı olarak öldürülen Haymarket şehitlerinin ve diğer işçilerin anısını onurlandırmaktı. Tarihçi Philip Foner "[t] burada şöyle yazıyor: Paris Kongresi tarafından kabul edilen kararla ilişkili herkesin, 1886'da Amerika Birleşik Devletleri'nde sekiz saatlik iş günü için 1 Mayıs gösterileri ve grevleri ... ve Haymarket trajedisiyle bağlantılı olayları bildiğine hiç şüphe yok. " [105]
İlk Uluslararası İşçi Günü muhteşem bir başarıydı. New York World'ün 2 Mayıs 1890'daki ön sayfası , olayın haberine ayrılmıştı. Manşetlerinden ikisi "Uygar Dünyanın Tüm Ticaret Merkezlerinde Sevinçli İşçiler Geçidi" ve "İşçilerin Normal Bir Gün İçin Taleplere Katıldığı Her Yerde" idi. [106] Times of London, Küba, Peru ve Şili'de mitingler yapıldığını belirterek, gösterilerin yapıldığı iki düzine Avrupa kentini listeledi. [107] 1 Mayıs Anma Günü ertesi yıl yıllık bir olay haline geldi.
1 Mayıs'ın Haymarket şehitleri ile ilişkisi Meksika'da güçlü bir şekilde devam etti . Mary Harris "Anne" Jones , 1 Mayıs 1921'de Meksika'daydı ve "Şikago'da sekiz saatlik işgünü talep ettikleri için işçilerin öldürüldüğü" "fiestalar" günü hakkında yazmıştı. [109] 1929'da New York Times , Mexico City'deki 1 Mayıs geçit töreninden "1887'de Chicago'da öldürülenlerin anısını yücelten yıllık gösteri" olarak bahsetti . [110] New York Times , 1936'daki gösteriyi "Chicago'daki şehitlerin ölümünün" anılması olarak nitelendirdi. [111] 1939'da Oscar Neebe'nin torunu Mexico City'deki 1 Mayıs geçit törenine katıldı ve ev sahibinin ona söylediği gibi "dünyanın büyükbabanıza nasıl saygı duyduğunu" gösterdi. [112]
Haymarket Olayının etkisi 1 Mayıs kutlamalarıyla sınırlı kalmadı. Aktivist ve politik teorisyen Emma Goldman , olay ve infazları okuduktan sonra anarşizme ilgi duydu. Anarşizme daha sonra "ruhsal doğum ve büyümeme ilham veren olaylar" olarak tanımladı. Haymarket şehitlerini "varlığımdaki en belirleyici etki" olarak görüyordu. [112]
Onun ortağı Alexander Berkman da "güçlü ve hayati ilham" olarak Haymarket anarşist tanımladı. [113] Haymarket Olayının bir sonucu olarak anarşizme veya devrimci sosyalizme olan bağlılıkları belirginleşen diğerleri arasında Voltairine de Cleyre ve Industrial Workers of the World'ün kurucu üyesi "Big Bill" Haywood da vardı . [113] Goldman, tarihçi Max Nettlau'ya Haymarket Olayının "yüzlerce, belki de binlerce insanın" toplumsal bilincini uyandırdığını yazdı . [114]
Şüpheli bombardıman uçakları
Sanıklardan hiçbirinin bombalama olayına karışmadığını itiraf ederken, savcılık bombayı Lingg'in yaptığını iddia etti ve iki savcılık tanığı (Harry Gilmer ve Malvern Thompson) bomba atan kişiye Spies, Fischer ve Schwab. [115] [116] Sanıklar bombardıman uçağı hakkında hiçbir bilgi sahibi olmadıklarını iddia ettiler.
Robert Reitzel de dahil olmak üzere birçok aktivist daha sonra bombacının kim olduğunu bildiklerini ima etti. [117] Yazarlar ve diğer yorumcular birçok olası şüpheli hakkında spekülasyon yaptı:
Rudolph Schnaubelt (1863–1901) bir aktivist ve Michael Schwab'ın kayınbiraderiydi. Bomba patladığında Haymarket'taydı. Chicago Polis Departmanı Genel Müfettişi Frederick Ebersold , 14 Haziran 1886'da cinayet ve isyanı kışkırtmaktan tutuklanması için el yazısı bir bülten yayınladı. [118] [119] Schnaubelt diğer sanıklarla suçlandı, ancak şehirden ve daha sonra ülkeden kaçtı. mahkemeye çıkarılabilir. Dedektiflerin baş zanlısıydı ve eyalet tanığı Gilmer, Schnaubelt'in bombayı attığını gördüğünü ve mahkemedeki bir fotoğraftan kimliğini belirlediğini söyledi. [120] Schnaubelt daha sonra Londra'dan tüm sorumluluğu reddeden iki mektup gönderdi ve şöyle yazdı: "Bu bombayı gerçekten atmış olsaydım, kesinlikle utanacak hiçbir şeyim olmazdı, ama gerçekte bunu bir kez bile düşünmedim." [121] O en genel kabul görmüş ve yaygın olarak bomba atıcı olarak şüpheli bilinen ve düşündüm olduğu Bomba , Frank Harris trajedisinin 'ın 1908 kurgulanması. Schnaubelt'in bakış açısından yazılan hikaye, onun ölüm döşeğini itiraf etmesiyle başlar. Ancak Harris'in tanımı kurgusaldı ve Schnaubelt'i tanıyanlar kitabı şiddetle eleştirdi. [122]
George Schwab , 1924'te ölen bir Alman ayakkabıcıydı. Alman anarşist Carl Nold, Schwab'ın bombacı olduğunu diğer aktivistlerle yazışarak öğrendiğini iddia etti, ancak hiçbir kanıt ortaya çıkmadı. Tarihçi Paul Avrich de ondan şüphelendi, ancak Schwab Chicago'dayken sadece günler önce geldiğine dikkat çekti. Bu, bombardıman uçağının Chicago'da tanınmış bir şahsiyet olduğuna dair başkalarının ifadeleriyle çelişiyordu. [123] [124]
George Meng (d. 1840 civarı), Bavyera'dan göç ettikten sonra 1883'te yerleştiği Chicago'nun dışında küçük bir çiftliğe sahip olan bir Alman anarşist ve takım oyuncusuydu . Parsons ve Spies gibi o da Pittsburgh Kongresi'nde delege ve IWPA üyesiydi. Meng'in torunu Adah Maurer, Paul Avrich'e bombalama sırasında 15 yaşında olan annesinin babasının bombacı olduğunu söylediğini söylediği bir mektup yazdı. Meng, 1907'den önce bir salon yangınında öldü. Avrich, Maurer ile yazışmalarına dayanarak, az bilinen Meng'in bombardıman uçağı olabileceğine dair "güçlü bir olasılık" olduğu sonucuna vardı. [125]
Bir ajan provokatör , anarşist hareketin bazı üyeleri tarafından önerildi. Albert Parsons, bombacının işçi hareketini baltalamaya çalışan polisin veya Pinkertonların bir üyesi olduğuna inanıyordu. Ancak bu, bombacının kendilerinden biri olduğunu söyleyen birkaç aktivistin ifadeleriyle çelişiyor. Lucy Parsons ve Johann Most bu fikri reddettiler. Dyer Lum, "Haymarket bombasını Pinkerton'a atfetmenin" çocukça "olduğunu söyledi. [126]
Hoşnutsuz bir işçiden şüpheleniliyordu. Adolph Fischer'e bombayı kimin fırlattığını bilip bilmediği sorulduğunda, "Sanırım heyecanlı bir işçiydi" diye cevap verdi. Oscar Neebe bunun bir "krank" olduğunu söyledi. [127] Vali Altgeld, bomba atanın sanıklarla veya anarşist hareketle ilişkisi olmayan, ancak polise karşı kişisel bir kin besleyen hoşnutsuz bir işçi olabileceğini düşünüyordu. Özür dileyen açıklamasında Altgeld, polisin işçilere yönelik vahşeti kayıtlarının intikam almaya davet ettiğini belirterek, "Polis memurlarının ölümlerinden gerçekten sorumlu olan Kaptan Bonfield'dır." [128]
Klemana Schuetz , Schuetz'in bir zamanlar Haymarket bombasını attığını itiraf ettiğini iddia eden New York anarşisti ve sahtekar Franz Mayhoff tarafından bombardıman uçağı olarak tanımlandı. Mayhoff'un avukatı August Wagener, infazlardan bir gün önce New York'tan savunma avukatı Yüzbaşı William Black'e bombacının kimliğini bildiğini iddia eden bir telgraf gönderdi. Black bu telgrafla infazı ertelemeye çalıştı ama Vali Oglesby reddetti. Daha sonra Schuetz'in sigorta dolandırıcılığından yargılanırken Mayhoff aleyhindeki birincil tanık olduğu öğrenildi, bu nedenle Mayhoff'un beyanı tarihçiler tarafından hiçbir zaman inandırıcı olarak görülmedi. [129]
Thomas Owen , Birleşik Krallık'ta Orta Galler'de bulunan Builth Wells'ten bir marangozdu . Başarısız olan Fransız Panama Kanalı projesinden dört erkek kardeşinden ikisiyle Chicago'ya geldi . Sarı hummadan çok haydutlardan kaçmakla ilgileniyorlardı. Kardeşler çift kıvrımlı sarmal merdivenler inşa etmede uzmanlaştı. Bunları yapmak çok zordu ama modaya uygun ve Marshall Fields gibi Chicago mağazaları ve şehrin en zenginleri tarafından talep ediliyordu . İşler arasında, kardeşler bazen dördüncü kardeşin bir inşaat işi yürüttüğü Liverpool'dan İrlandalı işçilerden oluşan ekipleri ithal ederek daha sıradan inşaat işleri yaptılar. [130] Bu oldukça müreffeh geçmişe rağmen, kardeşlerin en küçüğü olan Thomas radikalleşti ve Amerikan Lejyonu adlı militan, silahlı bir anarşist gruba katıldı. [131] Ayaklanmanın hemen ardından, Thomas Owen'ın Quincy Caddesi'ndeki, Thomas Owen'ın birkaç yıldır kullandığı, ikametgahlarında başka bir kiracı tarafından, tedirgin ama sağlam bir durumda olan Thomas Owen'a tanık oldu. Chicago'da bir daha görülmemek için hemen ayrıldı. Homestead, Pennsylvania'da yeniden ortaya çıktı. Homestead, Owen'ın aksanının daha az öne çıkmış olabileceği, Galli nüfusa sahip radikal politikalarla tanınan çelik bir kasabaydı. İnfazlardan yaklaşık iki hafta önce Lucy Parsons Pittsburg'u ziyaret etti ve Thomas Owen onunla buluşmaya gitti. Belki birkaç gün sonra toplantıyla uyarılan özel bir dedektif, aile bilgisine göre Pinkerton olan Owen'ı aramaya geldi, ama o tesiste değildi. Bundan iki gün sonra tanıklar tarafından görülmeden "merdivenden düştü". [132] Bir aile versiyonu kendisine vurulduğunu söylüyor. Mermi ıskalamasına rağmen irkildi ve düştü. Ayık bir genç adam çocukluğundan beri merdivenlere çıktığı için, basit bir düşüş olası görünmüyor. Owen, "Haymarket isyanındaydım ve bir anarşistim ve o isyana bomba attığımı söylüyorum" diyerek ölüm döşeğindeki bombalamayı itiraf etti. Diğer hesaplar, kazasından çok önce Haymarket'te olduğunu ve bomba atıcısını gördüğünü söylediğini belirtiyor. Owen mahkum edilmiş adamları kurtarmaya çalışıyor olabilir. [133] Bu, sürücünün anarşizme yoğun bir şekilde dahil olduğu ve aslında bombacının kimliğini bildiği için vurulmuş olabileceği yönündeki aile görüşüdür. Başka bir marangoz olan Lingg, bariz bir adaydır. Kardeşleri, Galler yolunda denize gömülen cesedi buldular. Builth Wells kilisesindeki anıt taşında ölüm nedeni "merdivenden düşme" olarak kaydedilmiştir.
Reinold "Büyük" Krueger , polis tarafından ya bombalamadan sonra yakın dövüşte ya da ertesi gün ayrı bir kargaşada öldürüldü ve şüpheli olarak adlandırıldı, ancak destekleyici bir kanıt yok. [134] [135]
Indianapolis'teki bir salon bekçisi olan John Philip Deluse, bombalamadan önceki gün salonunda bir yabancıyla karşılaştığını iddia eden gizemli bir yabancı tarafından bildirildi . Adam elinde bir çanta taşıyordu ve New York'tan Chicago'ya gidiyordu. Deluse'ye göre, yabancı Chicago'daki çalışma durumuyla ilgilendi, defalarca çantasını işaret etti ve "Orada çok yakında bazı sorunlar duyacaksın" dedi. [136] Parsons, Deluse'nin ifadesini kullanarak bomba atıcının doğulu kapitalistler tarafından gönderildiğini öne sürdü. [137] Deluse'nin iddiası hakkında daha fazla hiçbir şey öğrenilmedi.
Mezar ve anıt
Lingg, Spies, Fischer, Engel ve Parsons , Chicago'nun bir banliyösü olan Forest Park, Illinois'deki Alman Waldheim Mezarlığı'na (daha sonra Orman Evi Mezarlığı ile birleştirildi) gömüldü . Schwab ve Neebe de öldüklerinde Waldheim'da toprağa verildi ve "Şehitler" i yeniden bir araya getirdi. 1893'te, heykeltıraş Albert Weinert'in Haymarket Şehitleri Anıtı Waldheim'da dikildi. Bir asırdan fazla bir süre sonra, Amerika Birleşik Devletleri İçişleri Bakanlığı tarafından Ulusal Tarihi Dönüm Noktası olarak belirlendi . 20. yüzyıl boyunca Emma Goldman gibi aktivistler Haymarket Şehitler Anıtı mezarlarının yakınına gömülmeyi seçtiler. Ekim 2016'da, Orman Evi Mezarlığı'nda Haymarket Olayıyla ilgili materyallerin bulunduğu bir zaman kapsülü çıkarıldı. [138]
Haymarket anıtları
Haymarket heykeli, 4 Mayıs 1968'de Haymarket Olayının 82. yıldönümünde, polis ve göstericiler arasında Vietnam Savaşı'na karşı bir protesto sırasında yaşanan çatışmanın ardından siyah boya ile tahrip edildi . [143] 6 Ekim 1969'da, " Öfke Günleri " protestolarından kısa bir süre önce, bacaklarının arasına bir bomba yerleştirildiğinde heykel yıkıldı. Hava durumu spikeri , mahalledeki yaklaşık 100 camı kıran ve heykelin parçalarını aşağıdaki Kennedy Otoyolu'na saçan patlamanın sorumluluğunu üstlendi. [144] Heykel, 4 Mayıs 1970'te yeniden inşa edildi ve 6 Ekim 1970'de Weatherman tarafından bir kez daha havaya uçurulmak üzere açıldı. [143] [144] Heykel yeniden inşa edildi ve Belediye Başkanı Richard J. Daley bir Heykelde 24 saat polis görevlisi. [144] Bu koruma yıllık 67.440 dolara mal oluyor. [145] 1972'de Merkez Polis Karargahının lobisine ve 1976'da Chicago polis akademisinin kapalı avlusuna taşındı. [143] Bir otuz yıl daha, heykelin boş, grafiti işaretli kaidesi , anarşist bir dönüm noktası olarak bilindiği Haymarket Meydanı'nın yıkık dökük kalıntılarında, platformunun üzerinde durdu . [143] 1 Haziran 2007'de, heykel, Memur Mathias Degan'ın torunu Geraldine Doceka tarafından ortaya çıkarılan yeni bir kaide ile Chicago Emniyet Müdürlüğünde yeniden inşa edildi. [140]
1992'de, konuşmacıların vagonunun bulunduğu yer kaldırıma yerleştirilmiş bronz bir plakla işaretlendi.
Emek ve sanayi arasındaki on yıllık bir çekişme, burada hem işçilerin hem de polislerin trajik ölümüyle sonuçlanan bir çatışmayla sonuçlandı. 4 Mayıs 1886'da bir işçi mitingindeki izleyiciler Crane's Alley'in girişinde toplanmıştı. Des Plaines Caddesi'ne yaklaşan bir polis birliği, sokağın hemen güneyinden atılan bir bomba ile karşılandı. Sekiz aktivistin sonuçta meydana gelen duruşması, dünya çapında emek hareketi için dikkat çekti ve birçok şehirde "1 Mayıs" işçi mitingleri geleneğini başlattı.
25 Mart 1992'de belirlenmiş,
Richard M. Daley , Belediye Başkanı
Ayrıca bakınız
