OLAYLAR:
- 537 - Ayasofya'nın yeniden inşası, Bizans İmparatoru I. Justinianus'un kişisel gözetiminde tamamlandı. II. Theodosius tarafından yaptırılan ikinci Ayasofya, 532 yılındaki Nika Ayaklanması sırasında yanmıştı.
- 1831 - İngiliz doğa bilimci Charles Darwin'in içinde olduğu "Beagle" adlı keşif gemisi yola koyuldu.
- 1845 - Eter ilk kez ABD'nin Georgia eyaletinin Jefferson şehrinde, doğum hekimliğinde anestetik olarak kullanıldı.
- 1901 - Japon kimyager Takamike ve Amerikalı fizikçi Abel, adrenalin hormonunu buldu.
- 1907 - Paris'te İkinci Jön Türk Kongresi yapıldı. Sonuç bildirgesinde Sultan Abdülhamit yönetimi eleştirildi.
- 1919 - Samsun'da ateşlediği kurtuluş mücadelesinin ardından Erzurum ve Sivas kongrelerini toplayan Mustafa Kemal Paşa, Heyet-i Temsiliye üyeleriyle Sivas'tan Ankara'ya geldi.
- 1921 - Mersin'in Tarsus ilçesi Fransız işgalinden kurtuldu.
- 1923- İstanbul İstiklal Mahkemesi, İstanbul Barosu Başkanı Lütfi Fikri Bey’i 5 sene kürek cezasına mahkûm etti. Lütfi Fikri Bey Hıyanet-i Vataniye Kanunu’na aykırı davranmakla suçlanıyordu.
- 1928 - İstanbul Belediyesi, eski harflerle yazılı tabelalarını değiştirmeyen dükkân sahiplerini cezalandırdı.
- 1934 - Türk opera tarihinin iki önemli eserinin (Taş Bebek ve Bay Önder) prömiyeri Ankara Halkevi'nde yapıldı.
- 1936 - Şair Nâzım Hikmet gözaltına alındı.
- 1939 - Erzincan Depremi: Türkiye'nin Erzincan ilinde Richter ölçeğine göre 8 büyüklüğünde bir deprem oldu; 32.962 kişi hayatını kaybetti, yaklaşık 100 bin kişi yaralandı.
- 1939- İstanbul’da Young Men’s Christian Association (Genç Hıristiyanlar Cemiyeti) kapatıldı.
- 1944 - Çapakçur bölgesinin adı Bingöl olarak değiştirildi.
- 1945 - 28 devletin üzerinde anlaştığı ilkeler doğrultusunda Dünya Bankası kuruldu.
- 1949 - 300 yıl süren Hollanda egemenliğinden sonra Kraliçe Juliana, Endonezya'nın bağımsızlığını tanıdı.
- 1949 - Türkiye-Amerika Birleşik Devletleri arasında Kültür Antlaşması imzalandı.
- 1965 - Birleşik Krallık'ın Kuzey Denizindeki petrol çıkarma platformu devrildi: 4 kişi öldü, 9 kişi kayboldu.
- 1967 - Kıbrıs Türk toplumu, Ada'da "Kıbrıs Geçici Türk Yönetimi"ni kurdu. Başkanlığa Fazıl Küçük getirildi.
- 1968 - Aya ilk insanlı uçuşu gerçekleştiren Apollo 8 dünyaya döndü.
- 1971- İstanbul Sıkıyönetim Askeri Mahkemesi’nde Türkiye Halk Kurtuluş Partisi- Cephesi, THKP-C davasında karar verildi: 2 ölüm (Kamil Dede ve Necmi Demir) 3 müebbet (İlkay Demir, Kadriye Deniz Özen ve Rüçhan Manas) ve 12 çeşitli hapis cezası verildi. Firarda olan Mahir Çayan, Ulaş Bardakçı ve Ziya Yılmaz dava dışı bırakıldı.
- 1974- Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk, imam hatip okullarından mezun olanların düz lise mezunları gibi tüm üniversitelere kayıt yaptırabilmelerine imkan sağlayan yasa değişikliklerini yeniden görüşülmesi için TBMM’ye ve Cumhuriyet Senatosu’na iade etti
- 1975 - Hindistan Bihar'da, maden ocağında patlama: 372 kişi öldü.
- 1977 - Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) Genel Başkanlığına Abdullah Baştürk seçildi.
- 1977 - Sultanahmet'teki İstanbul İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi yakıldı, Ankara'da Hacettepe Üniversitesi bir yıl süreyle kapatıldı.
- 1978- Sıkıyönetim ilan edilen İstanbul’da gösteri, yürüyüş ve toplantılar ile bildiri dağıtmak, afiş asmak vb. eylemler yasaklandı. Erzurum ve Kars’ta da Sıkıyönetim Komutanı grev ve lokavtları izne bağladı.
- 1978 - İspanya, 40 yıl süren diktatörlük rejiminin ardından demokrasiye geçti.
- 1979 - Özel eğitimli bir Sovyet birliğinin Kabil Havaalanı'nı ele geçirmesinin ardından, Kabil'deki Afgan Hükûmeti devrildi. Afganistan Devlet Başkanı Hafızullah Amin görevinden uzaklaştırıldı ve öldürüldü. 10 yıldan fazla sürecek iç savaş başladı. Afganistan'ın başına Babrak Karmal getirildi.
- 1979 - Kenan Evren liderliğindeki Türk Silahlı Kuvvetleri Komuta Kademesi, Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk'e uyarı mektubu verdi.
- 1980- İstanbul 3 No’lu Sıkıyönetim Askeri Mahkemesi, DİSK davasından dolayı gözaltında tutulan 506 sanıktan, Genel Başkan Abdullah Baştürk ve Genel Sekreter Fehmi Işıklar ile İstanbul eski CHP’li Belediye Başkanı Ahmet İsvan dahil 68 kişinin tutuklanmasına karar verdi
- 1980- Adana Hapishanesi’nde kolluk güçlerinin operasyonu sonucu ağır yaralı olarak hastaneye kaldırılan TKP/ML davasından yargılanan Sedat Özkaradağ (1961- Siverek) yaşamını yitirdi.
- 1981 - Hacettepe Üniversitesi öğretim üyelerinden Doç. Dr. Bedrettin Cömert'in katil sanığı Rıfat Yıldırım, Berlin'de yakalandı.
- 1985- Cumhurbaşkanı Kenan Evren: “Ellerinden gelse, utanmasalar 12 Eylül’ü yapanlar suçludur diyecekler.”
- 1985- 12 Eylül sonrası 1402 sayılı sıkıyönetim kanununa dayanarak görevlerine son verilen İstanbul Belediyesi Şehir Tiyatrosu oyuncuları Başar Sabuncu, Aliye Uzunatağan, Ersan Uysal ve Gökhan Mete İstanbul Belediyesi’ne “göreve dönme dilekçesi” verdi. Sıkıyönetim kalktıktan sonra İstanbul Belediyesi’ne görev için başvurduklarında “kadro yok” gerekçesiyle red yanıtı alan 19 oyuncu İstanbul 3.İdare Mahkemesi’ne başvurmuş ve 5’i hakkında “göreve iade” kararı çıkmıştı.
- 1985 - İsrail Hava Yolları El Al'ın Roma Fiumicino – Leonardo da Vinci Havalimanı ve Viyana Uluslararası Havalimanındaki bürolarına, Ebu Nidal örgütü tarafından saldırı düzenlendi. Roma Havaalanı'ndaki saldırıda; 16 kişi öldü, 99 kişi yaralandı, 5 örgüt üyesinden 3'ü ölü olarak ele geçirildi. Viyana Havaalanındaki saldırıda ise 3 kişi öldü, 39 kişi yaralandı, 3 örgüt üyesinden 1'i ölü olarak ele geçirildi.
- 1987 - Ankara Kültür Merkezi, Atatürk'ün Ankara'ya gelişinin 68. yıldönümünde, açıldı.
- 1999 - Yargıtay 4. Hukuk Dairesi, başörtüsünün yükseköğretim kurumlarında serbest sayılan kıyafet kapsamında düşünülemeyeceğine karar verdi.
- 1988- Nihat Behram’ın İbrahim Kaypakkaya’nın hayatı ve anılarını konu alan “İşkencede Ölümün Güncesi” adlı kitabı toplatıldı.
- 1988- ABECE Dergisi’ndeki yazısında “komünizm propagandası yaptığı” iddiasıyla DGM’de yargılanan Avukat Halit Çelenk beraat etti. Aynı iddiayla yargılanan İHD Ankara Şube Başkanı Muzaffer İlhan Erdost’un duruşması ise “suç vasfı değiştiği” gerekçesiyle ertelendi.
- 1991- Üniversite Öğretim Üyeleri Derneği, İstanbul’daki üniversite ve yüksek okullardan 525 öğretim üyesinin imzasını taşıyan telgraf metnini Cumhurbaşkanı Turgut Özal’a göndererek, görev süresi dolan Prof.İhsan Doğramacı’nın yeniden YÖK Başkanlığı’na atanmamasını istedi.
- 1991- SHP’li İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Nurettin Sözen, Park Otel için ANAP’lı önceki Başkan Bedrettin Dalan’ın 1988’de imzaladığı avan projeyi, imar planına aykırı tadilat projelerini ve yapı izin belgelerini iptal etti.
- 1996- Başbakan Yardımcısı Tansu Çiller Gölbaşı Polis Eğitim Merkezi’nde Özel Tim’cilere: “Ben sizin ananızım. Dün olduğu gibi bugün de arkanızdayım, yarın da olacağım.”
- 1996- Guatemala’da 36 yıldır süren iç savaş sonlanıyor. Anlaşma imzalanınca solcu gerillalar silah bırakıp siyasi partiye dönüşecek.
- 1999 - Yargıtay 4. Hukuk Dairesi, başörtüsünün yükseköğretim kurumlarında serbest sayılan kıyafet kapsamında düşünülemeyeceğine karar verdi.
- 1999- ITF’in (Uluslararası Taşımacılık Sendikası) taşıma işçileriyle dayanışma amacıyla 1.5 yıldır dünyayı dolaşan “Global Mariner” adlı gemisi İstanbul’a geldi. Gemiyi bir grup işçi ve sendikacı karşıladı.
- 2000- Ceyhan Özel Tip Cezaevi’ne yapılan operasyon sırasında yanan siyasi hükümlü Halil Önder yaşamını yitirdi. 20 cezaevinde gerçekleştirilen ve “Hayata Dönüş” adı verilen operasyonlarda yaşamını kaybeden hükümlü ve tutuklu sayısı 28’e yükseldi.
- 2001- Ferzan Özpetek ‘Cahil Periler’ filmiyle “Capri-Hollwood Film Festivali”nde en iyi yönetmen seçildi.
- ----------------------------------------------------------
- 2002- AKP Genel Başkanı R.Tayyip Erdoğan’ı siyasi yasaklarından kurtarmayı amaçlayıp Cumhurbaşkanı Sezer tarafından “kişiye özel”olduğu gerekçesiyle veto edilip TBMM’ye geri gönderilen Anayasa değişiklikleri Meclis’te-yine CHP desteğiyle- ikinci kez aynen kabul edildi.
- 2002 - Çeçenistan'ın Moskova yanlısı Hükûmet Karargahı'na bombalı kamyonla intihar saldırısı düzenlendi: 72 kişi öldü.
- 2003- Avrupa Komisyonu Başkanı Romano Prodi’nin Bologna’daki evine bombalı mektup gönderildi. Prodi’nin mektubu açmasıyla alevler çıktığı, patlama olmadığı belirtildi.
- 2004- SEKA İzmit İşletmesi çalışanları, Özelleştirme İdaresi’nin aldığı kapatma kararını protesto etti.
- 2004- El Kaide lideri Usame bin Ladin, El Cezire televizyonunda yayımlanan yeni bir ses kaydında, tüm Iraklıları seçimleri boykot etmeye çağırdı. Ürdünlü Ebu Musa el Zerkavi’yi “El Kaide’nin Irak’taki lideri” ilan etti.
- 2004 - Muhalefet lideri Viktor Yuşçenko, Ukrayna seçimlerini kazandı.
- 2005- Türkiye ile Mısır arasında serbest ticaret anlaşması imzalandı. Türkiye Mısır’ın gümrüksüz mallarını hemen alacak, Mısır ise Türkiye’den gelen mallara gümrüğü 16 yıl içinde aşamalı kaldıracak.
- 2005- Afyonkarahisar/ Çay Eber beldesindeki bir ilköğretim okulunda ders sırasında 4 kız öğrenciyi “elle taciz” ettiği iddiasıyla gözaltına alınan Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi öğretmeni İ.K. tutuklanarak cezaevine konuldu.
- 2006- Fransa’da meclisin “Ermeni soykırımı kararı ardından Türk vatandaşlığına alınmak üzere başvuran Fransız tarihçi Jean Michel Thibaux’un talebi İçişleri Bakanlığı’nca onaylandı. Fransız tarihçinin adı Bakanlar Kurulu’nun onayının ardından Atakan Türk olacak.
- 2007- Pakistan’da, sürgünden dönen muhalefet lideri Benazir Butto’nun miting yaptığı alana intihar saldırısı düzenlendi. İlk belirlemelere göre 20 kişinin öldüğü patlamada Benazir Butto da hayatını kaybetti.
- 2007 - Türkiye'de ülke çapındaki pilot okullarda SBS denemeleri yapıldı.
- 2007- Cevizli Tekel Sigara Fabrikası’nın özelleştirilmesini protesto eden yaklaşık 1.000 işçi fabrikadan Kartal Meydanı’na yürüdü. DİSK’li bazı sendikalar ile EMEP, TKP, BDSP ve ESP destek verdi.
- 2007- İstanbul’da “Herkese Sağlık, Güvenli Gelecek Platformu” üyeleri, Sosyal Sigortlar ve Genel Sağlık Sigortası Yasa Tasarısı’nı Aksaray’dan Unkapanı Bölge Çalışma’ya yürüyüşle protesto etti.
- 2008 - İsrail, Gazze kenti civarına hava saldırısı düzenledi: 230 kişi öldü, 400'den fazla kişi yaralandı.
- 2008 - 2009 yılı bütçesi, zamlar ve işten çıkarmalar 14 ilde kitle örgütlerinin eylemleriyle protesto edildi.
- 2008- Kocaeli’de Tezcan Galvanizli Yapı’dan 84 arkadaşlarının çıkarıldığını öğrenen 150 işçi servislere binmeyerek İzmit’e kadar 20 km. yürüdü.
- 2008- Sine-Sen üyesi bir grup, TV dizi setlerinde yaşanan ölümlü kazaları protesto için Taksim Meydanı’na yürüdü.
- 2008- Birçok kentten Ankara’ya gelen sosyologlar Sosyoloji Mezunları Derneği’nin öncülüğünde Kızılay’da “işsizliğe son eylemi” yaptı.
- 2009- Köyceğiz/ Pınarköy’de asırlık ağaçlar kesilerek yapılmak istenen HES’e karşı düzenlenen protestoların 15.gününde yaklaşık 4 bin kişi yürüdü.
- 2010- 12 Eylül döneminde DİSK tutuklularının sorgularında işkencehane olarak kullanılan Yıldız’daki Otağ-ı Hümayun’ın onarılıp hizmete açılmasına karşı “İnsan Hakları Müzesi” olması talebiyle açılış törenine yürümek isteyen DİSK’liler cop, tekme ve kalkanlarla engellendi.
- 2010- Halkevleri üyeleri, Ankara’da toplu ulaşım ücretlerine beklenen zammı Anakent Belediye binası önünde protesto etti.
- 2012- ODTÜ’lüler 2 gündür süren anfi işgali eylemlerini Devrim Stadı’ndaki şenlik ile sonlandırdı. Yüzlerce öğrenci bedenleriyle “ODTÜ Ayakta” yazdı. ODTÜ’lülerin şenliğine 20 üniversiteden gelen öğrenciler ve bazı CHP Milletvekilleri de katıldı, müzik grupları konser verdi.
- 2012- İstanbul Üniversitesi Çapa Tıp Fakültesi öğrencileri, akademisyenler ve işçiler, rektör Yunus Söylet’i protesto etti.
- 2013- Açığa çıkan rüşvet ve yolsuzluk ilişkileri birçok ilde “hırsız var” sloganıyla protesto edildi. İstanbul’da Taksim Dayanışması’nın çağrısıyla Taksim’e çıkmak isteyen göstericilere polis müdahale etti. Çatışmalar gece boyu devam etti. 70’den fazla kişi gözaltına alındı.
- 2013- Üç vekilin kesin ihraç istemiyle Disiplin Kurulu’na sevk edilmesi kararından sonra, vekiller Ertuğrul Günay, Erdal Kalkan ve Haluk Özdalga partisinden istifa etti.
- 2013- Roboski katliamını protesto için BDP’nin Van’da düzenlediği yürüyüşte 34 siyah tabut taşındı.
- 2016- ABD Başkanı Donald Trump, BM’nin insanların bir araya gelerek, konuşup, iyi vakit geçirdiği kulüpten ibaret olduğunu iddia etti.
- 2017- Türkiye’nin Rusya’dan satın alacağı S-400 füze savunma sistemine ilişkin anlaşmalar tamamlandı.
DOĞUMLAR:
- 1571 - Johannes Kepler, Alman astronom (ö. 1630)
- 1773 - George Cayley, İngiliz mühendis, mucit ve havacı (ö. 1857)
- 1793 - Alexander Gordon Laing, İskoç kâşif (ö. 1826)
- 1821 - Jane Wilde, İrlandalı şair, çevirmen (ö. 1896)
- 1822 - Louis Pasteur, Fransız kimyacı ve bakteriyolog (ö. 1895)
- 1861 - Auguste Vaillant, Fransız anarşist (ö. 1894)
- 1891 - Aleksander Ładoś, Polonyalı diplomat, konsolosluk memuru, gazeteci ve politikacı (ö. 1963)
- Aleksander Wacław Ładoś (27 Aralık 1891, Lviv – 29 Aralık 1963, Varşova),
- Polonyalı diplomat, konsolosluk memuru, gazeteci ve politikacı. 1941–1943 yıllarında işgal altında olan Polonya'daki gettolardan Yahudilere yasadışı Latin Amerika pasaportu düzenleyen, soyadıyla anılan “Ładoś Grubu” olarak adlandırılan grubun üyesi ve gayri resmi lideri
- 1867 - Samed Ağa Ağamalıoğlu, Sovyet devlet adamı ve sosyalist devrimci (ö. 1930)
- 1901 - Marlene Dietrich, Alman sinema oyuncusu (ö. 1992)
- 1902 - Kemalettin Tuğcu, Türk öykücü (ö. 1996)
- 1907 - Asaf Halet Çelebi, Türk şair (ö. 1958)
- 1919 - Cahide Sonku, Türk sinema ve tiyatro oyuncusu (Türk sinemasının ilk kadın film yönetmeni ve ilk kadın yıldızı) (ö. 1981)
- 1925 - Michel Piccoli, Fransız sinema oyuncusu (ö. 2020)
- 1934 - Larisa Latınina, Sovyet jimnastikçi
- 1934 - Akşit Göktürk, Türk edebiyat eleştirmeni, çevirmen, yazar ve dil bilimci (ö. 1988)
- 1944 - Yalçın Gülhan, Türk oyuncu (ö. 2019)
- 1947 - Osman Pamukoğlu, Türk asker, yazar ve siyasetçi
- 1948 - Gerard Depardieu, Fransız sinema oyuncusu
- 1956 - Karen Hughes, Amerikalı siyasetçi
- Karen Parfitt Hughes (d. 27 Aralık 1956),
- Amerikan politikacı. ABD Başkanı George W. Bush'un ABD'nin Müslüman ülkelerde bozulan imajını düzeltmesi için görevlendirdiği ABD Dışişleri Bakanlığı'nın kamu diplomasisinden sorumlu büyükelçi seviyesindeki müsteşarı.9 Eylül 2005'te ataması onaylandıktan sonra yemin ederek göreve başladı. 26 Eylül 2005'te başlayan Mısır gezisinden sonra aralarında Türkiye’nin de bulunduğu bir dizi Müslüman ülkeyi ziyaret etti. Ziyaret ettiği Müslüman ülkelerde genellikle ülkenin kadın ve çocukları ile bir araya gelmeye çalıştı. Allah’ın birliği, Irak İşgali’nin gerekliliği, kadının Müslüman toplumlarda yeri merkezli konuşmalar yaptı. Hâlen görevini sürdürüyor.
- 1964 - Theresa Randle, Amerikalı oyuncu
- 1966 - Eva LaRue, Amerikalı oyuncu
- 1975 - Heather O'Rourke, Amerikalı oyuncu (ö. 1988)
- 1978 - Pelin Batu, Türk sinema oyuncusu ve tarihçi
- 1981 - Emilie de Ravin, Avustralyalı oyuncu
- 1805 - Isabelle de Charrière, Hollandalı yazar, tiyatro oyun yazarı ve besteci (d. 1740)
- 1834 - Charles Lamb, İngiliz deneme yazarı (d. 1775)
- 1849 - Jacques-Laurent Agasse, İsviçreli ressam (d. 1767)
- 1915 - Remy de Gourmont, Fransız şair (d. 1858)
- 1923 - Gustave Eiffel, Fransız mühendis ve mimar (d. 1832)
- 1924 - Léon Bakst, Rus sanatçı (d. 1856)
- 1925 - Anna Kuliscioff, Yahudi-Rus devrimci, feminist, anarşist, İtalya'da tıp eğitimi yapan ilk kadınlardan (d. 1857)
- 1936 - Mehmet Âkif Ersoy, Türk şair (d. 1873)
- 1938 - Émile Vandervelde, Belçikalı Sosyaldemokrat, Siyasetçi, İkinci Sosyalist Enternasyonal' ı Başkanı (d. 1866)
- 1953 - Şükrü Saracoğlu, Türk siyasetçi ve başbakan (Fenerbahçe'nin eski başkanı) (d. 1886)
- 1978 - Huari Bumedyen, Cezayir Devlet Başkanı (d. 1932)
- 1979 - Hafızullah Emin, Afganistan'daki sosyalist rejimin ikinci devlet başkanı (d. 1929)
- 1988 - Reha Yurdakul, Türk sinema oyuncusu (d. 1926)
- 2002 - George Roy Hill, Amerikalı yönetmen ve En İyi Yönetmen Akademi Ödülü sahibi (d. 1921)
- 2003 - Alan Bates, İngiliz oyuncu (d. 1934)
- 2008 - Robert Graham, Meksika doğumlu Amerikalı heykeltıraş (d. 1938)
- 2011 - Meral Menderes, Türk ilk kadın opera sanatçısı ve soprano (d. 1933)
- 2012 - Norman Schwarzkopf, Amerikalı komutan (d. 1934)
- 2012 - Noriko Sengoku, Japon film ve televizyon oyuncusu (d. 1922)
- 2015 - Hüseyin Başaran, Türk spor spikeri (d. 1958)
- 2016 - Carrie Fisher, Amerikalı aktris, senarist ve yazar (d. 1956)
- 2016 - Claude Gensac, Fransız sinema ve tiyatro oyuncusu (d. 1927)
- 2020 - Mustafa Kandıralı, Türk klarnetçi (d. 1930)