Korkunç ikili: Trump-Netanyahu - KADİR GÜRSEL

Donald Trump, ülkesinde popülaritesi düşüşte olan, başı fena sıkışmış popülist ABD Başkanı...
İşleri iyi gitmiyor.
Eski FBI Başkanı Robert Mueller başkanlığındaki komisyon, Rusların 2016’daki seçimi Trump’ın kazanması için müdahale ettiği yolundaki iddiaları soruşturuyor. Ruslarla girdiği meşruiyeti şüpheli ilişkileri hakkında Başkan Yardımcısı Pence’e yalan söylediği için görevinde sadece 23 gün kalabilen eski Ulusal Güvenlik Danışmanı Michael Flynn geçen hafta bu komisyon nezdinde itirafçı olup işbirliği yapmayı kabul etti.
Flynn, Ruslarla münasebeti konusunda gerçekleri FBI’dan da gizlemiş. Artık anlatacaklarının Trump’la alakalı olması halinde Başkan’ın ciddi sıkıntıya düşeceği muhakkak.
Trump’ın ABD’de bir gündem değişikliğine ihtiyacı vardı.
Eşine az rastlanır bir sorumsuzlukla, Amerikan dış politikasını kendi iç politikasına alet etti.
Önceki gün Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak resmen tanıdığını ilan eden Trump, Tel Aviv’deki Amerikan Büyükelçiliği’nin bu şehre taşınması için Dışişleri Bakanlığı’na da direktif verdi.
Amerikan Kongresi’nin 1995’te çıkardığı “Kudüs Büyükelçilik Yasası”na dayanarak attı bu adımı. Söz konusu yasa başkana, büyükelçiliği Kudüs’e taşımamak için ulusal güvenliği gerekçe gösterme hakkını tanımıştı. Trump’tan önceki başkanlar bu yetkiyi kullandılar ve yasa uyarınca Kongre’ye altı ayda bir sundukları feragatnamelerde büyükelçiliğin Kudüs’e nakledilmesinin ABD’nin ulusal güvenliğini tehlikeye atacağını bildirdiler.
Trump tam da bunu yaptı... Sadece ABD’nin güvenlik çıkarlarına aykırı davranmış olmadı, bir yangın yerine dönmüş Ortadoğu coğrafyasındaki krizi daha da derinleştirebilecek tehlikeli bir adım attı.
Trump’ın başkanı olduğu ülke Amerika Birleşik Devletleri... İdeolojik saiklerle yanlış yönetilmesi sonucunda komşularına vereceği hasar kendi çapıyla sınırlı olan orta boy bir bölge ülkesinden değil, bir süper güçten bahsediyoruz.
Trump’ın bu akılsız Kudüs hamlesiyle ülkesine ve bölgemize vereceği zarar da ABD’nin özgül ağırlığı nispetinde büyük olacaktır.
ABD Başkanı, üzerinde dolaşan Flynn hayaletinden bir süre kurtulmak, Flynn’in itirafları sonucunda Kongre’de aleyhinde vuku bulabilecek her türlü menfi gelişmeye karşı Yahudi lobisinin desteğini şimdiden yanına çekmek, Siyonist-evanjelist dinci seçmen nezdindeki popülaritesini artırmak istemiş olabilir.
Ama bu başkanın dünya hakkındaki bilgisi ve görgüsü hayli sınırlı, uluslararası meseleleri kavrama ve anlama kapasitesi de bir o kadar azdır.

Öyle olmasa, önceki gün Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak resmen tanıdığını ve ABD Büyükelçiliği’nin de oraya taşınacağını ilan ettiği konuşmasında, “Bu kararımız (İsrail ve Filistin arasında) kalıcı bir barışı kolaylaştırıcı rol oynama hususundaki güçlü taahhüdümüzden uzaklaştığımız anlamına katiyen gelmemektedir” diyemezdi. Kudüs kararının ve bu cümlenin aynı konuşma içinde yer alabilmesi, Trump’ın gerçekte ne yaptığının şuuruna vakıf olmadığının nişanesidir. Çünkü Kudüs kararı Trump’ın dediğinin tam tersine ABD’yi Filistin sorunu karşısında barışı kolaylaştırıcı tarafsızlık taahhüt ve iddiasından açığa düşürmektedir.
Ayrıca, BM’nin 1947 tarihli paylaşım planında Kudüs’e uluslararası özel statü öngörülmesinin günümüz siyasi gerçekliğine ters düştüğünü iddia etmek de önceki güne kadar imkânsızdı. Çünkü büyükelçiliği İsrail’in başkent ilan ettiği Kudüs’te olan sadece iki ülke vardı: Kosta Rika ve El Salvador. Dünyada Kudüs’ün nihai statüsünün bir barış sürecinin müzakere ve anlaşma konusu olması hususunda genel bir kabul söz konusuydu.
Trump’ın Kudüs kararı, Filistin-İsrail barışını daha da zorlaştırmıştır. İsrail tarafı Kudüs’ü bölünemez bir bütün olarak görmekte ısrar etmese ve Doğu Kudüs’ün de Filistin devletinin başkenti olabileceğini reddetmese hasar bu kadar büyük olmazdı. Mevcut halde ise bu bir darbe.
Trump, ABD’nin bir barış sürecinde yapıcı rol oynama şansını azalttı. Dolayısıyla ABD’nin diplomatik kapasitesini budadı.
Trump, hazzetmediği İran’a karşı bölgede İsrail ve Suudi Arabistan’ı da içine alan bir reel ittifak oluşturma girişimini kendi eliyle zora soktu.
Ve Trump, terörizmin ve İslamcı radikalizmin ekmeğine yağ sürdü.
Trump yalnız değil. Kudüs tangosundaki partneri, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’dur. Kendisi gibi popülist, aşırı sağcı ve başı sıkışmış olan...
Hakkındaki rüşvet ve sair yolsuzluk iddiaları nedeniyle polis tarafından toplam altı kez sorguya çekilen, geçen kasımda polisin ifadesini almak amacıyla iki kez resmi rezidansına uğradığı, eşi de harcama yolsuzlukları nedeniyle soruşturma geçiren ve tüm bu nedenlerden dolayı muhalefetin meydanlarda gösteri düzenleyerek protesto ettiği Netanyahu’nun da gündemi değiştirmeye ihtiyacı var.
Trump’ın kararını bundan dolayı sevinçle karşıladı ve doğurabileceği güvenlik tehditlerine rağmen destekledi.
Çünkü Netanyahu çatışmadan ve kutuplaşmadan besleniyor.
Trump ve Netanyahu korkunç bir ikili.

Kadir Gürsel / CUMHURİYET

Yine mi? - Meriç Velidedeoğlu

Geride bıraktığımız hafta sonunda, “Amerikan Merkezi Haberalma Teşkilatı (CIA) Başkanı Mike Pompeo”nun, İran’ın yurtdışı askeri operasyonlarının komutanı Kasım Süleymani’ye bir mektup gönderdiği duyurulmuştu.
ABD’nin, “Irak’ın kuzeyi başta olmak üzere, İran’ın bölgedeki etkinliğini arttırma çabasından rahatsızlık duyduğunun” açıklandığı bu mektubu, “Ne alırım ne okurum!” diyerek iade etmiş Komutan Süleymani. (Cumhuriyet, 4.12.2017) 
 
ABD ile İran’ın aralarında olan sorunları daha da arttıran bu uyarıya, böyle bir karşılığın geleceğini bekleyen ABD Başkanı, yanıtını adeta “Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak tanıdığını” dile getirerek verdi. (6.12.2017) 
 
“Batı Emperyalizmi”nin, her dönemde Ortadoğu’da yarattığı sorunu, genelde “İsrail” üzerinden ortaya koyduğu kabul edilir. Dolaysiyle, “İsrail” konusuna, “20. yy”dan başlayarak şöyle bir geriye dönüp baksak.
Yalnız yine araya girip, “20. yy” başlarında Çarlık Rusya’dan, “4000 kadar Yahudinin Filistin topraklarına göç ettiğini”; ayrıca Almanya’daki bir kısım Yahudinin de, Osmanlı Devleti ile anlaşarak  2. Abdülhamid’in onayıyla Filistin’e yerleşmelerinin sağlandığını belirtelim. 
 
Evet şimdi, “20. yy”nin başlarına dönersek, Birinci Dünya Savaşı sonunda, Alman-Osmanlı cephesinin yıkılması üzerine, İngiltere’nin “Filistin”i yönetimi altına aldığı görülür. 
 
İkinci Dünya Savaşı’nın bitiminden üç yıl sonra da, yine İngiltere’nin aracılığıyla “Birleşmiş Milletler Genel Kurulu”, Filistin’in asıl sahibi Arap halkının haklarını hiçe sayarak, “1948 İsrail Devleti”nin kuruluşunu yasallaştırır; böylece “Filistin Arap halkı” için dayanılmaz günler, yıllar başlayacaktı; ayrıca da dünya siyasetinde, İngiltere’nin yerini artık ABD alacak ve İsrail ABD’nin kucağına oturup Arap halkını, kendi topraklarından kovmak için en barbarca yöntemlere başvuracak, karşı çıkanları acımasız saldırılarla bastıracaktı. Öyle ki, İngiliz tarihçi Prof. Arnold Toynbee, “Bu saldırıların ahlaki sorumluluk bakımından Nazi cinayetlerini gölgede bıraktığını” söylemiş...
İsrail’e yakınlığıyla bilinen ünlü yazar Arthur Koestler bile, “9 Nisan 1948” günü, Deir Yassin’de, İsrail’in yaptığı katliamı kınamaktan kendini alamaz. 
 
Biraz daha günümüze yaklaşırsak, 1980’lere gelindiğinde, Güney Lübnan’ı işgal altında tutan İsrail burada “Yanmış Toprak” adı verilen, uygulandığı yerde tüm canlılar bir yana, toprağı bile öldüren savaş stratejisini başlatacağı tehdidinde bulunur. Daha sonraki yılda da, İsrailoğulları’na Tanrı’nın bağışladığı “Kenan Ülkesi”nin, başta Filistin olmak üzere, Lübnan’ı, Ürdün’ü, kısmen de Suriye, Irak, Mısır ve Kızılırmak’a dek Anadolu’yu içerdiğini duyurduğu gibi, bundan kısa bir süre sonra da bir yetkilinin ortaya koyduğu İsrail için, “Yaşam Hakkı” sınırları içinde Türkiye’nin yer aldığı ilan edilecekti.(*) 
 
Yaşananlardan bu birkaç örnek bile, ABD Başkanı D. Trump’ın, Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak kabul etmesinin, İslam dünyasında nasıl bir karşı koyuş yaratacağını, nasıl bir karmaşa koparacağının yadsınamaz haklı nedenlerini oluşturacağı da apaçık ortadadır. 

Dahası bugün de belirtildiği gibi, konunun bir de “dinsel bağlamda” ele alınması durumu var; Trump’ın kararının bu alanda ele alınması, dinleri, tarihsel süreçte olduğu gibi iyice karşı karşıya getirmesi kaçınılmaz olabilir. 
 
Ne dersiniz değerli dostlar? 

Meriç Velidedeoğlu / CUMHURİYET









(*) Meriç Karacaovalı, “Günümüzde Davut’un Leğeni”, Cumhuriyet (05.05.1985)
M. Karacaovalı, “Filistin Sorunu ve Tevrat”, Cumhuriyet (17.05.1988)
M. Karacaovalı, “İsrail Zulmünün Yahudi Tanıkları”, Cumhuriyet (07.07.1988)

Trump’ın postunda Cuma namazı - ALPER BİRDAL

İngilizcede “saving one’s own skin” deniyor. Türkçeye “postu kurtarmak” diye çevrilebilir. Paçayı ya da bazen başka bir yeri kurtarmak diye de söyleyebiliyoruz. Biz gerisini bırakalım, derisinden devam edelim.
Trump’ın Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak tanıma kararı sonrasında yapılan yorum bu: Mistır Prezidan postu kurtarmaya çalışıyor. Bunun için de postu Kudüs’e seriyor.
Tayyip Bey, “Eyy Trump, sen ne yapmak istiyorsun?” diye çıkışıyordu önceki gün. Kibarlığa pek aldırış etmez oysa, ama kibarca “bu manyak ne yapmaya çalışıyor” demeye getirdiği açık. Üç gün önce Zarrab davasını ABD devleti içinde bir ekibin başına sardığını ama kendisinin Bay Trump’la muhatap olduğunu söylüyordu. Şimdi “van minüt”ün hayaleti ortalıkta dolaşsa da “ne yapıyor bu manyak” tonundan girmek istememiş olabilir. Ne de olsa muhatabı o manyak.

Bu manyak postu kurtarmaya çalışıyor sayın Cumhurbaşkanı. Tıpkı sizin gibi… Tıpkı İsrail’deki yoldaşı Netanyahu gibi…

 Manyaklığın psikolojide bir tanımı olup olmadığını bilmiyorum. Ama her türlü rasyonaliteden kopuş anlamına gelmediği açık. Kendince bir mantığı var ve bu mantığın merkezinde de geriyi ve deriyi kurtarmak duruyor. Ama burada konu politik bir manyaklıktır ve siyasetin doğası gereği bunun sadece meselenin merkezindeki şahsın kendi rasyonalitesine hizmet etmesi yetmez. Bu şekilde belki seri katil olunabilir, ABD Başkanı olmak için bundan biraz fazlasına ihtiyaç var.

Evet, Trump postu kurtarmak istiyor. Bunun için kendi devletini kurmaya çalışıyor. Devlet kurmak kendi çıkarlarıyla uyumlu başka çıkarları da kollamak ve bir devrimden bahsetmediğimize göre, ille de yerleşik kurumsallıkla bağ kurmak demek.

Örneğin geçtiğimiz hafta ABD basınında Trump’ın kendi istihbarat örgütünü kurmaya çalıştığı iddiası gündeme geldi. Sürecin başını İran-Kontra skandalının başrol oyuncusu Oliver North, Irak ve Afganistan’daki katliamlarından tanıdığımız Blackwater adlı özel ordunun kurucusu Erik Prince ve Trump’ın geçiş dönemi ekibinde yer alan yandaşı, yine eski bir asker ve özel ordu Amyntor’un patronu John Maguire’ın çektiği söyleniyor. İddiayı ortaya atan The Intercept’in haberinde ismi verilmeyen bir istihbaratçının, Pompeo’nun (CIA Başkanı) CIA bürokrasisine güvenemeyeceği ve bu teşkilata bu nedenle ihtiyaç olduğu sözleri aktarılıyor. Yine Trump’ın Washington’daki otelinde üst düzey toplantıları için bir özel oda yapıldığı, Beyaz Saray personelinin bu odayı “tinfoil room” (folyo kaplı oda) diye adlandırdığı söyleniyor.

Demek ki ABD Başkanı bir tür hayatta kalma mücadelesi veriyor ve bunda başarılı olmak için de başka çıkarları bu mücadeleye eklemlemek zorunda. Tersinden söylersek emperyalizmin en başat gücü, kendi içine oynamaya muktedir odakların müdahalesine alabildiğine açık durumda. Bu odaklardan en yerleşiğiyse İsrail.
Bu yetmez.
Belirli bir süreklilik de olması gerek. Çünkü süreklilik iyi kötü tutarlılık demek; tutarlılık da güvence. Kudüs bu açıdan Trump’ın arayıp da bulamadığı bir malzeme.

Elinde 1995 tarihli “Kudüs Büyükelçiliği Kanunu” var. Bu kanunun ikinci bölümünün 16’ıncı maddesinde, “Birleşik Devletler resmi toplantılarını ve diğer işlerini Kudüs’te yürüterek, Kudüs’ü fiilen İsrail’in başkenti olarak tanımaktadır” deniyor. Üçüncü bölümün (a) fıkrasının 3’üncü bendindeyse “Birleşik Devletlerin İsrail’deki büyükelçiliği 31 Mayıs 1999’dan geç olmamak kaydıyla Kudüs’te kurulmalıdır” diye ekleniyor. Kanunda ABD Başkanına ulusal güvenlik gerekçesiyle bu taşınmayı altı aylık sürelerle erteleme yetkisi tanınıyor. Bugüne kadar her altı ayda bir bu yetkiyi kullandılar ama ABD Başkanları Kudüs’ü, kentin sadece batısını değil tamamını, fiilen İsrail’in başkenti olarak tanımaktan hiç geri durmadı.

Örnek olsun, Obama 2008’de Demokrat Parti’nin adayı olduktan bir gün sonra ABD’deki Yahudi lobisinin en önemli teşkilatlarından AIPAC’ta yaptığı konuşmada şunları söylüyordu: “Açık konuşayım. İsrail’in güvenliği kutsaldır. Tartışma konusu edilemez. Filistinlilerin refaha ermelerini sağlayacak sınırdaş bir devlete ihtiyacı var; ancak Filistin halkıyla yapılacak her türlü anlaşma İsrail’in güvenli, tanınan ve savunulabilir sınırları olan bir Yahudi devleti olarak kimliğinin korunmasını sağlamak zorunda. Kudüs İsrail’in başkenti ve bölünmemiş bir kent olarak kalacaktır.”
Postu kurtarmaya çalışan Trump ne diyor? “Benden önceki ABD başkanlarının hep vaat edip yapmadığını ben yapıyorum.”

Peki o halde sayın Cumhurbaşkanı, siz neyi anlamadınız?
Umudunuzu “muhatabınızın” kurmakta olduğu devlete bağlamış bulunuyorsunuz. Ve muhatabınız postu Kudüs’e serdi. Size de o postun üzerinde namazınızı eda etmek kaldı.

Buyurun, hayırlı Cumalar!

Alper Birdal / SOL

Yüce Divan yolu açılmalı… - İBRAHİM Ö. KABOĞLU

“Rıza Sarraf’a devletin gizli bilgilerini kim teslim etti; Sarraf dosyasını kim kapattı?” soruları, pek yerinde ve meşru.Türkiye, bu kadar yoğun ve ciddi sorunlara sürüklenmiş iken, bunlara bir de Sarraf olayı eklendi.
ABD tarafında ve Sarraf yargılaması sürecinde bildiklerimiz, bilmediklerimize göre çok az. Ya Türkiye tarafında? Acaba olup bitenin ne kadarını biliyoruz?
Hatırlanacağı gibi, 17-25 Aralık 2013 sürecinde su yüzüne çıkan iktidar içi ‘hizipler savaşı’ ardından başlayan tutuklama dalgaları ile 4 bakan hakkında açılan Meclis soruşturması iç içe.

TBMM’de soruşturma açıldığı halde, Yüce Divan’a sevk önergesi, AK Partililerin oyları ile reddedildi. Zira, “Yüce Divana sevk kararı ancak üye tamsayısının salt çoğunluğunun gizli oyu ile alınır” (Any., md.100/III son cümle).

Ret kararı, doğrudan şu üç olumsuzluğu beraberinde getirdi:
»Bakanlar, kendilerini yargı önünde  savunamadı ve adil yargı hakkından yoksun kaldı. Oysa onlar, “veremeyeceğimiz hesap yok” diyordu…

»Bu nedenle, 17-25 Aralık süreci, büyük ölçüde karanlıkta kaldı; halk, devlet yönetimi üzerine bilgilenme hakkından yoksun kaldı. Oysa yönetimde saydamlık ve halkın bilgilenme hakkı, demokratik hukuk devletinin asgari eşiği.

»R. Sarraf ve Halkbank Gn. Müdürü dosyalarını hızlıca kapatma ötesinde, Sarraf, bakanlar elinden ‘Hükümet ödülü’ bile aldı.

Sarraf’ı kurtarma operasyonunu eleştirenleri FETÖ’cü olarak suçlayanlar, şimdi Sarraf-FETÖ işbirliğinden dem vuruyor..
Sadece basit bir soru: Eğer Sarraf Türkiye’de adil bir yargılanma sürecine tabi tutulsaydı, şimdi ABD’deki dava, ‘uluslararası bir darbe girişimi’ söylemi ile yeniden hedef saptırma konusunu oluşturur muydu?

Yargı, herkes için…
Ne var ki, ‘yargıdan adam kaçırmak’, adeta bir ‘AKP klasiği’.
Nasıl?

»Maiyetindekileri, yasa yoluyla yargıdan bağışık tutmak (MİT mensupları örneği) veya soruşturma izni vermemek.
»Seçilmiş partililerini, yargı süreci dışında tutmak (4 bakan örneği) veya hesap sorma gereği duyarsa, ‘dava’ adına, ama hukuk dışı yollarla doğrudan infaza gitmek (Belediye başkanları örneği).
»Yasal yollardan hesap sorulmasını uygun görmediği yandaşlarını ise, ne pahasına olursa olsun korumak
»Siyasal açıdan; sahip olduğu sayısal çoğunluğu, ‘mutlak haklılık ölçütü’ olarak görüp hesap vermekten kaçınmak.

Hesap vermek bir yana, eleştirileri hep ‘karalama kampanyası’ ile püskürtmek de, bir ‘AKP klasiği’ haline geldi. Hatta eleştiri yöneltenlere itham için yeni sloganlar bulma konusunda pek mahir:
»15 Temmuz öncesi, kendisini eleştirenleri, hep darbe tezgâhçısı olarak suçlama alışkanlığı, süreklilik kazanmıştı. Ne var ki darbe girişimi, iktidar ortağından geldi. Bu nedenle, 15 Temmuz sonrası kendini eleştiren demokratik muhalefete, artık darbeci yaftası vuramıyor; onları, ya kendisine karşı darbe girişiminde bulunan ‘FETÖ torbası’na koyuyor ya da dış güçlerin işbirlikçisi olarak yaftalıyor.
»Bu arada, 16 Nisan’da oylanan ve ‘15 Temmuz Anayasası’ olarak adlandırdığım değişikliği ile, zaten işletilmesi güç hesap verme yolları, ya tümden kaldırıldı ya da sembolik hale getirildi. Kişiye özgü ‘anayasa projesi’ ise, proje sahibi hep iktidarda kalacakmış hedefinde hazırlandı.

Soruşturma neden önemli?
20 Ocak 2015’te TBMM’de reddedilen Yüce Divan yolu, yeni deliller ortaya çıktığından açılmalı.
Hukuki açıdan; Sarraf davası, başlı başına yeni delil…
Siyasal açıdan; Sarraf davasının ne olduğu daha iyi anlaşılacak ve eğer bu gerçekten ulusal bir sorun ise, Hükümet de rahatlayacak
 Halk açısından; Anayasa Mahkemesi’nin vereceği karardan bağımsız olarak, yargılama sürecinde, perde arkasında olup bitenler üzerine kısmen de olsa halk bilgilenme hakkını kullanmış olacak.

İslami cephe tehlikeli
Başkenti Kudüs’e taşıma girişimi nedeniyle İsrail’e İslam devletleri cephesi ile meydan okumak yerine, Avrupa devletleri ve BM üzerinden baskı uygulamak, daha sağlıklı.
Buna karşılık, içerideki dinsel söylem ve eylemlere paralel olarak, uluslararası bir sorunu, dinsel temele indirgeyerek Müslüman dünyası liderliği vesilesine çevirmeye çalışmak, Kudüs sorununa da zarar vereceği gibi, Türkiye’nin uluslararası  konumunu fazlasıyla sıkıntılı bir hale getirir.

İBRAHİM Ö. KABOĞLU / BİRGÜN

“Çalıyorlar ama çalışıyorlar”: Türk sağının aile fotoğrafı - FATİH YAŞLI

Menderes’ten Demirel’e, Demirel’den Özal’a, Özal’dan Erdoğan’a, Türk sağının lügatindeki sihirli sözcük “hizmet”tir. Türk sağı için siyaset hizmet demektir, cümle içinde kullanacak olursak, “Halka hizmet hakka hizmettir”, “Millete efendilik değil hizmet esastır”, “Milliyetçilik ancak hizmetle olur” vesaire. Burada hizmetle kastedilen ise ne bir sanayileşme politikası, ne de bir planlı kalkınma modelidir, yol, bina, köprü, tüneldir, betondur, inşaattır.

Menderes çarpık kentleşmenin, imar aracılığıyla rantın, demiryolları yerine karayolu ulaşımına yatırımın, bu yolla köyleri ulusal pazara bağlamanın ve köylünün para ekonomisi ile tanışmasının mucididir, asılmasının yarattığı efsane ile birlikte kimi köy kahvehanelerinde hâlâ duvarda fotoğrafının asılı olmasının nedeni de budur. Demirel mühendistir, Amerikan ekolündendir, barajlar kralıdır, temelini attığı fabrikalarla övünür, “Vatandaşa plan  değil pilav lazım” vecizesinin sahibidir. Şortla asker denetlemenin sivillik olduğuna bizi inandırmak isteyen ama bir 12 Eylül siyasetçisi olan Özal ise 1980’ler boyunca elindeki dolmakalemle televizyon ekranlarından, baraj, yol, tünel görüntüleri eşliğinde “İcraatın İçinden”i anlatmıştır. Bugün mü? Bugünü hepimiz biliyoruz: “İnşaat ya resulllah” düzeninin, hafriyat İslamcılığının ülkeyi devasa bir şantiyeye dönüştürmesi, ülkenin üzerine hizmet ve icraat adı altında beton dökülmesidir bugün.

•••

14 Ağustos 1999’da, Süleyman Demirel Cumhurbaşkanıyken, yanına eşini de alıp işadamı Kamuran Çörtük’ün Blues and White’s adlı yatıyla kayınbiraderi Ali Şener’in Büyükada’daki evine gitti ve orada Türkiye siyasal hayatına “Demirel’in aile fotoğrafı” olarak geçecek olan bir fotoğraf çektirdi. Peki Büyükada’daki evde kadraja hangi isimler girmişti? Demirel çiftiyle birlikte Kamuran Çörtük, Ali Şener, Cavit Çağlar ve eşleri objektife gülümsüyorlardı, Ali Şener’in çocukları da oradaydı.
Kamuran Çörtük Bayındır Holding’in ve Bayındırbank’ın sahibiydi. Gazetelerde yer alan haberlere göre Çörtük ilk önemli işini 80’li yıllarda İzmir-Çeşme otobanı ihalesini alarak yapmıştı. Hemen sonrasında Romanya ve Pakistan’da aldığı yol ihaleleriyle adını duyurdu. Türkiye kamuoyunun gündemine ilk gelişi ise ünlü Bolu Dağı Tüneli ile oldu. İhaleyi alan İtalyan şirket tüneli bir türlü bitiremiyordu ve şirketin temsilcisine göre Çörtük’le ortak olmalarının nedeni Ankara’daki işlerini daha kolay halletmekti. Çörtük 90’larda finans sektörüne girdi ve Çaybank’ı satın alarak Bayındırbank’a dönüştürdü. Dönemin modasına uygun bir şekilde banka üzerinden kendi paravan şirketlerine para aktararak bankanın içini boşalttı, yani dolandırıcılık yaptı.

Yine gazetelerdeki haberlere göre, kayınbirader Ali Şener eski parayla 10 trilyon lira değerindeki Hazine’ye ait Fatih Ormanı arazisini Emlak kralı Nevzat Ak’a satın aldırmıştı ve hileli işlemlerle kendi üzerine geçirmeye çalışmıştı. Cavit Çağlar’ın “icraatlarını” anlatsak yazı dizisi gerekir ama sadece 1991 yılında satın aldığı ve 1999 yılında BDDK’nin el koyduğu İnterbank’ı eski parayla 1.3 milyar katrilyon zarara uğrattığını, yani iç ettiğini, bunun yükünü de kamuya bıraktığını söylemek yeterli olacaktır. Güzel, Büyükada’daki aile fotoğrafında olmayan Hacı Ali Demirel’i, Yahya Demirel’i, Murat Demirel’i fotoğrafa biz dâhil edelim, Süleyman Demirel’in o meşhur sözüyle “tüyü bitmemiş yetimin hakkı”nın nasıl afiyetle yendiği sanıyorum ki daha iyi anlaşılacaktır.

•••

Özal ünlü 24 Ocak kararlarının mimarıydı, ekonomiyi liberalleştirdi, kısa yoldan zengin olmayı, köşe dönmeciliği, lüks tutkusunu, tüketerek var olmayı moda haline getirdi. Zenginleri ve işini bilen memurları severdi, hayali ihracatçılar kendisine aşıktı, anayasayı bir kere delmekle bir şey olmazdı. Baba Bush’un “kankası” olmasından hareketle Körfez Savaşı’nda bir koyup üç alacaktı, olmadı. Oğlu Ahmet Özal, Cem Uzan’la birlikte Türkiye’nin ilk özel televizyonu İnterstar’ı açtı ve Özal iktidardayken bu televizyon kanuna aykırı bir şekilde yayın yaptı. Eşi Semra Özal, Türk Kadınını Güçlendirme Vakfı diye bir vakıf kurdu, bu vakfa “papatyalar” diye anılan iş dünyasının ve bürokrasinin tepesindeki isimlerin eşleri üye oluyordu ve vakıf iş bağlamak, ihale almak, kısa yoldan köşeyi dönmek için muazzam olanaklar sağlıyordu.

Özal dönemi muazzam bir kuralsızlaştırma dönemiydi, bürokrasi alt üst edildi, kamunun para akışları üzerindeki kontrolü ve denetimi minimuma indirilmek istendi, bu ise topluma demokratikleşme diye sunuldu. “Devletin küçültülmesi” ve “verimlilik” adı altında özelleştirme politikaları yüceltildi, kamusal olan her şeye yönelik nefret, bireyciliğin (bireyin değil) egoizmin ve hedonizmin yüceltilmesiyle el ele gitti. Hasan Cemal’ler, Ertuğrul Özkök’ler, Cengiz Çandar’lar, liberal ahmaklık, tüm bu olan biteni meşrulaştırmak için kırk takla attı, liberalizmle muhafazakârlığın korkunç bileşimi tüm ülkeyi esir aldı. Özal öldüğünde geride bir çürüme, bir çöküş toplumu bıraktı, zaten buraya da oralardan gelindi.

•••

“Buraya” derken neyi kastettiğimi biliyorsunuz elbette. İşte Türk sağının aile fotoğrafına girmeyi başarmış bir İran’lı, kimlere çuval çuval para dağıttığını, devasa rüşvet çarkını, milyar dolarların nasıl ortalığa saçıldığını bir bir anlatıyor. Anlattıkça görüyoruz ki, merkez sağda ve devlette devamlılık esastır, görüyoruz ki gelenek sürüyor. Türk sağının “hizmet aşkı”nın sağın tabanında “çalıyorlar ama çalışıyorlar kardeşim”le karşılık bulmasının bedelini bütün bir ülke ödüyor. Ülkeden kötü kokular geliyor, çürüyen bir şeylerin var olduğunun üzeri artık örtülemiyor, çürüme ve çürütme siyaseti ise bütün hızıyla yoluna devam ediyor.

Fatih Yaşlı / BİRGÜN

Kudüs bombasının pimi - Nilgün Cerrahoğlu

“Kudüs’ün ‘Soykırım Müzesi’ Filistinli Djani ailesinin, Arapçada ‘Davut Peygamber’ anlamına gelen ‘Nabu Davut’ mahallesindeki evlerinden birinde. Küçük bir avluyu geçtikten sonra müzeye giriyorsunuz. Ve Auschwitz, Maidenek, Treblinka, Dassau.. kamplarının kâbusu ile karşılaşıyorsunuz...”
“Tavana dek istiflenen plaketlerde kamplarda yaşamını kaybeden 10 bin aile, yerle bir edilen 2 bin kent, köy ve kasabanın adı var... Vitrinlerin ardında Yahudi yağından yapılan sabunlar, kan lekeleri taşıyan Tevrat’lar, kül olan insanlar ve fırınların fotoğrafları teşhir ediliyor... Altlarında da şöyle bir yazı: ‘Bu plaketler ve acı anılardan başka geriye hiçbir şey kalmadı’...”
1994 yılında yaptığım “Dumanlı Barış” dizisi (9 - 17 Şubat, 1994. “Sabah”) için Kudüs’e gittiğimde tanımıştım Shehadeh Djani’yi. Ortadoğu barış sürecinin en baş edilmez engelinin Kudüs olduğunu, 

Djani, o zaman bana şöyle nakletmişti: 

Mezarlığı çöplük yaptılar
“Evet acı anılardan başka hiçbir şey kalmadı geride. Doğru. Bizim için de böyle bu. Soykırım müzesi olan binada, teyzem otururdu. Karşısındaki evde biz. Çocukluğum orada geçti. Avlusunda futbol oynardık. Arkadaki cami bizimdi. İçinde Davut Peygamber’in mezarı olduğundan hepimiz için kutsal bir yerdi. Caminin yanı başındaki mezarlık ise aile mezarlığımızdı.”
“1948’de hepsini kaybettik. Yahudiler evlerimizden kovdu bizi. Camiyi sinagog yaptılar. Türbenin üzerindeki yeşil örtüyü çekip aldılar. Mezarlığımızı çöplüğe dönüştürdüler... Kudüs’te azınlık oldukları dönemde biz onları korurduk. Bayramlarda yemek gönderirdik. Şimdi bize aile mezarlığımızı bile temizletmiyorlar...”
“Bayramlarda İsrail İçişleri Bakanlığı’ndan alınan özel izinle ibadet edebiliyoruz camide. Yanımızda İçişleri Bakanlığı’ndan bir görevli bulunuyor. Her seferinde trajikomik bir tecrübe yaşıyoruz. Ailenin ihtiyarları hep bir ağızdan ‘Yarabbim bir an önce bizi şu Yahudi boyunduruğundan kurtar’ diye dua ediyor. Arapça bilen bakanlık memurları dualarımızı, dakikalarca ayakta dinliyor. Dışarı çıkıp sonra hep birlikte ‘Nabu Davut’ kapısında bir aile fotoğrafı çektirip, dağılıyoruz...”
Bazı öyle röportajlar var ki, yıllar sonra akılda kalır. Bugün 81 yaşında olması gereken Shehadeh Djani onlardan biri benim için.

‘Üç din fazla’
Camilerinde “özel izinle” ibadet etmek zorunda kalan “Djani”lere; “Nabu Davut” mahallesinin anahtarları taa Osmanlı döneminde teslim edilmiş. Kökleri Selahattin Eyyubi zamanlarına uzanan aile; topraklarını, evlerini, camilerini, mezarlarını, varlıklarını, anılarını, ruhlarını kaybetmiş. Başka şekil ve şartlarda; çok derin “travmalar” yaşayan bir başka halk, insanlarını sürdükleri mahalleye gelip bir “soykırım müzesi” oturtmuş sonra.
Bundan büyük bir “ruh parçalanmışlığı” olabilir mi?
İsrail’in en büyük ve etkili yazarlarından Abraham Yehoshua, “Bu kadar çok dini ve tarihi sembol bir şehir için çok fazla” diyor bu yüzden: “Hepimizi felç eden birer lahit gibi çöküyorlar üstümüze. Bana kalsa, Ağlama Duvarı’nın yanı başına İsrail nezdindeki yeni Filistin büyükelçiliğini inşa ederim. Yüzünü geçmişe değil, geleceğe dönen farklı bir bakışın haberciliğini yapar böyle bir girişim. Uzlaşmaya açık, hafif, dinamik bir gelecek müjdeler... Kimliklerini; kontrol ettikleri topraklarda değil; yüreklerinde bulmalı Yahudi ve Filistin halkı... Tevrat dönemi bitti. Barış zamanı şimdi...”
 

***

Yıllar öncesinde yaptığım yukardaki röportajı, Trump’ın Kudüs bombasının fitilini yeniden ateşlemesiyle bir kez daha hatırladım.
Kudüs’ün ruhunu ve geçmişini simgeleyen Shehadeh Djani’yi, Ortadoğu’da büyük umut rüzgârları estiren Oslo barış süreci döneminde tanımıştım.
Yazar Yehoshua’ya “İsrail nezdindeki Filistin büyükelçiliğini hemen Ağlama Duvarı’nın yanıbaşına yapmalı!” dedirtecek kertede iyimserliğin hâkim olduğu günlerde, Shehadeh Djani, ailesinin yaşadığı tarihin tecrübesiyle; “Bu iş tutmaz! Kudüs barışa her daim engel olacaktır” diyordu.
Yıllar yazık ki Shehadeh Djani’ye hak verdi.
Hâlâ hayatta mıdır bilmiyorum ama onunla aynı yaştaki Yehoshua yaşıyor...
İsrail’de ’90’lı yıllarda “Filistin büyükelçiliğini Ağlama Duvarı’nın yanına inşa etmek”ten söz eden Yehoshua bile artık havlu attı. “İki devlet bundan böyle hayaldir” diyor şimdi ve ekliyor: “Yalnız Trump bize gölge etmesin yeter!”

 Nilgün Cerrahoğlu / CUMHURİYET

Peki şimdi ne olacak? - ERGİN YILDIZOĞLU

Gittikçe artan istikrarsızlık unsurlarına bakarak Türkiye’nin iyi bir yere doğru gitmediğini söyleyebiliriz. 

Kimi gariplikler
Enflasyon kasımda, 2003’ten bu yana en yüksek yıllık artışı sergiledi. Cumhurbaşkanı, “Bazı işadamları burada kazandığını yurtdışına kaçıracak diye duyuyorum, bunların hiçbirine çıkış için asla izin vermeyin” dedi. Türk Lirası dolar karşısında üç aydır izlediği gerileme eğilimini tersine çevirerek hızla değer kazandı.
 
Cumhurbaşkanı, bir “U” dönüşle, “Sermaye hareketlerinin sınırlandırılması talimatım yok” diyerek durumu düzeltmeye çalışıyor; Türkiye’nin serbest piyasa ekonomisi olduğunu (ama sermaye hareketlerinin sınırlanmasının da bir talimatına bağlı olduğunu) söyleyerek ekliyor: “Yatırım için değil, ülkeye güvenmedikleri için gidenlere sitem ettim”. Türkiye’den Macaristan’a giden 16 kişilik halk oyunları ekibinden 11 dansçının iltica başvurusu da bu güven sorununun boyutlarını, “Soğuk Savaş” dönemini anımsatır bir gariplikle sergiliyor. 
 
“Yetkililer”, serbest piyasa ekonomisi vurgusu yapmakta birbirleriyle yarışırlarken, Sarraf’ın Türkiye’deki mal varlığına, bu adam bu ülkede henüz yargılanıp ceza almış olmasa da el konuyor. Böylece ele güne karşı, ne kadar liberal olduğu vurgulanması gereken bir “serbest piyasa ekonomisinde”, mülkiyet hakkının yönetimin iki dudağı arasında olduğu bir kez daha kanıtlanmış oluyor. Sarraf’ın ifadelerinin yalan olduğunu ileri sürenlerin, Sarraf’ı devlet sırlarını açıklamakla suçlaması da ayrı bir gariplik. 

Siyasette de öyle...
Sarraf davası Türkiye’yi yönetmekte olan Siyasal İslamın liderliğinin imajını, uluslararası alanda fiilen çamura batırmaya devam ediyor. İçerde, ana muhalefet partisi başkanının açıklamalarının iğnesi, AKP çevresinin arkasına saklanmaya çalıştıkları “milli mesele” balonunu söndürüyor.
AKP ve yandaş basın bir taraftan bu “belgeler sahte” söylemine sığınmaya çalışırken diğer taraftan, “Sarraf davası üzerinden servis edilen yeni ‘ekonomik darbe’ girişiminin içerideki savunucusu kim varsa hepsi dış müdahale aparatıdır. CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu üzerinden servis edilen yeni kampanya, bir darbe girişiminin parçasıdır” (abç) hezeyanlarıyla ana muhalefet partisinin liderini vatan haini, darbeci ilan etmeye çalışıyorlar. Aynı gün, ana muhalefet partisi lideri Cumhurbaşkanı’nı, “Senin hükümetin Rıza Sarraf’a çalıştı. Senin hükümetin Türkiye Cumhuriyeti Devleti’ne ihanet etti” sözleriyle suçlayarak çıtayı biraz daha yükseltiyor.

Buradan nereye gidilir?
Siyasal İslamın yazarları “kıyamet savaşlarından” söz ederken Emniyet’te “devlet büyüklerine hakaret, Türk halkına ve dini değerlere hakaret suçlarını izlemek üzere yeni bir birimin açılması, AKP’de temsil edilen siyasal İslamın gitmek istediği yönü gösteriyor. Türkiye’de ilk kez bir müftünün Cumhurbaşkanı’nın ve Meclis başkanının şahitliğinde resmi nikâh kıyması da…
Bunlar, AKP’nin ekonomik siyasi istikrarsızlıklar daha derinleşmeden, bir erken seçime, OHAL, YSK, Emniyet’teki yeni izleme birimleri, hızlanan dinci düzenlemeler ortamında, gitmek isteyebileceğini düşündürüyor. Peki muhalefet, özellikle, laik-Cumhuriyetçi CHP ve sol (sosyalistler ve HDP) muhalefet ne istiyor?
 
Muhalefet, olası bir seçime, son referandum deneyimini unutarak OHAL, YSK, yeni izleme-denetleme organları ve derinleşen bir kutuplaşma ortamında gitmeyi kabul edecek mi? CHP, laik, Cumhuriyetçi yüzde 50’yi harekete geçirmek yerine, kutuplaşma ve kriz ortamlarında siyasal İslamın ılımlı kanadının radikalleri destekleme eğilimi sergilediğini gösteren deneylere rağmen, yine AKP tabanından mı “çalmaya” çalışacak? 
 
Sol, siyasal İslamın baskılarına, kendi iktidarsızlıklarına “Yeter artık, hayır” diyebilecek mi? Sabırla, aynı safta olduklarını unutmadan, birbirini dinleyen, türlü işbirliği olasılıklarını değerlendiren yeni bir diyaloğu, direniş ortamını acilen inşa etmeye başlayacak mı? 
Yoksa yine, başını, dogmatizmin, grup çıkarlarının kumuna gömüp, siyasal İslam karşısında felç olup kalacak mı?

Ergin Yıldızoğlu / CUMHURİYET

Kediyle gelen demokrasi - ALİ SİRMEN

3 Aralık günü Erzincan Orduevi nizamiyesi önünde bir kediye işkence edip döverek tekmeleyen er Taner Hepşen, çıkarıldığı Erzincan Sulh Ceza Hâkimliği tarafından ifadesi alındıktan sonra adli kontrol şartıyla salıverilince konu basına yansıdı.
Erzincan Sulh Ceza Hâkimi’nin TCK. 151. maddesinin 2. fıkrasına uygun olarak verdiği karar, kendisinin içine de sinmemiş, ama kanun gereği başka türlü olmasına da imkân yok. Çünkü TCK’de öngörülen hayvana yönelik suçlar, ancak sahipli hayvanlar için geçerli, sahipsiz hayvanları kapsamıyor. Bunun üzerine kararı veren hâkim eşitlik ilkesine aykırı olduğunu düşündüğü bu madde ile ilgili olarak Anayasa Mahkemesi’ne başvurmaya karar vermiş.
Şimdi başvuru AYM önüne gidecek ve AYM talep doğrultusunda karar verirse, artık sahibi olmayan sokak kedileri sahipsiz olmaktan çıkacak, onlara da kötü muamele suç kapsamına alınacak.
Eğer karar bu doğrultuda çıkarsa, yalnızca sokak kedileri değil, bilumum hayvanat, işkence ve kötü muamele karşısında sahipsiz olmaktan kurtulacak, kedilerle birlikte köpekler, atlar, eşekler de yasa ve yargı yoluyla koruma ve güvence altında olacaklar. 

***

Hayvan dostlarımızın özgürlük ve güvenliklerinin yasa güvencesi altına alınmasına yönelik başvuruyu herkes sevinçle karşıladı.
AYM’nin bir kedi, bir köpek, bir at, bir eşeğin özgürlüğü ve güvenliği konusunda eşitliğe aykırı düzenlemeye son verme konusunda kendini yetkili kabul etmesi aynı zamanda umut verici bir davranış olacaktır. Eğer beklendiği türden bir karar çıkarsa, 3 Aralık günü Erzincan Orduevi nizamiyesi önünde er Taner Hepşen’in kötü davranışına hedef olan isimsiz kedi ülkemizde bütün hemcinslerinin yanı sıra, köpeklere, atlara, eşeklere ve de bilumum mahlukata benzer davranışların tekrarlanmasının önüne geçecektir.
Böylelikle hayvan dostlarımız, işkenceden, özgürlüklerini engelleyen davranışlardan kurtulacaklardır.
Artık yasalar, mahkemeler ve dolayısıyla devlet onların da sahibi olacaktır.
Sahipsiz hayvanlar da bu konudaki sahipsizliklerinden kurtarılınca, ortada bir tek sahipsiz olarak TC yurttaşı insanlar kalacaktır.
Biliyorsunuz anayasanın 120. maddesinde düzenlenen Olağanüstü Hal (OHAL) ilan edildikten sonra 121. maddede öngörüldüğü üzere Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu, kanun hükmünde kararnameler (KHK) çıkarabilmektedir. 

***

Yasamayı by-pass ederek yasama yetkisini bütün OHAL süresince “Yürütme”ye teslim eden KHK uygulamasının bir özelliği de KHK’lerin, normal zamanda “Yasama”nın çıkardığı yasaların aksine, anayasal denetimden azade olmalarıdır.
Anayasanın 148. maddesi, anayasanın 15. maddesindeki hak ve özgürlükleri de kısıtlamak yetkisini haiz OHAL KHK’lerinin şekil ve esas bakımından anayasaya aykırılığının ileri sürülemeyeceğini söyler.
AYM bu maddeyi yorumlarken, KHK’lerin olağanüstü hali gerekli kılan konularla ilgili olup olmadığını denetlemek yetkisine sahip olduğu yönünde içtihat oluşturmuşken, 15 Temmuz darbe girişiminden sonra, bu içtihadından vazgeçmiştir.
Böylelikle, KHK’lerin düzenlemelerine hedef olan yüz binlerce yurttaş, sahipli kediler, köpekler, atlar ve eşeklerden daha beter “sahipsiz hayvan” misali sahipsiz kalmışlardır. 15 Temmuz’dan bu yana çıkarılan KHK’lerin yüzbinleri mağdur ettiğini düşünürseniz, durumun demokrasi açısından ne denli vahim olduğunu görebilirsiniz.
Şimdi AYM son başvuru doğrultusunda karar alıp da sahipsiz hayvanlara da sahip çıkarsa belki bu durumdan utanılır da sıra KHK mağduru sahipsiz insanlara gelir...

İşte o zaman, tarihte bir ilk olarak 3 Aralık günü Erzincan Orduevi önüne, kötü muameleye maruz kalan adsız hayvancağızın, “demokrasiyi getiren kedi” diye heykeli de dikilir.

Ali Sirmen / CUMHURİYET

Varlık Fonu: Sır küpü - KADİR SEV

Varlık Fonu Yasasını, Ağustos/2016’da alelacele çıkarmışlardı. Büyüklüğü, 15 yıl içinde 1,5 trilyon dolara ulaşacak, büyüme oranına her yıl en az 1,5 puan ek katkı sağlayacaktı.
Yönetim kurulu üyelerini seçtiler. İnternette web sitesi açtılar. Şirketin Ana Sözleşmesini hazırladılar. Yasayla; Bakanlar Kurulu Kararlarıyla; OHAL Kararnameleriyle, ülkenin en büyük işletmelerini, turizm bölgelerindeki değerli taşınmazlarını, talih oyunlarını ve daha birçok varlığını devrettiler.

 Hepsi o kadar.

Yönetim Kurulu Strateji bildirimini hazırlayacak, Bakanlar Kurulu onayladıktan hemen sonra işe girişilecekti, olmadı. Kimilerine göre Strateji belgesini Nisan/2017’de hazırlayıp Binali Yıldırım’a vermişler, 8 aydır onay bekliyorlarmış. Ama zaten içlerine de sinmemiş, boyuna değiştirip duruyorlarmış.

Desteklenecek projeler ve fonun yönetimi konusunda AKP kadroları arasında anlaşmazlık olduğu söylentileri yaygın. İşlerin yürümeyişinde belki de bu çekişmenin payı vardır. Ama sermaye çevrelerinde “bir an önce işe girişin” diyecek heyecanı da görmüyoruz. Tam tersi, yasa Mecliste görüşülürken TÜSİAD başkanı; “böyle varlık fonu olmaz, keşke bize sorsaydınız” gibi bir söz etmişti.

Tayyip Erdoğan, Ülkenin bütün varlıklarını, birikimlerini çok kişiyle muhatap olmadan dilediğince dağıtabileceği bir yapı kurgulamıştı. Yürümüyor… Bu işlerin öyle kolay olmadığını gördü. Kaynakların, sermayenin geleneksel kurallarına aykırı yöntemlerle dağıtılmasının sınırları var.
Varlık fonu yasasında yazılanları gerçekleştiremiyorlar diye üzülecek değiliz elbette. İyi ki de başaramıyorlar.
Niyetleri hiç iyi değil çünkü.

Adına fon dedikleri beş kişiden oluşan, derme çatma bir örgüt kurdular. Bankacılık, ulaştırma, iletişim, talih oyunları, turizm, para edebilecek ne bulurlarsa içine tıkıştırıyorlar. Bunları satıp, rehin/ipotek edip, yeni projelere para bulacaklarmış.

Devrettikleri varlıkların toplam tutarını bile bilmiyorlar, üzerinde çalışıyorlarmış. 600 milyar liraya ulaştığı tahminleri yapılıyor. Türkiye’nin en büyük “işletmesi” diyenler; Dünyanın 13’üncü büyüklükteki fonu olduğunu söyleyenler bile var. İnsanın aklı almıyor: böyle bir örgüte, şirket ya da fon diyenler çıkabiliyor.

Binali Yıldırım, Kasım ayında İngiltere’ye giderken uçakta yanına aldığı “basın mensuplarına” Dünyadaki büyük fonların ilgilenmeye başladıklarını; Rusya Varlık Fonundan ciddi işbirliği önerisi geldiğini söylemiş. Çin Bankası ICBC ile 5 milyar dolarlık görüşme yapılıp yapılmadığı sorusunu ise; “o da ilgileniyor, başkalarıyla da görüşüyoruz” deyip geçiştirmiş. Başbakan, acele edilmemesini öğütlüyor: “ Fonu kurduk diye hemen kucak dolusu para gelmez…bu tip oluşumlar ilk 8-10 yıl kendini ispatlamakla uğraşır….Singapur’un Temasek’i 5-6 yıl zarar ettikten sonra toparlandı”
Maliye Bakanı fona yeni kaynaklar arıyor. Kasım ayında şöyle söylemiş; “pasif vaziyette olan kamu kaynaklarını harekete geçirerek, bunları varlık fonuna devredeceğiz”

Fonun eski başkanı Bostan, ülkenin değerlerine “cazip ürün” diyordu; “Fona devredilen varlıkların kompozisyonuna bakıldığında, sermaye piyasaları açısından çok cazip ürünler olduğu görülür.” En kolay satılabileceğini dikkate alarak taşınmazlara gözünü dikmişti. Şu sözlerine de dikkat çekmek isterim; “sahip olduğumuz gayrimenkuller ve buradaki faizsiz ürün sunma olanakları….bunlar üzerinde çalışıyoruz.”

Yeni Başkan Vekili Karadağ, çeşitli yerlerde yaptığı konuşmalarla yüreğimize su serpiyor: “Bunlar devletin olmaktan çıkmadı ki, herkesin varlığı; başbakanlığa bağlı olarak çalışacak; fonun yapacağı işler Bakanlar Kurulunun onayına tabidir; fona devredilmesindeki amaç, kamu varlıklarının etkin kullanım ve etkin yönetiminin sağlanmasıdır”
Karadağ, gözümüzün içine baka baka sanki iyi bir şeymiş gibi şunları da söylüyor; “Kamu varlıkları kamu eliyle mi yönetilsin, profesyonel esaslarla mı? Biz de devlet mantığıyla değil, ticaretin gereklerince, fon yönetim esaslarına göre yöneteceğiz.”

Tayyip Erdoğan, devletin anonim şirket gibi yönetilmesini istiyorum gibi bir söz etmişti. Rüyasını gerçekleştirmeye çalışıyorlar.

Fon diye kurdukları şeyin derme çatma bir yapı olduğunu söylüyoruz. Hukuk terimleriyle anılmayı bile hak etmiyor. Ancak öylesine yetkilerle donatıldı ki; yapamayacağı neredeyse hiçbir şey yok. Başkan Vekili, her ne kadar Bakanlar Kurulunun onayından söz ediyorsa da boşuna. Çünkü Anayasa yürürlüğe girdiğinde ne başbakan ne Bakanlar kurulu kalacak. Bugünkü durum yasallaşacak ve herkes Başkanın memuru statüsünde olacak.

 Olumsuz işlerini ortaya dökecek, gerektiğinde engel olacak bir denetim yapısı da öngörülmüyor.
Denetimsizlik, yasa çıkarken de sonradan da çok tartışıldı. Fonun Yasasına göre bağımsız bir denetim şirketiyle anlaşacaklar, yaptığı denetim sonucunda yazdıkları raporu başbakanın seçtiği üç kişi elden geçirecek ve denetim raporu olarak Meclise sunulacak.

Ekonomi Bakanı, Yasanın Sayıştay denetimi dışında bırakan düzenlemelerini şöyle savunmuştu; Uluslararası piyasalar Sayıştay denetimine bakmaz. Profesyonellerce denetlenmeli”
Ancak şimdilerde başka şeyler söylemeye başladılar. Sayıştay Başkanı geçenlerde özetle, denetim yetkimiz elimizden alınmadı, denetimlerimizi sürdürüyoruz dedi. Fonun yeni başkan vekili de çok anlaşılamasa da şöyle bir söz edip Sayıştay Başkanını doğruladı; “Fonun idari işlemleri dışında, Sayıştay denetimini etkileyen bir husus yoktur.”
Karar vermek gerçekten zor: Yasaya mı inanacağız?
Yoksa yetkililerin sözlerine mi?
Madem istiyordunuz işte Sayıştay da denetledi deyip avutacaklar.

Fonda hiçbir şey yapılmıyor gibi bir algı var ama bu ne kadar doğru bilinmez. Özellikle Fona devredilmiş olan Borsa İstanbul’da bir şeyler döndüğü kuşkuları yüksek sesle dillendirilmeye başladı. Faik Öztrak bir soru önergesi bile verdi. Ancak ya yanıtlamıyorlar ya da anlaşılmaz her yöne çekilebilecek anlatım kullanıyorlar, olayı anlayamıyorsunuz.

Fonun Başkan Vekili Karadağ’da AKP geleneğini sürdürüyor. Borsada işlem yapıldı mı sorusuna 2 Ekim 2017 günü şöyle bir yanıt vermiş; “…hisse senedi ve diğer piyasalarda şu an herhangi bir işlemi yok ama olmamasını da beklememek lazım”

Kısacası Varlık Fonu sır küpü, neler döndüğünü kimse bilmiyor.

Kadir Sev / SOL

Kirli ilişkiler - MUSTAFA TÜRKEŞ

AKP iktidarı ABD ile kurduğu ilişkide gerginlikler yaşıyor. AKP yönetimi Obama yönetiminin ilk dönemini çok sevmişti; model ortaklık kurduklarını ilan etmişlerdi. Obama yönetiminin ikinci döneminde ise gerginlikler başladı; model ortaklık bozuldu. AKP yönetimi nikah tazelemeye çalışsa da Obama’nın son iki yılında gerginlik zirve yaptı.

Obama’nın gidişini alkışlayan AKP yönetimi Trump’ın iktidara gelişinden çok umutlanmıştı. Büyük beklentileri vardı: i) Gülen’in Türkiye’ye iade edileceğini, ii) Suriye’de ABD’nin Türkiye’ye rağmen YPG ile işbirliği yapmayacağı, iii) ABD’den kolayca silah alınabileceği, iv) model ortaklık bozulsa da ABD yönetiminin Rıza Sarraf’ı itirafçı yapabileceği hiç hesaba katılmamıştı.
Sarraf kirli ilişkileri çarşaf çarşaf ifşa ediyor. Sonu nereye gider hep birlikte göreceğiz, fakat yanlış beklentiler içine girmeye gerek yok, kapitalist sistemde kirli ilişkiler zaten mevcuttur. Kirli ilişkiler ifşa edildikçe bir taraftan tepki yükseliyor, öte yandan bütün bu olaylar hazmedilir hale getiriliyor.
Beklentilerin karşılık bulmaması, sükutu hayale uğramak neyin sonucu?
İktidara göre bütün bunlar kurgu ve kumpas. Mümkündür olabilir; öyle olsa dahi, şu gerçeği değiştirmez: İktidar yanlış beklenti içinde.
Yukarıda sıraladığımız beklentiler karşılanmadı, daha kötüsü iktidar köşeye sıkıştı.
Kim sıkıştırıyor?
Trump mı?
Hayır.
Peki sıkıştırma nasıl gerçekleşiyor?
Trump ile ABD’de bulunan yerleşik güçler arasında yaşanan güç mücadelesi ve sürtüşme Türkiye’ye bir taraftan kullanılabilecek bir alan sunarken öte yandan ABD savunma bakanlığı, Pentagon, Trump’ın manevra alanını sınırlamaktadır. Böylece Trump yönetimi kifayetsiz hegemon görünümüne bürünüyor. Trump yönetiminin halen kabinesini tamamlayamaması, bakanlıkların ve danışmanların önemlilerinin çalışmaz duruma düşürülmesi Trump’ın iktidarının muğlaklığına işaret eder.
AKP yönetimi dış politika stratejisini Trump’ın kişisel kararlarına endekslediği için yerleşik güçlerin hamleleri karşısında ABD yönetimi ile gerginlikler yaşıyor. ABD’nin yerleşik güçleri Trump’ı iktidardan düşürmek istiyor, fakat Cumhuriyetçi Parti henüz evet demediği için Trump görevden alınamıyor. Trump ile yerleşik güçler arasındaki güç mücadelesinin devam edeceğini söylemek mümkün. Bu durumda AKP yönetiminin Trump’a dayalı bir politika izlemesi sonuç verici olamaz, yerleşik güçlere dayanan bir politika izlemesi de mümkün değil, çünkü yerleşik güçlerle köprüler atılmış durumda. Böylece sıkışma ortaya çıkıyor.

AKP yönetimi, çok istemesine rağmen, ABD ile ilişkisini rayına oturtamıyor. Bu durumun Trump yönetiminin iktidarının sona ermesine kadar devam edeceğini varsaymak mümkündür. Diğer bir ifade ile AKP yönetimi yakın gelecekte ABD ile ilişkisini düzeltme şansına sahip değil.

İran ile ilişkisinde iyileşme görünse de Sarraf’ın çarçur ettiği paraları isteyebilir. O vakit ilişkiler yeniden gerilebilir. AKP yönetimi Rusya ile olan ilişkisinde de sıkışma yaşayabilir. Afrin’e müdahale konusu ciddi bir sınama anlamına gelecektir. Uçak düşürme olayından bugüne kadar AKP’nin Suriye politikası Rusya tarafından yönlendirilir hale geldi. Rusya’ya olan bağımlılıktan kurtulmak için ABD’ye yaslanmaya çalışmak istese de bunu yukarda belirttiğim nedenle gerçekleştiremiyor. Bu durumda AKP’nin elinde kalan tek seçenek Almanya.

İkinci Abdülhamid’de böyle yapmıştı. Rusya ve İngiltere’ye karşı denge unsuru olarak görmek istediği Almanya kısa sürede Osmanlı yönetimini açmaza sürükledi. Alman İmparatoru Osmanlı’yı cihatçı politika izlemesi doğrultusunda teşvik etti. Bu doğrultuda İkinci Abdülhamid Basra vilayetinde olduğu gibi Asya içlerinde de Müslümanlara yardım gönderdi. Amaç İngilizlere göz dağı vermekti. Ancak, gönderilen yardımlar Osmanlı yönetimine ciddi olumlu bir dönüş sağlamadı. Açıkça söylemek gerekirse, emperyalistlerden birine, Almanya’ya, yanaşmak Osmanlı yönetimini kurtaramadı, onu daha bağımlı hale getirdi.

AKP yönetiminin Almanya ile nasıl bir ilişki kuracağı merak konusudur. Almanya’ya istediği ödünleri verecek mi? Almanya önderliğindeki AB AKP yönetiminden Geri Kabul anlaşmasının uygulanmasını isteyecektir. AKP bunu yapsa dahi Almanya ile ilişkilerin normalleşip rayına oturması kolay gözükmüyor. Karşılıklı güvensizlik çok belirgin.

AKP yönetimi, zaman zaman kapitalizmin kutsalı özel mülkiyete dokunsa da, neoliberal politikalara sonuna kadar bağlı kaldığı sürece iyi bir seçenek olma konumunu sürdürebilir. AKP’yi iktidarda tutan en önemli şey sermayeye verdiği güvence: neoliberal politikalardan geri adım atmayacağı.
Sarraf’ın ifşa ettiği kirli ilişkiler AKP yönetimini zora sokacaktır, fakat iktidardan düşürmeye yol açacak çapta etkili olacağını varsaymak aceleci bir çıkarsama olur, çünkü yolsuzluk, kuralsızlık vb durumlar kapitalizme içkindir. Ayrıca AKP yönetiminin bütün bunları kendi lehine dönüştürecek manevra yapma becerisinin yüksekliğini unutmamak gerekir.

Kirli ilişkilerden kurtulmak için atılabilecek adımlar önemli olmakla birlikte sorunu kökten çözemez. Sorun kapitalist-emperyalist yapıdadır. Bu yapı tasfiye edilmeden üretilecek çözümler sorunu dönüştürür, fakat tamamen ortadan kaldırmaz.

Kalıcı çözüm bu sistemin tasfiye edilmesiyle mümkün olabilir.

Mustafa Türkeş / SOL

Recep Tayyip Erdoğan’ın büyük sırrı - KEMAL OKUYAN

Eline beyaz kağıdı alıp “bu karadır kara” diyen, ertesi gün aynı kağıda siyah muamelesi yapanları vatan haini ilan eden, bir sonraki gün ise “eyyyyyy filanca, sen bu ak kağıda çamur atmaya çalıştın çamuuuur” diye diklenebilen biridir Erdoğan.
Dün Sarraf kahramandır, bugün casus.
Dün kapitalizm kötüdür, bugün “hamdolsun kapitalizmden milim şaşmayız.”
Dün ABD ile stratejik ortaktır, bugün onunla savaşmaktadır.
Dün Fethullah’a laf söyleyenin ocağını söndürürdü, bugün Fethullah’ın yedi sülalesine…
Dün “sümüklü imam” diyeni benzetirdi, bugün sümsük imam diye dalga geçmektedir.
Dost ve düşman tanımları memleketin mevzuatı gibi, kimse takip edemiyor, beyefendi ne derse odur, hem “bu gökdelenleri buraya kim dikti”?
Değil mi ya!
Yarın onca yıl Ankaralılara reva gördüğü Melih Gökçek için “bizi halktan soğutmak için misyon üstlenmiş birini başkentimizin başına getirdiler, biz bu oyunları da bozduk” der, üstüne dinazor resmi olan tişörtleri bile yasaklayabilir.
Kuşkusuz bu bir yetenektir.
Ve Erdoğan’ın bu yeteneği tanrı vergisi değildir.
Erdoğan’a bu yeteneği piyasa tanrısı bahşetmiştir.
15 yılda hiçbir kurala bağlı olmadan ülke yönetilebileceğini kanıtlamıştır. Yasalar ona vız gelir, fizik kurallarına meydan okur, zaten matematik nedir ki!
Özgürlük güzel şey, düşünsenize hiçbir sınırlamayı takmıyorsunuz.
Peki bu nasıl oldu?
Koskoca ülkede milyonlar tutsakken Erdoğan bu denli geniş bir özgürlük alanını nasıl elde etti?

Şöyle oldu, Erdoğan “benim elimi tutmayın ben de sizi ihya edeyim, memleketi istediğiniz gibi talan edin, sömürün, yağmalayın” diyerek “yerli” ve yabancı patronlara kuralsız bir ülke sundu. 

Kamu işletmeleri özel sektöre üç kuruşa ve hiçbir yasaya takılmadan devredildi.
Ormanlar, akarsular, deniz kıyıları, madenler, yeraltında ve yer üstünde ne varsa her şey sermayeye oyun alanı oldu. Kılıfına uydurulmadan, çünkü artık kılıf mılıf kalmamıştı.
İşçi ücretleri baskılandı, çalışma saatleri uzadı, greve çıkmak fiilen imkansız hale getirildi. Emek hırsızlığı sınırsız özgürlüğe kavuştu.
Tarım çökertildi, büyük gıda tekellerine gün doğdu. 
Halk borçlanmaya heveslendirildi, iç pazar kredilerle şişirildi, insanların gelecekleri rehin alındı.
Kaynağı meçhul paralar girdi ülke ekonomisine; Afrika’dan Balkanlara, Kafkasya’dan Ortadoğu’ya her tür dümen çevrildi.

Patronlarımız kuralsızlığa alışmıştı, büyük paralar kazandılar. Bir yandan da göz ucuyla Erdoğan’ın kuralsızlığı kendine yontmasına, elde ettiği güce ve maddi olanaklara içerlemekte, daha “ılımlı” bir alternatif bulmak için girişimlerde bulunmaktaydılar.
Lakin Erdoğan kural tanımayan bir “kural koyucu”ydu. Kuralsızlığın yalnızca kendileri için geçerli olmasını, Erdoğan’ın azıcık kurallı davranmasını isteyen büyük holdinglere “yok öğle yağma, ayağınıza cenneti getirdim, benden kurtulamazsınız” diyerek sopa göstermesini biliyordu.
Piyasa ekonomisi tepeden tırnağa suça bulaşmıştı, öyle ki piyasa ekonomisinin bizzat kendisinin suç olduğunu bilen bizler dahi ortalığa saçılan pisliğin boyutlarına şaşırıp kalıyorduk.
“Ben pisliğin tekiyim” diye itirafta bulunan Reza ABD’de mahkemeden Türkiye’de üst düzey siyasetçi ve bürokratların pisliğini gösteriyor, o siyasetçi ve bürokratların şefi dönüyor ve “hepimiz aynı gemideyiz, hep birlikte yaptık bu ticareti” diyerek tehdit ediyor. O gemide işçi yok, emekçi yok, yoksul köylü yok, işsiz yok, emekli yok, halkın aydınları yok. Sürüklenen gemide piyasa oyuncuları var; siyasetçisinden patronuna, patronundan bürokratına ve ortalığı bok götürüyor.

Fırsat bulduklarında zayıf olanları satacak, itibarsızlaştırdıklarının üzerlerine kirli ellerini silerek temize çıkacaklar. Ama şimdilik herkes bir ötekini sıkı sıkıya tutarak kendini garanti altına alıyor, bir yandan da halkın ümüğünü sıkarak para basmaya devam ediyor.
İşte tam da bu anda mesele giderek daha fazla uluslararasılaşıyor.
Çünkü Erdoğan içerideki kuralsızlığını dış politikaya da taşımaya kalktı. Başlangıçta bundan pek keyif almıştı emperyalist ülkeler. Nasıl keyiflenmesinler ki, Türkiye’de ayaklarına azıcık dolanan ne varsa hepsinden kurtulacak üstelik Erdoğan anahtarıyla Arap coğrafyasında yeni kapılar açacaklardı.
Ancak emperyalist sistemde kuralsızlık değil, orman kanunları geçerlidir.
Orman kanunları herkesin gücü oranında kuralsız hareket ettiği bir düzendir. Örneğin en tepedeki ABD, Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra “benim hareketlerim kurala bağlı değildir biir, benim koyduğum kurallara uymayanlara haddini bildirme hakkım sınırlanamaz ikiii” demiş ve böyle davranmaya kalkmıştır. Bir süre sonra ülke içinde ya da sınırlı bir bölgede kural tanımayan başka devletler bu kuralsızlığa karşı koymaya kalkmış, kendi piyasa oyuncularının daha fazla pay alabilmesi için ABD’nin özgürlüğünü kısıtlamak istemişlerdir.

Erdoğan’ın uluslararası alanda kuralsız hareketleri tam da bu kavganın kızıştığı bir sıraya denk gelmiştir. Gücü gücüne yetene… Rusya Erdoğan’a Suriye’de istediği gibi hareket edemeyeceğini gösterince “NATO beni koru” denmiş, NATO’dakiler “boyundan büyük işler çevirme” diye uyarınca Putin’e “dostuuum” diye sarılınmıştır.

Bu oyun sonsuza kadar sürmeyecek elbette. Sistem içindeki büyük kavgayı Erdoğan yönetemez. Ama şunu yapabilir: Son ana kadar “hepiniz suçlusunuz” diye bir gün İsrail’e, bir gün Almanya’ya, bir gün ABD’ye sallar, yeri gelir Putin’e yüklenir ve hepsinde haklı olur.

Çünkü bizim bok götüren gemimizin sürüklendiği uluslarası sular piyasa ekonomisinden etrafa yayılan lağım tarafından fena halde kirletilmiştir.
Ve böyle bir dünyada “kurallı hareket edelim” çağrısı yapan Kılıçdaroğlu’nın sanayicilere ve batı dünyasına seslenişi bayağı enteresan olmaktadır.
Kurallı ve adil kapitalizm… Şaka olmalı!

Paranın egemenliğindeki dünyanın tek kuralı vardır: Sömürü!

Yok yok, aynı gemide filan değiliz; batsın o gemi, daha iyisi, halk batırsın.

Kemal Okuyan / SOL

Suudilerin son Yemen oyunu - CEYDA KARAN

Suudi Arabistan için hakikaten zorlu bir yıl oldu. 
Suriye ve Irak’ta kaybettiler. 
Kayıplarını telafi için U dönüşüne kalkışan İhvancı Katar monarşisine abluka ile haddini bildirme girişimleri ters tepti. 
Yıl sonuna doğru Lübnan Başbakanı’nı istifa ettirerek bir hamleye giriştiler, Beyrut’tan döndü. 
Son olarak Mart 2015’ten beri enkaza çevirdikleri Yemen’de ‘bölyönet’ oyununa giriştiler, ‘baldırı çıplakları’ Husilere takıldılar.
Diğerlerini çok yazıp çizdik ama ‘Yemen’de ne oluyor’ diye soruyorlar. Anlatalım… 

***

Arabistan Yarımadası’nın en yoksul memleketini işgale girişip, kolera gibi salgınları hortlatan Suudiler, ABD ve Britanya’nın desteğine ve uluslararası toplumun sessizliğine rağmen batağa saplandı. Saplanınca da 2011’deki ‘Arap isyanlarında’ kontrollü darbe ile devirdikleri için kendilerinden intikam peşine düşen eski Devlet Başkanı Ali Abdullah Salih ile yeni oyun kurmaya kalkıştılar.

***

Suudiler 2011’de Bahreyn’deki -hem de Suriye ve Irak’taki gibi değil, basbayağı barışçıl- sokak hareketlerini doğrudan ordu gönderip bastırmıştı. Günlük 5 milyon varil petrolün geçtiği Bab el Mendeb Boğazı’na haâkimiyetiyle stratejik önemdeki Yemen ise o kolay lokma değildi. İsyanlar sırasında başkent Sanaa’da Husilerin Ensarullah hareketi kısa sürede ahalinin sosyo-ekonomik tepkilerini sırtlayan güç olmuştu. Devlet Başkanı Salih protestoların ardından 2011 Kasımı’nda rezidansında yaralandı, tedavi için Suud’a sığındı. 2012’te KİK’in aracılığıyla koltuğunu yardımcısı Mansur Hadi’ye bırakmak zorunda kaldı.
Tek aday olarak komedi seçimle başa geçip ulusal diyalog tesisine soyunan Hadi, 2014 sonunda başarısız olmuş, görev süresi bitmiş, meşruiyetini yitirmişti. Hadi, güneydeki Aden’e kaçıp istifasını sundu, sonra Riyad’a kaçıp yeniden başkanlığını ilan ediverdi.
Geçiş döneminden memnun olmayan Sünnilerin de desteğiyle Husilerin Ocak 2015’te Sanaa’da kontrolü alması ve güneye yürümesi Riyad için bardağı taşırmıştı. Mart 2015’te Suudilerin kurduğu koalisyon ‘Hadi yönetimini yeniden tesis’ bahanesiyle işgale başladı. Ali Abdullah Salih ise bir süredir arkadan desteklediği Husilerle elbirliği edip ‘intikama’ soyundu. Salih’e bağlı Yemen ordusu, 2004’te kardeşini bizzat öldürdükleri Husilerin Ensarullah hareketinin lideri Abdül Malik Husi ile ittifak halinde Suudi işgaline karşı savaştılar. Suudiler BM yardımına bile geçit vermeyip ülkeyi bloke ederken, Salih’e bağlı Yemen ordusu ellerindeki füzeleri Riyad’a sallar oldu. 

***

Taa geçen düne kadar... Geçen hafta Salih aniden çıkıp Husilere verip veriştirdi, Suudi koalisyonuna saldırıları kesip ablukayı kaldırırlarsa ‘yeni sayfa açma’ çağrısı yaptı. Rivayet o ki Riyad ve BAE, kendisiyle pazarlığa çoktan oturmuştu. Hesap, ülkeyi 34 yıl yönetmiş Salih’in dönüşü, Husilerin kuzeye çekilmesi, İran etkisinin kırılmasıydı. Tutmadı. Salih’in Genel Kongre Partisi bölündü, Salih’e bağlı Cumhuriyet Muhafızları Sanaa’da bir hamle yapsa da Husilere yenilmiş görünüyor.
Yemen’i yönetmeyi, sanki kendisi yaratmamış gibi “Yılanların başları üzerinde dans etmek” diye betimlemiş Salih, BAE birliklerinin yanına kaçmaya çalışırken yakalanıp haliyle ‘ihanetle’ suçlanarak öldürüldü. Arap isyanının gecikmeli de olsa canı alınmış son diktatörü olarak tarihe geçti. 

***

Velhasıl Suudilerin ayda 800 milyon dolara mal olan Yemen bataklığından herkesi birbirine kırdırarak çıkma hamlesi şimdilik boşa çıktı. 10 binden fazla sivilin canını almış, 2 bin insanın koleraya kurban gittiği, yarım milyon salgın vakasının bulunduğu, 3 milyon insanın evinden olduğu Yemen’deki durumun maliyetini Kızılhaç’ın ‘Yemen’de 100 kişi yaşıyor olsaydı..’ kıyasıyla anlatırsak, durum şu:
“77 insan yaşamak için yardıma muhtaç, 66’sının yeterli yiyeceği yok, 60’ının temiz suyu yok, 52’sinin tıbbi bakıma pek az erişimi var, 12’si kötü beslenmeden mustarip. Sorun şu ki Yemen’de 100 değil 27 milyon insan yaşıyor.” Varın siz tahayyül edin!

Bu pahalı dizaynın arkasındaki güçler ve hesapları ile Salih-Husi ittifakının niçin şimdi bozulduğu da cuma yazısına kalsın.

Ceyda Karan / CUMHURİYET

Küresel Tarihçe, 1945-79 - Erinç Yeldan

Yordam Kitap, ODTÜ İktisat Bölümü emekli öğretim üyesi, değerli hocamız Prof. Dr. Oktar Türel’in Küresel Tarihçe, 1945- 79 başlıklı eserini yayımladı. 

Oktar Hoca’nın kaleminden çıkan üç yüz elli sayfaya ulaşan bu dev katkı, uzak/ yakın tarihimizden bugüne, güncelden geleceğe ilişkin dev bir entelektüel çabayı okurlarla buluşturuyor. Temel amacı “II. Dünya Savaşı’nın bitiminden 1970’li yılların sonuna kadar uzanan dönemdeki uluslararası ekonomileri incelemek ve yorumlamak” olarak sunulan bu zengin tarihçe, Oktar Türel Hoca’nın bizlere muştuladığı üzere, Ocak 2018’de yayımlanması planlanan ve “Küresel Tarihçe, 1980-2009” ile sürdürülecek. Oktar Hoca’nın bu devasa emeği bizlere uzun yirminci yüzyılın belgelere dayalı, heyecanlı bir serüvenini bir solukta sunuveriyor.

***

Uzun yirminci yüzyılı anımsayalım. Öncelikle, kalkınma kavramı... “İktisadi kalkınma” kavramının küresel kapitalizmin 1913-sonrasında tökezlemesi sonucunda bir ara olanak şeklinde doğduğunu söyleyebiliriz. 20. yüzyıla artan işsizlik, yoksulluk ve faşizmin yükselişi ile giren kapitalizm, küresel ölçekte bir bunalım içerisinde idi. Öte yandan, 20. yüzyıl boyunca peşi sıra gelişen sosyalist devrimler, bu ülkelerdeki sosyalist planlama deneyimleri ve bağımsızlıklarına yeni kavuşan eski sömürgelerin sanayileşme yolundaki yeni arayışları ile birlikte kalkınma ideolojisinin de altyapısı oluşturmaktaydı. Bu konjonktür 1950’li ve 60’lı yıllarda gelişmiş kapitalist metropollerde, güçlenen sosyalizm alternatifinin de baskısıyla, refah devletinin genişlemeci politikaları ile birleşince insanlık tarihinin en yüksek büyüme hızlarına tanık olunan “altın çağ” yaratılmış oldu.
Ancak bu dönem uzun sürmedi. Kapitalizmin anarşik yapısı, azalan kârlılık ve emek hareketinin görece güç kazanması ile birlikte “altın çağ”ın iktisadi ve sosyal temelleri 1970’li yıllardan itibaren sermaye açısından sürdürülemez ve kabullenilemez bir niteliğe büründü. Finans sermayesinin 20. yüzyılın son çeyreğindeki yükselişi, artık sadece üretim sürecinde kalarak yeterli kâr elde edemeyen ve dolayısıyla birikimini sürdüremeyen küresel kapitalizmin kendisine yeni kâr olanakları arayışının bir sonucuydu. Böylece 1980’lerden başlayarak, yüksek reel faiz ve sermayenin serbest dolaşımını sağlayacak yapısal düzenlemeler, kapitalizmin finansal küreselleşme aşamasının ana unsurları haline dönüştüler. 
 
Bu süreçte “kalkınmakta olan ülkeler” de bir grup olarak “yükselen piyasalar” diye adlandırılır oldu. Bu ülkeler birbiri ardına küresel kapitalizmin yeni işbölümü içerisinde kendilerine verilen görevleri yerine getirmekle koşullandırıldılar. “Washington mutabakatı” ve “ardılı-(genişletilmiş) Washington mutabakatı” kavramları böylece ortaya çıktı. Azgelişmiş ülkeler, bir yandan dış ticaretlerinin ve kambiyo rejimlerinin serbestleştirilmeye zorlanması sonucunda birer ithalat ve ucuz işgücü deposu haline dönüştürülürken, bir yandan da “özelleştirme” ve “doğrudan yabancı yatırım” fetişleri altında kamusal varlıklarına yok pahasına el konuldu. Söz konusu ülkelerin zaten çok genç ve zayıf olan demokratik kurumları “istikrar önündeki bürokratik engeller” olarak gösterilirken, “bağımsız üst kurullara dayalı denetim ve yönetişim” gibi makyajlanmış politikalar altında ulus-ötesi şirketlerin ve uluslararası finans sermayesinin doğrudan denetimi altına sokuldular. 

***

Oktar Hoca’nın her biri beşer bölüm olarak kurguladığı iki kısım altında, söz konusu tarihçe, önce “soğuk savaş” ve iki kutuplu dünyanın dönemeçlerini, sonra da kurumları ve iktisadi öğretilerini özgün veriler aracılığıyla bizlere aktarılmakta. Kapitalist “merkez” ile “çevre”si arasındaki derinleşen uçurum, Keynesgil iktisadın yükselişi ve çöküşü; “çevre”den gelen aykırı seslerin yoğunlaşması... 350 sayfalık bu heyecan dolusu serüven için emeklerinize sağlık Oktar Hoca.

Erinç Yeldan / CUMHURİYET

Nabza inanma, nabızsız da kalma! - L. DOĞAN TILIÇ

Dükkâna girer girmez, “Şu söylenecek laf mı?” dedi bizim yemci.
“Sen; ‘Bazı işadamlarının varlıklarını yurtdışına kaçırma gibi gayretlerinin olduğunu duyuyorum’ dersen, senin işadamının buradan kaçtığını ilan edersen, yabancı yatırımcıyı nasıl çekeceksin? ”Sanki köylüye yem satmıyor üniversitede ekonomi okutuyor; epey ders verdi bana Erdoğan’ın o sözleri üzerine.

Ne zaman kafam karışsa, çarıklı siyaset profesörlerine; bizim buranın marangozuna, lokantacısına, kasabına, berberine, yemcisine gider; nabız tutarım. Kurnazdırlar; ben onların nabzını tutayım derken onlar da benim nabza, şerbet verirler. O yüzden temkinliyim; başlığı kendime ilke edindim.
Bu ara siyaset epey hararetli ya, hafta sonu hepsini dolaştım; yazdıklarım onların anlattıkları, “şerbetli” olabilir!

Geçen sefer, başkanlık referandumunda, AKP yüzde 65 alacak diye benimle iddiaya giren, kaybedince de çamura yatan marangoz, yemin billah ediyor erken seçim olacak diye. “Durum hiç iyi değil” diyor. “Şükür, benim işlerim iyi ama millet kan ağlıyor. Esnaf mal veriyor para alamıyor. Bak gör, cumhurbaşkanlığı  seçimini yerel seçimden önce yapacaklar. Her istediğine iddiaya girerim.”

Kaybedince çamura yatanla ne iddiaya gireceğim, “Boş versene” deyip geçiyorum.

Ancak, bizim çarıklı siyaset profesörünün söyledikleri, her ay araştırmalar yapıp sonucunu sadece müşterileri ile paylaşan tanınmış kamuoyu araştırmacısının söyledikleriyle tıpa tıp aynı. Tek fark, araştırmacı “Hadi iddiaya girelim” demiyor ama cumhurbaşkanlığı seçiminin yerel seçimden önce olacağı konusunda iddialı.

Ekonominin kırılganlığını, Sarraf davasını ve Erdoğan’ın kutuplaştırma stratejisine hız vermesini erken seçim belirtileri olarak sayıyor.

Ben memleketin şu kutuplaşmış halinde, hangi belge çıkarsa çıksın, o belgeden karşı tarafın hiç etkilenmeyeceğini düşünenlerdenim. “Sahte der geçerler” diyorum.

Tıraşın ortasında bizim milliyetçi berber soruyor; “Kılıçdaroğlu’nun belgeleri sahte mi gerçek mi?” “Hangisine inanmak istiyorsan o” diyor, sonra ben soruyorum; “Sence hangisi?” Cevap beklediğimin tam tersi: “Gerçek abi!”

Berber kış günü Ankara’nın yazında tıraş ettiğinden az kafa tıraş ederken, yemci köylüye verdiği yemlerin parasını alamadığından yakınırken, lokantacı “Kimsede para yok” diye ağlarken, Sarraf’ın Zafer Çağlayan’a Euro’yu milyarlarla vermiş olması dokunmuş onlara. Sanki…

İşleri yolunda ve kessen AKP’den başkasına oy vermeyecek mobilyacı da, Gökçek’in yaptıklarının yıkılmasına takmış durumda. Ne kadar zarar ederse etsin, ANKAPARK’a devamdan yana. “Devletin parası mı yok? 3000 kişiye iş olacak, az mı? Vazgeçsinler, vallahi de billahi de AKP’ye oy vermem.”

Onun yeminine inanırım. İnançlıdır, yalan yere yemin edince çarpılacağını bilir! Onu dinlerken; “Acaba” diyorum, “Gökçek’e oy vermeyenlerin pek hoşuna giden işler, oradan AKP’ye pek oy getirmezken, olandan götürür mü?”

Siyasetle yatıp kalkan bakkal, o CHP’li ama, sıkı AKP’li olup da artık AKP’den vazgeçenleri isimleriyle sayıyor. Ona bakarsan, AKP çoktan dip yaptı ama ben onun değil sağcı bildiklerimin nabzını ciddiye alıyorum.

Parti bağları çok güçlü en militan MHP’liler yelkenleri indirmiş vaziyette. “İyi Parti” demeyenler de iki arada bir derede kalmış.

Onlar pek karamsar. İyi Partililer barajı ikiye katladıkları havasında ya, arada kalanlara bakarsan “İkisi de barajı geçemez.”

AKP milliyetçi söylemi ile siyasetten beklentisi tamamen “duygusal” milliyetçi siyaset esnafını kendisine çekmiş görünüyor.Ancak, oradan gelecek olanlar Kürt oylarındaki kaybı ve hem AB hem de ABD ile girdiği çatışmayla iyice ürküttüğü “Beyaz AKP’liler”in açığını kapatır mı, bilmem. Reis’e sadık ve asla AKP’den vazgeçmeyecek esnaftan tanıdıklarım da “Atatürkçülük” hamlelerinin kendilerine pek getirisi olmadığını söylüyor.

Hafta sonu tuttuğum nabız; AKP’den uzaklaşma var ancak o uzaklaşanları çeken bir adres yok diyor. Sürekli anketler yapan Saray da aynı nabzı tutuyorsa, erken seçim kesindir.

 L. DOĞAN TILIÇ / BİRGÜN

Hoşgörü mazlumun zehridir - ALİ MURAT İRAT

Belli ki vicdan denilen şey bu ülkeyi çoktan terk etmiş. Onun yerine gelense, büyük bir aymazlık filan da değil, şımarıklık. Şımardıkça körleşen, körleştikçe şımaran ve örneğin şimdilerde resmi olarak casus kabul edilen birinin ilişkilerini ortaya çıkarmak için verilen araştırma önergesini zamanında kahkahalar atıp poz vererek reddedebilen bir şımarıklık. Yaşanılan şeyin bir karabasan olduğunu sanmıyorum, yaşanılan şey dünyanın, kapitalizmin ve dünyayı cennete çevireceğini vadeden büyük anlatıların yaldızlı yüzlerinin altından çıkan gerçek yüz.

Milyon dolarlar hap niyetine yutuluyor, insanların alın terinden topladıkları milyarlarca dolar, halkların, insanların katledilmesi için ortalığa saçılıyorken, birileriyse yerlerde sürüklenen annesine bakıp yalnızca çığlık atabiliyor: “İnsanlık onuru işkenceyi yenecek”. Ve biz bu çığlıkların bir yerlere dokunacağını, kararmamış bir yüreğe denk geleceğini sanıp aldanıyoruz. Bazı yüreklerin henüz kararmamış olacağı umudunu tazeleyerek  kendimizi aldatıyoruz. Ah insanın o büyük aldanışı. Ah iyiliğin bitmek tükenmez bilmek yenilgisi. Ah iyi bir dünya özleminin, kötülerin bile bir yüreğe sahip olduğunu sandıran o saf tutumu.

Çığlık yalnızca duyulsun diye değildir. Kanatmak, ağlatmak, karşıdakine de insan olduğunu hatırlatmak içindir. Ah bu çığlıklarımızın bir duvara vurur gibi geri dönüşü. Ne yaşanırsa yaşansın, birilerinin vicdanında hâlâ kararmamış bir yerin, dokunulabilecek bir yerin, “insan” bir yerin kalmış olabilme umudundaki naiflik ve bu naifliğin her daim yenilgiye duçar oluşu.
Oysa biz kadim bir coğrafyada insanlığa, merhamete, adalete bakınırken; rüşvetler, kollara takılan saatler, ülkenin geçmişini ve geleceğini satanlar karınca gibi çoğalmış. Toklar daha tok, açlar daha aç olurken, tam da böyle olmasını isteyenleri hangi açlık rahatsız edebilecekti ki. Hangi açlık onların gözünü doyuracak, hangi açlık akşam başlarını koydukları yastıklarda huzurlarını bozacaktı ki? Ah bizim sevecen açlığımız, açlığımızla lokmaları boğazlara dizeceğimizi sandığımız o büyük, o güçlü, o saf vicdanımız.

Birileri dini artık bir inanç olarak değil, bir kalkan olarak kullanmaktadır ki, eğer bir şirk varsa o da ancak bu olabilir. Çünkü Tanrı, oğlu İshak’ı (İsmail) öldürsün diye emir verdiğinde, İbrahim’in kendi emrine karşı gelip gelmeyeceğini sınamadı. Bu emir bir sınama değildi. Çünkü Tanrı’nın önceki emri “öldürmeyeceksin”di –ki İbrahim’e oğlunu öldürtmedi-. Tanrı artık paranın, insanın, nesnelerin, hayvanların değil insanın aklının, nefsinin, arzularının kendisine teslim edilmesini istemiş ve “kurban” geleneğindeki en büyük kırılmayı gerçekleştirmişti. İbrahim’i dinlere inanan, inandığını söyleyen ya da öyle olduğunu sandığımız kimilerinin bu dünyayı bir karabasana çevirmiş olmasındaki saik hâlâ insanı kurban etmeleri, hâlâ paraya ve nesneye tapmalarıydı. Bugün, İbrahim’in bıçağı onun çocuklarının göğüs kafesine inmiştir artık. Dünya kan gölüdür. İnsanların ve hayvanların kanı, diğer bütün canlıların ve cansızların acısı etrafa saçılmıştır.

Artık sevmek ve hoşgörü denilen şey ahlaki bir kuvvete sahip değildir. Bunlar yalnızca bazı insanların, bazı insanlar ve bütün insanların diğer canlılar üzerindeki tahakkümünü meşru kılmak ve vicdan muhasebesini önlemek için vardır. Sevmek ikiyüzlüdür. İnsan bir kedi yavrusunun katline/katiline vermesi gereken tepkiyi hakkıyla verebilmekte, ancak insana yapılan zulüm için susmaktadır.

Adaletin olmadığı yerde, hoşgörü ve sevgi, mazlumun zehridir.

Ve bunca acının ve adaletsizliğin üzerine, cennet önemli değil ama bir cehennem mutlaka olmalıdır, yoksa da olmalıdır.

ALİ MURAT İRAT   / BİRGÜN

Uluslararası yaptırımlar: Egemen ülkenin zayıf ülkeye sopası - MUSTAFA K. ERDEMOL

‘Uluslararası Yaptırımlar’ Soğuk Savaş sonrası bir kavramdır, ama, bir yaptırım türü olarak ‘ambargo’nun tarihi daha da eskiye gider. ‘Ambargo’ya ABD’de 1807’de rastlıyoruz ilk olarak. 

'Uluslararası Yaptırımlar' Soğuk Savaş’tan sonra yaşamımıza girmiş kavramlardan biri. Hem devletlerin, hem de uluslararası örgütlerin başvurdukları bir “zorlama yöntemi” olarak tanımlanıyor. Yaptırımlardan amaç elbette muhatabın gücünü zayıflatmak. 'Uluslararası Yaptırımlar’ın özelliği çoğunlukla bir barış dönemi uygulaması olmasıdır. Her zaman hukuka uygun mudur, değil midir; bu hala tartışılan, bir sonuca da bağlanmamış bir sorundur tabii.

Bu önleme başvuran devlet(ler) ya da kurum(lar) muhatabının hukuka aykırı olduğuna inandığı tutumunu cezalandırır aklınca. Bu, her zaman istediği sonucu verir mi, bu da ayrı bir tartışma konusudur. Ama kim ne derse desin, şu “uluslararası yaptırım”ı uygulayanlar daha çok küresel emperyal güçler ile onların güdümündeki kurumlardır. Güçlü aktörlerin güçsüz olana yaptırımlarıdır söz konusu olan. Bu yaptırımlar; ticaret yasağı koymak, hedef alınan ülkede yatırım yapılmasını engellemek, söz konusu ülkenin uluslararası pazarlarda mal alıp satmasını durdurmak gibi önlemler. Bu yaptırımlar BM eliyle yapılırsa buna küresel, AB gibi bölgesel bir birliğin uyugulaması ise adı üstünde bögesel, bir başka ülkenin bir başka ülkeye yaptırımı ise (örneğin ABD’nin İran’a yaptığı gibi ) bireysel yaptırım deniyor.

Uluslararası yaptırımların iki türü var: Silahlı kuvvet kullanmayı gerektiren ya da gerektirmeyen yaptırımlar. BM Güvenlik Konseyi barışın tehdit altında olduğunu iddia ederek BM Sözleşmesi’nin 7. Bölümü’nde belirtilen önlemleri uygular. Barışın tehdit altında olduğu durumda BM önce 41. Madde uyarınca kuvet gerektirmeyen zorlama önlemlerine başvurur, bu önlemlerin başarısız olması durumunda ise bu kez 42. Madde uyarınca silahlı kuvvet kullanmayı gerektiren uluslararası yaptırımlara başvurabilir.

Hepsi başarılı olmuş değil
Peki her yaptırım kararı başarılı mı? Değil tabii. Örneğin1935 yılında Habeşistan’ı (şimdiki Etiyopya) işgal eden İtalya’ya uygulanan BM yaptırımları, İngiltere’nin o zamanlar denetimi altında olan Süveyş Kanalı’nı kapatmaması nedeniyle pek de başarılı olmamıştı. Aynı durum 1960'larda da yaşandı. BM Güvenlik Konseyi'nin, ırkçı Güney Afrika rejimine karşı aldığı yaptırım kararı başta İngiltere olmak üzere İngiliz Milletler Topluluğu’na üye ülkelerin desteklememesi sonucu istenen etkiyi yapmamıştı.
Bazen hedef alınan ülke zayıflatılmak istenirken aslında güçlendirilmiş de olmaktadır. Örneğin, ABD’nin Pakistan’a uyguladığı silah ambargosunun böyle bir sonuç doğurduğu söylenir. Büyük ölçüde ABD silahlarına bağımlı olan Pakistan, bu yaptırımlar sonucu zayıf düşünce nükleer silah üretimi konusunda hız kazanmıştır.

Milliyetçilik de doğurdu
Konunun uzmanları bireysel olarak adlandırılan yaptırımların hedef alınan ülkelerde milliyetçi/bağımsızlıkçı hareketlerin doğuşuna yol açtığını belirtiyor. 1938’de ABD ile İngiltere’nin Meksika’ya uyguladığı ekonomik ambargolar bu ülkede milliyetçi akımların gelişmesine yol açtı. ABD’nin 1961’de Seylan’a (şimdiki adı Sri Lanka), Fransa’nın 1964’te Tunus’a uyguladığı yaptırımlar da aynı sonucu doğurdu. Bu yaptırımlar uzun sürdüğünde hedef alınan ülkeler bu yaptırımlara uygun ama kendilerine özgü bir sosyal yhaşam gerçekleştirmeye başladılar. Buna en uygun örnek olarak Küba gösterilebilir.

Ambargo daha eski
'Uluslararası yaptırımlar' Soğuk Savaş sonrası bir kavramdır tamam ama, bir yaptırım türü olarak ‘ambargo’nun tarihi daha da eskiye gider. ‘Ambargo’ya ABD’de 1807’de rastlıyoruz ilk olarak. ABD Başkanı Thomas Jefferson, söz konusu yıl, Napolyon Savaşları sırasında yani, ülkesinin uluslararası yükümlülükleri çiğnendiği gerekçesiyle İngiltere ile Fransa ticaret gemilerine tüm ABD limanlarını kapattı. Buna karşılık Napolyon da kara ve deniz ablukasına başvurdu ve bazı ABD gemilerie el koydu. İngilrere de aynı ablukayı gerçekleştirmişti daha önce. ABD’nin ambargo kararını Jefferson’un en büyük siyasi hatalarından biri kabul eder.

ABD, 1937’de İspanya iç savaşı sırasında İspanya’ya ambargo uyguladı. Başka ülkeler de ambargo uygulamasına başvurdular elbette. 1918’de tarafsız ülke durumunda olan Arjantin ile Şili, Alman gemilerine el koydular. Devamı da var. Norveç 1940’ta İtalya’ya petrol taşınmasını yasakladı, İtalya Norveç’e ambargo koydu ABD, 1975 -78 arası Kıbrıs Harekatı sonrası Türkiye’ye de silah ambargosu uyguladı.

Ambargonun klasik bir tanımı var: Bir devletin kendi limanlarında bulunan diğer devlete ait gemileri barış zamanında haciz ve tevkif etmesi. Tabii bu günümüzde artık böyle değil. Egemen bir ülke ya da kurum hedef aldığı bir ülkeyi ekonomik ya da siyasi açıdan zayıf duruma düşürmek için, o ülkeyle siyasi/ticari ilişkisi bulunan ülkelerin mal alım satımını yasaklar hedef ülkeyle.
Uluslararası Yaptırımlar içinde en çok başvurulan yöntem ambargodur. Çünkü zaman zaman başarısız sonuçlar alınmakla beraber yine de hedef ülke için yıkıcı sonuçlar alınacak en etkili yaptırım türü, ambargodur.

Şu İran ambargosu
Yıllardır duyduğumuz İran ambargosuna bakalım biraz da. Nasıl bir şeydir, nasıl uygulanıyor, İran nasıl etkileniyor, görelim.
Ekonomisi büyük oranda petrole dayalı olan İran’ın sanayisi ambargo yüzünden kalkınamıyor, belirtelim öncelikle. Kolay değil, neredeyse kırk yıla yaklaşan bir ambargo söz konusu bu ülkeye. Humeyni’nin liderliğindeki İslami devrimle başladığı sanılır ambargoların, ilgisi yok tabii. İran’da millileştirme operasyonları yapan Başbakan Musaddık, İran petrollerini dünya pazarlarına aracısız satmak isteyince İngiltere’nin ambargosuyla karşı karşıya kalmıştı ülke. Musaddık ABD marifetiyle devrilince ambargo sona ermişti.

İran’daki İslami rejimin ilanından sonra, 1980’de başlayıp 1883’te biten rehine krizi İran’a ambargonun ilk gerekçesi oldu. İranlı bazı üniversite öğrencileri Tahran'daki ABD Büyükelçiliği'ni işgal ederek, 66 diplomatı rehin almıştı. Bunun üzerine ABD Başkanı Jimmy Carter, İran'a anlaşmalar gereği verileceği vaad edilen 300 milyon dolar değerindeki askeri yedek parça yüklü gemiyi yollamamıştı. ABD petrol firmaları İran’ı terk ettiler. Onlarla beraber uzman ve teknoloji de çıkmış oldu ülkeden. Petrol üretimi trajik olarak büyük bir düşüş yaşadı böylelikle. Aynı yıl İran’ın ABD bankalarında bulunan 12 milyar doları bloke edildi. İran’a ilaç, gıda yardımı durduruldu. Diplomatların bir kısmının serbest bırakılması üzerine ambargo yumuşatılmasına rağmen el konulan para İran’a geri verilmedi.

ABD’nin kışkırtmasıyla Saddam Hüseyin liderliğindeki Irak, İran’a saldırdı. Bu savaşın üçüncü yılında İran’a silah ambargosu uyguladı ABD. 1984’te bazı kimya ürünlerinin İran’a satışına yasak getirildi.

Reagan döneminde ambargonun kapsamı daha genişletildi. İran’dan petrol alımı tamamen yasaklandı. Ancak daha sonra başka maddelerle geliştirilen amborgoya bazı Avrupa ülkeleri ile Japonya itiraz ederek İran’la ticaret yapmayı sürdürdüler. Hatta Japonya, İran ile petrol üretim tesislerini geliştirmek üzere anlaşmalar imzaladı.

Muhammed Hatemi’nin Cumhurbaşkanlığı döneminde Clinton tarafından gevşetilen İran’a yönelik ambargo, Mahmud Ahmedinejat’ın cumhurbaşkanı seçilmesi üzerine yeniden sıkılaştırıldı.
2015‘te İran ile Birleşmiş Milletler'in (BM) beş daimi üyesi ABD, Rusya, Çin, İngiltere, Fransa ve Almanya'nın oluşturduğu 5+1 ülkeleri arasında yürütülen müzakerelerde anlaşma sağlanması üzerine BM tarafından İran’a uygulanan ambargo kaldırıldı.

Yani şimdi Rıza Sarraf davası nedeniyle, dava sonuçlanınca Türkiye’ye herhangi bir ABD yaptırımı olur mu laflarının konuşulduğu bir ortamda uluslararası yaptırımlar ya da ambargo hakkında  bilgilerimizi tazeleyelim istedim.

 MUSTAFA K. ERDEMOL / BİRGÜN

Duvarın dibindesiniz kaldırın ellerinizi… - ORHAN AYDIN

-Kapana kısıldılar.
-Kapan ki ne kapan. Öyle yalnız ayaklara değil, tüm vücuda çelik çiviler saplandı.
-Bin yıldır tapındıkları efendilerinin nasıl bir namussuzluk olduğunu bilemediler!
-Çok zavallıca, bazen akıl kıtlıklarına acıyorum.
-Amerika’nın kendi parasının uluslararası dolaşımını nasıl kontrol ettiğini çözmüşler hem de bin bir türlü dalavereyle en küçük detayına kadar çözmüşler, dolayısıyla acayip kazık atmışlar ama öte yandan dinlendiklerini, içlerinin dışlarının ajan dolu olduğunu bilememişler.
-Film senaryosu gibi!
-Yapılacaktır zaten. Mahkemeyi izleyen gazetecilerin içlerinde senarist olanlar var. Hiçbir yapımcı, bu aptal tilki kurnazlığının macerasını kaçırmak istemez.
-Romanlara, oyunlara konu olacaklar.
-Bizim ülkemiz televizyonlarında yok ama tüm dünya da kapalı gişe iş yapıyorlar. Her yerde birinci haberler.
-İzledim ağabey. Reza başrolde ama her haberde bakanlar, bürokratlar, RTE, altınlar, bankalar, şemalar, krokiler var. Alman ZDF kanalında gördüm; saray’ın ihtişamından, içindeki görgüsüz zenginlikten, uçaklardan, korumalardan, çocuklarının servetlerinden, gemilerden, Emine Erdoğan’ın mağaza kapatılıp yaptığı alış-veriş trafiğinden, inşaatlardan, onlardan alınan Aslan paylarından filan bahsediyorlar ve dönüyorlar 17/25 Aralık günlerine. İzleyince ‘bilmediğimiz ne çok şey varmış vay anasını’ diyorsun.
-Ben de BBC de gördüm. Benzeri bir kurgu vardı ama daha çok dışarıda ve içerideki yolsuzluklarla çürüyüp biten bir AKP den söz ediliyordu. İnsan hakları, adalet, gelir eşitsizliği, dincilik, doğa ve çevre talanları ve betonlaşma. Buradan elde edilen büyük bir rant ve bunun paylaşımından. Dış oyunlardaki acemiliklerden, AB, Suriye, Irak, Rusya, Amerika, Katar, S. Arabistan, İsrail ilişkilerinden ve ABD ile sorunun temelinden.
-Duruşmaya katılan Fransız gazetecinin bir yorumu vardı bu ABD çuvallaması ile ilgili, ilginçti. “ABD Türkiye sorunu, ne PYD ne F.Gülen sorunudur. Türkiye F. Gülen’i alamayacağını bilir, PYD meselesi ise hiç karmaşık değildir. Birleşmiş Milletler de bile konuşulmuştur. Mesele İran ambargosunun delinmesidir.”
-New York Times da benzeri birkaç makale yayınlandı. Hollanda televizyonlarında açık oturumlar filan yapılıyor. Emekli savcılar, siyaset bilimcileri, akademisyenler, polis ajanları konuşuyor, hepsi

AKP ve Erdoğan’a akıl erdiremiyorlar ve Reza Zarraf’ı “fare” diye adlandırıyorlar. Ambardan mal çalmanın yolunu bulmuş ama evin kedisi tarafından izlendiğini anlayamamış bir lağım faresi.
-Şimdi bizdekiler cümbür cemaat buna “kumpas” diyorlar, Reza ya “casus” diyorlar, “mesele milli” diyorlar. Siyasetçileri de öyle medya dedikleri bataklıkta. İnandıramıyorlar halkı bu sefer hırçınlaşıyorlar, küfürbaz oluyorlar.
-Daha ileri gittiler ağabey, Dışişleri Bakanı “ABD yargı sistemine ve Senatoya F. Gülen sızmış” dedi.
-Ne deselerdi, ‘hepsi doğru, yaptık ve bedelini ödemeye hazırız’ filan mı yoksa ‘evet yaptık ve ambargoyu tanımıyoruz’ mu?
-Yok, ilki komik olurdu ama önceleri ikincisini savunur gibi oldular. Baktılar ki pabuç pahalı sustular.
-Düşünsene sofralarından kalkmadıkları, düğünlerde, nişanlarda, sahillerde, kuş sütünün bile eksik olmadığı davetlerde, bakanlık odalarında, yatlarda, katlarda ağırladıkları, ortaklık yaptıkları, ödül verdikleri adam bunları gammazlıyor.
-Hırt, koydurmuş ortaya bir tahta Bilal’e anlatır gibi anlatıyor.
-O konuştukça bunlar sıkışıyor, bakanlara yurtdışı çıkış yasağı koydular. Rezza’nın mal varlığına el koydular, Halk Bankası’nın adını bile değiştirebilecek yasa çıkardılar.
-Vatandaş bağırıyor, duvarın dibindesiniz kaldırın ellerinizi!
-Mahkemenin ilk günü, CHP’nin ortaya attığı MAN belgeleri bunları tam tersyüz etti. Çakılıp kaldılar. Kıyameti kopardılar.
-Hazırlık yaptılar öncesinden ama beceremediler, daha belge filan ortada yokken “Bunlar ne açıklarlarsa açıklasınlar sahtedir.” dediler ancak duyan olmadı. Belgeler ortalığa saçılınca başladılar veryansın etmeye. Mahkemelere başvurdular, tazminat davaları açtılar. Belgelerin ıslak imzalı olanları mahkemeye verildi,  basına fotokopiler dağıtıldı yine “sahte bunlar” diye bağırdılar. Tersi haber yapmak yasaklanınca ne yapsın uşaklar, başka kelime de bulamadılar, koro halinde “sahte” diye bağırdılar. Yetmedi belgelerin açıklandığı an canlı yayınlanırken, yayınları kesecek kadar eblehleştiler.
-Oysa her şey ortada. 1 Sterlin’e bir şirket kuruluyor ve başlıyor para trafiği.
-“Zinhar yalan”, “Bu ticarettir” diyorlar. Nasıl ticaretse, ortada alınıp satılan bir mal yok. Tıpkı Reza Zarrab’ın hayali gıda ticareti gibi!
-Ortalık karışık.
-Karışık ki ne karışık.
-Ne olacak ağabey.
-Filmi yine birlikte izliyoruz. Bu pisliğin bir gün paçalarından akacağını söylediğimiz film bu. Daha yeni başladı ve anlaşılıyor ki böyle bitmeyecek. Yeni dosyalar, yeni rakamlar, yeni kuklalar saçılacak ortalık yere.
-Orası kesin ama halkın çöpe süpürmediği bir pislik temizlenmiş olur mu onu düşünmek gerek.
-Duvarın dibindesiniz kaldırın ellerinizi diyen vatandaşlara kulak vermek gerek.

Orhan Aydın / SOL