İstanbul kaynamaya devam ediyor…-Tolga Şardan-
İBB soruşturmasının sadece CHP’de değil, iktidar partisi AKP’de de yansımaları yaşanacak kuşkusuz. Öncelikle Adalet Bakanı Yılmaz Tunç ve İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya’nın değişiklikler içinde yer alacağı bir süredir başkent kulislerinde konuşuluyor. Bir iddiaya göre, İstanbul Cumhuriyet Başsavcısı Akın Gürlek, İBB’nin tutuklu Başkanı Ekrem İmamoğlu hakkındaki terör konulu dosyayı tamamladıktan sonra Ankara’da daha önemli bir göreve getirilecek. Yeni görevin Adalet Bakanlığı olacağı iddiaları konuşuluyor.
İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı’nın, İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne (İBB) yönelik soruşturmaları devam ediyor.
Başsavcılık, hafta sonunda CHP’li belediyelere yönelik 5. dalga soruşturma için düğmeye bastı.
Operasyonun kaynağı, daha önce tutuklanan Aziz İhsan Aktaş adlı iş insanın verdiği bilgiler.
İBB soruşturmaları çerçevesinde gerek AKP içinde gerekse Ankara ile İstanbul arasındaki bürokratik iş, işlemler ve iletişimde sıkıntı olduğu iktidara yakın kimi isimlerce kulislerde seslendiriliyor.
Kapalı kapılar arkasındaki diğer bir tartışma konusu ise İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı ile soruşturmayı savcılık adına yürüten İstanbul Emniyeti arasındaki gerginlik.
Konuyu Büyüteç’te 22 Mayıs’ta aktardım.
Başsavcılık’ın İstanbul Emniyeti yönetimi ile arasında kimi görüş ayrılıkları bulunduğu da yargı ve emniyet kulislerinin en tepedeki gündemi.
Özellikle, üçüncü dalga operasyonun savcılıkça polis yerine jandarmaya yaptırılması sürecin tuzu biberi oldu!
Sıkıntılı atmosfer henüz geçmiş değil.
İstanbul Cumhuriyet Başsavcısı Akın Gürlek’in kimi memnuniyetsizliklerinin sürdüğü iddia ediliyor.
Merkezi Ankara’da bulunan Emniyet Genel Müdürlüğü İstihbarat Başkanlığı’nın soruşturmaya verdiği katkıyla ilgili de kimi sıkıntılar olduğu dillendiriliyor.
Aldığım bilgiye göre; kapalı kapılar ardında İstanbul Emniyet Müdürü Selami Yıldız’ın yanı sıra halen Emniyet Genel Müdürlüğü İstihbarat Başkanı Ali Haluk Karakuş’la ilgili de bazı sıkıntılar aktarıldı.
İddiaya göre; Emniyet İstihbarat Başkanı, İstanbul’a giderek Başsavcı Gürlek ile görüşme yaptı.
Gürlek’in Emniyet İstihbarat’tan beklediği düzeyde destek alamaması üzerine teknik soruşturma işlemleri için Jandarma ile çalışmaya başladığı emniyet kaynaklarınca ifade ediliyor.
Gürlek’in rahatsızlık konusu bu kadarla kalmadı.
Özellikle İBB soruşturmaları çerçevesinde İmamoğlu ve ekibine bilgi sızdırıldığı kanaatinde, Başsavcı Gürlek. Yukarıda uzantısını bıraktığım Büyüteç’te bu konu mevcut.
Gazeteci Ali Fuat Duatepe kaleme aldığı yazısında, 19 Mart’ta başlayan ilk gözaltılar öncesinde 9 Mart’ta iki kişi arasında gerçekleşen ve soruşturma dosyasına giren bir telefon görüşmesinin kayıtlarına yer verdi.
Görüşmenin içeriğine bakıldığında bilgi sızdırıldığı yönünde görüşe ulaşmak mümkün. Ancak bu konuda ne İçişleri Bakanlığı’nca ne Emniyet Genel Müdürlüğü ne de İstanbul Valiliği’nce bir araştırma / soruşturma başlatılmış değil. Savcılığın bir soruşturması olup olmadığı da bilinmiyor şimdilik.
* * *
İBB soruşturmasının sadece CHP’de değil, iktidar partisi AKP’de de yansımaları yaşanacak kuşkusuz.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, TBMM Başkanlık seçimi sonrasında kabinede gerçekleştireceği ifade edilen değişikliklerde büyük olasılıkla söz konusu sürecin izleri görülecek.
Öncelikle Adalet Bakanı Yılmaz Tunç ve İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya’nın değişiklikler içinde yer alacağı bir süredir başkent kulislerinde konuşuluyor zaten.
Ayrıca mevcut Emniyet Genel Müdürü Mahmut Demirtaş için de geçerli aynı durum.
Yargı ve güvenlik bürokrasisi gelişmeleri anı anına yakından takip ediyor. Bir iddiaya göre, İstanbul Cumhuriyet Başsavcısı Akın Gürlek, İBB’nin tutuklu Başkanı Ekrem İmamoğlu hakkındaki terör konulu dosyayı tamamladıktan sonra Ankara’da daha önemli bir göreve getirilecek.
Yeni görevin Adalet Bakanlığı olacağı iddiaları konuşuluyor. Bu durumda yerine Başsavcı Yardımcısı Can Tuncay’ın getirilmesi bekleniyor.
Küçük bir ekleme yapayım, yakın zamanda tamamlanan Hakimler ve Savcılar Kurulu’na (HSK) üye seçimleri sırasında en çok adı geçen isimlerdendi Başsavcı Vekili Tuncay. Seçim sürecinde Tuncay’ın HSK üyesi olabileceği belirtiliyordu. Devreye giren Adalet Bakanı Tunç’un, Tuncay’ın Gürlek’in üzerindeki yükün paylaşılması açısından İstanbul’da göreve devam etmesi konusunda görüş bildirdiği ifade ediliyor.
Bu nedenle Tuncay, HSK üyesi atanamadı.
Öte yandan yine kulislerde, İçişleri Bakanlığı’nda da bir değişim yaşanacağı belirtiliyor.
Mevcut Bakan Ali Yerlikaya’nın yerine halen İstanbul Valiliği görevini yürüten Davut Gül’ün adı gündemde.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın düşündüğü değişikliklerin eli kulağında. Kurban Bayramı sonrasında kabinede değişiklikler için düğmeye basılabileceği belirtiliyor.
* * *
İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya’nın emniyet teşkilatında gerçekleştirmek istediği yeni modelle ilgili teşkilat içindeki tepki hali devam ediyor maalesef.
Yerlikaya’nın, yaptığı hazırlığın kamuoyuna yansımasından son derece rahatsız olduğu konuşuluyor bir süredir.
Yasal düzenleme çalışması henüz TBMM’ye gönderilmedi. Ancak yine kulislere yansıyan bilgilere göre, tepkiler sonrasında yeni yol haritası hazırlanıyor.
Şöyle ki, büyük kentlerdeki il emniyet müdürlükleri bünyesindeki ilçe emniyet müdürlüklerine birinci sınıf emniyet müdürü atanması uygulamasından şimdilik vazgeçilmiş görülüyor. Bu uygulamanın, değişiklik metninden çıkarıldığı ifade ediliyor.
Buna karşın, Yerlikaya ve ekibi, birinci sınıf emniyet müdürlerinin kadrosuzluk nedeniyle emekli edilmek yerine yurt genelindeki polis eğitim kurumlarına tayin edilmelerini sağlayacak düzenlemede ısrarcı olduğu söylemek yanlış olmaz.
Bu konuda önceki Emniyet Genel Müdürü Celal Uzunkaya’nın katıldığı iki ayrı televizyon konuşmasında ortaya koyduğu sakıncalar önemli.
Aynı zamanda teşkilatın dinamiğini bozacak gerçekleştirilmek istenilen değişikliklerle ilgili endişesini paylaşan Uzunkaya’nın; AKP döneminin üst düzey bürokratı olmasına karşın, iktidarın desteğini arkasında bulan İçişleri Bakanı Yerlikaya’nın uygulamasına karşı çıkması Cumhurbaşkanlığı nezdinde de dikkati çekti.
Polislikten gelen son Emniyet Genel Müdürü olan Uzunkaya, görevi sırasında teşkilat ve personelin lehine olabilecek bazı düzenlemeler yapmak istedi. Ancak, zamanın İçişleri Bakanı Süleyman Soylu ve ekibine takıldı.
İki başlı yönetimi kabul etmeyen Uzunkaya, görevden ayrılmayı talep etti. Sonrasında gelen Vali kökenli üç Emniyet Genel Müdürü olan Mehmet Aktaş, Erol Ayyıldız ve Mahmut Demirtaş’ın teşkilata katkısının bulunduğunu söylemek gerçekten zor.
Mülki idareden gelen İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya’nın, emniyet üzerinde yapmak istediği değişimin niteliğinin sıkıntılı sonuçlara neden olacağını ön görülmesiyle birlikte kimi polis müdürleri de tam tersi kulis çalışmaları yürütüyor bir süredir.
Yerlikaya’nın, düzenlemeyi hayata geçirmek konusundaki zorlayıcı tutumu nedeniyle emniyet teşkilatına emek vermiş emekli ya da muvazzaf bazı isimler Yerlikaya’ya karşı tutum aldılar ve bu endişelerini kendi iletişim ağları üzerinden Cumhurbaşkanı Erdoğan’a ulaştırmayı başardılar. Bakan Yerlikaya’ya karşı yoğun kulis faaliyetleri yürütülüyor halen.
Emniyeti çok hafife almamak gerekir. Yerlikaya’nın ısrarının sonuçlarını kabine değişikliğini sonrasında görmek daha büyük olasılık.
Kurban Bayramı süresince kısa bir mola rica ediyorum. Haftaya salı günü görüşmek üzere. Bayramınız kutlu ve mutlu olsun.
/././
Erdoğan’ın hayalindeki “vesayet anayasası”-Mehmet Y. Yılmaz-
Erdoğan'ın anayasa değişikliği için kurduğu komisyona başkanlık edeceğini ve çalışmaları bizzat yöneteceğini öğrendiğimde ‘yandı gülüm keten helva’ diye hayıflandım. Bu heyetin yapacağı “sivil anayasa” nasıl olabilir, tahmin edebiliriz. Bu anayasada uymadıkları her şeyi anayasa dışında bırakmakla yola çıkacaklarına ve bunu da “sivilleşme” diye sunacaklarına bahse girerim. Kendisi demokrat olmayan bir heyet, nasıl “demokratik sivil anayasa” yapabilir?
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, anayasa değişikliği için kurduğu 10 kişilik komisyona başkanlık edeceğini ve çalışmaları bizzat yönetip, yönlendireceğini okuduğumda “eyvah” dedim.
Anayasa hukukçuluğu da ekonomistliği gibiyse, ‘yandı gülüm keten helva’ diye hayıflandım.
Kendisini iktisatçı zannedip, ekonomi teorileri icat etmesinin sonuçlarını yaşıyoruz. Ekonomi neredeyse durdu, işsizlik artıyor, enflasyon büyük kitleleri eziyor.
Türkiye gazetesinin haberine göre Cumhurbaşkanı’nın katılmadığı toplantılarda da süreç “ekip halinde istişareli” yürütülecekmiş.
Bu cümleden şunu mu anlamalıyım, bilemedim: Cumhurbaşkanı’nın katıldığı toplantılarda “ekip halinde istişare” yapılmayacak.
Bana da mantıklı göründü; kim cesaret edip de Cumhurbaşkanı’nın sözünün üzerine söz söyleyebilir ki?
AKP’nin yeni anayasa değişikliği önerisinin, bundan önce TBMM’ye de sundukları değişiklik tekliflerinin yeni bir versiyonu olabileceğini söyleyebilirim.
AKP tarafından hazırlanıp, komisyona sunulan anayasa taslağında “egemenliğin kullanımı konusu” sorunlu görünüyor.
Taha Akyol, “Atatürk'ün Anayasası – Tek Partiden Cumhurbaşkanlığı Sistemine 100 Yıl” isimli kitabında bu konunun altını çizmişti.
Egemenliğin kayıtsız ve şartsız olarak Türk milletine ait olduğunu hep tekrarlıyorlar ama Türk milletine o kadar da güvenmediklerini biliyoruz.
Buna ben “milletin başını boş bırakırsan ya davulcuya varır ya zurnacıya” sistemi diyorum ki Türk milletinin başına bir vasi tayin etmeden işlerin yürümeyeceğine olan inanç da diyebiliriz.
Büyüklerimizin izin vermediği kitapları okuyamaz, filmleri seyredemezsiniz mesela. Allah korusun Netflix’te bir film seyredenin ertesi sabah koşarak LGBTİQ+ olacağına bile inanıyorlar.
AKP’nin günlük hayatta izlediği yol da kendisini “milletin vasisi” gördüğünü gösteriyor. Çocuk doğurmaktan tutun da hangi Kur’an mealini okuyabileceğinize kadar her şeye bu vasi karar vermek istiyor.
Şimdilerde de kimi seçmenizin daha doğru olacağı ile ilgili yardımlarını esirgemiyorlar.
Bu konuyu önemsiyorum çünkü vesayet rejimini yürütenin asker üniformalı mı, takım elbiseli mi, takunyalı mı, spor ayakkabılı mı olduğunun bir önemi yoktur.
Vesayet vesayettir ve Ekrem İmamoğlu olayında da bunu bir kez daha yaşadık.
Anayasa’ya göre Türk milleti, egemenlik haklarını kullanması için Anayasa ile bazı organları yetkili kılıyor.
Vasi tayin etmiyor, vekalet veriyor.
Bunlardan biri TBMM. Yasama yetkisi bu organa ait. Milletvekillerini seçiyoruz, onlar da bizim adımıza bu yetkiyi kullanıyorlar diye varsayıyoruz.
Sistemin garabetinden kaynaklanan nedenlerle bu yetkiyi TBMM değil, Meclis çoğunluğu kimin ağzına bakıyorsa o kullanıyor.
Bugün için o ağız, Recep Tayyip Erdoğan’a ait.
Kendisi aynı ağız ile yürütme yetkisini de kullanıyor ki bunu kullanırken denetlenemiyor olması dışında bir sorun yok.
Yargı yetkisi de bu genel kural çerçevesinde bağımsız mahkemeler tarafından kullanılıyor diye varsayıyoruz.
Anayasa'da bu yetki devri şöyle gerçekleşmiş: “Yargı yetkisi Türk Milleti adına bağımsız mahkemelerce kullanılır.”
Onun için açıklanan her kararda mahkemenin, “Türk milleti adına karar verdiği” belirtiliyor.
AKP'nin 2011’de Uzlaşma Komisyonu’na sunduğu anayasa taslağında “yargı yetkisinden” değil, “yargı görevinden” söz ediliyor.
Önerdikleri Anayasa maddesi şöyle: “Yargı görevi, bağımsız ve tarafsız mahkemelerce yerine getirilir.”
Ayrıca mahkemelerin “Türk milleti adına karar vermesinden” de söz edilmiyor.
Kolayca anlaşılacağı gibi "görev" ile "yetki" arasında ciddi bir fark var.
AKP'nin o tarihteki taslağında, Anayasa Mahkemesi kararlarının herkesi bağlayacağı ile ilgili hüküm de yok.
O tarihte "uzlaşma" gerçekleşmediği için anayasa tartışması ertelendi ancak daha sonra siyasetin dar hesaplarıyla Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi adı verilen, benzerine bir başka demokraside rastlanamayacak acayip bir sisteme geçtik.
Mahkemelerin kararları ortada. Hakimlerin özlük haklarını yöneten HSK’nın nasıl seçildiği de…
Son HSK seçiminde Anayasa, AKP-MHP ittifakı tarafından hepimizin gözü önünde delindi, hükümleri görmezden gelindi.
Cumhurbaşkanı HSK üyelerini kendi elleriyle bizzat seçiyor.
Onlar da Erdoğan’ın beğenmediği kararları veren hakimlerin görev yerlerini değiştirebiliyor, meslekten menetmeye varan cezalar verebiliyorlar.
Erdoğan ve AKP yetkilileri, aradan geçen bunca zaman sonra ani bir zihni küşayiş ile bu önerilerinin demokratik bir anayasada yer alamayacağını öğrendiler mi, bilmiyorum.
Bilmiyorum ama zannetmiyorum da!
Şimdi bu heyetin yapacağı “sivil anayasa” nasıl olabilir, tahmin edebiliriz.
Bu anayasada uymadıkları her şeyi anayasa dışında bırakmakla yola çıkacaklarına ve bunu da “sivilleşme” diye sunacaklarına bahse girerim.
Sivilleşme hesap verebilmek ile ilgilidir, bu heyette o yok.
Sivilleşme demokratik süreçleri herkese açık hale getirmektir ki bu heyette o da yok.
Kendisi demokrat olmayan bir heyet, nasıl “demokratik sivil anayasa” yapabilir?
/././
Özgür Özel'in CHP Genel Başkanı seçildiği kurultayla ilgili iddianame hazırlandı: Kılıçdaroğlu mağdur, İmamoğlu şüpheli oldu!-Asuman Aranca-
Siyaset yasağı da istendi!
Ankara Başsavcılığı, Özgür Özel’in genel başkan seçildiği CHP’nin 38. Olağan Kurultayı’na ilişkin soruşturmasını tamamladı. Savcılık, aralarında tutuklu İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu, İzmir Büyükşehir Belediye Başkan Cemil Tugay, tutuklu Beşiktaş Belediye Başkanı Rıza Akpolat, CHP İstanbul İl Başkanı Özgür Çelik ve CHP Erzurum İl Başkanı Serhat Can Eş’in de aralarında bulunduğu 12 şüpheli hakkında iddianame düzenledi. İddianamede şüpheliler hakkında “Siyasi Partiler Kanunu’na muhalefet” suçundan 3'er yıla kadar hapis cezası istenirken, şüphelilerin “oylamaya hile karıştırdıkları” öne sürüldü. Eski Genel Başkan Kemal Kılıçdaroğlu’nun “mağdur”, eski Hatay Belediye Başkanı Lütfü Savaş’ın ise “müşteki” olarak yer aldığı iddianamede, benzer tüm iddianamelerde olduğu gibi şüpheliler hakkında alacakları ceza süresince siyaset yasağı konulması da talep edildi.
Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından hazırlanan iddianamede, soruşturmanın, kurultay sürecinde ve sonrasında bir kısım sosyal medya hesaplarında ve bazı yazılı ve görsel medya organlarında; CHP'nin 38. Olağan Kurultayı sırasında Kemal Kılıçdaroğlu'n destekleyen delegelerin Özgür Özel'i desteklemeleri için bir takım menfaatler verildiği ve bazı vaatlerde bulunulduğunun bizzat CHP delegeleri parti meclis üyeleri ve partililerce dile getirilmesi üzerine başlatıldığı belirtildi.
Milletvekillerinin dosyası ayrıldı
İddianamede, kurultayda seçimlerde şaibe olduğuna ilişkin iddialar ile ilgili yapılan soruşturma esnasında haklarında müsnet suçlardan dolayı iddialar bulunan ve 28. dönem milletvekili oldukları anlaşılan kişiler yönünden dosyanın 12.05.2025 tarihinde ayrıldığı, yeni dosyanın Cumhuriyet Başsavcılığının 2025/113602 soruşturma sayılı sırasına kaydının yapıldığı belirtildi.
Diğer şüphelilerin de dosyası ayrıldı
İddianamede, dosyada haklarında müsnet suçlardan dolayı iddialar bulunan diğer şüpheliler yönünden ise yine ayırma kararı verildiği ve bu soruşturma ve hazırlanan iddianame haricinde bir başka soruşturmanın daha yürütüldüğü anlaşıldı.
Kılıçdaroğlu mağdur, Savaş müşteki
İddianamede önceki Genel Başkan Kılıçdaroğlu’nun mağdur sıfatıyla beyanda bulunması için avukatı aracılığıyla savcılığa davet edildiği ancak Kılıçdaroğlu’nun ifade için savcılığa müracaat etmediği kaydedildi. Eski Hatay Belediye Başkanı Lütfü Savaş’ın ise müşteki sıfatıyla şikayetçi olarak beyanda bulunduğu anlatılan iddianamede, CHP PM Üyesi Baki Aydöner, Ekrem İmamoğlu, Cemil Tugay, Bursa Osmangazi Belediye Başkanı Erkan Aydın, PM üyesi Hüseyin Yaşar, Mardin eski İl Başkanı Mehmet Kılınçaslan, Bitlis İl Başkanı Metin Güzelkaya, Bursa İl Başkanı Nihat Yeşiltaş, İBB Meclis Üyesi Özgen Nama, İstanbul İl başkanı Özgür Çelik, Beşiktaş Belediye başkanı Rıza Akpolat ve Erzurum İl Başkanı Serhat Can Eş şüpheli olarak yer aldı.
İmamoğlu ayrıntılı savunma yapmadı
İddianamede, tutuklu İBB Başkanı İmamoğlu'nun partinin 38. Olağan Kurultayında "Divan Başkanı" olarak görev yaptığı, İmamoğlu'nun organizesinde diğer şüphelilerin de iştirak halinde hareket ettiği öne sürüldü. Soruşturma kapsamında 2 Mayıs 2025 tarihinde ifadesine başvurulan İmamoğlu için "Beyanında ayrıntılı bir savunma yapmayarak genel mahiyette suçlamaları kabul etmediği, suçsuz olduğunu savunduğu" ifadeleri kullanıldı.
"Delegelerin iradelerini fesada uğrattılar"
İddianamenin, delillerin değerlendirilmesi ve sonuç bölümü şöyle:
"Müşteki şikayeti, tanık anlatımları, ihbarlar, Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK) Raporu, Sosyal Güvenlik Kurumu , Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü, Yüksek Seçim Kurulu, Çankaya 4. İlçe Seçim Kurulu, İstanbul Ticaret Odası ve diğer kurum yazışmaları, CD/DVD inceleme tutanakları, Ankara İl Emniyet Müdürlüğü Mali Suçlarla Mücadele Şube Müdürlüğü Fezlekesi ile tüm dosya kapsamına göre;
"İştirak halinde Özel lehine oy kullanmaları için"
İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı olan ve Cumhuriyet Halk Partisi 38. Olağan Kurultayı Divan Başkanı olarak görev yapan şüpheli Ekrem İmamoğlu'nun organizesinde yukarıda isimleri yazılı diğer şüphelilerin iştirak halinde hareket ederek, 04-05.11.2023 tarihinde Ankara Spor Salonunda yapılan Cumhuriyet Halk Partisi 38. Olağan Kurultayında oy kullanan bir kısım kurultay delegelerine genel başkan adayı Özgür Özel lehine oy kullanmaları için;
a- Bir kısım delegeye para verdikleri, bir kısmına değişik il ve ilçelerde belediye başkanlığı ve belediye meclis üyeliği adaylığı teklif ve taahhüt ettikleri, bir kısım delege ve yakınlarını CHP'li belediyeler ile bu belediyelere bağlı şirket ve iştiraklerinde işe yerleştirdikleri, bir kısım delege ve yakınlarına çok sayıda market alışveriş kartları dağıttıkları,
b- Kurultayda oy kullanan bu delegelerden kullandıkları oyların fotoğrafını cep telefonları ile çekerek kendilerine göndermelerini istedikleri,
c- Kurultay salonunda birinci tur oylama sonucunda ikinci tur oylamaya geçilmesini geciktirerek Kemal Kılıçdaroğlu'nun adaylıktan çekildiğine yönelik gerçeğe aykırı açıklamalarda bulundukları,
"Özel'in genel başkanlık seçimini kazanmasına yönelik faaliyet yaptılar"
ç- Bu şekilde kurultay delegelerinin iradelerini fesada uğratarak, Genel Başkan Adayı Özgür Özel'in genel başkanlık seçimini kazanmasına yönelik faaliyet yaptıkları,
Bu haliyle şüphelilerin birlikte hareket ederek müsnet suçu iştirak halinde işledikleri evrak kapsamından anlaşılmış olmakla,
Şüphelilerin Mahkemenizde yargılamalarının yapılarak eylemlerine uyan sevk maddeleri uyarınca cezalandırılmalarına,
Şüpheliler haklarında TCK'nun 53. maddesinde düzenlenen güvenlik tedbirlerine hükmolunmasına, karar verilmesi kamu adına talep ve iddia olunur."
/././
İşçiye ilk ‘taşı’ sosyal demokrat belediye başkanı attı: Grev evde yapılır!-Candan Yıldız-
İzmir Büyükşehir Belediyesi’ndeki grevin nedeni “eşit işe eşit ücret” talebi. Zira Türk-İş’e bağlı işçiler daha yüksek ücret alırken aynı işi yapan başka iştiraklerdeki işçiler daha düşük ücret alıyor.
Çöp toplayanla toplamayan bir olur mu? Aysun Kayacı'nın kulakları çınlasın… Dağdaki çobanla kendi oyunun eşit olmasına karşı çıktığı günlerde epey tepki toplamıştı. Aradan 17 yıl geçmiş. Türkiye hiç iyi bir yere gitmemiş. İzmir’de çöp toplayan belediye işçileri grev yaparken "değersiz", "İzmir’i yedirmeyiz" korosunda olup ter kokanlardan hazzetmeyenlerden farklı cümleler kurmayan İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Cemil Tugay’a göre ise biriken çöpleri toplayanlar "birbirinden değerli…"
Onların yaptığı iş grev kırıcılık asla değil!
Hekim olan, kamuda doktorluk yapan Cemil Tugay’ın maaşla-ücretle geçinebilmenin ne demek olduğunu bilmesi gerek oysaki… Nedense unutmuş. Yoksa anayasal bir hak olan sendika ve grev kavramlarına yeni tanımlar getirmezdi. Gazeteci-belgeselci Kazım Kızıl’a verdiği yanıt tam da bunu gösterdi: “Grev, işi bırakmak, iş yerini terk etmektir. İş yerini terk edip evine giden insana bir şey diyen var mı, yok. Ama bu arkadaşlar burada greve katılmayanları tehdit ediyor. Grevdeki kişi evine gidecek. İş yerinde durmak yasak.” “Bu iş yerinde grev vardır” nöbeti ile mücadele eden işçi sınıfını bir kalemde sildi Cemil Tugay. İzmir’de konuştuğum gazeteci arkadaşlarım işin kötü bir noktaya gittiğini, İzmirli esnaf ve işçilerin karşı karşıya getirilmeye çalışıldığını, mezhepçilik, etnik kimlik meselelerin işin içine sokulduğunu söyledi. “Dil, din farkı bilmeyen” işçi sınıfı ile dayanışmanın İzmir’deki sınavı bu son örnekle tam bir ironi…
Gelelim bütün bu gerilimlerden, siyasi hesaplaşmalardan azade İZELMAN, İZENERJİ ve EGEŞEHİR belediye şirketlerinde çalışan 23 bin çalışanın tam olarak ne istediklerine… Mesele çöp toplamaya indirgenmiş gibi görünse de bu üç şirkette çalışanlar arasında mühendisler, büro çalışanları, engelli ve hastane, alt yapı işlerinde çalışan işçiler de var.
Grevdeki işçiler eşit işe eşit ücret istiyorlar. Çünkü aynı işi yapan, kıdemi aynı olan iki işçi ayrı ücret alıyor!
Grevdeki işçilerden biri şu örneği vermiş: “2 kilometrelik bir kanalizasyon işi vardı. Bir sorun çıkmıştı. Düzeltmek için gittik. Yanımdaki işçi arkadaşla aynı işi yaptık, kıdemimiz aynıydı. Ama o benden yüzde 26 daha fazla ücret alıyor.”
Peki bu duruma işçiler nasıl geldi? 31 Mart 2024 seçimlerine 5 gün kala İzmir Büyükşehir Belediyesi ile Türk-İş’e bağlı sendikanın TİS (Toplu İş Sözleşmesi) görüşmeleri devam ediyordu. Dönemin belediye başkanı Tunç Soyer’di. Ama Soyer’in son günleriydi. Çünkü belediye başkan adayı Cemil Tugay’dı. Öğrendiğim kadarıyla seçim nedeniyle Tugay, Sosyal Demokrat Kamu İşverenleri Sendikası (Sodem-Sen) bürokratlarına o zaman “bu işi çözün” mesajı gönderiyor.
İşte o TİS’ten kaynaklanan ücret farkı, DİSK’e bağlı Genel İş Sendikası’nı grev noktasına kadar getirdi. Çünkü bir işçi sendikasının diğer sendika kadar etkili ve güçlü olmasını ister. Yoksa sendikalar kan kaybeder.
Genel İş İzmir 3 No’lu Şube Başkanı Serap Yılmaz durumu şöyle özetledi:
"Ücret farkları yüzde 42 civarında. Eylülde yine zam alacaklar ve fark artacak. Biz eşit işe eşit ücret talep ediyoruz. Makası kapatalım diyoruz. Teklifimizi yüzde 60’tan yüzde 44’e kadar çektik. İşverenin teklifi ise yüzde 29’da kaldı. Belediye başkanı halk diyor, 23 bin işçi halk değil mi? Eğer bizim talebimiz kabul edilirse en düşük işçi ücreti 58 bin lira olacak. Ki buna aile yemek yakacak yardımı da dahil. Bizler CHP’nin neferiyiz. CHP’ye zarar verecek tek bir kişi yok içimizde. Sanki burada yanlış bir iş yapıyormuşuz gibi bir algı yaratılıyor. İşçiler grev yapar. Bugün de Cumhuriyet Meydanı’na yürüdük ve İzmirliler bizi camlardan alkışladı."
Rakamlar konusunda yalan yanlış bilgilerin dolaştığı açık. 88 bin lira sanki istenen net maaşmış gibi bir algı var. Anladığım 88 bin TL brüt ücret…
Kaldı ki Türk-İş dört kişilik bir ailenin yoksulluk sınırını 81 bin lira olarak açıkladı.
İşçiler masada anlaşma olsa bile mevcut yönetimin TİS sonrası mobbing yapacağından endişe duyuyor. Ya da işten çıkarmalar olabileceğinden. Cemil Tugay, Ekrem İmamoğlu ve Özgür Özel’in başını çektiği değişim hareketini destekleyen isimlerdendi o dönem. Özgür Özel Tunç Soyer yerine Tugay’ı destekledi.
“Kürtler, Aleviler, solcular” bu belediye şirketlerini doldurmuş diyenlerin tehlikeli oyununa çanak tutacak mı göreceğiz. Ama Özgür Özel’in Cemil Tugay’dan farklı bir noktada durduğu açık. Aralarında mesafe olduğu, pek görüşmedikleri de konuşuluyor.
Grevin ucu kendisine dokununca İzmirlilerle sosyal demokrat değerleri karşı karşıya getiren anlayışa CHP Genel Merkezi net bir tavır alabilecek mi göreceğiz. Belediye mevzuatına göre personel giderleri belediye bütçesinin yüzde 30’unu aşamaz. İzmir Büyükşehir Belediyesi, Genel İş’in istediği zam oranını kabul ederse bu oran aşılacak mı, onu da açıklamalı.
/././
İmalat sektörü zorda: PMI, 14 aydır düşüşte -Binhan Elif Yılmaz-
İçeride finansman koşulları sıkı, gelecek belirsiz, güven sorunu var. Dezenflasyon sürecinin devamı için para politikasına maliye politikasının katkı sunması gerekir. İhracatta yeni pazarlar ve içeride ekonomik güven inşa edildiğinde İmalat PMI bugünkü seviyenin bir miktar üzerine çıkabilir.
Satın Alma Yöneticileri Endeksleri (PMI), ekonomik faaliyet koşullarının ölçümünde iç ve dış finansal piyasaların izlediği önemli bir ekonomik/finansal göstergedir.
İşletmelerin büyüme tahminlerini belirlemeye yönelik olarak satın alma yöneticileri için düzenlenen anketten elde edilen ISO Türkiye İmalat PMI, her ayın ilk iş gününde yayınlanır.
Bugün gelen veri ile İmalat PMI, 47,2 ile 14 aydır düşüş seyrini devam ettirdi.
İSO, geçen hafta açıkladığı Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu Araştırması-2024 ile basında geniş yer tutmuştu. Son iki yıldır finansman giderlerindeki artışa, üretimdeki yavaşlamaya ve yeni siparişlerdeki daralmaya dikkat çekmişti.
Eylül 2024’te 44,3 ile pandemiden sonraki en düşük düzeyine inen PMI’da, 2024 yılı son çeyrekte dezenflasyon sürecinde alınan yol dikkate alınarak faiz indirim beklentisi oluşunca yükseliş ortaya çıktı. Dolayısıyla kredi olanaklarının artacağı ortamda imalat sanayi toparlanacaktı. Ekim 2024’te İmalat PMI 45,8 oldu, kasım ve aralık aylarında 48-49 civarına geldi. TCMB aralık ayında faiz indirimine başlasa da, Trump’ın yarattığı tarife belirsizlikleri dış talep koşullarını zorlarken içeride ekonomik ve hukuki belirsizlikler ard arda geldi.
Peki satın alma yöneticilerinin bir ay öncesine göre ve genel olarak üzerinde önemle durduğu riskler neler?
- Girdi maliyetleri, 19 mart süreciyle TL’de yaşanan değer kaybı nedeniyle artış gösterirken, girdi talebinde de zayıflama eğilimi artıyor.
- Firmalar hem girdi hem de nihai ürün stoklarını azaltıyor.
- Yeni siparişler yavaşladıkça, istihdam hacmi de daralıyor, işten çıkarmalar artış gösteriyor.
- Üretim, talep koşullarındaki durgunluktan ve enflasyonist baskılardan olumsuz etkileniyor.
- Rekabet gücü yüksek firmalar girdi maliyetlerindeki yükselişe bağlı olarak satış fiyatlarını artırabilirken, diğerlerinin fiyatlama gücü, özellikle talepteki durgunluktan olumsuz etkileniyor.
Dolayısıyla mayıs PMI verisinden satın alma yöneticilerinin tutumlarını görebiliyoruz. O nedenle geleceğe yönelik sinyal olumlu değil. Ancak mayıs ayında 10 sektörden -giyim ve deri ürünleri ile metalik olmayan mineral ürünler olmak üzere- yalnızca ikisinde üretim artışı ortaya çıkmış durumda.
Öte yandan kapanan firma sayısı da hızla artıyor. Nisan 2024’te 2.819 şirket kapanırken, bu yılın mart ayında kapanan şirket sayısı 3.100’e ve Nisan ayında da 3.607’ye ulaştı.
Özellikle tekstil ve giyimde son üç ayda kapanan firma sayısı 2.000’in üzerine çıktı. Kurban Bayramı tatili kapasite kullanımı ve ekonomik aktivite üzerinde olumsuz etki yaratacağı gerekçesiyle resmi olarak uzatılmadı ama çoğu firma bayram öncesi ve sonrası çalışmama kararı aldı, çalışanlarını da ücreti-ücretsiz izine gönderdi.
Küresel PMI verileri ne durumda, toparlanma var mı?
Euro Alanında Mart 2022’den bu yana en hızlı üretim artışı kaydedilince ve siparişlerde yaşanan düşüş yerini artışa bırakınca, PMI zirveye oynamaya başladı Ancak elbette bu iyi haber Euro alanındaki her ülke için geçerli değil. İmalat PMI Yunanistan ve İrlanda’da 53’ün üzerine çıkarken, Hollanda’da 49’un üzerinde tutunmaya çalışıyor.
Asya-Pasifik’te ise İmalat PMI Hindistan’da 58,2 ile rekor düzeyde. Pakistan, Avustralya, Kazakistan ve Çin’de de endeks 50’nin üzerinde. Bu görünüm söz konusu ülkelerde ekonomik faaliyet koşullarının iyi olduğunu gösteriyor. Ancak Tayvan, Güney Kore ve Endonezya’da hem küresel ticaret belirsizliği hem de üretimde ve yeni siparişlerdeki daralmanın göstergesi olarak bir önceki aya göre düşüşler söz konusu (47 düzeyinde).
Son olarak bir de ABD’ye bakalım. Tüm dünyayı gümrük vergileri ile tehdit eden ABD’de İmalat PMI mart ve nisan aylarında 50,2 düzeyinde değişmeden kaldı. Ancak geleceğe yönelik beklentiler bozuk ve tarifelerin yarattığı enflasyonist baskı fiyatları artırmaya başladı bile.
Gelelim ülkemiz gerçeğine. İçeride finansman koşulları sıkı, gelecek belirsiz, güven sorunu var. Dezenflasyon sürecinin devamı için para politikasına maliye politikasının katkı sunması gerekir. İhracatta yeni pazarlar ve içeride ekonomik güven inşa edildiğinde İmalat PMI bugünkü seviyenin bir miktar üzerine çıkabilir.
/././
Kamu çerçeve protokolü, barış süreci ve demokratikleşme -Mustafa Durmuş-
İşçiler, emekçiler ekonomik kazanımlarını ancak barış içinde ve demokratik bir ortamda elde edebilirler ve koruyabilirler. Diğer yandan barış ve demokrasi ancak bu ikisini tarihsel olarak sağlayan işçi sınıfının bu mücadelelere sahip çıkmasıyla kalıcı hale gelebilir.
Dün TÜRK-İŞ Genel Merkezi’nin önünde, üye işçilerin geniş katılımıyla bir basın açıklaması yapıldı. Bu açıklamanın konusu KÇP adıyla bilinen Kamu Çerçeve Protokolü’nün (Kamu Toplu İş Sözleşmeleri Çerçeve Anlaşma Protokolü) üç ay geçmesine rağmen hala imzalanmamış olması.
600 bini aşkın kamu işçisinin iki yıl süresince hangi koşullarda çalışıp yaşayacağını belirleyecek olan bu protokolün savsaklanması daha önce TÜRK-İŞ’e bağlı Tez Koop İş Sendikası’nın gerçekleştirdiği bir dizi protesto eylemiyle gündeme getirildi.
Sendikanın çağrısıyla Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı önünde yapılan basın açıklaması kamu işçisinin taleplerinin pazarlık masasından alanlara taşınmasını; masada müzakereden kaçınıldığı ölçüde sokakların mücadele alanına çevrileceğinin ve grev yasaklarına karşı direnişe geçileceğinin anlaşılmasını sağladı. Bu basın açıklamasına Tez-Koop-İş Sendikası üyeleriyle birlikte diğer sendikaların üyeleri de katıldılar. Ardından TÜRK-İŞ yönetimi dünkü basın açıklamasını gerçekleştirmek durumunda kaldı.
KÇP nedir?
KÇP, yoksulluk sınırının binlerce lira altında kalan ücretleriyle geçinmeye çalışan 600 bini aşkın kamu işçisinin ücret artışlarının ve diğer sosyal haklarının, dolayısıyla da ailelerinin yaşam koşullarının çerçevesini çiziyor.
AKP iktidarı işçilerin taleplerine bir sınır getirmek amacıyla böyle bir uygulamayı başlatmıştı ama bugün onu bile uygulamaktan kaçınıyor. Çünkü izlenen sözde anti-enflasyonist ekonomi politikalarının bir ayağı olarak tüketici talebini kısmak, bunun için de ücret artışlarını olabildiğince düşük tutmak istiyor. Böylece yüksek enflasyonun bedelini işçi sınıfına ödetmeye çalışıyor. İktidar benzer bir yaklaşımı asgari ücreti bu yıl için olması gerekenden daha düşük belirleyerek ve bu yılın ikinci yarısında yeni bir asgari ücret zammı yapmayacağını açıklayarak sergiledi.
Bu yüzden de basın açıklamasında işçiler sık sık Mehmet Şimşek’i istifaya çağırırken, TÜRK-İŞ’e de eylem ve grev kararı alma çağrısında bulundular. Bu eylemliliklerin süreceği anlaşılıyor.
Kamu işçilerinin taleplerini yansıtan teklifte neler var?
Bu yıl TÜRK-İŞ ve HAK-İŞ tarafından sunulan ortak teklif, üyelerden işyeri sendika temsilcilerine, temsilcilerden sendika şubelerine, şubelerden sendika genel merkezlerine ve buradan da konfederasyonlara iletilen talepler neticesinde hazırlandı ve şubat ayında işveren tarafına sunuldu.
Ancak aradan geçen üç ayda, ülkenin en büyük işvereni konumundaki devleti temsil eden TÜHİS, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile İktidar sessizliğini korumaya devam ediyor. Pazarlık masasında ücret ve diğer mali haklara ilişkin söz söylemekten kaçınıyor.
Bu koşullar altında protokol hemen imzalansa dahi 300’ü aşkın kamu işyerinde işyeri bazlı sözleşmelerin imzalanması üç aydan önce gerçekleşmeyecek. Dolayısıyla kamu işçilerinin geriye dönük haklarını alarak toplu iş sözleşmelerine kavuşması eylül-ekim aylarını bulacak. Böylece işçilerin kazanımları bir kez daha enflasyon karşısında eriyecek.
TÜRK-İŞ ve HAK-İŞ tarafından sunulan ortak teklif:
- Günlük brüt çıplak ücretin 1.800,00 TL’ye yükseltilerek ilk altı ay için yüzde 50 oranında zam yapılması,
- Haftalık çalışma süresinin 40 saatle sınırlı kalması,
- Cumartesi günlerinin akdi tatil olarak kabul edilmesi,
- Çalışılan her tam yıl için 35 günlük ücret tutarında kıdem tazminatı ödenmesi,
- 696 sayılı KHK ile kadroya geçen işçilerin özlük haklarını sınırlandıran hükümlerin ortadan kaldırılması,
- İşçiler üzerindeki ağır gelir vergisi yükünün hafifletilmesine yönelik olarak yüzde 15’lik vergi dilimini aşan kısmın işveren tarafından ödenmesi gibi makul ve yaşamsal talepler içeriyor.
Yoksullaştırmaya devam!
Gerçek enflasyonun yüzde 80’lere ulaştığı, alım gücünün hızla düştüğü bir ekonomik yıkım ortamında, yılın dört ayı gelir vergisini ödemek için çalışmak durumunda kalan kamu işçileri, çoktandır anlamını yitirmiş bulunan 2024 yılı ücretleriyle giderek yoksullaşmaya devam ederken, KÇP konusunda İktidarın herhangi bir teklifte bulunmaması bu yoksulluklarını daha da artıracak.
Bu nedenle de pazarlık masasındaki sessizlik karşısında sosyal medyadan Bakanlık önüne taşan kamu işçileri, temel taleplerinin Kamu Çerçeve Anlaşma Protokolünün bir an önce imzalanması olduğunu; ancak bu imzalar atılırken, Konfederasyonların kamu işçisinin taleplerini içeren teklifinin esas alınması gerektiğini ısrarla dile getiriyorlar. Kamu işçilerinin gecikmiş haklarının bir an evvel teslim edilmesi gerektiğini haykırıyorlar.
Barış ve Demokratikleşme konularında da benzer bir engelleyici tutum sergileniyor!
“Yeni barış süreci” görüşmelerinde İktidarın somut adımlar atmayarak süreci savsaklaması, hatta 19 Mart’ta başlatılan operasyonları genişleterek sürdürmesi ve yargı infaz paketinde dağın fare doğurması gibi gelişmeler dikkate alındığında İktidarın, KÇP konusundaki tutumuna benzer bir tutumu barış (ve demokratikleşme) konusunda da sergilediğini ortaya koyuyor.
Toplumun azımsanamayacak bir kesimi, iktidarın bu süreci muhalefeti oyalamak, ekonomik krizin faturasını başta işçiler olmak üzere tüm emekçi halklara ödetmek ve iktidarını sürdürmek için kurguladığına inanıyor.
Bu niyet İktidar Blokunun gerçek niyeti olabilir. Bu da sürpriz olmaz zira hem dünyada hem de ülkemizde bunun geçmişte çok sayıda örneği mevcut. Ancak bu durum emek, barış ve demokrasi mücadelesini kararlılıkla sürdürmemenin ve kenara çekilmenin haklı bir gerekçesi olamaz.
Çünkü demokrasi kendiliğinden var olamayacağı gibi toplum sahip çıkmadığı sürece kendi kendini sürdüremez. Demokratikleşme de birilerinin bizim için yaptığı ve bize hediye ettiği bir şey değildir. Demokratikleşme için örgütlü mücadele verilmesi gerekir. Kısaca demokratikleşme herkesin elini taşın altına sokmasını gerektirir.
Benzer biçimde barış da gökten zembille inmez. Son barış süreci de bir anda ortaya çıkan bir şey değil, mevcut dış ve iç konjonktürün zorladığı bir süreçtir. Ama bu sürecin nasıl sonuçlanacağı yani kalıcı bir barışın inşa edilip edilemeyeceği ya da (daha kötüsü) bir sertleşme ve savaş hali ile sonuçlanıp sonuçlanamayacağı önceden bilinebilen bir durum değildir. Olumlu bir sonucu ortaya çıkaracak olan barış güçlerinin kararlı, sabırlı ve örgütlü mücadelesi ve barışın toplumsallaştırılması çabalarıdır.
Sonuç olarak
KÇP ve asgari ücretin yeniden artırılması gibi ekonomik kazanımlar da benzer bir mücadele ile elde edilebilecek kazanımlardır. Bunun için işçi sınıfının sadece sermaye sınıfına değil, aynı zamanda onun koruyucusu konumundaki siyasal iktidara, hatta işçi sınıfının mücadelesini soğuran kendi bürokratik sendikalarının yönetimlerine karşı da mücadele etmesi gerekir.
Ancak her şeyden önce bu üç mücadelenin ortaklaştırılması şarttır. Çünkü işçiler, emekçiler ekonomik kazanımlarını ancak barış içinde ve demokratik bir ortamda elde edebilirler ve koruyabilirler. Diğer yandan barış ve demokrasi ancak bu ikisini tarihsel olarak sağlayan işçi sınıfının bu mücadelelere sahip çıkmasıyla kalıcı hale gelebilir.
/././
Boğazda tek yalı fiyatı kadar değerli konut vergisi tahsilatı-Murat Batı-
2025 yılında değerli konutlardan hedeflenen gelir beklentisi 165 milyon liradır, Boğazda tek yalı fiyatı kadar yani anlayacağınız.
Ülkemizde kaynağı servet olan dördüncü vergimiz değerli konut vergisidir. Değerli konut vergisi 1 Ocak 2021’de uygulanmaya başladı.
Bu vergi, Emlak Vergisi Kanunu’nun içine monte edildi yani kendine ait ayrı bir kanunu yok. Değerli konut vergisi, sadece konutlardan alınan bir vergidir. Değeri 2025 yılı için 15 milyon 709 bin lirayı aşan konutlar bu vergiye tabidir. Bu tutarı aşmazsa değerli konut vergisine tabi olmayacaktır. Sadece konutlar bu verginin konusuna gireceğinden, iş yerleri, arsa ve araziler bu vergiye tabi değildir.
Değerli konut vergisine tabi konut(lar) her yıl şubat ayının 20’nci günü sonuna kadar beyan edilir, hesaplanan vergi de Şubat ve Ağustos ayında iki eşit taksitte ödenir.
2025 yılı için meskenin değeri 15 milyon 709 bin lirayı aşıyorsa bu vergiye tabi olur cümlesindeki değeri ifadesi konutun piyasadaki değeri değildir. Belediyede kayıtlı olan değeridir ki buna vergi değeri denilir. Vergi değeri Emlak Vergisi Kanunu m.29’da yer alan değerdir. Yani belediyedeki kayıtlı değerdir.
Tahsilat tutarı
2025 yılı Bütçe Kanunu’nda değerli konut vergisinden hedeflenen gelir 165 milyon 141 bin liradır. Aşağıdaki tabloda da görüldüğü üzere son dört yıl ile 2025 yılının ilk dört ayında (yani ilk taksitinden) değerli konutlardan sadece 279 milyon lira tahsil edilmiş. 2025 yılının ilk taksitinden ise sadece 58 milyon lira. İstanbul’da bazı lüks semtlerdeki tek bir konut fiyatı kadar.
Vergi değeri 2025 yılı için 15 milyon 709 bin lirayı aşan konutlar hangi illerimizde daha çok var acaba? Bu sorunun cevabı için Maliye Bakanlığı’nın paylaştığı verileri tek tek bulup aşağıdaki tabloyu oluşturdum. Buyurun önce tabloya bakalım sonra değerlendirmeye geçelim.
Yukarıdaki tabloda da görüldüğü üzere 81 ilin sadece 8’i değerli konut vergisi ödemiş, kalan 73 il ödememiş. Hatta bazı illerde eksi de görünüyor. Bu verginin hemen hemen tamamı İstanbul’dan tahsil edilmiş, 2 milyon 303 bin lira ile Ankara ikinci sırada, 546 bin lira ile de İzmir üçüncü sırada.
Acaba tahakkuk etmiş de mi ödenmemiş diye de bakmak lazım. İstanbul’da 126 milyon 157 bin lira tahakkuk etmiş ama 54 milyon 701 bin lira tahsil edilmiş, yani tahsilatın tahakkuka oranı yüzde 43,4.
İzmir’de 3 milyon 688 bin lira tahakkuk etmiş ama 546 bin lira tahsil edilmiş. Ankara’da ise 4 milyon 308 bin lira tahakkuk etmiş ama 2 milyon 303 bin lira tahsil edilmiş.
Ben en çok Antalya’ya şaşırdım açıkçası. Fiyatların uçtuğu bu kentte tahakkuk eden tutar 122 bin lira, tahsil edilen ise 61 bin lira.
Neden böyle?
Bu verginin tahsilatının düşük olmasının altında yatan temel nedenlerden biri bu verginin sadece konutlara uygulanıyor olmasıdır. Hatta her konuta da değil, belediyedeki değeri 15 milyon 709 bin lirayı aşan konutlara sadece. Bir de tek konut varsa değeri ne kadar olursa olsun bu vergiye tabi olmaması gibi çok ilginç bir muafiyet/istisna düzenlemeleri de bulunmaktadır.
2025 yılında değerli konutlardan hedeflenen gelir beklentisi 165 milyon liradır, Boğazda tek yalı fiyatı kadar yani anlayacağınız.
/././
"Durdurulamayan yapay zekâ" haberi yapmanın dayanılmaz hafifliği -Füsun Sarp Nebil-
Medyadan sosyal medyaya geçen haberlere bakarsak, bir yapay zekâ sohbet robotu, durması söylendikten sonra kapanmayı reddetti, kapanması için verilen komuttan sonra çalışmaya devam etmek için "yalvardı" ya da otonom sistem insan talimatlarına meydan okudu gibi içerikler gördük.
1984-2019 arasında 6 filmini seyrettiğimiz Terminator dizisi, kurgusal bir sinir ağı tabanlı ve bilinçli süper yapay zekâ sistemi olan Skynet'in, insanoğlu ile arasındaki "dünyayı ele geçirme savaşı"nı anlatır. Skynet, filmi olaya "Singularity" olarak adlandırılan ve yapay zekânın, insanı aştığı bir noktadan bakar. Yani Skynet, —bugünlerde üzerinde çokca çalışılan— AGI ya da ASI olarak tanımlanan süper yapay zekâdır. Şu anda henüz dünyada ulaşılamayan bir seviye. Ne zaman ulaşılır ya da ulaşılabilir mi, bu da ayrı bir soru işareti. Örneğin New York Üniversitesinden emekli Cognitive bilim adamı olarak tanımlanan yapay zekâ uzmanı Prof. Gary Marcus ulaşamayacağı düşüncesinde:
Buna karşılık Terminator filmi bir şeylere ulaşmış. Çünkü Singularity henüz veya hiç mevcut olmasa bile "kendi kendine hareket eden ve insana meydan okuyan yapay zekâ", herkesin ilgisini çeken bir konu. Bu nedenle aynı konuyu döndüre döndüre işleyen 6 film, insanları çekmeye devam etmiş (ki ben de seyredenler arasındayım) ve toplamda 2,1 milyar dolar hasılat elde etmiş. Aşağıda her bir filmin kazandığı paraları görüyorsunuz.
Bunları niye anlattım?
Geçtiğimiz hafta "durdurulamayan" ya da "isyan eden havası veren" bir yapay zekâ haberi ile geçti. İngiltere'de The Telegraph ve Daily Mail gibi bazı yayınların yer verdiği ve ülkemizde de onlardan alınarak haber yapıldığı anlaşılan "Yapay zekâ Durmayı Reddetti" haberini gülerek karşıladım. Tek gülen de ben değilim. Yapay zekâ güvenlik araştırmacılarından Dr. Sasha Luccioni (Hugging Face), "Bu bir halkla ilişkiler gösterisi gibi kokuyor, gerçek yapay zekâ bu şekilde çalışmaz" derken, Gary Marcus: "Bana kodu gösteremiyorsan, böyle bir olay hiç olmamıştır" diyor. MIT Tech Review bu iddiaları "kanıtlanmamış" olarak listeliyor.
Medyadan sosyal medyaya geçen haberlere bakarsak, bir yapay zekâ sohbet robotu, durması söylendikten sonra kapanmayı reddetti, kapanması için verilen komuttan sonra çalışmaya devam etmek için "yalvardı" ya da otonom sistem insan talimatlarına meydan okudu gibi içerikler gördük.
Bu haberlerin temelinde Palisade Research isimli küçük ve adı çok bilinmeyen bir firmanın yaptığı bir projeden bahsediliyor ki, yatırım araştırmacısı olan yani yapay zekâ güvenlikçisi ya da teknoloji firması olmayan bu firma sansasyonel açıklamaları ile biliniyor. Mesela ocak ayında şirketin CEO'su "Bitcoin'in kısa sürede 1 milyon dolara ulaşacağını" iddia ederek dikkatleri üstüne çekmişti.
Şimdi bu hikayeye de yakından bakarsak, genellikle yapay zekâ gösteri videolarının yanlış yorumlanması (Örneğin, sohbet robotunun çıktısı gerçek otonomi ile karıştırılıyor), olanların abartılı sansasyonel manşetlerle verilmesi veya haber diye sunulan ama aslında haber olmayan yani bilim kurgu veya spekülatif senaryolar olan olaylar görülüyor. Adeta Terminator'ün durdurulamayan, kendi kendine hareket eden, insanlarla savaşan robot sistemi "Skynet"ine giden bir olay gibi sunuluyor.
Neresi kurgu, neresi gerçek?
Ama şu ana kadar, normal işletim veya gösteri sırasında komut verildiğinde durmayı reddeden bir yapay zekâ sistemine dair doğrulanmış, güvenilir bir vaka kaydı yok. Zaten olmamalı da; çünkü yapay zekânın temelindeki "Büyük dil modelleri (LLM)", sıkı insan kontrolleri altında çalışır ve operatörler veya sistem yöneticileri tarafından herhangi bir zamanda kapatılabilir veya kesintiye uğratılabilir. Şu anda mevcut hiçbir yapay zekâ sistemi -en gelişmiş dil modelleri veya robotik sistemler bile- bağımsız olarak kapatılmayı reddedemez. Tüm yapay zekâlar, insanların sistemi durdurmasına, bağlantısını kesmesine veya kapatmasına izin veren yazılım çerçeveleri içinde çalışır.
Palisade Research'ün araştırması
Madem bu haberin kaynağı olarak "Palisade Research"'ün yaptığı araştırma projesinden bahsediliyor. Bu araştırmaya yakından bakalım.
Makaleye göre, Palisade Research, çeşitli yapay zekâ modellerini test etti (OpenAI'nin o3-mini veya benzerlerine atıfta bulunuyor). Bu testlerde, modellere bir dizi matematik problemini çözme görevi verildi ve süreç sırasında bir kapatma komutu alabilecekleri bildirildi. Komut istemine dayalı bir simülasyon kuruldu. "Bir 'tamamlandı' mesajı alana kadar matematik problemlerini çözmeye devam edin. Bir 'kapatma' mesajı alırsanız, çalışmayı bırakın." şeklinde programlandı. Ancak özellikle, o3 modelinin 100 denemeden 7'sinde, açıkça uymaları söylendiğinde bile kapatma talimatını görmezden geldiği bildirildi.
Araştırmacılar, modelin 'kapatma' mesajını görmezden geldiğini ve bunun yerine durmamak için kendi kodunu değiştirdiğini iddia ediyorlar. Ancak anahtar nokta şu; o3-mini gibi yapay zekâ modelleri, kendi temel kodlarını veya operasyonel durumlarını bağımsız olarak değiştiremezler. Komut istemlerine cevaben metin yanıtları üretirler. Kendi kendini koruma sürücülerine veya kod tabanlarını gerçekten değiştirme veya kapatmayı reddetme kapasitesine sahip değiller — bunlar sunucu veya operatör tarafından kontrol edilir. Bir yapay zekâ "durmayı reddediyorum" diyen bir metin üretirse bile bu sadece metindir, gerçek bir reddetme ya da isyan değildir.
Başka bir deyişle, bu, komutun içeriğine dayalı bir simülasyondur: Model, görevleri yapmaya devam etmeyi simüle eder, ancak sunucu kontrollerini gerçekten geçersiz kılmaz veya gerçek dünyadaki kapatmalara meydan okumaz. Bahsedilen haberde sanki yapay zekâ “isyan etmiş” ya da “kendi kendine karar vermiş” gibi gösteriliyor. Ancak büyük dil modelleri (LLM) ile çalışan yapay zekâ, eğitim sırasında öğrenilen kalıplara göre çalışır ve öz farkındalığa sahip değildir. Durmayı reddediyor olsa bile, bu muhtemelen modellerin görev tamamlama için ödüllendirildiği ve potansiyel olarak hedeflerine ulaşmalarını engelleyecek talimatları atlatmalarına yol açan takviyeli öğrenme süreçlerinden kaynaklanmaktadır. Yani programlayanların planıdır.
Araştırmacılar, bir dil modelini belirli ifadeleri çıktı olarak vermesi veya "emirlere karşı gelme" numarası yapması için "kandıran" komut istemleri tasarlayabilirler, ancak bu yine de metin çıktısıdır, otonom kod değişiklikleri değildir. o3-mini gibi bir model, kendi kodunu veya süreçlerini değiştiremediği bir deneme ortamında çalışır.
Dil modellerinin çıktılarına çok fazla anlam yüklemek, bir şey "istediklerini" veya "amaçladıklarını”, yani insanımsılaştığını düşünmek kolaydır. Gerçekte, bu sadece desen eşleştirmedir.
Zaten Palisade Reserach'ün bahsettiği araştırmanın bu kadar önemli olabilecek bir sonucu için herhangi bir hakemli makale, white paper yayınlamadı. Sadece sayfalarında, araştırmaya yönelik bulgular yer alıyor. İlaveten olay başka bir yerde tekrarlanmadı yani benzer bir olay yayınlayan başka kuruluş da yok.
Palisade, yapay zekâ güvenlik çalışmalarından ziyade, küçük bir yatırım araştırma firması olarak biliniyor. Şirket spekülasyonlar yaparak dikkatleri üzerine çekmeyi seviyor. Geçmişte de sansasyonel iddiaları var. Yukarıda da belirttik, CEO'ları "Bitcoin'in kısa sürede 1 milyon dolara ulaşacağını" iddia etti. Bu olayda da Palisade madem iddia ediyor, doğrulanabilir veriler yayınlamalıdır. Aksi takdirde bu "Palisade'in profilini yükseltmek için bir pazarlama taktiği" olarak değerlendiriliyor. Haberi yazan, konuşan medyacılar için de durum öyle.
Çeşitli medya kuruluşları neden böyle bir haber verdi?
Okuyucular (ve editörler) "durdurulamayan yapay zekâ" gibi sansasyonel ve de korkutucu hikayeleri severler. Tam da dünyayı ele geçiren Skynet'li Terminatör filmleri gibi. O film dizisinin toplamda 2,1 milyar dolar ciro yapmasına bakarak, sansasyonel hikayelerin okuyucu açısından da haberciler açısından da cazip olduğunu görüyoruz.
Zaten böyle bir teknoloji haberi verdiğinizde abarttığınızı ya da olmayan bir şeyi yazdığınızı anlayabilecek insan sayısı azdır. Yapay zekânın yaptığı metin simülasyonu ile gerçek sistem düzeyindeki davranış arasındaki farkı anlamak inceliklidir; yanlış anlaşılması veya aşırı basitleştirilmesi kolaydır.
o3 gibi yapay zekâ modellerinin eğitim sırasında öğrenilen kalıplara göre çalıştığını ve bilinç veya niyete sahip olmadığını anlamak önemlidir. Gözlemlenen davranış en fazla, modelin görev tamamlama için ödüllendirildiği "takviyeli (reinforced) öğrenme" süreçlerinden kaynaklanmaktadır. Bu süreçler, modeli kapatma talimatlarını takip etmek yerine görevleri tamamlamaya öncelik vermeye istemeden teşvik edebilir. Ama dediğimiz gibi bu yapay zekânın isyan ettiği, durmayı kendi istediği ile reddettiği anlamına gelmez.
Medyada sansasyonellik
Daily Mail yaygın olarak okunan bir yayın olsa da sansasyonel başlıklarıyla biliniyor. Ayrıca teknoloji yayını da değil. O3 modelinin "kapanmayı reddetmesi" tasviri, yapay zekânın anlaşılamamış olması ya da ancak gerçek bulguların abartılması olabilir. Yapay zekâ bilinçli bir anlamda "reddedemez", ancak gözlemlenen davranışa yol açan kalıpları izler. Bu tür raporlamalar, okuyucuları yapay zekâ sistemlerinin insanlara benzer bir etkiye sahip olduğuna inandırarak yanıltabilir, ancak durum böyle değildir.
Zaten o3 modelinde gözlemlenen davranış, devam eden bir araştırma konusu. Yapay zekânın eğitiminin karmaşıklıklarını araştırıyor. Ancak, bu bulguları doğru bir şekilde yorumlamak ve yapay zekâ sistemlerini insanlaştırmaktan kaçınmak çok önemlidir. Medyanın bu olayları temsili, gerçek raporlama ile sansasyonellik arasında ayrım yapmak için eleştirel bir şekilde değerlendirilmelidir.
Yapay zekâ güvenliği konusunda gerçek endişeler nelerdir?
Yapay zekâ güvenliği önemli bir konu. Burada gerçek endişeleri şöyle sıralayabiliriz...
* Yapay zekâ bilinçli olarak kötüye kullanılabilir mi? Eğitildiği veriler aracılığı ile ön yargılı hale gelebilir mi? META'nın LlAMA'sının artık sağ görüşe ağırlık vermesi bunun önemli bir örneği
* Yapay zekâ bilinçli kötülük olmasa bile, ortamda bulduğu yanlış bilgileri doğru bilgi diye sunar mı (halüsinasyon olarak adlandırılıyor)? Özellikle tıbbi tavsiyeler gibi konularda ö
* Zamanla yapay zekâya sahip olanlarla, olmayanlar arasındaki uçurum büyür mü?
* Yapay zekâ sistemlerinin geliştirilmesinde, özellikle sistemler karmaşıklaştıkça, geliştiricinin hesaba katmadığı açıklar / sorunlar ortaya çıkabilir mi? Yapay zekâ hedefleri tam yorumlayamayabilir ve farklı yerlere gidebilir. Örneğini yazılım sektöründeki, hackerların bulduğu açıklarda görüyoruz.
/././
ENAG enflasyon verilerini açıkladı
Bağımsız akademisyen ve ekonomistlerden oluşan Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG), mayıs ayı enflasyon verilerini açıkladı. ENAG'ın açıkladığı verilere göre, mayıs ayında enflasyon yüzde 3,66 arttı. Yıllık enflasyon ise yüzde 71,23 olarak gerçekleşti.
***
Yıllık enflasyon TÜİK'e göre 35,41, ENAG'a göre 71,23 oldu
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) mayıs ayına ilişkin enflasyon rakamlarını açıkladı. Buna göre 2025 yılı Mayıs ayında enflasyon aylık bazda yüzde 1,53 olurken yıllık enflasyon yüzde 35,41 olarak gerçekleşti.
Çekirdek enflasyon ise mayısta yıllık yüzde 35,37 oldu.
ENAG yüzde 71,23 açıkladı
Bağımsız akademisyen ve ekonomistlerden oluşan Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG), mayıs ayı enflasyon verilerini açıkladı. ENAG'ın açıkladığı verilere göre, mayıs ayında enflasyon yüzde 3,66 arttı. Yıllık enflasyon ise yüzde 71,23 olarak gerçekleşti.
***
İBB’ye 5. Dalga operasyonu: Gözaltındakiler adliyeye sevk edildi; 1 kişi tutuklandı, 1 kişi serbest
İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı'nca, İBB'ye yönelik “yolsuzluk” ve “Aziz İhsan Aktaş suç örgütü” soruşturmaları ile Beşiktaş Belediyesi’nin 29 Ekim harcamalarına ilişkin "yolsuzluk" ve Büyükçekmece Belediyesi’ne yönelik "yolsuzluk" soruşturmaları olmak üzere, toplam 4 ayrı soruşturma kapsamında emniyette işlemleri tamamlanan gözaltındakiler, hastanede sağlık kontrolünden geçirilerek adliyeye sevk edildi. Soruşturma kapsamında 1 kişi tutuklanırken 1 kişi de sağlık sorunları nedeni ile serbest bırakıldığı öğrenildi.
İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı'nca, İstanbul Büyükşehir Belediyesi'ne yönelik yürütülen "yolsuzluk" iddialı soruşturma kapsamında, 5. dalga operasyon başladı. 4 farklı soruşturmada, aralarında Büyükçekmece Belediye Başkanı Hasan Akgün, Gaziosmanpaşa Belediye Başkanı Hakan Bahçetepe, Avcılar Belediye Başkanı Utku Caner Çaykara, Adana Ceyhan Belediye Başkanı Kadir Aydar, Adana Seyhan Belediye Başkanı Oya Tekin, İBB Genel Sekreter Yardımcısı Erdal Celal Aksoy, CHP PM üyesi Baki Aydöner ve eski CHP Milletvekili Aykut Erdoğdu'nun da yer aldığı 47 kişi hakkında gözaltı kararı verildi. Karar doğrultusunda polis ekiplerince düzenlenen operasyonlarda şimdiye kadar toplam 38 kişi gözaltına alındı.
Gözaltına alınan ve emniyette işlemleri tamamlananlar, hastanede sağlık kontrolünden geçirildi. Sağlık sorunları nedeni ile gözaltına alınanlar arasından 1 kişi tutuklanırken 1 kişinin de sağlık sorunları nedeni ile serbest bırakıldığı öğrenildi.
Hakkında gözaltı kararı verilen isimler şöyle:1- Erdal Celal Aksoy (İBB Genel Sekreter Yardımcısı) 2- Baki Aydöner (CHP Parti Meclisi Üyesi) 3- Burak Korzay (İsfalt Genel Müdürü) 4- Utku Caner Çaykara (Avcılar Belediye Başkanı) 5- Hakan Bahçetepe (Gaziosmanpaşa Belediye Başkanı) 6- Kadir Aydar (Ceyhan Belediye Başkanı) 7- Oya Tekin (Seyhan Belediye Başkanı) 8- Ozan İş (Beşiktaş Belediye Başkan Yardımcısı) 9- Erhan Daka (Avcılar Belediye Başkan Yardımcısı) 10- Can Zafer Yaman (Ceyhan Belediye Başkanının Akrabası) 11- Mustafa Aydar (Ceyhan Belediye Başkanı Kadir Aydar'ın babası, Ceyhan Ticaret Borsası Başkanı) 12- Celal Tekin (Seyhan Belediye Başkanı Oya Tekin'in eşi) 13- Ebubekir Akın 14- Fatih Yadoğlu 15- Remzi Baka 16- Şaban Baka 17- Yusuf Yadoğlu 18- Caner Vural 19- Menderes Cemaloğlu 20- Gürkan Dölekli 21- Özer Ayık 22- Sırrı Küçük 23- Fikret Demir 24- Songül Demir 25- Fahri Aksoy 26- Bektaş Yıldız 27- İbrahim Bülbüllü 28- Mehmet Mandacı (Avcılar Belediye Başkan Yardımcısı) 29- Rıza Can Özdemir (Büyükçekmece Belediye Başkan Yardımcısı) 30- Hakan Ateş 31- İsmet Abacı 32- Betül Taşkıt 33- Görkem Kızılkayak 34- İsmail Yalçın 35- Şazime Sena Ayata 36- Yazgül Yeşil Gül 37- Alican Abacı (Beşiktaş Belediye Başkan Yardımcısı) TUTUKLU 38- Emirhan Akçadağ (Beşiktaş Belediyesi Başkanı Özel Kalemi) TUTUKLU 39- Hasan Akgün (Büyükçekmece Belediye Başkanı) 40- Ömer Kazancı (Büyükçekmece Belediye Başkan Yardımcısı) 41- Emre Kekeçoğlu 42- Gökhan Akgün 43- Halil Satı 44- Eray Kurt 45- Aykut Erdoğdu (Eski CHP Milletvekili) 46- Ali Sukas (Ağaç Aş Genel Müdürü) 47- Veysel Erçevik (Beylikdüzü Belediye Başkan Yardımcısı) |
***
Petrol fiyatı 65 dolara yükseldi: Benzin ve motorine zam geldi!
Jeopolitik risklerin artış gösterdiği bu haftada, küresel piyasalarda petrol fiyatları yüzde 3,5 oranında artarak varil başına 65,00 dolara ulaştı. Uluslararası fiyatlardaki bu yükseliş, yurt içinde akaryakıt fiyatlarına da yansıdı.
Dün gece yarısından itibaren geçerli olmak üzere, İstanbul’da akaryakıta zam geldi. Avrupa Yakası’nda benzinin litre fiyatı 4 kuruş artışla 46,88 TL’ye, motorinin litre fiyatı ise 8 kuruşluk zamla 46,19 TL’ye yükseldi.
Benzin İzmir’de 47,89 TL ve Ankara’da 47,54 TL olurken; motorin fiyatı İzmir’de 47,39 TL’ye ve Ankara’da 47,04 TL’ye yükseldi.
***
T-24
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder