Ekonomi ve toplum: Seçimlerin ötesine bakmak - FATİH YAŞLI

Ekonominin durumunun Türkiye toplumunun sandıktaki tercihleri üzerinde önemli bir etki yaptığı ve belirleyici bir nitelik taşıdığı açık. Ekonominin iyileştiği durumlarda iktidarda olan partiye desteğin arttığını, kötüleştiği durumlarda ise zayıfladığını, hatta seçimlerin kaybedildiğini biliyoruz. AKP iktidarı döneminde ise -2008 küresel ekonomik krizinin üzerine gelen 2009 yerel seçimlerini saymazsak- ilk kez böylesine bozuk bir ekonomiyle ve yine ilk kez ekonominin toplumun bir numaralı gündem maddesi haline gelmesiyle seçimlere gidiyoruz.

Bu noktada asıl sormamız gereken soru şu: Ekonominin bu durumu seçmen tercihleri üzerinde muhakkak bir etkide bulunacak ama bu etkinin derecesi, yoğunluğu ne olacak?

Evet, bir yandan ekonomik kriz göz göre göre geliyor doğru. Son verilere göre ihracattaki çok az bir artışa mukabil ithalatta ciddi bir artış var, bu da cari açığın daha da büyümesi anlamına geliyor. Türkiye gibi kronik döviz bağımlısı ekonomilerde bu durum, krize doğru gidişin en önemli göstergelerinden biridir. Bunun yanı sıra enflasyon artık çift hanelere yerleşmiş durumda ve yeniden tek haneye öyle kolay kolay inmeyecek. Hayat giderek pahalanırken, açlık ve yoksulluk sınırı da giderek yükselecek. Dövizden kaçışı durdurmak için yapılan faiz artırımı ise yatırımların yavaşlaması, ekonominin bir durgunluğa girmesi ve zaten yüksek olan işsizlik oranlarının daha da artması anlamına gelecek.

Ancak öte yandan 7.4 olarak açıklanan büyüme oranına bakarsak, bu büyümenin önemlice bir bölümünün hanehalklarının harcamaları neticesinde gerçekleştiğini görüyoruz ki bu, toplumun borçlanarak ya da daha yüksek maliyetlerle de olsa tüketmeye devam edebildiğini gösteriyor. Ayrıca ücretlerle enflasyon arasındaki makas henüz dramatik ölçülerde açılmış değil ve tarım kesiminde ciddi bir sıkıntı olsa da birtakım telafi mekanizmaları işlemeye devam ediyor. Buna büyük şehirlerin özellikle kenar mahalleleri ve varoşlarındaki “sadaka devleti” uygulamalarını da eklediğimizde, geniş halk kesimlerinin ekonomiye bakarak “yeter artık” diyecekleri bir noktaya henüz gelmediğini söylememiz mümkün hale geliyor. 

Ancak görünen o ki seçim sonuçları ne olursa olsun, ister iktidar yoluna devam etsin, isterse de değişsin, Türkiye ekonomisini çok zor günler bekliyor ve yine kim gelirse gelsin, krizin faturası, birtakım nüanslarla olsa da halkın üzerine yıkılacak. Bunun ideolojik altyapısı ise iktidarıyla muhalefetiyle daha şimdiden hazırlanmaya başlanmış durumda.

Seçim öncesi muhalefetle kavga etmeyeceğiz elbette ama topluma ve memlekete karşı sorumluluk hisseden insanlar olarak, özellikle seçim sonrasını göz önüne alarak birtakım uyarılarda bulunmak zorundayız.

Öncelikle, ağzını her açanın “bağımsız merkez bankası” dediği ve dolayısıyla bilinçli ya da bilinçsizce neoliberalizmi savunduğu bir muhalefet tarzından emekçiler lehine bir şey çıkmaz. “Bağımsız merkez bankası” da “özgür para piyasaları” da sermayenin iktisadi programına aittir, bizim değil.

O çok övülen “Güney Kore modeli”, askeri diktatörlük altında emekçilerin düşük ücretlerle çalıştırılması, sendikaların devlet güdümüne sokulması, sola siyaset alanında yaşam hakkı tanınmaması ve ekonominin üç beş holdingin tekeline alınması demektir. Güney Kore modeli, Türkiye toplumuna matah bir şeymiş gibi örnek gösterilemez, dayatılamaz.

“Yapısal reformlar” adı altında savunulan düzenlemeler, IMF/Dünya Bankası orijinli politikalardır ve uygulandıkları her yerde topluma yıkım getirmişlerdir. Bugün Türkiye’de tarım bitmişse, taşeron çalışma kural haline gelmişse, kamu mülkleri özelleştirme adı altında peşkeş çekilmişse bunun gerisinde zaten “yapısal reformlar” vardır. Bunlar bir kurtuluş reçetesi olarak sunulamaz.

Devasa boyutlara ulaşan borçlar Türkiye toplumunun değil, Türkiye sermaye sınıfının borçlarıdır. Sermaye bu borçlarla semirmiş, büyümüş, kârlılığını artırmıştır. Kimse Türkiye toplumuna “bu borçları yeniden yapılandıracağız ve birlikte ödeyeceğiz” diyemez. Borçları kim aldıysa, o ödemelidir. 

Türkiye ekonomisinin kurtuluşunun Kemal Derviş programına dönüşte olduğunu söyleyenler açıkça yalan söylemektedir. Türkiye ekonomisinin içinde bulunduğu durumun da, emekçilere reva görülenlerin de, yaşanan yoksulluk ve sefaletin de gerisinde Derviş’in ve memuru olduğu Dünya Bankası’nın programı vardır. Derviş programına dönüş hiçbir şekilde savunulamaz, birtakım sol soslarla bu program bir kez daha Türkiye toplumunun önüne konulamaz.

Ekonominin en önemli gündem maddesi olduğu bir seçimde, bu gündemin “esas”tan değil, “usul”den konuşuluyor olması ve emekçilerin, çalışanların, geniş halk yığınlarının gerçek çıkarlarının siyasetin ana gündem maddesi haline gelmemesi hem ironik hem de trajiktir. Sol, özellikle seçimlerden sonraki yol haritasını söz konusu ironiyi ve trajediyi ortadan kaldırmak, emekçileri siyaset sahnesine taşımak üzerine kurmalıdır. Bu kaçınılmaz bir zorunluluktur.

Fatih Yaşlı / BİRGÜN

Zirve’ye ilişkin - MUSTAFA K. ERDEMOL

Nihayet buluştular. ABD Başkanı’nın bir ara yapmaktan vazgeçtiği Zirve’nin gerçekleşmesinde Kuzey Kore Devlet Başkanı Kim Jong un’un ısrarı etkili oldu. Dolayısıyla tüm dünya “barış” konusunda samimi olan tarafın hangisi olduğunu da gördü. Sadece bu değil, hakkında olmadık “haberler” uydurulan genç liderin bir canavar olmadığı da artık anlaşılmış oldu.

Zirve’nin sonuçlarının pratik yansımalarını göreceğiz tabii. Taraflardan ABD, Zirve’ye “kalıcı bir nükleersizleştirme” sağlama amacıyla gitti, malum. Ama ABD medyasının her şeyi bilen “uzmanları” Kuzey Kore’nin elindeki nükleer programı tamamen durdurması için 15 yıl gerekli olduğunu ileri sürüyorlar. Trump’ın yapacağı şey bu sürenin mümkün olduğunca kısalması. Kim’den talebi bu oldu muhtemelen.

Daha önce de belirtmiştim; iki ülkenin “nükleersizleşmeyi konuşmaktan” anladıkları aynı şey değil. Daha doğrusu Kim, bir nükleersizleşme için ülkesine yabancı yatırımı, ticareti engelleyen yaptırımlardan kurtulmayı şart koşuyor haklı olarak. ABD’nin ise önceliği bu değil. Kuzey Kore’den “kendisinin tehlikeli olduğunu kabul etmesini” bekler gibi adeta. Zirve’de bu konuda ikna edilmesi gereken tarafın Kuzey Kore olduğunu sanıyor ABD. Oysa Kuzey Kore’nin yıllardan beri, o nükleer testleri yapmasına neden olan, 30 bin ABD askerinin Güney Kore’de bulundurulmasına itirazları var. Bir nükleersizleştirme olacaksa Kuzey Kore’ye saldırılmayacağı, etrafının kuşatılmayacağı garantisinin verilmesi şart. 

Kim, Zirve öncesi ciddi jestler de yaptı bilindiği gibi. ABD’nin uzun bir süredir propaganda amacıyla kullandığı üç ABD’li mahkûmu salıverdi örneğin. Bu, politik sonuçları Trump’ı ülkesinde zor durumda bırakan bir jestti aslında. Amerikan medyasında Trump’un bu “salıverme”yle ilgili, olarak ne tür tavizler verdiği konuşuldu uzun süre. Oysa bir taviz söz konusu değildi. Zirve’nin gerçekleşmesi için ısrarlı olan Kuzey Kore, bu konudaki samimiyetini gösterecek bir fırsat olarak değerlendirdi üç mahkûmun serbest bırakılmasını.

ABD medyasında Kim’in ciddiyeti sorgulandığında Trump’ın “ben sadece dokunarak da olsa anlarım” demesi, kendisine bir hayli fazla “kıymet” biçtiğini gösteriyor elbette ama bu Kuzey Kore’yi “dünya ailesine” katan ABD Başkanı olma konusundaki hırsının da bir göstergesi. “Sadece ben yaparım” tarzına da çok uygun. 

Zirve’de iki ülke heyetleri de görüştü. ABD ekibine Dışişleri Bakanı Mike Pompeo başkanlık yaptı. Trump’ın Kim’e “sonunun Kaddafi’ye benzeyeceği” tehdidini savurmasının üzerinden çok zaman geçmedi ama Pompeo zirve öncesinde “Başkan Trump umut verici bir adım attı” demişti. Pompeo “adımı atan”ın Kim olduğunu bilmiyor olamaz.

Kim’in söz konusu tehdide aldırmayıp, ülkesini her fırsatta savunmaya hazır olduğunu söylemesi, ama bunu yaparken de mutlaka görüşmenin gerçekleşmesi gerektiğini vurgulaması kimse için sır değil. 

Zor bir süreçten sonra gelindi Zirve’ye. Örneğin daha geçen yıl Trump, Kim’e “Küçük roket adam” diye hakaret etmişti. Kuzey Kore’den Trump’a verilen yanıtta da “zihinsel sorunları olan, bunak” ifadeleri geçiyordu. ABD medyasının dediği gibi “artık Kim ile Trump arasındaki kelimeler savaşı sona erdi” Zirve sayesinde.

ABD medyası ile “kamuoyu” Kim’e insan hakları ihlallerinin sorulup sorulmayacağını merak ediyormuş. Bu konudaki tahmin Trump’ın bunları dile getirmeyeceği yönünde idi. 

Japonya-Güney Kore: Ne istiyorlar?
Zirve’yle ilgili olmayan yok elbette ama özellikle Japonya ile Güney Kore’nin daha fazla ilgisini çektiği çok açık. Her iki ülke Kuzey Kore’nin nükleer kapasitesinin etksizileştirilmesini istiyor. Çünkü bu iki ülke Kuzey Kore’yi bölge için “tehdit” olarak değerlendirdiler hep. 

Japonya bir de 1970’ler ile 80’lerde Kuzey Kore tarafından kaçırıldığını iddia ettiği Japon vatandaşlarının durumunun da Zirve’de ele alınmasını bekliyordu. Japonya’nın iddiasına göre en az 12 Japon vatandaşı Kuzey Kore’de “rehin” durumda. Bu konuda Trump’ın ne söylediği de merak konusu.

Bakalım, günlerce merakla beklenen Zirve’den gerçekten somut olarak ne çıkacak.

Bekleyip, göreceğiz.

MUSTAFA K. ERDEMOL / BİRGÜN

Nikaragua Medya Kolektifi Koordinatörü Sefton: ABD Venezuela taktiğini Nikaragua’da uyguluyor - ÖMÜR ŞAHİN KEYİF

Eylemler sosyal güvenlik sistemiyle alakalı değil. Nikaragua’da yaşananlar Venezuela’dakinin karbon kopyası olduğu söylenebilir.

Orta Amerika ülkesi Nikaragua’da nisanda sosyal güvenlik reformu tasarısına karşı başlayan eylemler devam ediyor. Devlet Başkanı Daniel Ortega tasarıyı geri çekse de protestolar sağ muhalefetin kışkırtıcı eylemleriyle büyüdü. Sokakta silahlı çetelerin, siyasi arenada sağcı liberal partilerle iş çevrelerinin başını çektiği muhalefet, başkanlık süresi 2021’de dolacak Ortega’nın görevden çekilmesini istiyor. Hükümetle muhalefet arasındaki görüşmelerden bir sonuç alınabilmiş değil. Ülkede yaşananları Tortilla con Sal medya kolektifinin koordinatörü Stephen Sefton’a sorduk. Tortilla con Sal, 10 yıldır haberleri anti-emperyalist bir bakış açısıyla veriyor. Amaçları, “NATO propagandası yapan medya kaynaklarının etkisini azaltmak”. Kolektifin Koordinatörü Sefton aslında İrlandalı. Londra’da inşaat işinde çalışırken, “Reagan’a ve Thatcher’a karşı anti-empertalist dayanışma göstermek” için 1986’da Nikaragua’ya gelmiş. Burada gönüllü olarak derslik inşalarında çalışmış. 1994’ten beri ise kalıcı olarak Nikaragua’da yaşıyor.

»Protestolara neden olan sosyal güvenlik reformuna neden ihtiyaç duyuldu?

Sosyal güvenlik sistemi her yıl ciddi miktarda açık veriyor. Nikaragua 2007-2011 arası IMF programlarına tabiyken, IMF’nin önerisi, hizmetleri azaltmak ve hizmete erişen kişi sayısını düşürmekti. Hükümet buna direndi. Sandinista Ulusal Kurtuluş Cephesi’nin (FSLN) iktidara geldiği 2007’de 500 bin kişi sosyal güvenlik hizmeti alabiliyorken, bu yılın başında sisteme 1 milyon kişi entegreydi. Ayrıca hizmetler geliştirildi. Fakat bu, mali açık sorununu daha da kötü hale getirdi.

»Fakat sokaktakiler ödemelerin artışını protesto ettiklerini söylüyorlar.
Özel sektörün karşısında hükümetin sosyal güvenlik önerisi şu oldu: Hizmetleri kısmayalım, hizmet alan sayısını azaltmayalım; fakat katkı payını yükseltelim. İşçiler ücretlerinin yüzde 6,25’ini pirim olarak veriyor, hükümet bu oranın yüzde 7’ye çıkarılmasını ve daha geniş kapsamlı sağlık hizmeti verilmesini önerdi. Bu esnada, işverenin payının 3,25, hükümetin katkısının ise 1,25 artması öngörüldü. Hükümet ayrıca, emeklilik ücretinin yüzde 5 azaltılmasını istedi ama aynı zamanda emeklilere aktif çalışanlara verilen sosyal güvenlik haklarının aynısını vermeyi teklif etti. Emekliler Örgütü kabul etti. 1 Temmuz’da yürürlüğe girmesi öngörülen planın tartışılması, meclise gitmesi, değişikliklerin yapılması gerekiyordu. Fakat birden bire protestolar başladı. Protestocular, öneriyi anlayamadı bile. Sağcı muhalefetin yayın organlarındaki başlıkları doğru kabul ettiler.

»Protestolar nasıl başladı?
Sağcı muhalefetin medyası reformu tamamen yanlış tanıttı. Öğrenciler 18 Nisan’da barışçıl protestolara giriştiler. Sandinist gençliğin onlara saldırması da polisin sert şekilde düzen sağlamaya çalışması da yanlıştı. Fakat 24 saat içinde muhalefet destekçisi aşırılıkçı aktivistler, ellerinde silahlarla eylemlere hakim oldular, öğrencileri şiddete teşvik ettiler, eylemleri istismar ettiler. 19 Nisan’dan 21’ine kadar protestolar aşırı derecede şiddetli hale geldi. Protestoların ilk kurbanları öğrenciler değildi. Ölen ilk kişi Sandinist bir polis memuru, hükümet destekçisi ve olaylarla ilgisi olmayan bir market çalışanıydı. Bu eylemler ne barışçıl ne de sosyal güvenlik sistemiyle alakalı.

Suç örgütleri fonluyor

»Ortega nasıl tepki verdi bu duruma?
21 Nisan’da diyalog çağrısı yaptı, 22 Nisan’da reform önerisini geri çekti. Fakat şiddet devam etti. Diyalog başladı, polisin sokaklardan tamamen çekilmesini istediler. Ortega kabul etti. Diyalog için 16 Mayıs’ta görüşüleceği açıklandı, ama tam da o gün şiddet arttı. Şiddet muhaliflerin büyük olasılıkla organize suç örgütleri tarafından fonlanan paramiliter güçlerinden kaynaklanıyor. Muhalefet çeteleri yangını söndürmek için gelen itfaiyeye de saldırdı. Nisandan beri çeteler, 30 kadar okula, hastanelere ve ambulanslara saldırdı, hükümet ve belediye binalarına zarar verdi. Çok sayıda sıradan insanı öldürdüler. Şu andaki durum o kadar tehlikeli ki her gece, bir saldırı ihtimaline karşı hazırlık yapıyoruz. Sağ kanat yenildiğinin farkında fakat çaresizce şiddeti yoğunlaştırıyor.

»Protestocuların bileşenleri neler?
Barışçıl öğrenci eylemlerinin katılımcıları genelde özel üniversitelerdendi. Aralarında çok az devlet okulu öğrencisi vardı. Fakat barikatları daha sonra çeteler kurdu, belediye binalarına ya da polislere çeteler saldırdı. Şiddet eylemlerinde siyasi muhalefetin aşırılıkçıları ve organize suç örgütlerinin parayla tuttuğu kişiler var. Nisan’da muhalefet suçlulara polise saldırmaları için 10 dolar ödüyordu, şimdi ise barikatlar için günde 30-40 dolar ödeniyor. Çok açık ki silahlı muhalefet çeteleri, sağcı iş sektörü, organize suç örgütleri, Katolik Kilisesi ve ABD’li sağcı siyasetçilerce destekleniyor, fonlanıyor ve örgütleniyor.

»Organize suç örgütlerinin bu eylemlerdeki rolü ne?
Nikaragua hükümeti, Orta Amerika’da, organize suç ve uyuşturucu kaçakçılığıyla mücadelede en başarılı hükümet. B3-4 haftadır Mara’ların (Honduras ve El Salvador’daki çeteler) Nikaragua’daki saldırılarda yer aldığına dair haberler var. Bu eylemleri finanse etmek için Kolombiya’dan da para geldiğine eminim. Ev yapımı havanların tanesi 3 dolara mal oluyor, son birkaç haftadır bunlardan binlerce ateşlediler. Bu maliyeti kim karşılayabilir? Bu spontan bir protesto değil, çok iyi örgütlenmiş bir operasyon.

Sivil Birlik içinde ticaret sektörü, zengin tarım üreticileri, tarım işçisi örgütleri (bazıları manipüle edildiklerini düşünüp çekildiler), eski Sandinistler, anaakım liberal partiler bulunuyor. Taleplerinin hiçbiri sosyal değil. Daha fazla işçi hakkı, daha iyi sağlık sistemi, daha iyi eğitim demiyorlar. Tek istedikleri Ortega’nın gitmesi. Eski Sandinistlerden oluşan MRS (Sandinist Yenilenme Hareketi), en az 2003’ten beri ABD'den para alıyor. MRS Başkanı Ana Margarita, geçen sene ABD’ye giderek, Miami’de yaşayan Castro karşıtı Kübalıların önde gelen temsilcilerinden Ileana Ros-Lehtinen’le görüştü. Daha sonra Nica yasası çıkarıldı. Bu yasa, ABD’nin yönetiminde bulunduğu uluslararası finans kurumlarının kredilerine Nikaragua’nın ulaşamamasını öngörüyor. Bu protestolar sosyal güvenlik yasasına karşı değil, bu ABD’nin ve bir ölçüde Avrupa Birliği’nin desteklediği rejim değişikliği inisiyatifi.

‘ABD, bağımsız kanal istemiyor’

»Ortega’nın kanal projesi, ABD’yi rahatsız etmişti, bu meselenin protestolarla ilişkisi ne?
Nikaragua’nın stratejik konumu, onun hem doğal varlığı hem de laneti. 19’uncu yüzyılın diplomasi tarihini ABD, Britanya ve diğer Avrupalı güçlerin Orta Amerika üzerindeki idare çabası belirledi. Bunun önemli nedenlerinden biri bölgenin konumuydu, Nikaragua özelinde ise kanal imkânıydı. ABD okyanuslar arası kanal üzerinde kendisinden başka hakim istemiyor. 2015’ten bu yana ABD, Nikaragua hükümetine karşı propaganda savaşını şiddetlendirdi. Bence o tarihte Nikaragua’da Çin ve Nikaragua’nın sahip olduğu bir kanala müsamaha göstermeyeceğine karar verdi. Trump yönetimindeki ABD hükümeti ve neoconlar, her yerde ABD egemenliğini garantilemek istiyorlar. Kendilerinin idare etmediği ve Panama Kanalı’na rakip bir kanalın fısıltısını bile duymak istemiyorlar.

»Kaosun kanalla alakası var diyebilir miyiz?
Kanal bu durumun küçük bir parçası. Ana sebep Nikaragua’daki sosyalist, katılımcı, demokratik model. Öncelik kâr değil, insanın refahı. ABD ve müttefikleri işte buna müsamaha gösteremiyorlar, Venezuela, Nikaragua, Küba’ya saldırmalarının, Bolivya’ya saldıracak olmalarının nedeni bu. Venezuela'daki arkadaşlarım Nikaragua'da yaşananların Venezuela'dakilerin karbon kopyası olduğunu söylüyor.

»Ortega’nın başkan yardımcısı olarak eşi Rosario Murillo’yu göstermesi tepki çekmişti. Nasıl değerlendiriyorsunuz?
Murillo ve Ortega Nikaragua’daki en popüler kişiler. Son anketlerden birinde, Ortega’ya destek oranı yüzde 79, Murillo’ya destek ise yüzde 78. Murillo da bir Sandinist. FSLN içinde 2000’de kadınlar lehine demokratikleşmenin mimarlarından. Nikaragua halkının Murillo’nun başkan yardımcılığı konusunda kaygılı olduğunu söylemek yanlış. Tabi bu muhalefetin anlattığı hikâyelerden biri.

»Son durum nedir?
Ediyor.153 yerel yönetimden 30’unda barikat var. Bu barikatlar, günlük ekonomik yaşantıyı sekteye uğratıyor. Sıradan insanların büyük çoğunluğu, hükümeti destekleseler de desteklemeseler de protestolardan bıktılar. Polise yönelik saldırılar sürüyor. 

Hükümet hâlâ orduyu görevlendirmedi ve öyle görünüyor ki bunu yapmaları gerekmeyecek.

ÖMÜR ŞAHİN KEYİF / BİRGÜN

O kıraathanelerde “isyan” planlanıyordu: Bir an evvel açılmalı - MUSTAFA K. ERDEMOL

Kahvehanelerin düzene karşı tehlikeli olduğunu ilk fark edenler İngiltere Kralı II. Charles ile Padişah I. Ahmet’tir.

Geleneğimizde olduğunu söyleyip duruyor ama kıraathanelerde okuma yazma bilmeyenlere bilenler gazete okurdu. Hepsi bu. Sanki oralarsa felsefe, bilim konuşuluyormuş da tekrar bu kurumlarla kavuşacakmışız gibi hava yaratıyor AKP’Genel Başkanı.. Bilenler öyle olmadığını biliyor ama bunu da yandaşlarına seçim vaad olarak sunacak kadar önemsiyor.

Oysa tehlikeli bir iş yapıyor. Örneğin Nakşibendi tarikatının Osmanlı’ya olan eleştirilerinin aracı olarak kullandıkları ‘Karagöz- Hacivat” gölge oyunu kıraathanelerde de sergilenirdi. Eleştirilerde aşırıya gidildiği için İkinci Abdülhamit bu gölge oyununu yasaklamıştı. Oynatılan kıraathanelere cezalar da verilerek hem de.

Benim açımdan sakıncası yok, AKP Geel Başkanı’nın açacağı “millet kıraathaneleri” beklediği sonucu vermez. Sonuçta herhangi bir metnin “kıraat” edilmediği, (okunmadığı) yerler olan bu mekanlar düpedüz kahvehaneydi, kandırmayalım birbirimizi. O nedenle kahvahane diyelim biz de en iyisi.

Kahvehanelerin toplumsal işlevi konusunda çok şey yazılmıştır. Nice edebiyatçının, şairin mekanı olmuştur kahvehaneler. Fransız yazar Boris Vian, “kafeler olmasaydı, Sartre da olmazdı” dermiş. Bence haklı. Çünkü Sartre odadan hoşlanmaz, odayı “burjuva konforunun simgesi” sayardı. Onun yazmak için tercihi hep kafeler olmuştur. “Kafede çalışıyorum. Bana ait eşyalar ve nesnelerle dolu kendime ait bir dairem olsaydı kaybolduğumu hissederdim” der.

Zweig “...eski kitap satan dükkanları didik didik eder, yeni ne çıktıysa hemen öğrenmek için, kitap tezgahlarını gözden geçirirdik. Ama herşeyden önce okur, her şeyi okur, elimize ne geçerse okurduk. Bütün genel kitaplıklardan kitap alır, elimize geçenleri birbirimizle değiştirirdik” der. Zweig gibi biri böyle yapacaktı elbette. Yazdıklarında şaşılacak bir yan yok yani. Ama şunları de ekler ardından: “... her alanda en yeniyi öğrendiğimiz yer, yine de kahvehanelerdi.” Zweig’ın Viyana’sındaki kahvehanelerde bir fincan kahve karşılığı oturulur, tartışılır, sayısız dergi, gazete, kitap okunurdu. Belki Zweig’ın sözünü ettiği Viyana’daki o kahve kıraathane sayılabilir.

Kim, kahvede oturan Troçki mi? 
Kahvehanelerde AKP Genel Başkanı’nın pek hazzetmeyeceği işler olabilir, uyandırayım. Örgütlenmeler, planlar, projeler yapmak için çok da uygun yerlerdi. Rusya’da devrimin başladığını duyan bir üst düzey görevli, “gidin işinize, Rusya’da kim devrim yapacak? Cafe Central’deki Bay Troçki mi?” diye tepki göstermiştir örneğin. Yani, bir edebi mekan olarak itibarı büyük olan kahvehanelere herkes aynı gözle bakmıyordu. Söz konusu üst düzey görevli, Fransız Devrimi’nin kıvılcımlarının atıldığı ilk yerin Paris’teki ünlü Cafe Foy olduğunu biliyor muydu acaba?

Avrupa’lılar kahvehaneyi Osmanlılardan öğrendiler. İlk kahvehaneler 1629’da Venedik’te açıldı. Bunlardan La Serenissima ünlüydü diye anlatılır. İngiltere açılan ilk kahvanede Oxford’dadır. Sahibi bir Yahudi idi. 1654’te açılan Queen’s Lane Coffee House halen Oxford’da çalışmaya devam eder. Londra’da açılan ilk kahvane ise 1652’de St Michael’s Alley’de açılan kahvanedir. Gittikçe çoğalmaya başlayan kahvehaneler zamanla politikanın, edebiyatın konuşulduğu mekanlara dönüştüler. Paris’te kurulan ilk kahvehane de Pasqua Rosée tarafından kuruldu. Buranın müdavimleri arasında Voltaire, Jean Jacque Rousseau, Diderot da vardı. Hatta Diderot ile arkadaşlarının ünlü ansiklopedisinin temelleri burada atıldı.

Günümüzde Romanya Merkez Bankası olarak kullanılan bin, ülkenin açılan ilk kahvehanesiydi. Kurucusu da Osmanlı’da askerlik yapmış olan Kara Hamie adlı biri. Zweig’ın kafelerine bayıldığı Viyana’da ilk kahvaneyi 1683 yılında bir Ukraynalı açtı. Bu girişimci aynı zamanda sütle kahve servisi yapan ilk kişi olarak bilinen Jerzy Franciszek Kulczycki’dir.

Açıldıkları hangi ülke ya da kent olursa olsun tüm bu kahvehaneler dönemin isyankarlarının, asilerinin daha sonra devrimcilerinin doluştuğu yerlere dönüştüler. Bunun başına bela olacağını anlayan ilk egemen de İngiltere Kralı II.

Charles’tır. Kahvehanelerde kendisi ile İngiliz hükümeti aleyhşinde “asi fkirlerin” yaygınlaştığı bu mekanlara bir hayli baskı yapmıştır ama tümüyle yok etmeyi başaramamıştır. Londra’da bazı kahvehanelerde entelektüel tartışmalar,i edebiyat okumaları yapılırdı. Küçük bir ücret verir girerdiniz. “Kuruşluk Üniversite” diye de adlandırılmıştır bu tür kahvehaneler. 16. yüzyılın ünlü Fransız yazarı Antoine François Prévost, Londra kahvehanelerinde “hükümete karşı tüm bildirileri okuma şansı bulunan yegane yerler” olarak tanımlıyor.

Şu kıraathane tanımına uygun olan mekanlar bizden çok İrlanda’da vardı aslında bir zamanlar. 18. yüzyılda Dublin’deki kahvanelkerde didden “kıraat” yapılırdı. Buralar “ilk okuma merkezleri” olarak değerlendirilirdi. Öyle ki burada bulunan kitaplara abone de olabiliyordu dileyen.

Tontine Cafe
ABD’de, New York’ta 1793’de kurulmuş bir Tontine Cafe vardı. Fransız Devrimi’nin etkisi nedeniyle çok tartışmalar olurdu burada. Bir gün Fransız devrimciler kahvehanenin çatısına Fransız Özgürlük Bayrağı astılar. Dönemin medyasında çok yer almış bir eylemdi bu. Büyük destek gördüğü için bayrak orada uzun süre asılı kaldı.

Cambridge bir kafe
Cambridge’de eğer yolunuz düşerse mutlaka görmeniz gereken bir mekandan da söz etmem gerek. Cambridge, Londra’ya bir saatten daha az bir mesafede. Bu güzel üniversite kentinin yakınlarındaki Grantchester kasabasının hemen yanı başındaki The Orchard kafe, dünya edebiyatının belki de en ünlü mekanı sayılmalı. Burası ününü, vaktinin çoğunu burada geçiren ünlü İngiliz şairi Rupert Brooke’a borçlu. Çok başarılı bir şairdi Brooke. “The Soldier” adlı şiirinin ilk kıtasında geçen “If I should die, think only this of me: / That there’s some corner of a foreign field / That is forever England” dizeleri yazıldığı günden beri ezbere bilinir neredeyse herkesçe. Brooke’un Yahudi düşmanlığı gibi büyük bir suçu vardı, maalesef. Birinci Dünya Savaşı’nda Türklere karşı savaşmak için gittiği Çanakkale’ye ulaşamadan, gemide sıtmadan öldüğünde 27 yaşındaydı. Çok genç bir ölüm. Bütün dünyayı İngiltere’den ibaret sanıyordu belki de, başka ülkeleri gezmiş olmasına rağmen. Birinci Dünya Savaşı’na tanık olmuş sayılmaz tam anlamıyla. Yaşasaydı, İkinci Dünya Savaşı’nı da görmüş olsaydı, bu duygulu şairin başta Yahudi düşmanlığı olmak üzere birçok olumsuz düşüncesi değişirdi gibi geliyor bana. İşte Brooke da dahil olmak üzere dönemin tüm İngiliz entelektüelleri bu kahvede zaman geçirirlerdi.

Bizde kahvehaneler
Peçevi’ye göre bizde ilk kahvehaneler 1555 yılında açılmıştır. Biri Halep’ten biri Şam’dan gelmiş iki kişi Tahtakale’de dükkan açıp kahve satmaya başlamışlar. Her mesleğin olduğu gibi kahve esnafının da bir piri olduğunu söyler Evliya Çelebi. Şeys-h Şazeli’dir bu pir. Mezarı Yemen’dedir. İstanbul’da kahvehanelerin sayısı artınca molla takımı rahatsız oldu haliyle. AKP Genelbaşkanı’nın herkesin kafasını gömüp kitap okuduğunu sandığı bu yerler aslında padişah eleştirilerinin, vezirlere kızgınlıkların dile getirildiği yerlerdi. Molla takımı “halk kahveye gitmekten mescide gelmez oldu” diye şikayetler yağdırır yetkililere. Dönemin şeyhülislamlarından Ebussut Efendi, kahve içmenin yasak olduğuna ilişkin fetva bile çıkarır ama neyse ki padişah onaylamaz fetvayı. Birinci Ahmet döneminde çok sayıda kahve kapatılmıştır ama fenalık fesatlık yuvası oldukları gerekçesiyle.

Yani AKP Genel Başkanı Cumhurbaşkanı’nın “millet kıraathanesi” fikri benim açımdan pek bir güzel. Bir an evvel açmasında yarar var.

MUSTAFA K. ERDEMOL  / BİRGÜN

İki zirve: Charlevoix ile Qingdao - Ceyda Karan

Geçen haftaya damgasını vuran iki zirve, sarsılan küresel düzende  ‘kimin eli kemin cebinde’ manzarayı yansıttı.

 

Batı müesses nizamının zenginlerini buluşturan G7’nin Kanada’nın Quebec eyaletindeki Charlevoix kentindeki zirvesi. Ve Avrasya hattı için zemin olmaya soyunmuş Şanghay İşbirliği Örgütü’nün (ŞİÖ) Çin’in doğusunda Konfiçyüs’ün memleketi Shandong bölgesinin Qingdao kentindeki zirvesi.

 

‘Umursamaz yaramaz çocuğa fırça çekmek’

ABD, Britanya, Fransa, Almanya, İtalya, Kanada ve Japonya’dan oluşan G7’deki hali en iyi, Almanya lideri  Merkel  ’in arkasına Avrupa kanadını alıp iki elini masaya koymuş, karşısında ise kollarını kavuşturmuş oturan ABD lideri  Trump  ’ın bulunduğu fotoğraf anlattı. Herkes meşrebince  ‘anladı’.  Kimisi  “Merkel fırça çekti”  dedi, kimi  “Trump umursamaz yaramaz çocuk...” Tamamlayıcısı Trump’ın Kanada lideri  Trudeau  ile Fransa lideri  Macron  ile atışmaları oldu.

 

‘G7’ye Rusya yemi’

Trump açıkça  “küresel nizamı yakar geçerim”  resti çekti. Müttefiklerine  “Biz üretemiyoruz, siz bizimle ticaretten haksız kazanç sağlıyorsunuz, güvenliğinizi biz ödüyoruz”  diyerek NATO sopası salladı. Döndü, 2014 Ukrayna komplosunu ustalıkla selefi Obama  ’nın üzerine yıkıp, Avrupa ile birlikte G7’den atıp yaptırım uyguladıkları Rusya’nın  ‘geri alınması’  yemini attı. “Dünyada barış peşindeyiz. Oyunlar oynamak değil. Rusya’yı G8’de görmeyi tercih ederim” sözleri eşliğinde ortak bildiriye imza atmayıp Kuzey Kore lideriyle tarihi zirveyi yapacağı Singapur’a çekti gitti.

 

‘İşin özü ticaret savaşları’

Herkese  “G7 asla aynı olmayacak”  dedirten manzaranın arkasında Trump’ın çelik ve alüminyum ürünlerine gümrük duvarı çekerek düğmesine bastığı, geçen hafta komşu Kanada’nın süt ve süt ürünlerine sübvansiyonu üzerinden vardırdığı  ‘ticaret savaşları’  var. DTÖ ikazları eşliğinde misillemeler devrede.

 

Trump, zirvede müttefiklerine mütekabiliyet esasına dayalı, gümrüksüz, duvarsız, sübvansiyonsuz ticarete onay vermezlerse bu savaşın sonu olmayacağını açıkça iletti. Hedefi, Amerika’yı yüksek ücretler ödeyebilecek üreten bir ekonomiye dönüştürmek. Başarısız olunca suçu başkalarına atacağı aşikâr.

 

‘Kızım sana söylüyorum, gelinim sen anla’

Avrupa, başta küreselleşmenin Çin’den sonra en çok kaymağını yiyen Almanya bu  ‘yemi yemek istemiyor’.  Ama sıkıntı derin. ABD’nin koyduğu vergiler salt Çin’i değil Alman çelik endüstrisini de vuracak. Savaşın sonucu işsizliğin artması, gelirin azalması, refahın düşmesi olacak.

Velhasıl G7’den bir şey çıkmadı. Ortak bildiride  “herkesi kapsayan büyümeye yatırım yapmak, iklim, çevre”  atıfları yer aldı. Rusya’ya yaptırımların kaldırılması Minsk anlaşmalarına bağlandı, Suriye’ye desteğin cezalandırılacağı vurgulandı. Minsk’i uygulamayanın AB destekli Kiev’deki neofaşist soslu kaolisyon olduğunu hepsi biliyor. Suriye’de Rusya’nın ortağı ABD değilken  “kızım sana söylüyorum, gelinim sen anl  a” hikâyesi.

 

Sözün özü Merkel’in yapabildiği ticaret anlaşmazlığı için  “ortak değerlendirme mekanizması” önererek ortak yol arayışı oldu.

 

‘Moskova top çevirmeceye alışkın’

Moskova son dönemde üzerinden top çevrilmesine alışkın. Rusya lideri Putin, zirve öncesi Avrupalılara  “Ben sizi ABD konusunda uyarmıştım”  demişken, G7’ye dönüş için  “Biz başka platformlarla ilgileniyoruz”  lafını boşuna yapıştırmadı. ‘Ekonomik boyunun’  hesabını doğru yaptığından Rusya, ABD itirazlarına karşın Almanya ile Kuzey Akım-2’yi sürdürüp, Moskova’ya yaptırımlardan zarar etmekten şikâyetçi İtalya, Avusturya ve Fransa üzerinden ‘devam edecek’.  Suriye’de atacak geri adımı da yok. Zaten hangi oyun oynanırsa oynansın kapısında NATO sopası sallanıyor, 11-12 Temmuz’da Brüksel’de ‘çevreleme planları’  ele alınacak. Sonbaharda NATO’nun 100 bin askerlik Anakonda tatbikatı var.

 

G7’ye tezat ŞİÖ görünümü

G7 kapışmaya karşılık, ŞİÖ ilk kez yeni tam üyeler Hindistan ve Pakistan’ın katılımıyla toplandı ve  “barışçı, çok kutuplu dünya için küresel entegrasyon”  mesajıyla tezat görünüm sergiledi. Ama ŞİÖ G7’nin muadili olmadığı gibi görüntü muğlak.

 

Öncesinde Putin, Pekin’de Çin lideri  Şi Jinping  tarafından el üstünde ağırlandı, ironik ama kendisine  “Çin’in sosyalist modernleşmesine katkıları onurlandıran”  dostluk nişanı sunuldu. İki lider ilk kez bu denli yoğun  ‘stratejik ortaklık’  vurgusu yaptı. Nükleer teknolojiden, derin deniz limanları ve Kutuplar’daki LNG yatırımına uzanan anlaşmalar söz konusu.

 

‘Yetişkinliğe geçemeyen ergen misali’

Zirvede de  “ilişkilerden eşit ve ortak fayda sağlamak”  vurgusu yapıldı. Siyasi cephede ABD’nin çöpe attığı İran’ın nükleer anlaşmasına sahip çıkmak;  ‘düşman kardeşler’  Hindistan ve Pakistan’ı barışçı bir platformda yakınlaştırmak ile Afganistan için temas grubuna uzanan girişimler dikkat çekiciydi.

Fakat kurulalı 20 seneyi aşmış ŞİÖ, daha ziyade  ‘güvenlik mimarisine’  odaklı haliyle pek çok Asya uzmanının ifadesiyle ‘yetişkinliğe geçemeyen ergen’  misali. Bunun bir sebebi Avrasya hattında Çin’in daha Asya-Pasifik odaklı ve Kuşak ve Yol Girişimi (KYG) ile ekonomi ayağından çekmesi, Rusya’nın Avrasya Ekonomik Birliği (AEB) ve güvenlik... Çin ile Rusya kendilerine karşı ekonomik savaşa eşlik eden Amerikan askeri çevrelemesi altındayken ortak güvenlik iklimi tesisi çabalarını ekonomik cepheye yeterince yansıtabilmiş değil. Tabii ki Avrasya hattında çıkarları farklılaşan çok fazla oyuncu var. ABD’nin çok yakın duran Hindistan ile Pakistan gibi. Şimdi ŞİÖ üyelikleri neleri değiştirecek göreceğiz.

 

‘Kuyruğunu yiyen yılan misali’

G7 resmi gelişmiş kapitalist ekonomileri, derinleşen borç krizi, arz fazlası, istihdam sorunları eşliğinde vuran ve sürdürülebilir görünmeyen küreselleşmenin krizini yansıtıyor. Kuyruğunu yiyen yılan misali. Avrasya’ya bakıp  ‘Doğu’nun yükselişi’ diyebilmekse henüz pek mümkün değil.

Ceyda Karan / CUMHURİYET

Az kaldı - ÖZGÜR MUMCU

Muharrem İnce’nin Diyarbakır mitingi, beklendiğinden fazla yankı uyandırdı. CHP’nin bölgede asla varlık gösteremeyeceğini iddia eden şehir efsanesini yıktı. Seçimin ikinci tura kalması halinde Kürt seçmenin büyük oranda İnce’ye oy verme ihtimalinin yüksek olduğu kanısını pekiştirdi. Bunun yanı sıra, “Kürtlerin onore edileceği, Türklerin kaygılarının giderileceği”, “farklı görüşlerden Kürtlerin uzlaştığı konulara, kendisinin de katılacağı” sözleri henüz içi doldurulmasa da iktidarın beceriksiz açılımından daha kuvvetli bir çözüm umudunu da doğurdu. 

Millet İttifakı; sosyal demokratlar, merkez sağ, ülkücüler, muhafazakârlardan oluşan çok geniş bir siyasi uzlaşma. Siyasi yelpazede kapsadığı alana bakılınca ülkenin genelini şimdiden çatırdamaya başlayan Cumhur İttifakı’ndan daha geniş kucaklıyor. 


Seçimin ikinci tura kalması durumunda bu geniş uzlaşmaya HDP seçmeni ve Saadet Partisi’ne yöneldiği gözlemlenen muhafazakâr Kürt seçmeni de dahil olabilir. 


Kurumları yıpranmış, hukuk devleti niteliğini yitirmiş bir ülkenin tekrar ayağa kaldırılması için böylesine geniş bir ittifak önemli bir şans. Hukuk devletinin ve demokrasinin yeniden kurulması amacıyla asgari müşterekleri belirleyip ülkenin yönünü bir krizden yeni bir toplumsal sözleşmeye çevirme imkânı var. 


Baskıcı rejimlerden demokrasiye geçiş örnekleri incelendiğinde, özellikle Güney Amerika’da asla yan yana gelmez denen siyasi partilerin tek adam ya da tek parti rejimlerine karşı birlikte hareket ettiği görülmekte. Bizde de son referandum zamanı çokça verilen Şili’nin meşhur “hayır” oyu, işte böyle geniş bir uzlaşmanın eseri. Sadece o da değil. İktidar değişikliğiyle beraber ülkede demokrasinin yeniden yerleşmesi de bu uzlaşmaya dayanıyor. 


Brezilya’da askeri diktatörlük hükümetinde yer almış önemli bazı sivillerin dahi demokratik muhalefete katıldığı biliniyor. O ülkede demokrasiye geçişte kilit böyle açılmış. 


Seçimin ikinci tura kalması durumunda, bu geniş ittifakın birlikteliğinin altını çizmesi çok önemli. Böylelikle muhalefetin oylarının, ikinci tura kalması en muhtemel aday olan Muharrem İnce’de toplanmasının yolu açılır. 


İkinci turda cumhurbaşkanı yardımcıları ve demokrasiye geçiş için yol haritasının açıklanmasının ne kadar hayati olduğu açık. İktidar ilk turda Meclis çoğunluğunu yitirirse, bugünkü iktidar çevresinden gelebilecek destek konusunun da atlanmaması gerek. 


Devlet imkânları tamamen iktidarın elinde, medyanın neredeyse tamamı güdümlü. Buna rağmen aday Erdoğan ve kurduğu ittifakın her gün somut şekilde güç kaybetmesi 24 Haziran’ın tarihi bir eşik olduğunu gösteriyor. 


Muhalefet yükselişte, iktidar ise erimektedir. Belki bu seçimde, olmazsa yakındaki yerel seçimlerde. En fazla, iktidar ülkeyi yönetemediği için kaçınılmaz olan yeni bir erken seçimde. 


Yeni bir uzlaşma ve demokrasi kültürü kapıyı çalıyor. Türkiye o kapıyı açarsa gerçekten lider ülke sıfatını kazanır ve demokrasinin erozyona uğradığı dünyada yeni bir yıldız gibi parlayarak güçlenir. 

Eninde sonunda da öyle olacak.

Özgür Mumcu / CUMHURİYET

Kürtler ve Türkler ve istekler - MİNE SÖĞÜT

Üç kadının bir koltukta yan yana çekilmiş fotoğrafına uzun uzun bakın.
Onların kim olduklarını ve şu anda bu ülke için neyi temsil ettiklerini tekrar ve tekrar düşünün. 

Barıştan bahsetmenin... Barıştan bahsetmenin aciliyetinin...
Barıştan bahsetmenin aciliyetinin öneminin ne olduğunu düşünün. 
Bir koltukta üç kadın beyazlar ve siyahlar giymişler; objektife gülümsemişler. 
Kürtler ve Türkler arasındaki savaşın uzun süreli olağan gerilimine ve kanlı tarihine kafa tutan bir fotoğrafa girmişler. 
Parlayıp parlayıp sönen bir barış umudunun resmini varlıklarıyla ve duruşlarıyla ve kararlılıklarıyla bir an için olsun yeniden çizmişler. 
Dün olanlardan ve yarın olacaklardan bağımsız bir hikâyenin şimdiki zaman kahramanları...
Ülkenin akil üç kadını, kıyafetleri ve oturuşları ve varlıkları dışında akıllarından geçenlerle ve kalplerinde olup bitenlerle ezeli bir düşmanlığın kan hesabı üzerine kurduğu tahtı bir tekmede devirebilecek güçte bir fotoğraf vermişler. 
Akıllarında kim bilir hangi kaygılar, endişeler yine de soylu bir umutla objektife gülümsemişler. 
O fotoğrafın bir imkânsızı işaret ettiğini düşünen Kürtler ve Türkler mutlaka vardır. 
Devlete ya da CHP’ye güvenmeyenler... 
Kürtlerin ve HDP’nin barış isteğinde samimi olabileceğine hiç olasılık vermeyenler... 
Meseleyi gerçekten bir ırk çatışması olarak belleyenler... 
Kürtlere sırtını dönmeyen Türkler ve Türklere sırtını dönmeyen Kürtler... 
Bir kan davasının lezzetiyle beyni ve kalbi nicedir zehirlenenler... 
O zehrin tadını anne sütü gibi sevenler... 
Sonsuz bir savaşın hararetinden beslenenler... 
Ve nihayetinde savaşı kendilerinin kazanacağını iddia ederek askere ve dağa ve askere ve dağa ve askere ve dağa çocukların sırtlarını sıvazlayarak gönderenler... 
O fotoğrafa baktıklarında ne düşünürlerse düşünsünler; 
Siz başka bir şey düşünün. 
Haziran seçimleri öncesinde de Kürt meselesi sanki bir mesele olmaktan nasıl da çıkıyor gibiydi, onu düşünün. 
O zamanlar meseleyi çözmekte olduğunu iddia eden iktidarın siyasi dili ve tavrı nasıl da uzlaştırıcı ve gelecek vaat ediciydi, onu düşünün. 
Kürtlerle Türkler nasıl da tarihi bir başarıya imza atmış gibi, gerçekten barışmış gibiydiler, onu düşünün. 
Sahnelere nasıl çıkıldığını, nasıl el ele tutuşulduğunu, nasıl iki dilde barış şarkıları haykırıldığını düşünün. 
Kürt hareketini temsil edecek partinin, her kesimden insanın gönlünü fethedebilen bir liderle nasıl da parladığını düşünün. 
En radikal ulusalcıların bile Kürt meselesine bambaşka bir açıdan bakmaya hemen nasıl ikna olduklarını düşünün. 
Ülkede nasıl güçlü bir barış rüzgârı estiğini düşünün. 
Ve o rüzgârın nasıl olup da bir anda tersine döndüğünü düşünün. 
Sanki o dil hiç kurulmamış gibi, silahlar bırakılmamış, adalet sağlanacak diye gözler parlamamış gibi, birlikte huzur içinde yaşamak bir yalanmış gibi, savaş kadermiş gibi, her şey bir kâbusmuş gibi... 
Tüm umutların nasıl tepetaklak olduğunu düşünün. 
Bu tepetaklak oluşun suçunu Kürtlerde bulanlarla Türklerde bulanların yeni savaşları ateşleyen kinini ve nefretini ve kinini ve nefretini ve kinini ve nefretini düşünün. 
Sonra o fotoğrafa tekrar bakın. 
Üç kadın. 
Bunca olumsuz tecrübeye ve çıkmaza girmiş hikâyeye rağmen o koltukta yine, hâlâ, ille nasıl da yan yanalar ve hangi dile, hangi tehdide, hangi tehlikelere kafa tutmaktalar? 
O üç kadın... 
Üçü de beyaz ve siyah ve beyaz ve siyah ve beyaz ve siyah kıyafetlerin içinde o gülen yüzleriyle, hem bize hem de kendilerine inatla ne anlatmaktalar?

***

Barışın da savaşın da şartları aynıdır. 
İstersiniz olur ve istemezsiniz olmaz. 
Başınıza ne gelirse gelsin, siz ne isterseniz o olur. 
O yüzden isteklerin gücünden ve inadından hem korkun; hâlâ korkun. 
Hem de isteklerinizin ve inadınızın gücüne inanın; hep inanın.

Mine Söğüt / CUMHURİYET

Menbiç neden Almanya'da... - AHMET TAKAN

Her şey çaktırmadan çok hızlı gelişiyor... Aynı, 24 Haziran baskın seçim kararı alındığı gibi!..
"Menbiç mutabakatı"nı gündemden düşürecek, gölgeleyen "Kandil operasyonu" ile meşgulüz. İktidar sözcülerinin konuştuklarına bakılırsa, "Kandil operasyonu" aylar önce başladı. Ha, bir de seçim için kullanılmıyormuş!.. O zaman, neden seçim meydanlarında günlük tüketim propagandası oldu?..

10 yıldır Kandil'e sürekli yaptığımız hava harekatları sanki yeni başlamış, sanki dün başlamış gibi neden servis ediliyor?.. Kafamızdaki bir sürü soru işareti ile birlikte, "Kandil operasyonu, Fırat'ın doğusu ve Menbiç'te PKK/PYD/YPG yapılanmasını kabul anlamına gelecek bozgunu gündemden düşürmek için eş zamanlı olarak gündeme mi getirildi" diye şüpheye düşsek.. Haksız mı sayılırız?.. Daha sorulacak pek çok soruyu da yazının sonuna bırakalım...

Şeytan ayrıntılarda gizlidir!..
ABD Savunma Bakanı Mattis, Menbiç yol haritasıyla ilgili olarak Türk ve Amerikan askeri heyetlerinin Almanya'da (Stuttgart) bu hafta içinde görüşeceğini açıkladı. "Nereden çıktı bu Almanya" der misiniz?.. Stuttgart'ta ABD Avrupa Komutanlığı var. Dünya coğrafyasını muharip askeri komutanlıklara ayırmış olan ABD'nin Avrupa Komutanlığı'nın (USEUCOM) sorumluluk alanı Avrupa ülkeleri. Türkiye de buna dahil. İsrail de... Fakat, Suriye, Irak gibi bize tehditlerin oluştuğu bölgeler ABD Merkez Kuvvetleri Komutanlığı (CENTCOM) sorumluluk alanında. Yani Menbiç konusu da CENTCOM sorumluluk alanında. 2007'de ABD ile başlatılan PKK'ya karşı istihbarat paylaşımında TSK'nın muhatabı ABD Merkez Kuvvetler Komutanlığı ve Irak'taki Amerikan gücünün komutanları olmuştu. Hal böyleyken ABD'nin Menbiç görüşmelerini ABD Avrupa Komutanlığına havale etmesi neyin nesi?...

Stratejist Cahit Armağan Dilek'e sordum, "ipe un sermek" dedi. Dilek, ABD tezgahına şöyle açıklık getirdi;
"Muhtemelen CENTCOM'dan da Amerikalı temsilci gelecektir ama toplantının yürütülmesi sorumluluğu Avrupa Komutanlığında olacaktır. Türkiye'nin taleplerini not alıp CENTCOM'a aktaracaklardır. Bu arada ABD Avrupa Komutanlığı kendi sorumluluk alanındaki bazı konuları (Doğu Akdeniz, Kıbrıs, Yunanistan vs.) Suriye konusuyla ilişkilendirerek gündeme getirmeleri hiç de sürpriz olmayacaktır. İncirlik konusu, Türk-Rus ilişkilerine yönelik bazı talepler de görüşmelerin odağını dağıtmak maksadıyla gündeme getirilecektir. Bu da görüşmelerin sulandırılması anlamına gelecektir, kararlar bir sonraki toplantılara ötelenecektir. Nitekim Almanya toplantısıyla ilgili haberde, iki ülke dışişleri bakanlarının geçen hafta Menbiç'te iş birliği yapma konusunu görüştüğünü hatırlatan Mattis, 'ön cephede bu iş birliğine hazırız. Bu da birbirimizin nerede olduğunu bilmekle başlıyor' diyor. Yani, 'Almanya'da taraflar pozisyonunu açıklayacak, ona göre sonraki süreçte görüşmeler devam edecek' diyor. Bitmeyen toplantılar, ziyaretler, görüşmeler..."

                                                                           ***

Cahit Armağan Dilek, "Menbiç yol haritası" ile ilgili de çok önemli bir hatırlatma yapıyor;
"4 Haziran'daki Çavuşoğlu-Pompeo görüşmesinden sonra Amerikalı iki Dışişleri yetkilisinin Menbiç yol haritasına ilişkin açıklamaları vardı, ki bu açıklamalar Çavuşoğlu'nun açıklamalarını yalanlar içeriktedir. Türk medyasında gündeme gelmeyen bu açıklamalarda Menbiç yol haritası müzakereye açık, her iki tarafın tam mutabakatını gerektirecek, koşullara bağlı 'Geniş Siyasi Çerçeve' olarak tanımlanıyor. Yani, ABD 'tamam' demeden bir sonraki safhaya geçmek mümkün değil. Örneğin, Menbiç'ten ayrılacak YPG'lilerin Kandil/PKK ile bağlantısı olduğuna ABD tarafı da onay verirse süreç ilerleyecek ya da Menbiç'ten gönderilen YPG'li teröristlerin yerine Menbiç askeri veya sivil konseyine girecek kişiye de ABD tarafı onay verirse süreç işleyecek.

Diğer bir konu da Menbiç'te ortak devriye. Amerikalı iki Dışişleri yetkilisinin açıklamalarında buna yönelik bir ifade yok, belki Menbiç ile Fırat Kalkanı bölgesinde her iki tarafın kendi sahasında devriyesi olabileceği ima ediliyor. Nitekim Mattis'in Almanya'da yapılacak görüşmelere ilişkin açıklamasında öncelikli olarak sınırın iki tarafında devriyelere başlanacağını bildiriyor, 'sonra belki ortak devriye olabilir' diyor. Yani Çavuşoğlu'nun mutlaka olacak dedikleri şeyler Amerikalılar için belki, şartlar uygun olur da, ABD onay verirse gerçekleşecek... Menbiç yol haritasıyla ilgili konuşan Amerikalı Dışişleri yetkilileri bu yol haritasının Fırat'ın doğusuyla ilgili olmadığını da belirtiyorlar.

Aslında ABD Dışişleri yetkililerinin açıklamalarına bakılırsa şu anda Menbiç'te her şey yolunda, istikrarlı ve güvenli. Ve bunun bozulmasını istemiyorlar. Dolayısıyla Kandil/PKK bağlantısı nedeniyle ayrılması söz konusu olacak az sayıdaki YPG'li haricinde mevcut askeri ve sivil konsey yönetimlerini değiştirmeyeceğiz diyorlar. Bunun yol haritasının önemli bir unsuru olduğunu da ifade ediyorlar. Bu kapsamda Menbiç'te ortak devriyenin de söz konusu olmayacağını belirtiyorlar.

ABD Dışişleri İnternet Sitesinde yer alan bu açıklamalarda Dışişleri yetkililerinin adının verilmemesi, YETKİLİ BİR ve YETKİLİ İKİ diye numaralandırılması da ilginç değil mi? Sanki ABD tarafı Menbiç yol haritasını sahiplenmek istemiyor ve Türk tarafının açıklamalarını da teyit etmeyen bu açıklamaları yapan kişilerin adını açıklamayarak Türkiye'nin kişisel muhatap alıp suçlamasından kaçınmak istiyor."

İdlip'ten gelecek büyük bir göç dalgası ile tehdit edildiğimiz şu günlerde, Rusya'nın İran ile ittifakının bozulduğuna dair sinyaller geliyor!.. Menbiç'in altından neler tezgahlanıyor?.. ABD, Barzani, Bağdat yönetimi "Kandil operasyonu"na neden ses çıkartmıyor?.. ABD, İran'ı istikrarsızlaştırmak için PKK/PJAK'ı kullanır mı?.. "Bayrağı diktik" seçim yatırımı ve algı operasyonu ile Kandil eteklerine yerleştirilecek TSK, İran'a karşı ileri karakol olarak kullanılır mı?..


Ahmet Takan / YENİÇAĞ

Terbiyesiz de Niro! - ORHAN GÖKDEMİR

Ülkemizdeki en yaygın kahvehane muhabbetinin işlenmemiş cevheridir bor. Esası şudur: Borumuz vardır ama işleyememekteyizdir. İşleyebilsek malı götüreceğizdir. Neticede bordur bu, boru değildir!

Şunca yıldır gazeteciyim, borumuzu neden işleyemediğimizi öğrenebilmiş değilim yalnız. Elimizi tutan bir lobi var, artık ben de inanıyorum. Yoksulsak eğer, eziliyorsak, üzüm gibi sıkılıyorsak bor lobisi yüzünden!

Reis en uyanığımız olup büyük resimden gözünü ayırmadığından, bor lobisinin bu melun oyununu bozmak üzere her seçimden önce petrol arama talimatı veriyor. Onu da seçimden bir gün önce buluyoruz bulmasına ama seçim geçip gidince petrol lobisi çıkarmamıza engel oluyor. Borumuz da petrolümüz de toprak altında öyle kurbanlık koyun gibi boynu bükük bekliyor haliyle.

Dedim ya bor bu, milli cevherimiz, gören şutu çekiyor. Muharrem İnce de Kütahya'da girdi topa, "Siz bor madeninin üzerinde yaşıyorsunuz. Biz madenleri ne yazık ki işlemeden satıyoruz. Bu da ucuza gidiyor. Madenlerimizi mamul madde olarak satmamız lazım. Yani bordan füze yakıtı yapmamız lazım. Bordan ısıya dayanıklı cam yapmamız lazım. Bor olarak satarsan ucuza satarsın ama füze yakıtı olarak satarsan, ısıya dayanıklı cam olarak satarsan pahalıya satarsın" dedi. İnce’yi dinleyen Kütahyalılar, üzerinde yaşadıkları borun sıcaklığını bir kez daha hissedip rahatladı. “Orda bir bor var aşağılarda, kazmasak da, çıkarmasak da o bor bizim borumuzdur” dediler, içlerinden.

İnce'nin bu açıklamalarına borun anlamını en iyi bilmesi gereken Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak yanıt verdi. Şöyle dedi; "Geçen gün gördük, ana muhalefetin adayı diyor ki 'biz bordan cam üreteceğiz'. Yahu günaydın. Borcamı üretip, evlerde kullanalı 10 yıllar oldu, biz çoktan ürettik çoktan…" Haklı âdem. Üretmek ne kelime, kek yapımına bile geçtiler. Seçimden sonra açılacak kıraathanelerde “Borcam”da kek pişirilip seçmene bedava dağıtılacak.

Anlamayacak ne var? Borcam bordan, küllük külden, taht tahtadan… Bakanlar da olup bitenlere mel mel bakanlar arasından seçilmiyor mu ülkemizde?

                                                                   ***

AKP Cumhurbaşkanının, “Ders kitabı bulamazdık, teksir kâğıtlarıyla okuduk” dedi,  reisini bu sözlerini havuz sakinlerinden Güneş gazetesi, “Ders kitabı bulamazdık, tekstil kâğıtlarıyla okuduk” diye aktardı.

Teksir kâğıdı oluyor da tekstil kâğıdı niye olmasın? Hatta Ziya Paşa Terkîb-i Bend’inde şöyle der: Nush ile uslanmayanı etmeli teksir; tekstil ile uslanmayanın hakkı kuşe kâğıttır! Güneş gazetesi bu, ha tekstil, ha teksir. Ne fark eder, sonuçta kendisi de bir kâğıt değil mi?

                                                                   ***

Hepsi cahil değil bunların, okumuşları da var.  Misal, İbn Haldun Üniversitesi Mütevelli Heyeti Başkanı Prof. Dr. İrfan Gündüz, derin bilgi birikimiyle cumhurbaşkanı adaylarını eleştirdi geçen gün. "Nasıl böyle boş boğaz adamların bizi yönetme kavgasında olduğunu görürüz" dedi önce. Sonra, lafın büyük reise de dokunacağını fark etti dehşetle. Düzeltti; "Tabi bunu hepsi için söylemiyorum, Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan canımız ciğerimiz, her yönüyle mükemmel" dedi.

Şaşırmayın. Danıştay Üyesi Aysel Demirel, tivit hesabından, CHP'nin cumhurbaşkanı adayı Muharrem İnce'yi hedef alan bir paylaşımda bulundu. Demirel "Muharrem İnce zihniyetindekilerin yaşattıklarını unutmadık, unutmayacağız" dedi. Kendisi unutmuştu ama izleyicileri onun hala Danıştay üyesi olduğunu hatırlıyordu. Baktı olmayacak, söz konusu tiviti sildi. Yazan kadı, kime şikâyet edeceksin? 

E bu kadar okumuş, yetişmiş, kendini aşmış eleman olunca reise de taze bir güven geldi göklerden tabii. Kocaeli'nde konuşurken bıraktı frenleri, "Uzaya nasıl ulaşırız bunun çalışmalarını yapıyoruz" dedi. Zaten bor deyince “Borcam” anlayan damat Berat Albayrak önceden vermişti müjdeyi. "Cumhurbaşkanımız Ay'a kadar 4 şeritli yol yapacağım dese, Vallahi inanırız diyen partililer” vardı.

Vallahi bu birikim karşısında uzay yolu arayacak ne var? Geç Osmangazi Köprüsü’nü, dön sağa, uzay karşında! Biraz pahalı ama olacak o kadar!

                                                                  ***

“Her AKP’liye bir kıraathane, üzerine de üzümlü kek” tartışması bunların üzerine geldi, tek talihsizliği bu. Millet taktı keke tabii. İcraatın kıraat kısmı uçtu gitti. 

Hain bunlar tabii, zamanında ezanı da Türkçe okutmamışlar mıydı?

Özeleştiri yapayım; Bizde hiç cehalet yok mu? Var. Mesela pirinçle altını ayıramıyoruz. Reis koştu yetişti imdada. “Bizim altın klozetle ne işimiz var? Bunlar sarı pirinçle altını karıştırıyor. Bunlarda cehalet diz boyu. Bu altın değil mesela pirinç, ama onlar bunu anlamaz. Niye? Cehalet…” dedi. Vallahi haklı. Biz bildiğin plastik klozet üzerinde yapıyoruz hacetimizi!

Sonra koştu, İstanbul Valiliği‘nin düzenlediği iftar programında konuştu. "Biz bir numarayız. Amerika gerimizde, İngiltere falan çok daha gerimizde" dedi. Dinleyenler şevkle alkışladı. Bilal koştu; “Ülkemizin öyle bir lideri var ki Amerika'sı, Avrupa'sını dinlemiyor” diye onayladı. Diyen kim? Bilal… Ülkemizin dahi çocuğu.

                                                                  ***

Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Ahmet Eşref Fakıbaba, market zincirlerinde yarım kiloluk kıymanın 14,5, kuşbaşının ise 15,5 liraya satışının yapıldığını müjdeledi. "Emin olun pırıl pırıl etler. Gerçekten biz bunu 15 binin üzerinde noktada satışa sunmuşuz. Amaç hiçbir zaman esnaf ile rekabet etmek değil, dar gelirli vatandaşlarımıza şu aziz günde yardım etmek" dedi. O sırada Fakıbaba’nın dağıtım yapmadığı hain marketlerde etin kilosu 70 Türk Lirasıydı. Kimse “baba nerede bu market” diye sormaya cesaret edemedi. Malum, arkadaşın tepme, itme, tokatlama huyu var.

Çok açık değil mi? Marketlerin bu ihanetinin nedeni de boru çıkarmamamız. Çıkarsak boru, işlesek, al sana zamlanmayan et!

                                                                   ***

Kimseye tek laf etmeden, dokundurmadan, üzmeden buraya kadar getirdim yazıyı, fark etmişsinizdir. Sonrası biraz karışık yalnız.

Oyuncu Robert de Niro, canlı yayımlanan 72. Tony Ödülleri töreninde sahneye çıktı, ABD Başkanı Donald Trump'a ağız dolusu küfretti. "Tek bir şey söyleyeceğim. Artık 'Kahrolsun Trump değil, Trump'ı S…." dedi.

Vallahi ahmaklıktan, cehaletten boğuluyor olsak bile biz terbiyeliyiz. İçimizden geçse de bozmayız ağızımızı, söylemeyiz öyle ayıp şeyler. Daha terbiyeli söyleriz meramımızı. “Boş verin diktatörü, muktediri, yancısını, yolcusunu. Oylar bağımsız adaylara kardeşim” deriz! 

Hayır, biz terbiyeliyiz. Terbiyesiz olan de Niro!

Orhan Gökdemir / SOL