OLAYLAR:
- 1757 - Osmanlı Padişahı III. Mustafa'nın tahta çıkışı.
- 1873 - Teodor Kasap tarafından çıkarılan mizah gazetesi Hayal yayınlanmaya başlandı.
- 1895- İstanbul’da ilk Ermeni eylemi gerçekleşti.
- 1905 - Aspirin ilk kez satışa sunuldu.
- 1918 - Çekoslovakya'da Cumhuriyet ilan edildi.
- 1918 - I. Dünya Savaşı'ndan yenik çıkan Osmanlı İmparatorluğu ile galip devletler arasında Mondros Mütarekesi imzalandı.
- 1919 - Sedat Simavi tarafından çıkarılan siyasi mizah dergisi Diken yayınlanmaya başladı.
- 1920 - Kars'ın kurtuluşu: Doğu Cephesi Komutanı Kâzım Karabekir Paşa komutasındaki Ordu büyük bir zafere imza attı.
- 1920 - Avustralya Komünist Partisi Sidney'de kuruldu.
- 1922- Benito Mussolini İtalya’nın başbakanı oldu. İtalya Kralı Mussolini’yi Roma’ya çağırarak yeni hükümeti kurma görevini verdi; Faşist Parti’nin mecliste sadece 36 Milletvekili bulunuyordu. Meclis’te milliyetçi, liberal, katolik partilerin Milletvekilleri, sol-sosyalist 106 Milletvekilinin ret oyuna karşı 306 Milletvekili ile Mussolini hükümetine onay verdi. 15 bakanlıktan 4’ünü alan Faşist Parti’nin lideri Mussolini KHK’lar çıkararak sermayeden ve toprak ağalarından alınan vergileri iptal etti. Mussolini, topraksız köylülerin ve işçilerin işgalindeki toprakları ve fabrikaları sahiplerine geri verdi, 8 saatlik iş gününü iptal etti.
- 1923- Mustafa Kemal tarafından Başbakanlığa atanan İsmet İnönü kabinesi Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde güvenoyu aldı. İsmet İnönü Cumhuriyet’in ilk Başbakanı Oldu.
- 1927- Fransa ile Yugoslavya, ‘Küçük Antant’ı (Çekoslavakya, Romanya, Polonya) desteklemek için antlaşma imzalandı
- 1937 - Yeni Ankara Garı törenle açıldı.
- 1938- Orson Welles’in radyoya uyarladığı Dünyalar Savaşı (H.G. Wells) oyunundaki Marslıların istilasını gerçek sanan Amerikalılar büyük panik yaşadı.
- 1942 - İngiliz ordusu, El Alameyn'de Alman ordusuna karşı saldırıya geçti.
- 1956 - Birleşik Krallık ve Fransa, İsrail ve Mısır'a Süveyş Kanalı'nı 12 saat içinde terk etmelerini bildirdi.
- 1960 - Birleşik Krallık'ta ilk başarılı böbrek nakli Michael Woodruff tarafından gerçekleştirildi.
- 1961 - Sovyetler Birliği, Arktik Okyanusu'nda yer alan Novaya Zemlya takımadasında 58 megaton gücünde bir Hidrojen bombası denemesi yaptı. Bu Dünyada meydana gelmiş insan elinden çıkmış en güçlü patlamaydı. Nikita Kruşçev "Çar Bombası" kod adlı bu denemenin aslında 100 megaton gücünde planlandığını, ancak serpintiden korktukları için gücü kısıtlı tuttuklarını bildirmişti.
- 1961 - Türkiye ve Almanya resmî işçi alım anlaşmasını imzaladılar.
- 1965- Endonezya’da 3 milyon üyeli Komünist Parti’nin 18 Ekim’de feshedilmesinin ardından Başbakan Sukarno diğer partilerin de feshini istedi. Endonezya’da orta rütbeli solcu subaylar 30 Eylül’de G.Kurmay Başkanı ile 5 generali öldürüp “Devrimci Konsey” ilan etmişler, ancak daha sonra darbe girişimi bastırılmıştı. Endonezya’da 30 Eylül’deki “darbe girişimi” gerekçe gösterilerek Komünist Parti üyelerine karşı ülke çapında “sürek avı” başlatmıştı.
- 1965- TİP MYK üyesi Behice Boran:”Ecevit fikir özgürlüğünden, demokrasiden söz ediyor, sonra, ‘ortanın solu sola duvar çekmiştir’ diye demeç veriyor. AP’yi de sağa duvar çekmeye davet ediyor. Bu sola açılmak değildir; solu kapamak, AP’yi de işbirliğine davet etmektir.”
- 1965- Fransa Sosyalist Partisi’nden bir heyet Şam’da Suriye Baas Sosyalist Partisi’yle “ABD’ye karşı blok oluşturmak için” görüştü.
- 1968- Üniversite öğrenci birlikleri, Devrimci Öğrenci Birliği (DÖB) ve TMGT 10 Kasım’da Ankara’da sonlanacak olan “Tam Bağımsız Türkiye İçin Mustafa Kemal Yürüyüşü”nü Samsun’dan başlattı. 14. kilometrede Deniz Gezmiş’in de aralarında olduğu bazı gençler gözaltına alındı.
- 1968- İnşaat Mühendisleri Odası: “İstanbul’un Nazım İmar Planı kesinlik kazanmadan Boğaz Köprüsü ve çevre yolları yapılmamalı.”
- 1970 - Vietnam'da son altı yılın en şiddetli muson yağmurları: 293 kişi öldü, 200 bin kişi evsiz kaldı.
- 1973 - Boğaziçi Köprüsü, Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk tarafından açıldı.
- 1974- Boksör Muhammed Ali yeniden ağır sıklet şampiyonu oldu. “Vietkonglularla neden savaşayım, onlar beni hiç aşağılamadılar ki!” Bu sözler dünya boks tarihinin efsane ismi Muhammed Ali’ye ait. 1970’de temyiz davasını kazanıp tekrar boksa dönen Muhammed Ali, Joe Frazier’in ardından George Foreman’ı da -8.raundda nakavt ile- yendi.
- 1978- Almanya’yı ziyaret eden Alparslan Türkeş Dortmund’da konuştu: ”MHP anarşi çıkarıyor diyenin ağzını yırtarım.”
- 1978- Oktay Arayıcı’nın yazıp Can Gürzap’ın yönettiği “Bir Ölümün Toplumsal Anatomisi” oyunu AKM’de sergileniyor.
- 1980- 1972’den beri CHP Genel Başkanlığı’nı yürüten Bülent Ecevit, genel başkanlıktan istifa etti. Ecevit’in yaptığı yazılı açıklama gazetelerde yayınlan(a)madı; MGK Genel Sekreterliği Ecevit’in istifa açıklamasını “siyasi maksatlı” bularak yayınlanmasını uygun görmedi.
- 1980- Fatsa kırsalında yapılan bir operasyonda yakalanan Devrimci Yol militanı Sadi Ekiz’in (1947- Fatsa), sorgu gerekçesiyle götürüldüğü Çullu tepesinde kaçtığı iddiasıyla kurşuna dizildiği açıklandı.
- 1980 - El Salvador ve Honduras sınır ihtilaflarına son veren bir barış antlaşması imzaladılar. İki ülke 1969'da aralarında yaptıkları bir millî futbol maçından sonra tarihe "Futbol Savaşı" olarak geçen beş günlük bir savaşa tutuşmuşlardı.
- 1983 - Erzurum ve Kars'ta meydana gelen depremde, 1330 kişi öldü, 534 kişi yaralandı.
- 1983 - Arjantin'de yedi yıllık askerî rejim sonrasında ilk demokratik seçimler yapıldı.
- 1984- İstanbul’da işçi çıkarma yasağının kaldırılmasından sonra çeşitli fabrikalarda çalışan 95 işçi işten çıkarıldı.
- 1990- Cumhurbaşkanı Özal Çankaya Köşkü’nden telekonferans sistemiyle katıldığı Fransız Antenne-2 televizyonundaki açıkoturumda: “Laiklik Türkiye’de kök salmıştır. Türkiye’nin aşırı dinci, fundamentalist bir yöne gidebileceği yolundaki kehanetleri son derece yararsız buluyorum.”
- 1990- – Şanlıurfa’da 3 yaşındaki oğlunu keserek öldüren ve cezaevinde 4 gün önce intihara kalkışan İ.H.Altun: ”Her hareketimi tarikatın etkisiyle yapıyorum.”
- 1991- 6 ay ile 4 yıl arasında tutuklu yargılanıp beraat eden 1215 DİSK davası sanığından 35’inin “haksız ve keyfi” tutuklu kaldıkları süreler için devlet aleyhine açtığı tazminat davalarında devlet 90 milyon TL’nın üzerinde maddi ve manevi tazminat ödemeye mahkum edildi.
- 1993- Diyanet İşleri Başkanı Mehmet Nuri Yılmaz: ”Terörün kaynağında mutlaka ateizm, tanrıya inanmamazlık var. Çünkü bir Müslüman kimsenin canına kıyamaz. Ermeniler, beşikteki çocukları bile katletmişlerdir. Yani bu olaylar, Müslüman Kürtlerin yapabileceği bir iş değildir.”
- 1994- Sivas Katliamı davasında ölüm cezası istenen Y.Karataş’ın firarda olduğu 14 ay boyunca Sivas’taki evinde yaşadığı ortaya çıktı
- 1995 - Kanada'nın Québec Eyaletinde özerklik isteyenler, bu konuda yapılan halk oylamasını kıl payıyla kaybettiler (Oy oranı 49.4% 'a 50.6% idi). Kazansalardı Québec'in Kanada'dan bağımsızlığı için görüşmelere başlayacaklardı.
- 1996- Asya Finans Yönetim Kurulu Başkanı İhsan Kalkavan’dan “Fetva Kurulu” açıklaması: ”Gelecek tekliflerin daima Fetva Kurulu’ndan geçmesi gerekiyor. Belirli projeler ve tasarılar hakkında profesör düzeyinde 3 ağabeyimizden İslami kurallara uyulup uyulmadığı konusunda icazet alıyoruz.”
- 1996- CHP İstanbul İl yöneticileri ve Milletvekili Algan Hacaloğlu, 1 yıl 8 aylık hapis cezası Yargıtay’ca 18 Ekim’de onanan Yaşar Kemal’i evinde ziyaret etti. Yaşar Kemal: “Hapse konulsam daha iyiydi. Cezamın 5 yıl ertelenmesi yazı yazmamın önündeki en büyük engeldir.”
- 1998- Özelleştirme Yüksek Kurulu (ÖYK) SEKA İzmit Müessesesi’nin kapatılması kararını iptal etti.
- 1998- Şili eski diktatörü A.Pinochet, temyiz başvurusu sonuçlanıncaya kadar “güvenlik” gerekçesiyle gözetim altında tedavi gördüğü hastaneden kuzey Londra’da özel bir akıl ve ruh hastalıkları kliniğine nakledildi.
- 1998- Türkiye’ye giriş yaptığında gözaltına alınan Yalçın Küçük, kesinleşmiş 2 yıllık hapis cezasını çekmek üzere Edirne Cezaevi’ne gönderildi.
- 1999- Yalova’da depremde hasar gören yaklaşık 8 bin binanın onarım, proje kontrol ve mühendislik, müşavirlik hizmeti için Bayındırlık Bakanlığı’na başvuran 46 müşavirlik bürosundan, sadece MHP’nin eski Belediye Başkan adayının da bulunduğu 4’ünün yeterli görüldüğü öğrenildi.
- 2001- Britanya yurttaşı, Pakistan kökenli yazar Tarık Ali Münih Havaalanı’nda, Karl Marx’ın “İntihar Üzerine” başlıklı kitabını taşıdığı için uçuşu engellenerek bir süre gözaltına alındı.
- 2001 - Michael Jackson, Invincible albümünü piyasaya sürdü.
- 2003- ABD Kongresi, Başkan George W.Bush’un Irak’a 87 milyar dolarlık ek bütçe talebine onay verdi.
- 2004- İçişleri Bakanı A.Aksu Abdullah Çatlı, Oral Çelik,Haluk Kırcı ve Alaattin Çakıcı gibi ülkücülerin MİT tarafından kullanıldığına ilişkin eski MİT’çi Mehmet Eymür’ün iddialarına istinaden CHP Grup Başkanvekili Kemal Anadol’un soru önergesini cevapladı: ”Devlet sırrıdır.”
- 2006- Pakistan ordusu, Afganistan sınırında bir medreseyi Taliban yanlısı militan eğitiliyor gerekçesiyle bombaladı; çoğu çocuk 83 kişi öldü. Birçok kentte halk Pakistan Devlet Başkanı Pervez Müşerref’i protesto etti.
- 2008- Roma’da bütçede devlet okullarına ayrılan payda kesinti yapılıp özel okullara teşvik getirilmesini 1 milyon kişi protesto etti.
- 2011- Van depreminin ardından 14 saat içinde organize olarak çalışmalara başlayan rock müzisyenleri ve organizatörler Maçka Küçükçiftlik Park’ta 12.500 kişiye konser verdi. Van’a yardım için 400 bin TL toplandı.
- 2012- Arap Baharı’yla birlikte ayaklanmaların başladığı ve 1.5 yıldır devam ettiği Bahreyn’de, hükümet, “ifade özgürlüğünün istismar edildiğini” söyleyerek her türlü gösteriye yasak getirdi.
- 2013- Kültür Bakanlığı, Gezi Direnişi’ne destek verdikleri gerekçesiyle 15 özel tiyatroya devlet yardımını kesti.
- 2016- Diyarbakır Büyükşehir Belediye Başkanı Gültan Kışanak ve DBP’li Meclis Üyesi Fırat Anlı tutuklandı.
- 2017- Balıkesir Büyükşehir Belediye Başkanı Ahmet Edip Uğur “Ailenize, evinize kadar ulaşan baskılar, tehdide varan müdahaleler var” diyerek hem AK Parti hem de belediye başkanlığı görevinden istifa etti.
- 2020 - Ege Denizi'nde 6,9 Mw büyüklüğünde deprem meydana geldi.
- 1632 - Christopher Wren (d. 20 Ekim 1632 - ö. 25 Şubat 1723)
- 17. yüzyıl İngilteresi'nde yaşamış tasarımcı, gök bilimci, geometri uzmanı ve çağının en tanınmış mimarlarındandır. 1666 Büyük Londra Yangını'nın ardından ortaya çıkan tahribattan sonra, St Paul Katedrali'nin de aralarında bulunduğu 53 Londra kilisesinin yanı sıra birçok kamu binasını tasarlamıştır. Royal Society adını verdiği eğitim akademisini kurmuş ve 1680-82 yılları arasında da başkanlığını yapmıştır. Isaac Newton ve Blaise Pascal yürütmüş olduğu çalışmaların üzerine yeni yorumlar getirmişlerdir. 2 Eylül 1666 tarihinde başlayan ve 3 gün boyunca kentte hüküm süren Büyük Londra Yangını'ndan sonra, 1668 yılında, kentte başlatılan bayındırlık çalışmaları çerçevesinde yıkılmış St Paul Katedrali'nin onarım görevi diğer 52 mahalle kilisesi ile birlikte Christopher Wren'e verildi. Bir önceki katedralin plan ve çizimlerine göre, eski katedralin üzerine bir yenisini inşa etme önerisi 1669 yılında reddedildi. 1670-1673 arasında tasarladığı Yunan Haçı biçimindeki çizimlerde çok radikal olduğu gerekçesiyle geri çevrildi. Üçüncü ve kabul gören tasarımın yapımına 1675 yılının haziranında başlandı.
- 1741 - Angelika Kauffmann, İsviçreli Neoklasik ressam (ö. 1807)
- 1762 - André Chénier, Fransız yazar (ö. 1794)
- 1839 - Alfred Sisley, Britanyalı ressam (ö. 1899)
- 1861 - Antoine Bourdelle, Fransız heykeltıraş (ö. 1929)
- Theodor Wiegand (d. 30 Ekim 1864, Bendorf - ö. 19 Aralık 1936, Berlin),
- Batı Anadolu'da Priene, Didim, Milet ve Bergama gibi önemli antik kentlerde kazılar yaptı. Priene'de Hans Shrader ile birlikte Zeus Tapınağı’nı ortaya çıkardı. Milet'te 15 yıl sürdürdüğü kazılarda 2. yy'da yapılmış 15.000 kişilik tiyatroyu temizledi, güney agorasını ortaya çıkardı ve agoranın anıtsal kapısını Berlin'e götürülerek Bergama Müzesi'nde yeniden kurdu. Bergama'daki kazılarda Serapis Tapınağı'nı, Asklepieion olarak bilinen sağlık merkezindeki tapınakları ve buraya giden kutsal yolu ortaya çıkardı.
- 1871 - Paul Valery, Fransız yazar (ö. 1945)
- 1878 - Arthur Scherbius, Alman elektrik mühendisi (ö. 1929)
- 1885 – ABD’li şair Ezra Pound doğdu.
- 1906 - Giuseppe Farina, İtalyan otomobil yarışçısı (ö. 1966)
- 1910 - Miguel Hernández, İspanyol şair ve drama yazarı (ö. 1942)
- 1911 - Ruth Hussey, Amerikalı aktris (ö. 2005)
- 1930 - Néstor Almendros, İspanyol görüntü yönetmeni (ö. 1992)
- 1930 - Clifford Brown, Amerikalı caz trompetçisi (ö. 1956)
- 1932 - Louis Malle, Fransız sinema yönetmeni (ö. 1995)
- 1935 - Michael Winner, İngiliz film yönetmeni (ö. 2013)
- 1937 - Claude Lelouch, Fransız film yönetmeni, senarist, görüntü yönetmeni, aktör ve yapımcı
- 1939 - Tanju Gürsu, Türk oyuncu, senarist, yönetmen ve yapımcı (ö. 2016)
- 1951 - Harry Hamlin, Amerikalı oyuncu
- 1953 - Charles Martin Smith, Amerikalı film oyuncusu, senaristi ve yönetmeni
- 1956 - Juliet Stevenson, İngiliz oyuncu
- 1957 - Kevin Pollak, Amerikalı oyuncu ve komedyen
- 1960 - Diego Maradona, Arjantinli futbolcu (ö. 2020)
- 1976 - Ümit Özat, Türk futbolcu ve teknik direktör
- 1978 - Doğa Rutkay, Türk aktris
ÖLÜMLER:
- 1730 - Nedim, Türk divan şairi (d. 1681)
- 1757 - III. Osman, Osmanlı'nın 25. Padişahı (d. 1699)
- 1910 - Jean Henry Dunant, İsviçreli yazar, iş insanı ve Kızılhaç'ın kurucusu (d. 1828)
- 1937 - Aleksandr Şotman, Sovyet devlet adamı (d. 1880)
- 1987 - Joseph Campbell, Amerikalı yazar ve mitoloji uzmanı (d. 1904)
- 1993 - Ömer Asım Aksoy, Türk dil bilimci (d. 1898)
- 1997 - Samuel Fuller, Amerikalı sinema yönetmeni (d. 1912)
- 2009 - Claude Lévi-Strauss, Fransız antropolog ve etnolog (d. 1908)
- 2010 - Harry Mulisch, Hollandalı yazar (d. 1927)
- 2015 - Sinan Şamil Sam, Türk profesyonel ağır sıklet boksörü (d. 1974)
- 2015 - Üstün Akmen, Türk tiyatro eleştirmeni ve yazar (d. 1943)
- 2020 - Robert Fisk, İngiliz gazeteci ve yazar (d. 1946)
- 2020 - Mesut Yılmaz, Türk siyasetçi ve eski başbakan (d. 1947)
(derleyen: mstfkrc)
.jpeg)
