Evrensel GÜNDEM - 16 ŞUBAT 2024 -

 Maden patronlarına santim santim ruhsat 

                                                                                  Fotoğraf: Vlad Chețan, Haritalar: Evrensel

Ülke toprakları maden patronlarının ‘tam kullanımına’ açıldı. İncelenen 29 ilde, toprakların yüzde 67’unun madenler için ruhsatlandırıldığı raporlandı.

İktidar, Türkiye’yi kent kent maden sahasına çevirdi. Afyon, Artvin, Bayburt, Erzincan-Dersim, Erzurum, Eskişehir, Giresun, Gümüşhane, Rize, Trabzon, Maraş, Karaman, Kütahya, Muğla, Ordu, Siirt, Şırnak, Batman, Sivas, Tekirdağ, Kırklareli, Tokat, Uşak, Zonguldak, Bartın, Kaz Dağları ve çevresi büyük oranda maden talanına açıldı.

TEMA Vakfının hazırladığı raporlar, ülke çapında verilen maden ruhsatlarının ülkeyi ‘maden cehennemine’ dönüştürmek istediğini ortaya koydu. Çarpıcı veriler, tarımsal üretim alanları, ormanlar, doğa koruma alanları ve tarihi ve kültürel varlıkların tehdit altında olduğunu gösterdi.

Rapora göre, Afyon’un yüzde 52’sine maden ruhsatı verildi. Ruhsat alanı toplamı 1.088.066 hektar iken, bu alan; ihale, arama ve işletme safhalarındaki 1155 ruhsata bölündü. Maden ruhsat alanlarının en yoğun olduğu ilçelerin başında Bayat ve Dinar (yüzde 79), Sinanpaşa (yüzde 75), Sandıklı (yüzde 73), Şuhut (yüzde 72), Bolvadin ve Çeltik (yüzde 69) ilçeleri geliyor.

MAPEG’den elde edilen verilere göre, çalışma alanı sınırları içerisindeki orman alanlarının yüzde 50’si madenler için ruhsatlandırıldı. Orman alanlarının yüzde 35’i ihale, yüzde 13’ü arama, yüzde 2’si işleme ruhsat safhasındaki maden ruhsat alanları ile ruhsatlandırıldı.

Arazi kullanım niteliğine göre çalışma alanında tarım ve mera alanı olarak tanımlanan alanların yüzde 63’ü madenler için ruhsatlandırıldı. Tarımsal üretimin kentin istihdamında ve ekonomisinde büyük bir yeri olduğu düşünüldüğünde durumun oldukça vahamet verici olduğu kaydedildi. Afyon’da tarım alanlarının yüzde 55’i ihale, yüzde 7’si arama ve yüzde 1’i işletme safhasındaki ruhsatlara bölündü.

Görsel: Evrensel

KÜTAHYA

MAPEG’den elde edilen verilere göre Kütahya’da orman alanlarının yüzde 94’ü, orman içi açıklık alanlarının yüzde 85’i madenlere ruhsatlandırıldı.

Tarım ve mera alanlarının yüzde 90’ı madenlere ruhsatlandırıldı. Tarım alanlarının yüzde 10’u arama, yüzde 38’i işletme ve yüzde 42’si ihale safhasındaki, mera alanlarının; yüzde 20’si arama, yüzde 23’ü işletme ve yüzde 47’si ihale safhasındaki maden ruhsat alanı olarak belirlendi.

KAZ DAĞLARI

1994 yılında Milli Park, 1998 yılında tabiatı koruma alanı ilan edilen Kaz Dağları maden tehdidi altında. Yüzde 43’ü tarım alanı olan Kaz Dağları yöresinin toplam ruhsat alanı 1.294.335 hektara yükseltildi.

MAPEG’den elde edilen verilere göre ruhsatların alansal dağılımına göre çalışma alanının yüzde 79’u (aktif ruhsatlar ve ihale alanları) ruhsatlandırıldı. Bu ruhsatların yüzde 41’i aktif ruhsatlardan oluştu. Aktif ruhsatların yüzde 57’si arama, yüzde 43’ü ise işletme ruhsatı safhasında bulunuyor. Ruhsatların yüzde 38’i ise ihale alanı olarak ruhsatlandırıldı.

Korunan alanlar içinde madencilik faaliyetleri açısından en dikkat çekici alanlardan biri milli parklar oldu. Milli parkların yüzde 54’ü ihale ruhsat alanlarında kaldı. Bu alanlardan biri olan Kaz Dağları Milli Park Alanı’nın yüzde 80’i Troya Milli Parkı’nın ise yüzde 10’u ihale ruhsat alanında kaldı.

ORDU

MAPEG verilerine göre Ordu ve çevresinde 435 adet maden ruhsatı (arama, işletme ve ihale) bulunuyor. Çalışma alanının yüzde 74’ü madenlere ruhsatlı iken, çalışma alanının; yüzde 9’u arama, yüzde 10’u işletme, yüzde 55’i ise ihale ruhsat safhasındaki maden ruhsat alanı olarak belirlendi.

Orman alanlarının yüzde 65’i, tarım alanlarının yüzde 76’sı, meraların yüzde 64’ü ve iskan alanlarının yüzde 78’i IV. grup madenlere ruhsatlandırıldı.

Ordu’da maden ruhsat alanları şu alanları kapsadı: Doğal sit alanları yüzde 100, tohum-meşcere alanları yüzde 100, arkeolojik sit alanları yüzde 94, önemli doğa alanları yüzde 80, Giresun Dağları yüzde 100 ve Giresun-Ordu kıyıları yüzde 55 ve tabiat parkı yüzde 36.

ARTVİN

Artvin’in yüzde 71’i madenlere ruhsatlandı. Ruhsatlar safhalarına göre incelendiğinde Artvin ve çevresinin yüzde 45’inin ihale, yüzde 17’sinin arama, yüzde 9’unun işletme ruhsat safhasındaki madenlere ruhsatlandırıldığı görüldü.

Maden ruhsat alanlarının en fazla yayılış gösterdiği ilçelerin başında ise yüzde 94’lük ruhsatlılık oranı ile Artvin merkez, yüzde 96’lık oran ile Murgul, yüzde 91’lik oran ile Fındıklı (Rize) ilçelerinin yer aldığı görüldü.

MUĞLA

Muğla’nın yüzde 59’u madenlere ruhsatlı hale getirildi. Muğla’nın yüzde 29’u ihale, yüzde 18’i işletme, yüzde 12’si arama ruhsat safhasındaki madenlere ruhsatlandı.

Kavalıkdere’nin yüzde 90’ı, Köyceğiz’in yüzde 87’si, Beyağaç’ın yüzde 83’ü, Dalaman’ın yüzde 83’ü, Muğla-Merkez’in yüzde 81’i, Kale’nin yüzde 78’i, Milas’ın yüzde 75’i ve Karpuzlu’nun yüzde 74’ü ruhsatlılık oranıyla öne çıktı. Bu ilçelerde ruhsatlılık oranı yüzde 70’in üzerine çıktı.

Muğla’da tarım alanlarının yüzde 48’i madenlere açılırken, meralarda ruhsatlılık oranı yüzde 35’e yükseldi.

ERZİNCAN-DERSİM

MAPEG’ye göre Erzincan-Dersim bölgesinin yüzde 52’si madenlere açıldı. 1 milyon hektar arazi için ihale, arama ve işletme safhalarında bin ruhsata bölündü. Böylece bölgede bulunan orman alanlarının yüzde 40’ı ihale, yüzde 9’u işletme ve yüzde 3’ü aramaya açıldı.

Bölgedeki tarım alanlarının yüzde 42’si madenlere açılırken, her iki ildeki mera alanlarının yüzde 66’sı madenler için ruhsatlandırıldı.

Aynı zamanda bölgede bulunan önemli doğa alanlarının yüzde 62’si madenlere ruhsatlandı.

                                                            /././

2023 yılında 481 başvuruya sadece bir ‘ÇED olumsuz’ kararı verildi

                                                                                                            Fotoğraf: MA

Türkiye’de iktidar 2023 yılında sadece bir maden projesi için “Çevresel etki değerlendirmesi (ÇED) olumsuz” raporu verdi.

TEMA Vakfı Türkiye’deki 4. grup madencilik faaliyetlerinin yarattığı tahribata dikkat çekti. TEMA Vakfı tarafından hazırlanan rapora göre ÇED raporu bir ‘prosedüre’ dönüştü. TEMA Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı Deniz Ataç, IV. grup madencilik faaliyetlerine ilişkin ÇED başvurularının hızla artmaya devam ettiğini belirtti. Ataç, sadece 2023 yılında petrol, doğal gaz, III. ve IV. grup madenlere dair; ÇED süreci başlayan 525, “ÇED gerekli değildir” kararı verilen 443, “ÇED olumlu kararı” verilen 37 proje bulunduğunu söyledi. Ataç, “ÇED olumsuz kararı verilen ise sadece 1 proje bulunmaktadır. Görüldüğü üzere her geçen gün daha fazla maden projesi ÇED olumlu ve ÇED gerekli değildir kararları ile onay almaktadır. Tüm bu ÇED raporlarının ise etkin ve kümülatif bir etki değerlendirmesi gerçekleştirilmeden ve yeterli saha çalışmaları yapılmadan hazırlandığı görülmektedir. Bu değerlendirmelerde bilim, doğa ve üstün kamu yararı ilkelerinin önceliklendirilmediği gözlenmektedir” ifadelerini kullandı.

"YETERLİ İNCELEME YAPILMADAN VERİLEN OLUMLU KARARLAR, BU FACİALARIN DAVETİYESİDİR"

Madencilerin toprak altında kaldığı Çöpler Madeninin geçmişine dair bilgi veren Deniz Ataç, “Bilindiği üzere Çöpler Altın Madeninde inşaat çalışmaları 2009 yılında başlamış ve işletmeye geçtiği 2010 yılından bugüne kadar 4 kez kapasite artırımına gidilmiştir. 07.10.2021 tarihinde ‘Çöpler Kompleks Madeni 2. kapasite artışı ve flotasyon tesisi’ projesi hakkında ÇED olumlu, 16.08.2023 tarihinde ise ‘Çöpler kompleks açık ocak genişleme’ projesi için ÇED gerekli değildir kararları verilmiştir. Vahşi madencilik faaliyetinin bitmeyen büyüme taleplerine, yeterli incelemeler yapılmadan verilen bu izinler, Fırat Havzası’nın karşı karşıya kaldığı tehlikenin ve ekosistem üzerindeki baskının artırılmasına verilen onaylar olup yaşadığımız felaketin davetiyesidir. Bu izinler verilirken göz ardı edilen önemli gerçeklerden birisi de Erzincan’ın deprem bölgesi olmasıdır. Meydana gelecek depremler, atık barajı, yığın liçi ve diğer madencilik sebepli büyük çevre felaketlerine neden olacaktır” şeklinde konuştu.

SİYANÜR VE SÜLFÜRİK ASİT ANORMAL DOĞUM VE ÖLÜMCÜL HASTALIKLARA SEBEP OLABİLİYOR

Özellikle altın madenciliğinde sülfürik asit ya da siyanür gibi çeşitli zehirli maddelerin kullanımıyla uygulanan liçleme yönteminin etkilerine de değinen Ataç, “Liçleme sırasında kullanılan kimyasal, toprak içinde bulunan arsenik, antimon, kadmiyum, kurşun, cıva, çinko gibi ağır metalleri de serbestleştirip zararlı formlara dönüştürüyor. Toksik özellik taşıyan bu metaller soluma, beslenme yoluyla canlı bedeninde birikerek ölümcül vakalar dahil birçok hastalığa neden olabiliyor. Soluma, su ve gıdanın tüketilmesi yoluyla vücuda alınan siyanür ve diğer ağır metaller nedeniyle tüm canlılarda akut ve kronik zehirlenme, kansızlık, kalp yetmezliği, kanser, böbrek yetmezliği, akıl hastalıkları, anormal doğumlar görülebiliyor” dedi.

                                                              /././

İzmir’de 4 gündür gözaltında tutulan 5 gazeteci savcılığa sevk edildi 

İzmir’de 4 gündür gözaltında tutulan 5 gazeteciye yaptıkları haberler soruldu. Gazeteciler savcılığa sevk edildi.

İzmir'de 13 Şubat’ta ev baskında gözaltına alınan Mezopotamya Ajansı (MA) muhabirleri Semra Turan, Delal Akyüz ve Tolga Güney, JINNEWS muhabiri Melike Aydın, Gazete Duvar Muhabiri Cihan Başakçıoğlu ile Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi (DEM Parti) basın çalışanı Fatma Funda Akbulut, emniyetteki işlemlerinin ardından savcılığa sevk edildi. Gazeteciler, İzmir Bayraklı Adliyesi’ne götürüldü.

Gazeteciler, haberleri ve haber kaynaklarıyla yaptıkları görüşmeler nedeniyle “örgüt üyesi olmak" iddiasıyla suçlandı.  Emniyette gazeteci Semra Turan'a, Akbelen direnişi, Bergama’da bulunan Agrobay Seracılık işçilerinin direnişi ve 8 Mart etkinliklerine dair haberler soruldu. Ayrıca otizmli bir çocuğa dönük istismara dair açılan davanın duruşmasını neden takip ettiği soruldu. 

Gazeteciler Güney, Akyüz, Aydın ve Akbulut'a ise, haklarında "örgüt üyesi olmak" yönünde iddialarda bulunan açık tanık Buse Aslan’ın beyanları soruldu. Aslan’ın, gazeteciler hakkında "talimatla haber yapıyorlar" şeklinde iddialarda bulunduğu öğrenildi. Emniyette, gazetecilere ait haberlerin başlıkları da "örgüt propagandası" şeklinde değerlendirildi. Gazetecilere, “Neden Kürdistan kelimesi geçiyor” diye sorulduğu belirtildi. 

Gazeteciler emniyetteki işlemlerinin ardından savcılığa sevk edildi. Gazeteciler, İzmir Bayraklı Adliyesi’ne götürüldü.

                                                          /././

Karaca: Katliamı ‘kader’ diye anlatmak için tarikatları felaket alanına saldılar (Damla KIRMIZITAŞ)

                                                                                                                    Fotoğraf: AA

İliç’te tarikatlara bağlı derneklere yol verilmesine tepki gösteren EMEP Milletvekili Karaca, “Katliamı ‘fıtrat, kader’ diye anlatmak için tarikatları felaket alanına saldılar” dedi.

Emek Partisi (EMEP) Milletvekili Sevda Karaca, “güvenlik önlemi” adı altında siyasi parti temsilcilerinin, muhalif gazetecilerin, emek ve meslek örgütlerinin girişinin yasaklandığı İliç’te tarikatlara bağlı derneklerin bulunmasına tepki gösterdi.

Tarikatların, madenlerin açılmasına ikna etmek için de kullanıldığını vurgulayan Karaca, “Şimdi, gerçekleri saklamak, olası tepkilerin önüne geçmek, göz göre göre yaşanan bu katliamı ‘fıtrat, kader’ diye anlatmak için felaket alanına salınan bu dernekler, iktidarla sermayenin ortaklığının inanç kisvesi altında görünmez kılınması için işlev görüyorlar” dedi.

İliç’in yanı sıra farklı bölgelerde 19 maden işletmesinde daha siyanür ve çeşitli kimyasallarla altın madenciliği yapıldığını hatırlatan Karaca, “Doymak bilmeyen yerli ve uluslararası sermaye grupları dağı, taşı, ormanı, merayı katlederken; halk sağlığı ve işçi sağlığını hiçe sayıyor. Bu kadar yoğun bir sömürge madenciliği yapılan ülkede, böylesi felaketlerin yaşanacağı apaçık ortadayken, bu felaketlere hızlı, bilimsel ve teknik donanımı yeterli bir biçimde müdahale etmek için hiçbir hazırlığın olmadığı da bir kere daha ortaya çıktı” dedi.

“Güvenlik önlemi” adı altında bölgeye siyasi parti temsilcilerinin, muhalif gazetecilerin, emek ve meslek örgütlerinin girişinin yasaklandığını belirten Karaca, “Gazetecilerin paylaştığı görüntü ve fotoğraflardan görüyoruz ki göçük altında kalan işçilerin acılı ailelerinin etrafında ve işçi arkadaşlarını kurtarma çalışmasına katılan işçilerin yanında, Menzil Tarikatına bağlı derneklerin amblemlerini taşıyan önlüklerle, kim olduklarını bilmediğimiz insanlar dolaşıyor. Bu derneklerin amblemini taşıyan çadırlarda görevlilere yemek dağıtılıyor. Biz bu sahneyi daha önce Soma’da, Ermenek’te, Amasra’da, deprem bölgesinde de gördük. Bölge halkının canını hiçe sayan bu madenlerin açılmasına ikna etmek için de kullanıldı bu tarikat aparatları, bürokrasi, aşiretler, muhtarlar ve bilumum iktidar aparatları. Şimdi, gerçekleri saklamak, olası tepkilerin önüne geçmek, göz göre göre yaşanan bu katliamı ‘fıtrat, kader’ diye açıklayıp anlatmak için felaket alanına salınan bu dernekler, iktidarla sermayenin ortaklığının inanç kisvesi altında görünmez kılınması için işlev görüyorlar” diye konuştu.

"FELAKETTE ÖLMEYENLERİ UZUN VADEDE SİYANÜRLE ÖLDÜRECEKLER"

“Böylesi bir felakete hiçbir teknik ve bilimsel hazırlık yapmayan, koruyucu malzeme, arama kurtarma çalışmaları için yetkin, eğitilmiş, donatılmış kamu görevlilerini hazır tutmayanlar, felaketten kıl payı kurtulan işçileri sahaya sürmüş durumda” diyen Karaca hem AFAD görevlilerinin hem bölgede demir çubuklarla arama kurtarma yapmaya çalışan işçilerin ilk iki gün yansıyan görüntülerinde yeterli koruma malzemeleri olmadan sahada olduklarını da hatırlattı. Karaca, “Çıplak el, siyanür tehlikesi için yeterliliği meçhul botlar ve maskelerle alana salınan işçilere bir de yarım ekmek içine kaşar domates verildiğini, bölgede işçi arkadaşlarla teması olan sendikacılar paylaştı. Bu, felaketlerle ölmeyenleri uzun vadede siyanürle göz göre göre öldürmek, ‘Sizin canınızın bizim için zerre kadar kıymeti yok’ demektir” ifadesini kullandı.

"SÖMÜRGE MADENCİLİĞİNİN ÖNÜNDEKİ ENGELLERİ KALDIRMAK İSTİYORLAR"

Fotoğraf: EMEP Basın 

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ‘Ülkeyi bir şirket gibi yöneteceğiz’ sözlerini hatırlatan Karaca şöyle devam etti: “Ülkenin altını üstünü, tüm yeraltı ve yerüstü zenginliklerini uluslararası sermaye ve yerli işbirlikçilerine peşkeş çekerken, o şirketlerin CEO’su gibi davranan bir iktidarla karşı karşıyayız. Bu gözü doymazların tek bildiği daha fazla kâr elde etmek, bunun için de işçilerin, bölge halkının, doğanın canını hiçe saymaktan imtina etmiyorlar. 2004 yılından bu yana maden kanununda yapılan düzenlemelerle bunun önü, sonuna kadar açıldı. Ormanlar, ağaçlandırma alanları, özel koruma bölgeleri, milli parklar, meralar, sit alanları, su havzaları, kıyı alanları, turizm bölgeleri, askeri yasak bölgeler madencilik faaliyetine açıldı. Şimdi Meclise getirilmek istenen yeni maden düzenlemesiyle sömürge madenciliğinin önündeki kısıtlı engeller de kaldırılmak, maden patronlarına cennet, ülke halklarına cehennem yaratmak istiyorlar. Bu maden yasasıyla, işçi sağlığı ve iş güvenliğini korumak için gerekli alt yapının kurulması, denetimin sağlanması için tüm gereklilikler ortadan kaldırılırken, kağıt üstünde dahi koruma önlemleri yok ediliyor. İliç, eğer hep birlikte dur demezsek, ülkenin dört bir yanında karşı karşıya kalacağımız felaketin güncel bir örneği.”

MADEN KANUNU MECLİSTEN GEÇERSE YENİ FACİALAR YAŞANABİLİR

AKP milletvekillerinin imzasıyla hazırlanan enerji piyasasına ilişkin 15 maddelik torba yasa teklifi, ülkenin yer altı ve yer üstü kaynaklarını uluslararası tekellerin yağmasına açacak düzenlemeler içeriyor. Bu düzenlemeler İliç’te yaşanan katliamların benzerlerinin yaşanmasına da zemin hazırlayacak. Yedi ayrı kanunda değişiklik öngören yeni torba kanun maden, doğal gaz, yenilenebilir enerji patronları için pek çok avantaj sağlıyor. Sunulan torba kanun teklifinin kabul edilmesi halinde;

• * Maden işletmek için rapor gerekmeyecek. Şirketlere birden çok kaynak izni verilerek, lisanssız da üretim yapılabilecek. Enerji alımında dövize dönüş sağlanacak.
• * Lisansı dolan tesisler farkı ödeyerek lisans alabilecek.
• * Nükleer sızıntıda tesisi işletenin sorumluluğu olmayacak.
• * Kıyı Kanunu’nda yapılacak değişiklikle göller üzerinde de imar planı yapılmaksızın yenilenebilir enerji üretim santralleri kurulabilecek.
• * Enerji verimliliğini artırmak amacıyla hazırlanan projeler, Bakanlık tarafından desteklenecek.
•                                                /././
• Altında kan, aslında yağma var (Nuray Sancar)
• 
  Serra Pelada'da çalışan altın 'işçileri' | Fotoğraf: Rudi Böhm/Midia Ninja/Flickr CC BY-NC-SA 2.0
• Sebastian Salgado’nun Brezilya’da, Amazon nehrinin denize döküldüğü yerin birkaç yüz kilometre güneyinde yer alan Serra Pelada’da 1980’lerde çektiği fotoğraflar, altın arıtma alanına, tepeden yamaca kan ter içinde gidip gelerek sırtlarında toprak taşıyan binlerce işçinin sefaletini yansıtır. Bir gramının bile ateş pahası olduğu günümüzde altın, ona sahip olmayan ama ekonomiyi, teknolojiyi hatta gündelik hayatın ritüellerini şekillendiren etkili bir faktör olarak yoksulların sırtında ağır bir yük olmaya devam ediyor.

• Altın, İkinci Dünya Savaşı’ndan emperyalist sistemin yükselen yıldızı olarak çıkan ABD’nin öncülüğünde, 44 ülkenin de onayıyla başlıca iktisadi birim olmuştu. 1944 yılında imzalanan Bretton Woods anlaşmasıyla ABD doları başlıca değişim aracı olarak belirlenmiş ve altına sabitlenmişti; diğer ülkelerin para birimleri de dolara bağlanmak suretiyle kur dalgalanmaları kontrol altına alınacak böylece sermaye dolaşımı, pazar hareketleri ‘istikrar’lı bir biçimde sürdürülecekti. Dolar, yeni sömürgeciliğin ekseni oldu. ‘70’lerdeki krizle birlikte altın fiyatlarındaki dalgalanmalar Bretton Woods sistemini ABD’nin çabalarına rağmen çökertti ama suret aslın yerine geçti, yani dolar temel parite olarak baki kaldı.

  Ancak bu gelişmeler altının saltanatını yerinden etmedi elbette. Paraya kolay çevrilebilir evrensel bir meta olma vasfını korudu, önemli bir yatırım aracı olmaya devam etti. Teknolojinin gelişmesiyle birlikte bu, kullanımı kolay, ısı iletkenliği güçlü ama elde edilmesi zahmetli malzemenin kullanım alanları genişledikçe büyük bir sermaye rekabetini de tetikleyerek kıymetlenmeye devam etti.

  Bugün metalik altının zorlu süreçlerden geçirilerek elde edilen nano partikülleri elektronik, tıp (tanı, teşhis), uzay, gıda, tekstil, bilişim, görüntüleme teknolojisinde kullanılıyor. Altının kıymeti ve kudreti onun üretiminin neye mal olduğunu gizliyor. Oysa Serra Peladalar dünyada bir istisna değil. Türkiye’de de öyle.  

  Erzincan İliç’te siyanürle topraktan altın ayrıştırmanın kesin faturası daha ortaya çıkmadı, tahmin etmek de zor. İlan edilenden daha fazla işçinin zehirli atıkta mahsur kaldığı bilgisi var. Ancak yetkililerin ‘Menfez kapattık, Fırat’a siyanür sızmıyor’ gibi kaba saba açıklamalarına rağmen havaya karışan, yer altı sularına sızan zehirli ve kanserojen partiküllerin ne kadar süreyle cana kastedeceği ve bölge ekolojisini nasıl etkileyeceği üzerine sadece endişeli tahminler yapılabiliyor.

  Bilim insanlarının, yerel halk ve meslek odalarının defalarca uyarmasına karşın göz göre göre gelen bir Kırmızı Pazartesi hadisesi yaşanıyor. Bölgede, dokunduğunu altına çevirmeye çalışan Anagold şirketinin yüzde 80’ine sahip Kanadalı SRR ile yüzde 20’sine ortak olan Çalık tekeli ve etrafında kümelenmiş suç şebekesi de gözü kara kâr hırsıyla bile bile yol açtıkları kıyımın suç ortakları.

  AKP’nin üst düzeylerinde yıllarca çalışmış, oğlunun gemicikleriyle taşınan kirli mallarla adı anılan Binali Yıldırım’dan imar affı ve altın şirketlerine ruhsat vermeye kadar birçok yağma politikasının icracısı, şimdi de İstanbul yağmasına aday gösterilen Murat Kurum’a ve hanedan mensupları ve taşeronlarına kadar uzanan geniş bir ağ bu. Daha önemlisi, defalarca esnetilen, Danıştay ve AYM’nin kararları tanınmayarak değiştirilen maden yasasını bugün de önümüze bir torba içinde yeniden getiren, Kanadalı altın şirketine vergi indirimi yapan iktidarın sorumluluğu çok büyük.

  İktidarın, her çuvallamasını dış güçlere, lobilere bağlayarak anlattığı ve kendisine imanı kuvvetlendirmeye çalıştırdığı yerli-milli ekonomi hikayesinin Midasları İliç’te çıplak kaldı. Aslında altın şirketlerine tanınan izinler ve imtiyazlar sayesinde ülkenin her yeri halk tepkilerine rağmen delik deşik edilmiş durumda. Çünkü AKP iktidarları döneminde verilen ruhsat sayısının 386 bin olduğu rivayet edilmekte. Şu an faal yabancı şirket sayısı ise 773. Altın işinden SSR tekelinin 2020-2023 arasında elde ettiği gelir 1.5 milyar dolar, kâr ise 334.6 milyon dolar.

  Bir ucuz emek cehenneminde bu kıymetli madenin bir yüzünde az maliyetle elde edilmiş devasa kâr, diğer yüzünde ise doğa ve insan kıyımı var. Rivayete göre, köle işçinin kanının bulaştığı elmasın paha biçilmez olduğu 19. yüzyılın son çeyreğinde De Beers Company’nin Kurucusu Cecil Rhodes, Güney Afrika’da kırbaçlı krallığını ilan etmişti. Şimdi Zimbabwe olan ülke yıllarca Rodezya olarak bilindi. Elmas, Afrika’nın sömürgeleştirilmesinin, kanlı savaşların itici gücüydü. Rivayetin bir realitesi vardı. Ateş pahası mücevherler bu kanlı imalat sürecinin ürünü oldu. 

  Bugün kırbaç falan yok ama sömürü yine vahşi, zehir saçan yöntemlerle devam ediyor.

  Altın da kana bulanmaya devam ediyor.

• (Evrensel)                                                 

• 
  

Birgün KÖŞEBAŞI - 16 ŞUBAT 2024 -

 

Vahşi madenciliğin “Kırmızı Pazartesi”si (İlhan Cihaner)

Çevrecilerin, hukukçuların, gazetecilerin yıllardır dikkat çektikleri felaket 4 gün önce İliç’te gerçekleşti. Hem de 9 işçinin milyonlarca metreküp zehirli toprağın altında kalmasına yol açtı. Yazımı yazdığım sıralarda henüz işçilere ulaşılamamıştı. Konteyner ve araç içerisinde oldukları tahmin edilen işçiler için her geçen dakika umutları azaltıyor.

“Kimliği tespit edilebilen” işçilerin isimleri: Şaban Yılmaz, Kenan Öz, İbrahim Keklik, Adnan Keklik, Hüseyin Kaya ve Ramazan Çimen. Daha bu cümle bile yaşanan vahşi sömürüyü göstermeye yetiyor. Henüz kimliği tespit edilemeyen işçiler kayıp. İlk 2 gün isim bile söyleyemediler, 3. Gün 6 işçinin kimliğini açıklayabildiler. Kaçak işçi mi var? Sığınmacı mı çalıştırılıyor? Bu değilse daha çalışanlarını “sayamayan” bir sisteminin, tehlike içeren süreçleri doğru yönetmesi zaten beklenemez. Tek amacı en kısa sürede en az maliyetle en yüksek kârı sağlayıp yeni yağma alanlarına gitmek olan sermayenin böyle bir derdi de olamaz zaten.

Bu noktaya nasıl gelindi? 

Yaşanan devasa eko-kırım ve emekçi kırımına adım adım nasıl gelindi?

Cumhuriyet ve ekonomik bağımsızlık girişimleriyle birlikte 1925 tarihli “Maadin Nizamnamesinin Bazı Maddeleri ile Taşocakları Nizamnamesinin Tadiline Dair Kanun”, 1926 tarihli “Petrol ve Benzin İnhisarı Hakkında Kanun” ve 1933 tarihli “Altın ve Petrol Arama ve İşletme İdareleri Teşkiline Dair Kanun” gibi düzenlemeler ülkemizdeki yabancıların ve yurt içindeki özel sektörün imtiyazlarına da son vermeyi ve madenlerin devlet tarafından aranması ve işletilmesini hedefliyordu.

Ancak Demokrat Parti iktidarı ile bir yandan içeride özel sektöre alan açılmaya öte yandan yabancı sermayenin gelmesi için Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanunu çıkarıldı ve diğer kanunlarda değişiklikler yapılmaya başlanıldı. O kadar ki 1954 tarihli petrol kanunun doğrudan bir Amerikalı uzmana hazırlatılıp, Elmer E. Batzell ve Douglas Ball adlı Amerikalı uzmanlar için özel kararname çıkarıldı, muhtelif firmalara “imtiyazlar” tanınmaya başlanmıştı. Daha çok Petrol üzerinde yürüyen bu politikalar 12 Eylül Darbesi sonrasında neoliberalleşmeye paralel olarak maden politikalarını da etkilemeye başladı. Özal’ın Morgan Guarantee’ye hazırlattığı “Özelleştirme Ana Planı”ve 3213 sayılı “Maden Yasası” Etibank gibi kurumların tasfiyesine giden süreci başladı. AKP iktidarı ile birlikte yasalardaki koruyucu/önleyici düzenlemeler itina ile ayıklanıp maden aramalarında “ÇED raporu gerekli değildir” denilecek kadar vahşileşildi. Hem de yerlilik ve millilik nutukları ve “ırmağının akışına ölürüm” türküleri eşliğinde…

Tüm bunlar iş cinayetlerinde artma, sendikasızlaşma/sarı-sendikalaşma, yoksullaşmaya paralel yaşandı.

Özetlemeye çalıştığım bu süreç Altın madenlerinde “vahşi madencilik/sömürge madenciliği” diye tanımlanan pratiği ortaya çıkardı. Çok basit bir şablonları var: önce ilgili kamu kurumları çalışmaz, hantal, zarar eden ve düzeltilemez olarak gösteriliyor. İtiraz eden meslek kuruluşları hain ilan ediliyor. Bunun için medya ve “popüler uzmanlar” kullanılıp raporlar yazılıp sempozyumlar düzenleniyor. Sermaye ve özel sektör kutsallaştırılıyor. Mevzuat değişiklikleri yapılıyor. Sonra aynı mekanizmalar falanca yerde “100 milyarlarca dolarlık altının” atıl vaziyette beklediğini, çıkarılırsa nasıl zenginleşeceğimizi propaganda ediyorlar. Yöre halkının istihdam edileceğini, çevreye zerre zararının olmayacağı anlatılıyor. Yörenin gazetecileri, bürokratları ödül gezilere götürülüyor. Güçlü siyasi figürler ortak ediliyor. Daha fizibilite aşamasında yeni konutlar inşa edilip, camilere, spor kulüplerine bağışlar yapılıyor. Böylece yerel itirazlar minimize ediliyor. İtiraz edenler davalarla yıldırılıyor, yok sayılıp meczuplaştırılıyor. Gerekirse rüşvetler veriliyor. Yetersiz kalınan yerde “güvenlik kuvvetleri” ve yargı devreye giriyor, tabiiki sermayenin yanında!

İliç emekçi ve eko-kırımına da aynen bu şablon hatta “suç yolu” (İnter Crimis) getirdi bizi. Bir avuç çevrecinin, yurtsever hukukçu ve mühendisin, gazetecinin görüp uyardığını, bu felakete engel olmak için örgütlenmiş bürokrasinin ve yargının görmemiş olması kabul edilemez. Kaldık ki 2022’deki siyanür sızması sonrası TMMOB, TBB, TTB gibi meslek örgütleri bu tehlikeye dikkat çekiyordu. O nedenle yaşanan bir “kaza değildir”, bir “toprak kayması” değildir. Vahşi madenciliğin “kırmızı pazartesidir.”

Tabii ki bir yazıya sığmayacak çok şey var. Ama yargının özellikle idari yargının bu vahşi madenciliğe karşı “sağlıklı bir çevrede yaşama” ve “yaşam hakkı” yerine iktidarın ajandasına göre hareket etmesi, cezasızlık gibi hususlar üzerinde ayrıca durulması gerek. Yıllardır bu tehlikeye dikkat çekmeye çalışan Sedat Cezayirlioğlu’nun gözaltına alınması VeryansınTv gazetecilerinin sahaya sokulmaması bu tutumun göstergesi. Oysa Cezayirlioğlu, Av. İsmail Hakkı Atal, Yüksek Mühendis Cemalettin Küçük, ve Nihat Genç yıllardır bu tehlikeye dikkat çekip davalar açıyorlar, farkındalık yaratmaya çalışıyorlardı.

Devam etmeyi düşünüyorum.

                                                            /././

Seçmen listeleri şaibe iddialarıyla kesinleşti (Nurcan Gökdemir)

       Şırnak’ta DEM Partililer seçmen kaydırmaya karşı halkı bilgilendirdi. (Fotoğraf: Depo Photos)

Yerel seçimler öncesi adaylık üzerinde yoğunlaşan tartışmaların tümünü anlamsızlaştıracak bir tehlike: “Seçmen kaydırma”… YSK, aralarında AKP’nin de olduğu partilerin yaptığı tüm itirazları reddetti, şaibe iddiaları arasında seçmen listeleri kesinleşti.

31 Mart yerel seçimlerine iki aydan daha kısa süre kalmasına karşın siyaset hala sokağa inemedi. Genel merkezler aday isimleri, partiler arasında yapılacak açık ya da örtülü ittifaklar, işbirlikleri temelinde çalışmayı sürdürüyor. Siyasi partilerin seçim kazanmasının yolu, seçim öncesi çoğunluğun desteklediği isimler ve politikalarla ortaya çıkıp, sandığa girecek oyların oranını arttırmak, seçim günü de sandıktaki oyların sayımının gerçeğe uygun yapılıp, tutanağa aktarılmasını sağlamaktan geçiyor kuşkusuz. Ancak bu mekanizmanın doğru işlemesini sağlamanın ilk adımı seçmen listelerinin sahtecilikten uzak olması…

LİSTELER KESİNLEŞTİ

Siyasi partilerde özellikle de ana muhalefet partisinde kıran kırana adaylık tartışmaları sürerken Yüksek Seçim Kurulu’nda önemli bir süreç tamamlandı. Yüksek Seçim Kurulu geçen hafta seçmen kütüklerini kesinleştirdi. Aralarında seçmen taşıma, seçmen kaydırma, sahte seçmen suçlamalarının bir numaralı sanığı durumundaki iktidar partisi AKP’nin de bulunduğu hemen hemen tüm siyasi partiler sandık seçmen listelerine itiraz etti. Yüksek Seçim Kurulu’na tüm seçim çevrelerinden itirazlar yağdı. Diğer tüm siyasi partilerin yanı sıra AKP de bu hakkını kullanarak sürenin dolmasına 15 dakika kala itirazlarını YSK’ye ulaştırdı.

YSK, il ve ilçe seçim kurullarının kararlarına yapılan tüm itirazları görüştü ve tümünü bir kalemde reddetti. Yani sandık seçmen listeleri tüm partilerin “Listeler sıkıntılı, seçmen kaydırma, taşıma yapıldı, özellikle Doğu ve Güneydoğu’da polis ve askerler seçmen listelerine yazıldı” iddialarına karşın listeler kesinleşti.

MİLİMETRİK HESAPLAR

CHP 453 seçim çevresindeki 49 bin seçmene itiraz etti.  DEM Parti Doğu ve Güneydoğu’daki seçmen listelerine çok sayıda itiraz başvurusu yaptı. DEM Parti eş Genel Başkanı Tuncer Bakırhan, üç gün önce yaptığı açıklamada, seçmen kaydırmaların “Milimetrik hesaplarla” yapıldığını söyledi.  32 yerleşim yerinde seçmen taşındığını tespit ettiklerini anlatan Bakırhan şunları iddia etti:

“Milletvekili olduğum Siirt'te bin 500 oyla yerel yönetimleri kazanmıştık 7 bin kaçak seçmen getirmişler. Siirtli olmayan, Bolu'dan bir tugayı getirmiş seçmen yapmışlar. Sadece seçim günü 7 bin kişi gelip oy kullanacak, aynı saatte geri gidecek. Şemdinli’de oy kullanan seçmen sayısı 2 bin 800. Oradan tek bir oy alamıyorlar, ne yapmışlar? 3 bin 200 yani ilçenin seçmeninden fazla kolluk kuvveti kaydırmışlar. Her seçmene 1,5 kolluk kuvveti gönderilmiş Şırnak dahil olmak üzere.”

ASKER VE POLİS KAYDIRILDI

Bunların dışında kamuoyuna da yansıyan şu iddialarla ilgili itirazlar da YSK’ya taşındı ve tümü reddedildi:

• Şanlıurfa’nın Halfeti ilçesinde, 4 bine yakın seçmen kaydırıldı. 4 seçmenin adresi mezarlık içinde bulunan morg çıktı. Metruk bir evde 39 taşıma seçmen kaydı tespit edildi. Halfeti’nin yeri değiştirilirken yıkılan kaymakamlık, adliye gibi kamuya ait lojmanların numaraları kullanılarak seçmen kaydı yapıldı.

• Iğdır merkeze çoğu asker ve polis olan 4 bin 361 “taşımalı seçmen” getirildi. Iğdırlı olmayan 932 kişi, Aralık ilçesi mahallelerine kaydırıldı.

• Ağrı’da kolluk kuvvetleri tarafından kullanılan bir haneye bin 923 kişi, misafirhane olan bir başka binaya da bin 221 kişi kaydedildi. Ağrı kent merkezine bin 318’i Doğubayazıt, diğerleri farklı kentlerden 7 bin 104 kişi “taşımalı seçmen” getirildi.

• Erzurum’da seçmen sayısı altı ayda 218 bin 451’den 220 bin 276’a yükseldi.

• Hakkari'de 186 bin 492 olan seçmen sayısı, 197 bin 324’ye yükseldi. Çukurca ilçesinde üç haneye 3 bin 602 kişi “seçmen” olarak kaydedildi.

• AKP’nin 2019’da 154 oy farkıyla kazandığı Şemdinli’deki askeri alana tamamı erkek 2 bin 207 seçmen getirildi.

• HDP’nin 2019’da bin 238 oy farkla kazandığı Kars'ta Orduevi olan adreste son seçimde 13 olan seçmen sayısı 3 bin 5 oldu.

• AKP’nin son yerel seçimlerinde 3 oyla kazandığı Muş’un Malazgirt ilçesine, 569 asker ve polis kaydedildi.

Bu örnekler Doğu ve Güneydoğu illerinde yoğunlaşmakla birlikte hemen hemen tüm yerleşim yerlerinde görülüyor.

Seçim kurulları, bölgede görev yapan kamu görevlilerinin seçme hakkını kullanması için seçmen kaydının yapılması gerektiğini savunuyor ancak, boş alanlar, metruk evler, en fazla beş kişinin yaşayabileceği hanelerdeki onlarca seçmenin hiçbir gerekçe ile açıklanması da mümkün görünmüyor.

AKP DÜZENLEME YAPTIRDI

AKP’nin 2022 yılı Mart ayında yürürlüğe giren Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkındaki Kanun’da yaptığı değişiklikler de seçmen taşımayı kolaylaştırdı. AKP, 2019 yerel seçimleri öncesi özellikle muhtar seçimlerini kazanmak için sistematik olarak yapılan ancak tüm seçim sonuçlarını etkileyen seçmen kaydırma girişimlerini önleme gerekçesiyle yasada bir değişiklik yaptı. Son dakika müdahalelerini önlemeyi  amaçladığı iddia edilen bu yasa değişikliği ile geçmişte bir iki hafta ile sınırlı olan kütüklerin kesinleşmesi süresi bu yerel seçim için 3.5 aya kadar uzadı.

2024 yerel seçimlerinde kullanılacak seçmen kütüğü 1 Ekim tarihinde Merkezi Nüfus İdaresi Sistemi’nde yer alan verilerle hazırlandı. Muhalefet, iktidarın 1 Ekim sonrası müdahale edilmesi mümkün olmayacak şekilde, henüz ülkenin gündeminde yerel seçim yokken kütükleri istediği gibi düzenlediğini iddia ediyor.

Sonuçta her seçim öncesi dillendirilen ancak küçük değişikliklerin bile sonuçları etkileyebildiği yerel seçimler öncesi dillendirilen şaibe iddiaları ortada duruyor. İktidarın genel seçimlerde ortaya çıkan tabloya bakarak seçmen kaydırdığı ve bunu muhalefetin seçim bozgunu nedeniyle içine dönmesi nedeniyle kolaylıkla yaptığı iddia ediliyor.

İtirazlarından da sonuç alamayan muhalefet partilerinin baştan kayıpla başladıkları seçimlerden başarı ile çıkabilmesi için sandıklara sahip çıkılması çok daha yakıcı bir zorunluluk olarak ortada duruyor.

                                                            /././

Yeni rejimin altın sevdası (Ozan Gündoğdu)

Türkiye, kendi tarihinde gördüğü en büyük çevre felaketlerinden biriyle karşı karşıya. Altın Madencileri Derneği’nin verilerine göre dünyanın en büyük 21’inci altın madeni olan Anagold’un Çöpler Madeni’nde yaşanan heyelan sonucu başta siyanür ve sülfirik asit olmak üzere yüzbinlerce ton kimyasal atık toprağa karıştı. İktidar, içi zehirli atıklarla dolu 66 milyon tonluk toprak kütlesinin Fırat’a karışmadığını iddia etse de siyanür ve sülfirik asit şimdiden havaya ve toprağa karıştı bile. Uzmanlara göre bu çevre katliamının etkileri yıllarca sürecek, kanser vakaları tetiklenecek, bölgede üretilen gıdanın içerdiği toksiklerin oranı artacak. Ortaya çıkan zararın maddi boyutunu hesaplamak bile yıllar alacak. Fakat düzen tüm bu yaşananları sümen altı edecek. İktidar sözcülerine göre abartacak bir şey yok.

İliç Çevre Felaketi’nin bir altın madeninden patlak vermesi tesadüf değil. Bu felaketin, iktidarın uyguladığı para politikasıyla da doğrudan ilgisi var. Bunun anlaşılması için son 5 yılda, yeni rejimin altınla kurduğu ilişkiye daha yakından bakalım;

Türkiye, Haziran 2018 Seçimleri’yle birlikte bir tek adam rejimine geçti. Fakat değişenin yalnızca, yönetim rejimi olmadığı yıllar içinde daha net anlaşıldı. Ekonomiyi yöneten kurumlar zaman içinde politikleşti, bağımsız kurumlar, BDDK, Rekabet Kurumu, SPK ve TCMB iktidarın politik endişelerine göre organize edilmeye başlandı.

Tüm bu organizasyon para politikasında iplerin tümüyle Erdoğan’da olmasına, Erdoğan’ın politik endişelerine göre para politikasına yön verilmesine neden olacaktı. Seçim olasılıkları artınca faizlerin düşürüldüğü, seçim bittikten sonra faizlerin yeniden artırıldığı, bu esnada Merkez Bankası’nın döviz rezervlerinin eritildiği yılları hep beraber yaşadık.

Haziran 2018 itibariyle, Merkez Bankası’nın 75,5 milyar dolarlık brüt döviz rezervine karşılık 23,3 milyar dolarlık altın rezervi bulunuyordu. Faiz politikasının seçime endeksli hale getirilmesiyle yıllar içinde döviz rezervleri erirken, altın rezervlerinde artış meydana geldi. O kadar ki, dolar kurunun 6,85 TL’de tutulmaya çalışıldığı 2020 yazında brüt döviz rezervleri 42 milyar dolara gerilerken, altın rezervi 43 milyar dolara çıkmıştı.

Yeni rejimin rezerv olarak biriktirdiği değer, döviz değil altındı. Zira döviz bulmakta zorlanılıyor, yabancı yatırımcı kaçıyor, dış ticaret de açık vermeye devam ediyordu. Döviz bulmakta zorlanan TCMB için altın bulmak daha kolay hale geliyordu. Bunun temelde 2 nedeni var;

1- Altın dövizden farklı olarak “üretilebiliyor”.

2- Altın dövizden farklı olarak “fiziki olarak” ticarete konu olabiliyor.

Yani döviz üretemiyor veya fiziki döviz ticareti yapamıyorsunuz ama altın öyle değil. Döviz kurlarını tutmak için nakde ihtiyaç duyan TCMB, bu nakit ihtiyacını karşılamak için biriktirdiği altınları teminat olarak göstererek borç alıyor.

Fiziki altın ihtiyacı için 2018’in sonunda Venezuela’nın kapısı çalınıyor. Şimdilerde reddedilse de Maduro’nun yardımcısının 2018 Seçimleri’nden hemen sonra Çorum’a geldiği, burada Ahlatçı Rafineri’yi gezdiği, ardından Ahlatçı’nın patronu Ahmet Ahlatçı’nın Erdoğan’la birlikte Venezuela’ya gittiği arşivlerde duruyor. Venezuela ile Türkiye arasındaki altın ticaretinin 2019’da yani seçimin sonraki yılında 9 katına çıktığını da TÜİK söylüyor.

Altın, sadece Venezüela gibi fiziki altın ticaretiyle edinilmiyor. Bu esnada, biriktirilen altınların da büyük kısmı, altın madenlerinde üretiliyor. Altın Madencileri Derneği’nin verilerine göre 2017’de, yani parlamenter sistemin son yılında yıllık altın üretimi 22,5 ton olarak gerçekleşiyor. Fakat 2018’den itibaren, altına hücum başlatılıyor ve altın üretimi 2018’de 27,1 tona, 2019’da 38 tona ve 2020’de 42 tona çıkarak cumhuriyet tarihinin rekorunu kırıyor.

Böylece TCMB nezdinde 2018 sonunda 253 ton olan altın rezervi büyüklüğü, 2022 sonunda 562 tonu buluyor. TCMB’nin sadece 2022’de net altın alımı 102 tona ulaşıyor.

Tüm bu altın birikimi, Türkiye’nin daha güçlü ulusal rezervleri olması için de yapılmıyor. Çünkü tonlarca altın tek bir seçim için harcanabiliyor. Geliyoruz seçim yılı olan 2023’e… Dünya Altın Konseyi verilerine göre TCMB, Nisan-Mayıs ve Haziran 2023’te, tam 130 ton altın satıyor ve biriktirdiği rezervleri 3 ayda eritiyor.

Yani TCMB, düşük faizle piyasaya para pompalamaya çalışırken, bu şekilde eritilen kaynaklar, altın ile doldurulmaya çalışılıyor. Zira döviz bulunamıyor ama altın fiili yollarla Türkiye’ye getirilebiliyor ve Erzincan İliç’te olduğu gibi üretilebiliyor. Bu esnada, sadece vahşi madenciliğin önü açılmıyor. Aynı zamanda altın ithalatı da patlıyor. Borsa İstanbul Kıymetli Madenler Piyasası verilerine göre 2023’te Türkiye 319 tonluk toplam altın ithalatıyla yine cumhuriyet tarihinin rekorunu kırıyor.

Tüm bunların tek bir kişinin koltuğunu koruyabilmesi adına yaşanması ise tabloyu daha dramatik hale getiriyor.

                                                               /././

Altın bir ihtiyaç mı? (Özgür Gürbüz)

2023 yılı dünya altın talebi 4448 ton. Altın talebinin yarısına yakını (yüzde 48,73) mücevherat sektörü kaynaklı. Merkez bankaları altın talebinin yüzde 23,32’sinden, yatırım amaçlı altın kullanımı ise yüzde 21,24’ünden sorumlu. 2023 yılında küresel altın talebinin sadece yüzde 6,71’i teknoloji alanında kullanıldı; 300 tondan azı. Dünya Altın Konseyi verileri, altının bir spekülasyon aracı ve mücevher olarak kullanıldığını net bir şekilde ortaya koyuyor.

∗∗∗

Teknoloji alanında gereken altının tamamının insanlık için gerçekten gerekli alanlarda kullanıldığını varsaysak bile sadece 300 tondan ya da yıllık altın talebinin yüzde 6,71’inden bahsediyoruz. Yaşadığımız endüstriyel hayata devam etmekte ısrarcıysak bize her yıl gereken altın bu kadar. 2023 yılında geri dönüştürülen altın miktarı ise tam 1237,3 ton. Teknoloji alanında kullanılan altın miktarının dört katından fazla. Özetle söylersek, dünya altın madenlerinin hepsini kapatsa ve artık altın çıkarmamaya karar verse, teknoloji alanında altın sıkıntısı diye bir şey olmaz. Hurda altınlar, geri dönüştürülenler yeter de artar bile.

∗∗∗

İçinde her yıl azalan bir paya sahip olan diş hekimliğinin de olduğu teknoloji sektörünün altın ihtiyacı yıllardır bu oranda (son 10 yılda yüzde 8 civarı) seyrediyor. Hem elektronik hem de diş hekimliğinde altın talebi düşmeye devam ediyor. 2023’te yüzde 7’inin altına düşmesi bu eğilimin bir sonucu. Dünya Altın Konseyi, insanların şu ana kadar 187 bin 200 ton altın çıkardığını söylüyor. Mevcut altın rezervlerinin hepsini, teknoloji alanında kullansak 624 yıllık ihtiyacı karşılıyor. Sadece mücevhere dönüştürülmüş altını teknoloji alanında kullansak 324 yıl altına ihtiyaç duymayabilirsiniz. Teknoloji alanında kullanılan altının da bir süre sonra geri kazanılıp tekrar kullanılacağını düşünürseniz, altın madenciliğinden bugün vazgeçmek istesek, bu kararın önünde teknik bir engel olmadığını görürüz.

Gıda üretiminin yapıldığı topraklar ve diğer ekonomik aktivitelerin gerçekleştiği ekosistemleri kirletme pahasına yürütülen altın madenciliğine ihtiyaç duyanların şirketler olduğu ortada. Çoğu zaman bu şirketler, Türkiye’nin altın ithalatı verilerini göstererek, madenleri meşrulaştırmaya çalışıyor. Elbette bu doğru değil. Yukarıda da görüldüğü gibi altın ithalatının temelini oluşturan gerçek bir ihtiyaç değil, bedeli yaşamla ödenen bir lüks.

∗∗∗

Erzincan’daki Anagold madeninde göçük altında kalanları düşünürken, “güzel görünmek” veya “yatırım” amacıyla aldığımız altınları da düşünmemiz gerek. Altın madenciliği gibi elmas ve pırlanta madencilikleri de doğaya büyük zarar verir. Pırlanta yüzükle yapılan evlilik teklifleri, gelin ve damada takılan altınlar aslında bu korkunç sektörlerin ayakta kalmasını sağlayan, şirketlerin ellerini ovuşturarak izlediği ritüeller. Altın madenciliği kadar, bu gereksiz ritüellerin terk edilmesi de doğaya ve bu ekonomik tuzaklara düşürülen insana nefes aldıracak.

Bir hediye çekiyle verebileceğiniz hediyeyi, altına ya da başka bir değerli madene dönüştürmeden önce lütfen bu uğurda can veren insanları ve yok edilen yaşamları gözlerinizin önüne getirin. Bir altın alyans için 20 ton maden atığı ortaya çıktığını unutmayın. Bileğinize sevgilinizin doladığı bir ip, kalpten verilmiş bir söz sizi dünyanın en güzel insanı yapar. Dünyanın en büyük elması, pırlantası değil. 

Unutmayalım.

                                                               /././

Kredi kartları olmasa enflasyon düşermiş (Yalçın Karatepe)

Enflasyon büyük sorun olmaya devam ediyor. Yakın zamanda düşeceğine dair emareler de bulunmuyor. Geçen hafta Merkez Bankasının enflasyon raporu sunumunda en fazla merak edilen konunun enflasyonu düşürmek için nasıl bir yol haritası izleyecekleriydi. Bir yığın şeyden bahsedildi. Fakat bahsettikleri şeylerin ortak noktası vatandaşın eline geçen ya da kredi mekanizmalarını üzerinden erişebileceği para miktarını sınırlamaya yönelik olduğu çok açıktı. Çünkü ekonomi yönetimi hala enflasyona talebin yol açtığını düşünüyor. Bu nedenle eğer “talebi dengelemeyi” başarırlarsa enflasyonun düşeceğini iddia ediyorlar.

Enflasyon raporu sunumu sırasında MB Başkanının “kredi kartlarına yönelik bir düzenleme üzerinde çalıştıkları” yönündeki açıklaması dikkate değer. Çünkü bu kanal “kredi mekanizması” üzerinden vatandaşın paraya erişmesine imkân veriyor.

Düzenleme nasıl olacak bilmiyoruz. Henüz kamuoyu ile paylaşılan bir bilgi yok. Ama sanırım kredi kartı limitlerini düşürülmesi, asgari ödeme tutarının artırılması, taksitli işlemlerin sınırlandırılması ya da tamamen kaldırılması gibi konular üzerinde çalışıyorlardır.

Enflasyon beklentisinin yüksek olması nedeniyle talebin öne çekildiği ve buna bağlı olarak da fiyatlar üzerinde yukarı yönlü baskının güçlü olduğu şeklindeki yorumlara rastlıyorum. “Öne çekilen talebin” de sanırım kredi kartları ile finanse edildiği varsayılıyor. Bu nedenle kredi kartı kullanımına bir sınırlama getirilirse bunun talebi de düşüreceği ve böylelikle enflasyonun da düşeceği varsayılıyor.

Kredi kartı harcamalarına ve orada biriken borç miktarına baktığımızda hiç de öyle sanıldığı gibi öne çekilen talep filan yok. Veriler, kartla yapılan harcamaların ağırlıklı olarak zorunlu harcama kapsamına giren mal ve hizmetlere yönelik olduğunu gösteriyor.

Bankacılık Denetleme ve Düzenleme Kurulunun (BDDK) verilerine göre toplam kredi kartı borcunda artış olduğu doğru. Faiz artırımlarının başladığı Haziran ayından en son verinin olduğu 9 Şubat tarihine kadar olan 7 aylık dönemde kredi kartı borç tutarı yüzde 69 artmış. Bu artış aynı dönemde ortaya çıkan yüzde 47’lik enflasyonda yüksek. Bu doğru. Fakat bu borcun hangi harcamalar üzerinden biriktiğinin detayına baktığımızda hiç de öyle öne çekilen talebe filan işaret etmiyor.

Mesela fiyatlar artacak endişesiyle ne tür mallara olan talep öne çekilebilir? Dayanıklı mallar ya da tekstil, ayakkabı gibi uzun kullanımı olan ürünler. Bu tür ürünlerin kredi kartı kullanılarak alınması durumunda taksit imkânı sunulduğunu biliyoruz. Eğer talebin öne çekilmesi söz konusu ise ödemelerin taksitlendirilmesi tercih edilir.  Bu nedenle “taksitli” kredi kartı borç miktarındaki artışa bakmak gerekir. Buradaki artış oranı yüzde 42. Enflasyon oranının bile altında bir artışın olduğunu görüyoruz. Peki, ya şu market, akaryakıt vs yerlerde yaptığımız ve taksitlendirme imkanı olmayan harcamalardan kaynaklanan borç nasıl artmış bir de ona bakalım. Son yedi aylık dönemde bu borç miktarındaki artış oranı yüzde 98,4. İnanılmaz derecede yüksek, hatta enflasyonun iki katından fazla.  Sanırım ekonomi yönetimi buraya bakıp “endişe duyarak”  kredi kartı kullanımını sınırlandırmak istiyor.

Biz biliyoruz ki taksitsiz kredi kartı harcamalarında bu yüksek artışın nedeni, gelir yetersiz olduğu için temel ihtiyaçların karşılanabilmesi için kredi kartı kullanmak zorunluluğundan kaynaklanıyor. Yoksa “aman domatesin fiyatı daha fazla yükselmeden ben onlarca kilo alıp stoklayayım” düşüncesinden değil. Ya da arabanızın deposunu doldurduktan sonra bidonlara da benzin doldurup eve götürmüyorsunuz.

Üstelik kredi kartına borçlanmanın faiz ve vergi maliyetinin bu kadar yükseldiği bir dönemde kim borç biriktirmek ister ki? Kimse istemez. Siz bakmayın Bakan Şimşek’in “vatandaşa finansal okuryazarlık öğretme” planlarına. Vatandaş neyin ne olduğunu çok iyi biliyor. Evet, bilmesine biliyor da çaresizlik karşısında yapabileceği fazla bir şey yok.

Demem o ki, kimse keyfinden kredi kartında borç biriktirmiyor, zorunluluktan yapıyor.

Kredi kartı kullanımına sınırlama getirerek enflasyonun düşeceği hayalinizden vaz geçin.

Enflasyona neyin yol açtığını doğru tespit edip ona yönelik adımlar atın.

                                                             /././

"The Perfect Storm" (Zafer Arapkirli)

“Mükemmel Fırtına”

2000 yılı tarihli, çok ses getiren bir Hollywood yapımıdır.

Başrollerinde George Clooney, Mark Wahlberg ve Diane Lane’in oynadığı, Wolfgang Petersen’in yönettiği, gerçek bir olaydan aktarılmış 1997’de yazılmış bir kitabın sinemaya uyarlandığı bir felaket filmi. Bir balıkçı teknesinin açık denizde yakalandığı muazzam bir fırtınayı anlatır.

Filmin adı, hem bir meteorolojik olay olarak “tüm özellikleriyle tam teşekküllü, yani kitaba göre tüm unsurları biraraya gelmiş kusursuz bir fırtınayı” tanımlayan bilimsel bir tabir.

Bu da, İngiliz dilindeki “The Perfect Storm” diye bir sıfat tamlamasından geliyor.

Başka durumlara da uygulanabilen “yararlı” bir kalıp.

Salı günü, Erzincan - İliç’ten gelen ve hem görünür haliyle, hem geçmişiyle hem de potansiyel gelecek riskleriyle muazzam boyuttaki çevre (ve insan) felaketini düşündüğümde, aklıma ilk gelen lâf bu oldu:

“Mükemmel (kusursuz) bir felaket”

Tabii ki “mükemmel” sıfatını, olumlu anlamda değil, “tekmili birden tüm unsurları biraraya gelmiş, kusursuz bir bileşim” anlamında kullanıyorum.

Olayın en başlangıcına gidersek, Türkiye’nin tam anlamıyla “rahat ve engelsiz iş yapılabilecek, ballı bir zemin” olduğunu keşfeden yabancı şirketler, yerli bir ortak da bulup altın arayışı ve üretimine girişiyor.

Bu amaçla, yerelde “mühim zevatla” çok yakın ilişkiler içine girerek, ortaklıkları nokta atışı bir roman veya bir film senaryosu yazsanız, bu kadar “mükemmelini” düşünemeyeceğiniz başka durumlar da mevcut. İlişkiye girdiğiniz mühim zevatın en başındaki en önemli kişinin damadı, doğrudan iş yapabileceğiniz en önemli makamda “Enerji Bakanı” koltuğunda oturuyor. Sonra da Hazine ve Maliye Bakanı koltuğunda. ÇED raporları aynı “çok mühim zevat”ın Çevre ve Şehircilik Bakanı’nın imzasını taşıyor. 

∗∗∗

Ülkenin yaşadığı en büyük ve ayıplı kâbuslardan biri olan bir yargı skandalı, bir kumpas davası sürecinde “makamında derdest edilmek suretiyle” içeri alınan bir onurlu başsavcı, yerelde bu konuda “kayırılan şirkete kıyak geçtiğini” fark ettiği bir tarikat - cemaat bağlantılı savcıyı soruştururken başını belaya sokuyorlar.

İlerleyen yıllarda bu “ballı işi” daha da ballı hale getirebilmek için, devlet desteğini mümkün olan en üst boyutlarda almayı sürdüren şirket, alanında ülkenin en büyük 2’nci tesisinde, kendisine yapılan “peşpeşe kıyaklarla” hayatına devam ediyor.

Faaliyet alanından, üretim kapasitesine kadar her alanda iktidarın bir dizi “fevkalade kayırmalarına” mazhar oluyor.

Yaşanan çok ciddi aksaklıklar çevreye olağanüstü zarar veren arızalara rağmen, kendilerine pek dokunulmuyor.

Adeta “yürü ya kulum” anlayışıyla, her türlü teşviki esirgemeyen iktidar, şirketin önünü açtıkça açıyor.

Hatta bir aşamada 7.2 milyon dolar vergi indirimine bile mazhar oluyor.

Yani daha yalın bir anlatımla, hükümet bu şirkete “Sen zahmet edip verme, biz nasıl olsa bu ülkenin yolunacak kazlarından seve seve alırız o vergiyi” diyor. Nasıl olsa “kazlara her gün yeni bir vergi salsak, hatta aldığımız vergiyi bir kez daha alsak, günaşırı dolaylı vergi kaynaklarının gaz pedalına abansak, bunların gıkı” bile çıkmaz deniliyor.

Eh bu kadar “kusursuz destek” ve “kusursuz kayırma süreci içinde gelen kusursuz semirtilmenin” de bir karşılığı olmalı değil mi?

Onlar da, kendilerini besleyen “el”e, yani bu ülkeye “kusursuz - mükemmel” bir armağan vermeleri gerektiğini düşünmüş olsalar gerek ki, 13 şubat günü belki de geri dönülemeyecek kadar ağır bir potansiyel hasara neden olabilecek bir çevre felaketinin düğmesine basıyorlar.

Siyanüre boğulmuş milyonlarca metreküp toprağın adeta bir nehir gibi akıp yarattığı heyelan, ülkenin yüreğini ağzına getiriyor.

∗∗∗

Yeraltı sularına ulaştığına şüphe olmayan bu devasa ve zehirli toprak akıntısının, Fırat Nehri’ne varması durumunda, sadece kentin ve bölgenin değil, bu ülkenin ve hattâ komşu ülkelerin tarım alanlarına, yaşam alanlarına ve potansiyel olarak milyonlarca insana verebileceği zarar, “Çernobil” benzetmesini bile hakediyor.

Al sana “Kusursuz Fırtına - The Perfect Storm”

Aslında, ülkenin başına bundan 22 sene önce gelmiş bir başka felaketle, yani benzer ölçülerde büyük bir tarihi boyutlardaki “siyasi - sosyal - insani” felaketle ne kadar da benziyorlar birbirlerine, değil mi?

Yabancı eller var, konjonktürden olabildiğine yararlanma var, kayırılma, göz yumulma. aymazlık, vurdumduymazlık, ilginç tesadüfler, sermaye gücü, rant hırsı, işbirlikçiler...

Her şey birarada.

Hani eskilerin ünlü tabiriyle, “Otuz iki kısım, tekmili birden” dediklerinden.

Fırtınalar tabii ki sürelidir.

Gelir ve geçerler.

Ama bazılarının geride bıraktıkları hasar, özellikle de “kusursuz fırtınalar”ın hasarı, hem maddi hem de manevi derin yaralar bırakır.

Kendisi altın kazanayım derken, başka diyarların insanlarını, doğasını, çevresini ve pek çok şeyini “tenekeye” dönüştürecek bu tür utunmazca “imal edilmiş felaketlerin” sorumluları, mutlaka hesap vermelidir.

Madencilik dünyasında “Sömürge Madenciliği” olarak bilinen fenomenin arkasında kim varsa, er ya da geç ağır bir bedel ödemelidir.

Bu bedel, en az bu ülke insanının ve topraklarının ödediği bedel kadar, hatta onun 10 misli olmalıdır.

(Birgün)

  

TİP İzmir adaylarını açıkladı: Listede eski Vatan Partisi il, DEVA ilçe başkanı da var - duvaR

 

TİP İzmir'in 6 ilçesindeki adaylarını açıkladı. Kemalpaşa'dan DEVA Partisi'nin eski ilçe başkanı Şencan aday oldu. TİP'in Karaburun adayı ise Vatan Partisi'nin eski il başkanı Mustafa Tosunlar...

Türkiye İşçi Partisi (TİP) İzmir'in 6 ilçesinde yerel seçime katılacağı adayları açıkladı. 

TİP'in sosyal medya hesaplarından yapılan açıklamaya göre; Urla'da Aytekin Aktaş, Selçuk'ta Uğur Fırat, Güzelbahçe'de Fikret Sapmaz, Seferihisar'da Sevay Aker, Kemalpaşa'da Süleyman Şencan, Çiğli'de ise Orhan Akıncı aday oldu. 

Listenin en dikkat çeken ismi ise Kemalpaşa adayı Süleyman Şencan. 

TİP'in Kemalpaşa belediye başkan adayı Süleyman Şencan, DEVA Partisi'nin eski Kemalpaşa ilçe başkanı. 

VATAN PARTİSİ'NİN ESKİ İL BAŞKANI DA ADAY

TİP'in daha önce açıkladığı adaylar arasında Karaburun Belediye Başkan adayı Mustafa Tosunlar da Vatan Partisi'nin eski İzmir İl Başkanı. Tosunlar ayrıca Bornova Belediyesi'nin eski başkan yardımcısı. 

duvaR