Cemil Tugay listeleri hazırladı, İzmir'de belediye şirketlerinde işten çıkarmalar başladı (Aslı İnanmışık)
İzmir Büyükşehir Belediyesi'nde başkanlığa Cemil Tugay'ın seçilmesinin ardından işten çıkarmalar başladı.
İşbaşvuruları eskiye dayanan ve işten atılan işçilerin işe başlangıç tarihlerinin 1 Nisan 2024 olduğu öğrenildi. İşveren işçilere haklı bir gerekçe olmadan "4 numaralı kodla" işten çıkış verdi.
İşe alımlar sürüyor
İşten atılan işçiler arasında çalıştığı birimde işe giren kişilerin evraklarını kayıt altına alan bir işçi de var. İşten çıkarılanlara "tasarrufa gidileceği" söylenirken, soL'a konuşan işçi "her gün en 8 kişiyi işe aldıklarını" anlattı.
Ayrıca işten atılan işçiler çalıştıkları birimlerde yetersiz personelle iş yetiştirmeye çalıştıklarını da belirtti.
İşlerinden istifa edip belediyede işe girdiler
Belediyede iş başı yapacağını öğrenen işçiler arasında çok ciddi mağduriyetler yaşayanlar var.
Bazı işçiler belediyede işe gireceği için tazminatlarını yakarak uzun yıllardır çalıştıkları eski işlerini bırakmış. Küçük bir işletmesi olan bir işçi dükkanını devretmiş.
Yine başka bir işte çalışırken belediyede işe gireceği için tazminatını yakarak işten çıkan bir işçi 2 ay sonra evleneceğini, işsiz kaldığı için zor durumda olduğunu anlatıyor.
Çocuğu yoğun bakımda yatarken işe alındığı haberini alan bir başka işçiyse bu kez hastanede çocuğu ile ilgilenirken işten çıkarılma haberini alıyor.
'İşçilerin ekmeklerinden edilmesi sizce etik mi?'
İşçilerin anlattığına göre, haklarını aramak için sendikaya giden işçilere sendika yetkilileri de deneme sürecinin 2 ay olduğunu söylüyor ama sözleşmede deneme süresi "1 ay" yazıyor.
Derdini anlatmak için CHP Genel Başkanı Özgür Özel’e ulaşmaya çalışan bir işçi Özel’in özel kalemi ile görüşüyor ve özel kalem de “Tunç Soyer’in 1 Nisan’da yeni işçileri iş başı yaptırması sizce etik mi?” diyor.
İşçilerse “Eski başkanla yeni başkan arasındaki anlaşmazlık yüzünden işçilerin ekmeklerinden edilmesi sizce etik mi, bizim işe giriş süreci 41 hafta önce başlayan arkadaşlarımız var?” diye soruyorlar.
'Bizi oyalamaya çalıştıklarını düşünüyoruz'
İşçiler işe dönene kadar mücadelelerini sürdüreceklerini belirtirken işten çıkarılan bir işçi şunları anlatıyor:
"21 kişi İzenerji şirketinden atıldık. 1 Nisan işe başlama tarihimiz, 10 Mayıs'ta işten çıkışımız verildi. Çıkma sebebimiz olarak 'personel fazlalığı' gösterildi. SGK'de 04 koduyla çıkışımız yapılmış yani haklı sebep gösterilmeden işveren tek taraflı sözleşmemizi feshetti.
3 kişi anaokulu öğretmeniyiz, çocuk gelişim mezunuyuz. Biz İzmir Büyükşehir Belediyesi masal evlerinde çalışıyorduk. Burada kendi sınıflarımız vardı, çocuklarımız vardı. Boş boş oturmuyorduk yani.
Diğer arkadaşlar da Sosyal Hizmetler Daire Başkanlığı'nda, bir arkadaşımız da huzurevinde çalışıyordu. Eşrefpaşa Hastanesi'nde tıbbi sekreter olarak çalışanlar da vardı. Büro personelleri de vardı.
İşin özü bize 'personel fazlası' diyerek çıkışımızı verdiler, 1 sene personel almayacaklarını tasarrufa gideceklerini iddia ediyorlar. Ama seçim arifesinde işe girdiğimiz için asıl neden siyasi diye anlıyoruz. Toplu iş sözleşmemizde deneme süremiz 1 ay olarak geçiyor. Biz 40. gün işten çıkarıldık. Bu konuda da bir karışıklık var. Sözleşmemizde 1 ay yazıyor ama DİSK Genel-İş Sendikası bize, 'Orada bir ay yazıyor ama siz daha bir ay maaşınızı asgari ücret aldınız, deneme süresi bitince. Sonra sendikanın hak edişleriyle maaş almadınız' diyor. Ancak bize avukatlar 10 gün geçtiğini o süre içerisinde sendikalı olarak devam ettiğimizi söylüyor. Bizi oyalamaya çalıştıklarını düşünüyoruz.
Yıllardır kolejde çalışıp öğretmenlik yaparken tazminatlarını yakıp yıl ortasında istifa edip gelen arkadaşımız var mesela. Başka bir arkadaşımız yine aynı şekilde tazminatını yakmış. Birimizin 18 gün sonra düğünü var. Herkes mağdur oldu. Hepimiz işimize geri dönmek istiyoruz."
/././
Çürümenin dibinde (Mesut Odman)
Çürümeyi ve onun ulaştığı düzeyi betimlemekte katkı sağlayabilecek bir sözcük daha var, diyebiliriz. İlk bakışta belki abartılı gelebilecek o sözcük “parçalanmışlık”tır.
Dibinde yerine doruğunda demiştim önce. Doruk sözcüğüne kendi başına olumlu bir anlam yüklenebildiği düşüncesiyle, sonradan değiştirdim. Ama böyle deyince de bir kötülüğün ulaşması mümkün olan en son nokta anlaşılabiliyor, öyle bir çağrışıma yol açılıyor sanki. Oysa, hiçbir kötülüğün, buradaki örnekte çürümenin en uç noktasına ulaşmak mümkün değil, diyemesek bile, hiç de kolay görünmüyor. Yaşadıklarımızdan öğrenmiş, hâlâ da öğreniyor olmalıyız.
Ülkemizde çok uzun süredir yaşadıklarımız, neredeyse her gün bir önceki günü aratır olmak üzere, çürümenin dibini bulmanın kolay olmadığını gösteriyor.
Bizim büyüklerimizin, ondan çokça etkilenmiş olanların deyişiyle İhtilal-i Kebir’in herhalde en unutulmaz kahramanı sayılabilecek Robespierre’in çok uzağında olduğu söylenmiş “çürüme”den söz etmek değil asıl niyetim. İhtilal yılında 31, giyotine gönderildiğinde ise sadece 36 yaşında olan bu büyük devrimci için yapılan yakıştırmanın dilimize “çürütülemez” ya da “yoldan çıkarılamaz” biçiminde aktarılabileceğini biliyoruz. Gerçekten de, kısa ömrünü son derece mütevazı koşullarda geçirmiş, örneğin, bir marangozun pansiyonunu mesken tutarak yaşamıştır.
Benim burada değinmek istediğim, bizim ülkemizde bu örneğin tam karşıtında bir ömür süren yöneticiler ile politikacılar değil. Onların içinde yaşadıkları, canla başla savunup yönettikleri düzenin hemen hemen bütün kurumlarında, git gide toplumsal hayatın bütün alanlarında gizlenemez duruma gelmiş çürümeden söz ediyorum. Bununla birlikte, çağdaşımız olan çürümenin nesnel zemininin emperyalizm aşamasındaki kapitalizm olduğunu, ayrıca, kendi “mezar kazıcıları”nı da zaman zaman çok ağırlık kazanan etkileri altına alacak kadar yaygınlık kazandığını eklemeden geçmeyelim.
Çürümeden söz edilebilmesi için ise sürecin başlangıcında tanımlanarak amaçlanmış olması gereken durumdan farklı bir durumun, bunu gösteren özelliklerin ortaya çıkması; bunların da bir gerileme, bozulma, yozlaşma, alçalış, çöküş anlamını taşıması gerekiyor. Dolayısıyla, çürüme, hem bu sözcüklerin dile getirdiği anlamların tümünü birden içeriyor, hem de bu olguyu anlatırken o sözcükleri bir arada ya da birbirlerinin yerine kullanmak mümkün olabiliyor.
Türkiye kapitalizminin ne kadar kalabiliyorsa o kadar ayakta kalabilmesini, şu ya da bu düzeyde işler durumda olmasını sağlayan bütün kurumların biraz önceki cümlelerde sıralanan ve benzerlerinin de eklenebileceği sözcüklerle anlatılabilecek bir çürümenin içinde bulunduğu, en yetersiz gözlem gücüyle bile saptanabiliyor. Bunun yanı sıra, çürümeyi ve onun ulaştığı düzeyi betimlemekte katkı sağlayabilecek bir sözcük daha var, diyebiliriz. İlk bakışta belki abartılı gelebilecek o sözcük “parçalanmışlık”tır.
Parçalanmışlık Türkiye kapitalizminin hemen hemen bütün önemli kurumlarında az çok belirgin bir görünüm kazanmış durumdadır ve hem çürümeyle birlikte ilerlemekte hem de onun düzen açısından yarattığı tehlikeleri çoğaltmaktadır. “Az çok” dememin nedeni, bu görünümün bazı alanlarda ve kurumlarda henüz yeterince açıklığa kavuşmamış olmasıdır. Yoksa, bu parçalanmanın tümüyle uzağında kalmış hiçbir kurum bulunmadığını öne sürmekte, bilimsel anlamda herhangi bir ihtiyatsızlık görülmemelidir.
Bu olgunun, geçmişinin uzunluğuna ve her bir parçanın göreli gücüne bağlı olarak, birtakım sürtüşme ve çatışmaları gündeme getirmesi doğaldır. Bu sürtüşmelerle çatışmaların sertliği ya da şiddeti, açık ve gizli iktidar koalisyonlarındaki tarafların kısa ve uzun erimli beklenti ve amaçlarıyla bunları yönetme becerilerinin, siyasal iktidar içindeki konumlanışlarının yanı sıra bütün bunlarla da bağlantılı uluslararası ilişkilerinin türevleri olarak azalıp çoğalmaktadır. Şu sıralar bu sürtüşme ve çatışmalarda fark edilebilir bir artış gözlenmekle birlikte, bu artışın birincil ortak konumundaki sınıflar, partiler ve politikacıların yönetip yönlendirme yeteneğini aşabilecek bir nicelik ve niteliğe ulaştığını, hatta çok kısa dönemde ulaşabileceğini gösterir bir değişim yoktur.
Bazı genellemeler yapmaya çalışırken böyle oldukça kapalı sayılabilecek bir üslup ortaya çıkmış oldu; bir bakıma doğal karşılanabilir. Göreli bir açıklıkla devam edip bitirelim.
Hangi düzeylere ulaşmış ve ne kadar yaygınlaşmış olursa olsun, bu parçalanmışlık olgusunun, siyasal iktidarın önlem ve karşı saldırı imkânlarını ortadan kaldırdığı ya da ciddi ölçülerde azalttığı düşünülmemelidir. Biliniyor, demokrasinin kendini koruma ihtiyacını, hem de hakkını kimse elinden alamaz, denilmiştir. Diyenlerin yapabilecekleri, sınırsızlıkla kısıtlanmıştır; bu da biliniyor.
Bu ölçülere varabilecek bir güncel örnek, artık “etki ajanlığı” kodlaması ile anılabilecek kadar konuşulur olmuş “gayet demokratik” önlem ya da önlemlerdir. “Demokratik” demekle bir alaysılamaya başvurmak niyetinde değilim. Bu tür önlemler, çoğu kez aynı gerekçeler ve sözcüklerle, Batı’nın en ileri demokrasileri sayılan ya da sanılan ülkelerde de uygulanıyor. Nitekim, bugünlerde güncellik kazanan bu “etki ajanlığı suçu” ve ona karşı alınan önlemler konusu, ABD’sinden Avrupa’sına kadar birçok ülkede pek de yeni olmayan önlemler arasında. En son, AB’ye kapılanma peşine düşürülmüş zavallı Gürcistan’ı da karıştırıp duruyor; az çok izleyebiliyoruz. Gerçi epey karıştılar ama, sonunda geçirdiler yasayı. AB’den nemalanıp duranların canlarına okumak için yeni bir araç bulmuş görünüyorlar. Büyük devrimciler yetiştirmiş Gürcü halkına ayıp etmek gibi olmasa, “yesinler birbirlerini” demek geliyor insanın içinden.
Bizimkiler de çeşitli önlemler alacak elbet. Dünyanın demokrasileri, oralardaki bilcümle demokrat hükümetler yapıyor da bizimkiler yapınca mı göze batıyor? O özdeyişi biraz önce yazdık: Demokrasinin kendini koruma hakkını kimse elinden alamaz.
Demokrasinin beşiği sanılan diyarlarda yaşadıklarına övgüye değer bir zihin açıklığıyla tanıklık edip bize aktaran Çağdaş Gökbel’in geçen yıl 27 Haziran’daki yazısında görünce bir kenara not ettiğim sözle bu yazıya son verelim. Tanıdık bir isim, birçok oyunun yanı sıra Dorian Gray’in Portresi’nin yazarı, geçen yüzyıl boyunca ve hâlâ dillerde dolaşan dizelerin şairi Oscar Wilde, daha on dokuzuncu yüzyılın sonu gelmemişken şöyle diyordu:
“Bir zamanlar demokrasiden büyük şeyler umulmuştu, fakat demokrasi sadece halkın halk için halk tarafından sopalanması demektir. Gerçek yüzü ortaya çıkmıştır.”
/././
Şi'nin Avrupa turu: Çin Avrupa'da siper mi kazıyor?(Nagehan Çınar)
Şubat 2022'de Rusya'nın Ukrayna topraklarını işgal etmesiyle başlayan Rusya-Ukrayna Savaşı'nda yavaş yavaş yeni bir dönemece girildiğinin sinyalleri verilirken1 Çin Devlet Başkanı Şi Cinping 5-10 Mayıs'ta Fransa, Sırbistan ve Macaristan olmak üzere 3 ülkeyi kapsayan 5 günlük bir Avrupa turuna çıktı. Anımsattığımız yazıda da işaret edilen, yorucu savaşın artık bir şekilde bir sonuca bağlanmak istendiğine dair sinyallerle birlikte düşünüldüğünde, Şi'nin pandemi sebebiyle 5 yıl aradan sonra gerçekleştirdiği bu Avrupa turu, emperyalist hiyerarşide yer alan kimi ülkelerdeki zayıflamalara kimilerindeki güç toplama çabalarına işaret etmesi açısından özel bir önem teşkil ediyor.
İlk durak Fransa: Ekonomi ve güvenlik açısından Fransa-Çin ilişkileri
Şi, tura Fransa'yı ziyaret ederek başladı.
Çin ve Fransa arasındaki diplomatik ilişkilerde, II. Dünya Savaşı sonrası yani Charles de Gaulle'ün güvenlik ve dış politikada İngiltere ve Almanya’dan farklı olarak ABD'den ve Transatlantikçi çizgiden görece bağımsız bir politika izlemiş olması etkiliydi.
Fransa, de Gaulle döneminde, 1964'te Çin Halk Cumhuriyeti'ni tanıyan ilk Batılı büyük ülke olmuştu, ki bu tarih, modern dönem Fransa-Çin diplomasisinin miladını temsil ediyor. De Gaulle, Fransa'nın ÇDH'yi tanımasına dair, "Çin devasa bir yer. Sanki hiç yokmuş gibi yaşamak körlük olurdu. Çin'in geçmiş yıllarda olduğu gibi gelecek yüzyıllarda da dünyanın en büyük gücü olabileceği göz ardı edilemez" ifadelerini kullanmıştı.
Avrupa'nın daha başına buyruk çocuğu olan Fransa'da Macron hükümeti de bir ölçüde bu geleneğin çizdiği sınırlar içinde hareket ediyor. Macron hükümetinin ABD'ye karşı Çin'le yakınlaşmasının bir sebebi ekonomik. Fransa Çin'in en büyük ticaret ortağı hâline gelmiş vaziyette. Fransa Çin'in Avrupa Birliği içindeki en büyük üçüncü ticaret ortağı. Nükleer enerji ve havacılık alanında da etkisini artırdığını kaydetmek gerek. Çin kendi rekatörü Hualong'u Fransa yardımıyla geliştirirken, Çin'de faal hâldeki 7 bin Fransız şirketinden biri olan Airbus da şu an Çin'de havacılık pazarının yüzde 54'ünü elinde tutuyor, üretimine hız vermek için Tianjin'de de bir üs kurdu.
Diğer sebep ise güvenliğe ilişkin. ABD, 2021'de Avustralya ve İngiltere'yle birlikte Çin'e karşı kurduğu AUKUS isimli askeri ittifaka Fransa'yı almadı. Bu pakt nedeniyle Avustralya hükümeti Fransız Naval firmasıyla 2016 yılında imzaladığı ve 12 denizaltı yapılmasını öngören toplam 90 milyar dolarlık denizaltı projesini de iptal edince diplomatik bir kriz yaşanmış, Paris yönetimi Avustralya'nın başkenti Canberra'daki ve Washington'daki büyükelçilerini geri çekmişti. Mesele, dönemin Fransız dışişleri bakanı tarafından "arkadan hançerleme" olarak nitelendirilmişti. İşte, Macron hükümetinin kullandığı, Avrupa'nın ABD'den ziyade kendi çıkarlarına uygun davraması gerektiğini ifade eden "stratejik özerklik" kavramı da o günden bugüne daha sık dile getirilir oldu.
Şi'den önce Scholz'un ziyareti
Stratejik özerklik yaklaşımı, Fransa'nın ABD ve Çin arasındaki Tayvan anlaşmazlığına taraf olmayacağını ilan etmesiyle iyice pekişmiş oldu. Macron'un 2023'te Pekin'e düzenlediği ziyaretin dönüşünde basına sarf ettiği, "Avrupalılar olarak yapacağımız en kötü şey, bu konuda ABD'nin peşine takılmak ve onun gündemine göre tavrımızı belirlemek olur" sözleri, ABD'den ve Avrupa'daki Transatlantikçi kesimden epey tepki çekmişti. Avrupa ülkelerinin Washington'un "vassalı" hâline gelmemek için ABD dolarına olan bağımlılıklarını azaltmaları gerektiğinin de altını çizmişti Macron.
Almanya Şansölyesi Olaf Scholz da, Macron'a, Şi'den önce bir ziyarette bulundu. Bu ziyarette, AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen'in de Şi'nin ziyareti sırasında Macron'a eşlik etmesi kararlaştırıldı. Bu mesajı iki türlü okuyabiliriz: ABD'den sonra en büyük ikinci güç olan Çin'e karşı bir de yekpare bir üçüncü AB cephesini göstermek ya da "ailenin başına buyruk çocuğu" Fransa'nın Çin'in etki alanına girerek, Çin'in Avrupa'da önemli bir mevzi kazanmasını önlemek.
Fransa'yı kaybetme ihtimali Avrupa'yı ve ABD'yi neden endişelendiriyor?
Fransa Çin'in yatırımlarından faydalanmak istiyor, bilhassa elektrikli araç bataryaları konusunda, bu nedenle kapılarını Çin'e açık tutuyor. Çin, geleneksel otomotiv sektöründe Avrupa ve ABD ile rekabet edebilecek bir motor teknolojisi geliştirmekte geç kaldığından, elektrikli araçlar konusunda sahip olduğu güç, otomotivde tüm dengeleri değiştirebilir vaziyette. Pazarın yüzde 56'sını elinde bulundurarak hâkim güç konumunda. Bu durum, Avrupa ve ABD'yi endişelendiriyor çünkü bu pazarda Çin'e bağımlı durumdalar.
Elektrikli araç pazarı ve lityum-ion bataryalar konusunda uzmanlaşmış veri analitiği şirketi Benchmark Minerals'ın tahminlerine göre, Çin'in 2031 itibariyle Avrupa'da sahip olacağı 332 gigawatt/saat (gwh) üretim kapasitesi, onu Avrupa'nın en büyük batarya tedarikçisi konumuna getirecek. İkinci sırada Güney Kore, ardından da Fransa ve İsveç gelecek. ABD'nin Avrupa batarya pazarında beşinci sırada olması, elektrikli araç devi Tesla'nın Berlin'deki fabrikasına rağmen Almanya'nın ise altıncı sırada yer alması öngörülüyor.
Fransa elektrikli otomobil pazarında Çinli üreticilerle rekabet etmek için ilk batarya fabrikasını geçtiğimiz yıl ülkenin kuzeyindeki Billy-Berclau'da Automotive Cells Company (ACC) adıyla Fransız enerji devi TotalEnergies, Mercedes-Benz ve Peugeot, Fiat ve Chrysler'ın çatı şirketi Stellantis ortaklığında kurdu.
Bir elektrikli aracın değerinin yüzde 30 ila 57'si bataryadan oluşuyor. Üstelik, elektrikli araç bataryalarının üretiminde maliyetin yarısından fazlasını oluşturan katot üretimi, yani manganez, kobalt, nikel ve lityum gibi materyallerin kullanıldığı üretim süreci, bu ender bulunan minerallere olan talebi de artırıyor. Bu anlamda, Fransız endüstriyel mineraller grubu Imerys de, Avrupa'nın elektrikli araçlara geçişini desteklemek için 2027 yılına kadar kıtanın en büyük lityum madenlerinden birini Fransa'nın Allier bölgesinde yer alan Beauvoir sahasında açmayı planladığını duyurdu. Yani Fransa ABD, Avrupa ve Çin için vazgeçilemeyecek ya da cezbedici bir konumda.
Sırbistan ziyareti
Şi, ikinci ziyaretini Sırbistan'a gerçekleştirdi. Ziyaret, NATO'nun Sırbistan'da bulunan Çin büyükelçiliğini bombalamasının 25. yıldönümüne denk geldi. 7 Mayıs 1999'da NATO'nun Yugoslavya'yı bombalaması sırasında ABD'ye ait beş JDAM güdümlü bomba Yugoslavya Federal Cumhuriyeti'nin başkenti Belgrad'da bulunan Çin büyükelçiliğini vurmuş, üç Çinli haberci bombalama sırasında hayatını kaybetmişti. Dolayısıyla, ziyaretin zamanlaması iki ülke arasındaki ilişkilere dair çok şey söyleyen sembolik bir önem de taşıyor.
İki ülke arasındaki ilişkiler, Yugoslavya'nın 1 Ekim 1949'da Çin Halk Cumhuriyeti'ni tanımasıyla başlamıştı. Yugoslavya dağıldıktan sonra Çin, Sırbistan'la ekonomik açılıma diğer eski Yugoslavya ülkelerine göre geç başlayabildi. Ağustos 2009'da da, karşılıklı toprak bütünlüğüne saygı, ticari kalkınma planları, kültürel, teknolojik ve bilimsel alışveriş gibi çeşitli konuları kapsayan bir "stratejik ortaklık" anlaşması imzalamıştı.
'Stratejik ortaklık'tan 'ortak geleceği paylaşan topluluk'a
Fakat bu ziyaretin sonunda iki ülke arasında "ortak geleceği paylaşan topluluk" bildirisi imzalandı ve bir basın açıklamasıyla kamuoyuna duyuruldu.
Çin, diplomaside "ortak geleceği paylaşan topluluk" ifadesini, ikili ve çok taraflı işbirliklerini tanımlamak için de kullanıyor.
"Ortak geleceği paylaşan Çin-Kamboçya topluluğu", "ortak geleceği paylaşan Çin-Güney Afrika topluluğu" gibi ifadelerde iki ülke arasındaki hedef ortaklığı ve bu yöndeki işbirliklerinin altı çiziliyor. İki ülke arasındaki ilişkilerde "stratejiden" "ortak gelecek"e dönüşen bu ton farkı, birbirlerine olan ihtiyaçlarına ve ittifaklarının mahiyetine dair çok şey söylüyor.
Tabii, Sırbistan'ın AB üyesi olmadığını da unutmayalım; üstelik AB üyeliği de yakın görünmüyor, zira Sırbistan Rusya-Ukrayna Savaşı'yla beraber AB'nin Moskova'ya uyguladığı yaptırım furyasına katılmadı, ayrıca NATO katliamları ülkeyi Rusya ve Çin kampıyla işbirliği yapmaya ittiriyor. Enerji güvenliği başlığında da Rusya'yla yakın ilişkilere sahip olması iki ülkeyi birbiri için makul müttefikler hâline getiriyor.
Savunma sanayiinde işbirliği ve 28 anlaşma
Geçtiğimiz yıl, Sırbistan'ın Çin'den FK-3 hava savunma sistemleri satın aldığına dair bir haber Batı dünyasında tepkilere sebep olmuştu. Çin ve Sırbistan uzun süredir savunma sanayiinde işbirliği yapıyor, yine geçtiğimiz yıllarda Çin'den satın alınan CH-95 ve CH-92A İHA'ları da buna birkaç örnek. Bu ziyaretle beraber bu işbirliği derinleşmiş görünüyor.
Ağırlıklı Arnavut nüfusuyla Sırbistan'da özerk bir bölge olarak bulunan Kosova, ABD'nin Arnavut milliyetçiliğini kullanmasıyla bir iç savaşa sürüklenmiş, emperyalistler tarafından NATO birliklerinin Kosova'ya yerleştirilmesi öngörülmüştü. Sırbistan NATO birliklerini istememesi üzerine NATO'nun Sırbistan'ı aylarca bombalayıp, sayısız katliama imza attığı düşünülünce Kosova'yı Sırbistan'ın bir parçası olarak gördüğünü ifade eden Çin'le gerçekleştirilen bu işbirliği daha iyi anlaşılıyor.
Savunma sanayiindeki işbirliğinin yanı sıra, ziyaret sırasında iki ülke arasında 28 anlaşmanın imzalanmış olması da dikkat çekici. Bu anlaşmaları, hâlihazırda geçtiğimiz yıl imzaladıkları ve Sırbistan'ın Çin'e yaptığı ihracatta uygulanan gümrük vergilerinin yüzde 95'ini kaldırmayı öngören Serbest Ticaret Anlaşması'yla birlikte değerlendirmemiz gerekiyor.
Bu anlaşmalar, ikilinin Kuşak Yol Projesi çerçevesindeki işbirliğini sürdürmeye yönelik ortak çalışmaları da içeriyor. Örneğin, Sırbistan'daki Smederevo Çelik Fabrikası'nın yeniden canlandırılması, Belgrad-Budapeşte yüksek hızlı tren projesi ve Belgrad-Novi Sad bağlantısı da bu çerçevede yer alıyor. Yine Çin-Sırbistan ortaklığında inşa edilen Saraorçi Güneş Enerjisi Santrali projesi de iki ülke arasındaki yeşil enerjiye dair işbirliğine işaret ediyor.
Belgrad'da Çin Kültür Merkezi
Yine ziyaret sırasında, Belgrad'daki bombalanan Çin büyükelçiliği binasının yerine açılan Çin Kültür Merkezi, Çin'in Sırbistan'da sadece askeri ve ticari yatırımlarla değil, bir "hikâyeyle de" var olmaya çalıştığını gösteriyor. Dünyada diğer örneği Moskova'da bulunan bu kültür merkeziyle Çin'in güttüğü amacı yazının sonunda tartışacağız ancak burada da değinmiş olalım.
Macaristan ziyareti
Şi'nin Avrupa turu kapsamında ziyaret ettiği son ülke Macaristan oldu. Macaristan, Avrupa Birliği'ne üye ancak AB içerisinde muhalif konumda. Üstelik 2022'de başlayan Rusya-Ukrayna Savaşı da Macaristan ve AB arasındaki uçurumu derinleştirmiş vaziyette; zira Macaristan da, tıpkı Sırbistan gibi, "Bu bizim savaşımız değil" diyerek hem Rusya'yla yakın ilişkilerini sürdürdü hem de Ukrayna'ya yardım etmekten kaçındı. Ukrayna'nın batısındaki Transkarpatya bölgesinde bir Macar azınlık yaşıyor ve Ukrayna ile Macaristan ilişkileri bu nedenle gerilimli.
Ayrıca, Pekin'deki diğer AB ülkelerinin büyükelçilikleri, Macaristan'ın ortak bir Çin politikasına varmalarını engellediğinden şikayet ediyor. Elbette burada da Sırbistan'ınkine benzer bir motivasyon söz konusu. ABD ve AB ile Macaristan arasında da tarihi husumetler bu konumlanışları şekillendiriyor.
Avrupa'ya ithamlar
Geçtiğimiz Mart'ta, Macaristan'ın ulusal bayramı nedeniyle düzenlenen törende konuşan Macaristan başbakanı Viktor Orbán, AB'yi işgalci imparatorluklara benzetmişti. "Brüksel Macaristan'a göz diken ilk imparatorluk değil" diyen Orbán, "Geride kalan 500 yılda imparatorluklar bize boyun eğdiremeyeceklerini sonunda anladılar. Önce Hilal'in (Osmanlı İmparatorluğu) gücü tükendi, sonra İki Başlı Kartal (Avusturya Monarşisi), ardından da Kızıl Yıldız (SSCB) pes etti!" demişti.
Yine Avrupa'da ABD'ye yakın olan hükümetlerin sesinin daha yüksek çıktığını söyleyen Orban, "Ben sık sık Brüksel'de bazı kararların Avrupa'nın değil Amerika'nın çıkarlarını gözettiğini hissediyorum" diyerek ABD ve AB ile aralarında bulunan açıkça ifade ediyor.
Doğu Açılımı Stratejisi
Fakat bu uçurumun bir nedeni de, Macaristan'ın dış politikada "Doğu Açılımı Stratejisi" kapsamında Moskova'yla kurduğu yakın ilişkilerden kaynaklanıyor. 1989'da yaşanan karşı devrimle birlikte Macaristan, ABD ve Batı Avrupa'nın güdümündeki Avrupa-Atlantik ittifakına paralel bir dizi dış politika hamlelerinde bulunmuştu. Ardından AB ve NATO üyelikleri gelmiş, Batı dünyasına entegre olmanın ilk adımlarını atmıştı. Fakat 2010'da seçimleri Viktor Orbán ve lideri olduğu merkez sağ Fidesz-Macar Yurttaş Birliği partisinin kazanmasıyla Macaristan'ın bu dış politika yaklaşımı değişmeye başladı. Başbakan Orbán ve hükümeti, Doğu Açılımı Stratejisi ile rotayı Rusya, Çin, Türkiye, Azerbaycan, Orta Doğu ülkeleri ve Kazakistan, Özbekistan, Kırgızistan, Türkmenistan gibi Orta Asya Türk cumhuriyetlerine çevirdi.
Doğu Açılımı Stratejisi ve Kuşak Yol Projesi eşgüdümü
Budapeşte bu stratejiyle Çin'in Kuşak-Yol Projesi'ni eşgüdümlü görüyor, aynı bakış açısı Çin için de geçerli. Ayrıca Macaristan kendine Çin tarzı bir modernleşme ve kalkınma planını model alıyor. Çin ile Kuşak Yol Projesi kapsamında işbirliği anlaşması imzalayan ilk Avrupa ülkesi olan Macaristan, kısa sürede Çin-Avrupa yük trenleri için bir dağıtım merkezi ve Çin ile Avrupa arasındaki lojistik taşımacılık koridorunun önemli bir halkası hâline geldi. Macaristan-Sırbistan demiryolu projesi ve Çinli batarya üreticisi CATL ile elektrikli araç üreticisi BYD'nin Macaristan'da kurulan ve Avrupa'da ilk olan üretim tesisleri yine bu kapsamdaki işbirliklerine örnek verilebilir.
Çin'in Great Wall Motor şirketi için Macaristan'da bir elektrikli araç fabrikası kurma ihtimali de Şi'nin ziyareti sırasında masadaki konulardan biriydi. Öte yandan, altyapı, inşaat, enerji ve sanayi sektörlerini kapsayan bir dizi anlaşma ile iki ülkenin tüm nükleer enerji kaynaklarını kapsayan bir işbirliği de yine gündemde. Çin, Çin'e ait işletmelerin Macaristan'daki toplam yatırımlarının bu yılın sonuna kadar 30 milyar avroya ulaşabileceğini tahmin ediyor.
Çin'in gündemi ne?
Peki, tüm bunlar ne demek? Bahsi geçen ülkeler arasındaki ilişkilerin güncel durumunu kavramak için serimlenen bir dizi tarihsel bilgi ve anlaşmaların içeriklerine dair kafa karıştırıcı, insanın okurken hızla geçiverdiği bu istatik manzumeleri ne anlama geliyor?
Foreign Affairs gibi ABD menşeili uluslararası ilişkiler ve siyasetbilimi dergilerinde Avrupa Birliği'ndeki derinleşen çatlaklara ilişkin yayımlanan, "Görüş farklılıkları iyidir, ABD'yi hizaya çekmek için özerk bir Avrupa da gerekiyor" kabilinden yazılara2 aldanmayalım. Durum, başlığın da anıştırdığı gibi, ABD'nin hegemonyasının sarsılmasıyla doğan boşluklarda siperlerin kazıldığına işaret ediyor.
Çin etki alanını genişletip gerçek bir kutup hâline gelebilmek için gerçekleştirdiği altyapı yatırımları, ticaret işbirlikleri ve borçlandırma stratejisini artık bir "hikâye"yle de güçlü bir şekilde destekleyebilir vaziyete geliyor gibi görünüyor.
Barış ve pazarlık masasında arabuluculuk rolü
En başa yazalım ki Çin, ABD ve Avrupa'daki Transatlantikçi kesimle arası bozuk Avrupa ülkeleri ile olan ilişkilerini, Kasım'da ABD'de gerçekleşecek seçimleri düşünerek de geliştirmek istiyor. Şi'nin ziyareti sırasında hepsiyle çeşitli güvenlik anlaşmaları imzalandı. Zira Trump'ın seçilme ihtimali Çin'in işlerini zorlaştıracak.
Diğer yandan, Çin'in dost kazanma konusunda elini güçlendiren bir şey var, o da yazının en başında Rusya-Ukrayna Savaşı'nın bir yere bağlanmak istendiğine dair anımsattığımız yaklaşım. Savaşın başından beri ABD'nin zoruyla Rusya'ya uygulanan yaptırımların içeride güç duruma düşürdüğü Avrupa ülkeleri, savaşan taraflar arasında kurulacak pazarlık masasına Çin'in öncülük etmesini istiyor, dolayısıyla bu açıdan Çin'le ilişkilerini geliştirmek istiyorlar.
Çin bu boşluktan yararlanmakla kalmıyor, bunu sistematikleştiriyor da. Çin hükümetinin üst düzey bir danışmanının, temmuzda Financial Times'a, Putin'in nükleer silah kullanmasını engellemenin Pekin'in Avrupa'yla bağları onarma kampanyasının merkezi bir parçası olduğunu söylediğini hatırlatalım. Ayrıca Çin, Avrupa'nın Rusya'yı nihai düşman olarak gördüğü gerçeğini de atlamıyor. Çin'in Avrupa Birliği Büyükelçisi Fu Cong, geçtiğimiz haziranda El Cezire'ye verdiği röportajda Moskova'nın Ukrayna topraklarını ilhakını tanımadığını, Pekin'in Ukrayna'nın Kırım dahil tüm topraklarını geri alma hedefini destekleyebileceğini açıklamıştı.
Çin bunu bir adım ileriye taşıyarak, 15-16 Haziran'da İsviçre'nin ev sahipliğinde düzenlenecek Ukrayna Barış Konferansı'na katılacak ve bu konferansı uluslararası nüfuzunu artırmak için kullanacak.
Çin'in yumuşak güç araçları
Çin'in bu hamlesi aslında yumuşak güce dayanan genel dış politika stratejisiyle de uyumlu. Yumuşak güç, uluslararası sistemde nüfuz alanını genişletmek, güç biriktirmek ve diğer aktörlerin davranışları üzerinde belirleyici olabilmek için çatışmaya mahal vermeden, uzlaşmacı bir zeminde isteklerin elde edilmesi anlayışı doğrultusunda uygulanıyor ve zamana yayılmış, sabırlı bir süreci gerektiriyor. Yumuşak gücü, ülkenin kültürel cazibesi, diplomatik gücü, yüksek öğrenim sistemlerinin uluslararası itibarı, ekonomik modellerinin cazibesi ve medya gücü oluşturuyor. Yani esasen rıza üretiminden bahsediyoruz.
Ziyaret ettiği üç ülkedeki etkiniğine bakarsak, Çin'in kıtadaki nüfuzunu derinleştirecek bir rıza inşası için de kolları sıvadığını fark ediyoruz. Sırbistan'da bombalanan büyükelçiliğin yerine açılan kültür merkezi bu açıdan son derece sembolik. Ek olarak, Kuşak Yol Projesi de Çin'in yumuşak güç araçlarından biri; zira Çin bu projeyi, Batı'nınkilerin aksine, iç işlere karışma amacı olmayan, salt kalkındırma amacı güden bir proje olarak propaganda ediyor. Çünkü Batılı devletler hibede bulundukları ülkelerden paranın nerede ve nasıl kullanılacağına dair birtakım şeffaflık mekanizmalarına sahip olma önkoşulları sunuyor, hibleri iç işlerine karışma sebebi hâline getiriyor. Çin'in "hikâyesi" belki hâlâ tek başına güçlü değil ancak emperyalist sistemde oluşan çatlaklara yerleşip oyun kurma kabiliyetini, buna hız verdiğini gözden kaçırmamak mühim.
Özetle, Çin'in (bu yazı için Avrupa'da) kısa ve uzun vadede müttefik kazanma hamlelerini okurken abartılı çıkarımların gürültüsüne karşı temkinli olmamız gerekiyor ancak emperyalist düzenin derinlerden gelen kazma kürek seslerine karşı da uyanık olmak zorundayız ki karşısında dünya emekçi halklarının gür sesini örgütleyebilelim.
/././
Ülkenin en kötü ev sahibi: Türkiye Diyanet Vakfı sonunda kiracılarını bezdirdi (Nurdan Yıldırım)
“Garibanın yoksulun derdine derman olacağını iddia eden, Cuma hutbelerinde ‘kiracınıza iyi davranın’ diyen kurum kendi kiracısına bu zulmü reva görüyor.”
Bu sözlerin sahibi, Yakup Aksoy. Üsküdar Çengelköy’de bulunan 29 Mayıs Sitesi sakini. Çok sayıda diğer site sakiniyle birlikte, aylardır sitenin girişinde direnişte. Akşamları ateş yaktıkları bir varilin etrafına dizilmiş sandalyelerde, barınma haklarına sahip çıkmaya çabalıyorlar.
Ancak sürecin sonuna gelindi gibi görünüyor. 21 yıldır sitede kiracı olan Hayri Öğretici, “Hafta sonuna kadar kolluk kuvvetlerini siteye sokmakla tehdit ediyorlar” diyor.
Aksoy, dört çocuk sahibi. Çocuklar, siteye yakın okullarda okuyor. “Bölgede taşınabileceğimiz bir ev yok. Vakıftan çocukların okulunun tatile girene kadar vakit istedik, vermediler” diyor.
“Vakıf” dedikleri, Türkiye Diyanet Vakfı. Site bu vakfa ait. Türkiye’deki hemen tüm kamu kurumları gibi, Diyanet de şirket mantığıyla hareket ediyor. Direniş, Diyanet Vakfı Eğitim Yatırımları A.Ş.’nin rant değeri yüksek bölgedeki yapıları yıkarak yerine lüks konutlar yapmak istemesiyle başladı.
Diyanet Vakfı ruhsatsız şirketle komplo kurdu
Sonrasında yaşananlar, Diyanet Vakfı’nın yalnızca şirket mantığıyla hareket etmediğini, para için her türlü katakulliyi göze alan bir gözü dönmüşlükle davrandığını ortaya koyuyor.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin Kadir Topbaş’ın başkanlığı döneminde bölgeyle ilgili yeni bir imar planı hazırlanmış, Boğaziçi Etkilenme Sınırları içinde kalan 12 bin metrekarelik arazinin imar planı, CHP’li İBB Meclis üyeleri tarafından yargıya taşınarak plan 2018 yılında iptal edilmişti.
Diyanet Vakfı, daha sonra 6306 Sayılı Kentsel Dönüşüm Yasası’na göre sitedeki binaların riskli yapı olarak tespit edilmesi için harekete geçti. 8 Haziran 2022’de daire sahiplerine bilgi dahi verilmeden binalarda karot testi yapıldı.
Ancak testi yapan Agrega Yapı’nın ruhsatının 31 Mayıs 2022 tarihinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından iptal edildiği ve faaliyetlerine son verildiği ortaya çıktı. Ayrıca şirketin daha karot testini yapmadan bir rapor hazırladığı ve raporda binaların “deprem riskli” olarak gösterildiği açığa çıktı.
Yakup Aksoy, “Burada tüm süreç hukuksuz ilerledi” diyor, “Karot testi 8 Haziran’da yapıldı, sonuçların olduğu raporun belediyeye sunulduğu tarih 5 Haziran. Bu tespit edilince tüm süreç durduruldu.”
Diyanet’e Bakanlık desteği: ‘Rezerv Alan’ ilanı
Fakat Diyanet Vakfı vazgeçmedi. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, ruhsatı iptal edilmiş şirketin sahte raporuyla 10 Ekim 2022 tarihinde bölgeyi “rezerv yapı alanı” olarak ilan etti.
AKP’nin yakın zaman icatlarından olan “rezerv yapı alanı”, tek tek binaları değil, bütün bir semti, mahalleyi, ilçeyi yıkıp baştan yapma yetkisi sağlıyor. Gerekçe, deprem güvenliği. Fakat Aksoy’a göre, kendi durumlarında gerçek sebep bu değil: “Depreme dayanıklı binalara hepimizin ihtiyacı var bu bir gerçek fakat burada depremle alakalı bir dönüşüm yok. Bu bir rantsal dönüşüm. Çünkü yapılan incelemelerde binaların kentsel dönüşüme ihtiyaç duymadığı, sağlam olduğu ortaya çıktı. İTÜ’den gelen profesör hocamızın mahkemeye sunmuş olduğu rapor da var.”
Site sakinleri direnişe geçti, Diyanet elektriği kestirdi
Site sakinleri geçtiğimiz Aralık ayında direnişe başladı. Bütün kış, site girişindeki varilden yükselen alevin etrafında toplanıldı. Hukuki mücadeleden sonuç alınamayacağını düşünmeye başlamışlardı.
Nitekim, öyle de oldu. Açılan davalar sonucunda alınan 19 yürütmeyi durdurma kararı, geçtiğimiz günlerde iptal edildi.
Bunun üzerine Diyanet Vakfı’nın baskısı hız kazandı. Ruhsatsız şirkete testsiz rapor hazırlatmaya benzer bir ayak oyunu devreye sokuldu.
“Yaklaşık 10 gün önce AYEDAŞ’tan gelmişler. Güvenliğimiz yok ama eski hizmetli arkadaşımız kapıda duruyordu ona kağıt vermişler, ‘site sakinlerini bilgilendirin iki gün sonra elektrikler kesilecek’ demişler. Ankara’dan talimatla buraya yönetici olarak gönderilen kişi anında kağıdı bizim arkadaşımızdan almış. İki gün sonra elektriği kesmeye geldiklerinde öğrendik.”
Hayri Öğretici, olayı böyle anlatıyor.
Aksoy ailesi, elektrikler kesildikten sonra dahi evlerinde oturmayı sürdüren üç haneden biri. Yakup Aksoy, “Elektrikler kesilmeden önce gönderilen kağıt, bizden gizli bir şekilde vakıf yönetimi tarafından alındı, bir sabah haberimiz olmadan elektrikler kesildi. Burada prematüre doğan çocuk vardı, solunum makinesi kullanan çocuk vardı, yaşlılar, kanser hastaları komşularımız vardı” diyor.
‘O zaman anladım ki hiçbir siyasetçi Diyanet’i karşısına almak istemiyor’
Peki siyasi partilerden destek bulamadılar mı?
31 Mart seçimlerinden önce CHP’nin Üsküdar adayı Sinem Dedetaş, iki kez siteyi ziyaret etti, direnen sakinlere “Ben sizin arkanızdayım” dedi.
Hayri Öğretici, “Seçimden sonra kayboldu” diyor: “Randevu almıştık, ulaşamadık. Başkanın altında çalışan bir kişiyle görüştük, ‘bizim elektriğimizi, suyumuzu kesecekler bir önlem alın yardım edin’ dedik, bizi arayacaklarını söylediler, sonra elektrikler kesildi. O gün burada isyan çıkardık, televizyon kanalları geldi, basın gelince hemen CHP’li meclis üyeleri de cenazede helva yemeye geldi.”
CHP’liler, 29 Mayıs Sitesi sakinlerine nasıl yardımcı olabileceklerini sordu. Site sakinleri jeneratör istedi.
Jeneratör gelmedi.
Öğretici, o noktada sitede yalnızca 11 dairede insan kaldığını, kalanların ayrıldığını belirterek, “çok kolay halledebilirlerdi” diyor: “Koskoca İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin jeneratörü mü yok? Milyonlarca lira bütçesi olan Üsküdar Belediyesi’nde jeneratör mü yok? Kaç gece ellerimizde fenerle sitede nöbet tuttuk. Bir gece dürüm yaptırıp getirdiler, çay makinesi getirmişler ‘fişi nereye takacağız’ diye soruyorlar.”
“Biz Üsküdar Belediyesi’ne daha önce sorduğumuzda ‘yıkım kararı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ndan çıkar, bizim yapabileceğimiz bir şey yok’ demişlerdi. Geçen bir belediye çalışanı geldi, ‘Burada oturan var mı’ diye sordu. ‘Var tabii, niye soruyorsun’ dedik, ‘Yıkım ruhsatı çıkartmak için bize müracaat edecekler’ dedi. Hani belediyenin yapabileceği bir şey yoktu? Ruhsatı onlar verecekmiş. O zaman anladım ki hiçbir siyasetçi Diyanet’i karşısına almak istemiyor.”
‘Siz direnişçisiniz bizi zarara soktunuz’
Muhalefetten umduğunu bulamayan site sakinleri, “iktidar”dan, yana “ev sahibi” Türkiye Diyanet Vakfı’ndansa umduklarının çok ötesini buldular: Sarsılmaz bir acımasızlık.
Direnişin sonuç vermeyeceği belli olunca, geriye kalan 11 daire de Vakıf’tan taşınma masraf ve kira yardımı istedi. Vakıf bu taleplerini reddetti.
Hayri Öğretici’nin aktardığına göre, Vakıf yönetimi, site sakinlerine “Siz direnişçisiniz, bizi zarara soktunuz” demiş. Hayri Bey’in kızı site yöneticisine “Haziran sonuna kadar müsaade edin” diye mesaj atmış, yönetici “Size döneceğim” demiş. Dönmemiş. “Elektrikler kesilince kızım tekrar yazdı ‘hani dönecektiniz’ diye, yönetici ‘babanız direnişin başı olduğu için dönmedik’ dedi.”
Yakup Aksoy da Diyanet Vakfı’nın tavrını teyit ediyor: “Diyanet yönetimiyle anlaşma yapmak istedik. Haziran’ın 15’inden sonra kendi rızamızla çıkacağımızı, yalnızca çocukların okullarının tatile girmesini istediğimizi söyledik. Noter taahhüdü veya onların hazırlayacağı bir metni imzalamayı teklif ettik. Bu talebimiz de dikkate alınmadı.”
‘Yalnız bırakıldık’
Türkiye Diyanet Vakfı’nın sitede son kalan direnişçilere verdiği süre, 18 Mayıs Cumartesi günü son buluyor. Direnişin sonuna gelinmiş gibi görünüyor.
Hayri Öğretici, yeni bir ev tutmuş. Ama eşyaları, yeni tuttukları eve sığmamış. Yönetici, Öğretici ailesini ‘bıraktığınız eşyaları Yediemin’e kaldırıp sizi borca sokarım’ diye tehdit etmiş.
Bunun üzerine Hayri Bey, kalan eşyaların çoğunu ihtiyaç sahiplerine dağıtmış. Peki gerisi? “Dolapları da burada varilde yakıp ısınıyoruz.”
Yakup Aksoy her gün ev bakıyor. “Dün bir ev için kapora vermiştim bugün vazgeçtiğini öğrendim” diyor. Hâlâ derdi çocuklarının eğitimi. “Bize 1 ay daha zaman verselerdi çocuklarımızın okulunu başka bir ilçeye taşıyıp başka bir yerden daha uyguna ev tutabilirdik şu an burada ev bulamıyoruz. Buradan en son ben çıkacağım demiştim, hafta sonu bizi polis zoruyla çıkaracakları gibi bir iddia var galiba öyle olacak.”
Yakup Bey, buruk. “Buradaki 170 günlük direniş boyunca bizi ziyaret eden siyasi partiler de seçimden sonra bizi görmezden geldi” diyor. “Yalnız bırakıldık.”
/././
Eğitim Bakanlığı'nın 2024-2029 Stratejik Planı! (Rıfat Okçabol)
İki amaçta da evrensel yeterlilikten ve yetkinlikten söz edilirken evrensel değerlerden söz edilmemesi, üzerinde durulması gereken bir durum oluyor.
Bu stratejik plan kitapçığı, kapak sayfasından sonra sırasıyla Atatürk’ün resmini içeren, Cumhurbaşkanı’nın resmi ile “Eğitim, akademik başarı yanında akıl, kalp ve ruh bütünlüğü olan nesiller yetiştirme çabasıdır” ifadesi olan ve bakan Y. Tekin’in ‘Sunuş’ yazısı bulunan sayfalar geliyor. Planın ana gövdesini ise, I) Stratejik Plan Hazırlık Süreci, II) Durum Analizi, III) Geleceğe Bakış, IV) Maliyetlendirme ve V) İzleme ve Değerlendirme’ bölümleri oluşturuyor.
II. bölümün kurumsal tarihçe kısmında, Osmanlıdaki eğitim hakkında cumhuriyet eğitiminden daha fazla bilgi veriliyor. Bu bölümdeki paydaş analizi kısmında, ‘Cumhurbaşkanlığı, sivil toplum kuruluşları, genel ve özel bütçeli kuruluşlar, uluslararası kuruluşlar, üniversiteler ve veliler dış paydaş; öğrenciler ve çalışanları ile bakanlıktaki hizmet birimleri ise iç paydaş’ olarak gösteriliyor. Ancak bütün karar ve uygulamalarını Cumhurbaşkanı’nın direktifleri doğrultusunda gerçekleştiren bakanlığın bu makama dış paydaş demesi gerçekçi bir yaklaşım olmuyor. Ayrıca tarikatları bile sivil toplum kuruluşu sayan, önüne gelen tarikat niteliğindeki dernek ve vakıflarla işbirliği yapan ve laik eğitimi savunan kuruluşlara düşman gözüyle bakan bakanlığın bu paydaşa ‘yandaş sivil toplum kuruluşları’ adını verip dış paydaş değil ‘iç paydaş’ demesi gerekiyor. Bu paydaşın yandaş paydaş olduğu, bakanlığın bu kesim üzerinde uyguladığı anket sonuçlarından da belli oluyor: Anket sonuçlarına göre bu paydaş, “öğretmenlerin kişisel ve mesleki gelişimleri, Eğitim Bilişim Ağının niteliği, dijital eğitim içerikleri, öğrenci devamsızlığının azaltılmasına yönelik faaliyetler, okul yöneticilerinin mesleki yeterlilikleri” gibi sorunları dile getiriyor!
Yandaşlardan beklenileceği gibi bu paydaş, eğitim sisteminin laik ve bilimsellikten uzaklaşarak piyasalaşıp gericileşmesi, seçme sınavları, tarikatlarla işbirliği, okula aç giden çocuklar gibi temel sorunlara değinmiyor! Bu paydaş eğitimin can alıcı konularına değinmeyince, iç paydaşların bu tür sorunlara değinmesi hiç beklenmiyor. Bu bağlamda, imamlarını derslere soktuğu ve yoğun işbirliği içinde olduğu diyaneti de dış paydaş değil iç paydaş sayması gerekiyor. Esasında ister dış ister iç paydaş densin, uluslararası kuruluşlar dışında tüm paydaşların iç paydaş nitelinde olduğu biliniyor.
II. bölümün kuruluş iş analizi kısmında, bakanlık yapısı açıklanıp teknolojik, mali ve insan kaynaklarına değiniliyor. Bu kısımda Tablo 8’de bakanlık birimlerinde çalışanların öğrenim düzeyi ve cinsiyetlerine göre sayısal dağılım veriliyor. Aşağıdaki Çizelge 1’de ise dört temel birimde çalışanların öğrenim durumları özetleniyor. Bakanlık birimlerinde çalışanlar içinde ön lisans ya da daha düşük öğrenim düzeyine sahip olanların sayısı 66 bini geçiyor. Bakanlık çalışanları içinde doktora alanı dışında kalan alanlarda kadınların çoğunlukta olduğu (628.125) görülüyor. Ancak bu belgede, lisans ya da lisansüstü derecesi olmadığı halde öğretmenlik yapanlar ile öğretmenlik sertifikası olmadığı halde öğretmenlik yapanların sayıları verilmiyor. Bakanlık birimlerinde çalışanlar içinde lisansüstü öğrenim görmüşlerin sayısı dikkat çekiyor. Dikkat çektiği ölçüde de, bu kadar lisansüstü öğrenim görmüş kişinin çalıştığı bakanlığın günümüzdeki hali insanı derinden düşündürüyor. Bir yerlerde yanlışlık olduğu anlaşılıyor!
Bu bölümde, PESTLE (politik, ekonomik, sosyokültürel, teknolojik, yasal ve ekolojik) ve ‘GZFT (Güçlü Yönler, Zayıf Yönler, Fırsatlar ve Tehditler)’ analizleri yapılıyor. Bu analizlerin ne denli ciddiyetle yapıldığı planda,
- Öğrencilerin çok yönlü bütüncül gelişimini destekleyecek müfredat geliştirme sürecinin varlığı;
- Okul sağlığı ve güvenliği ile iş sağlığına ilişkin çalışmalar;
- Çalışanların iş doyumu, motivasyon ve örgütsel bağlılık düzeylerinin yüksek olması;
- Kurumsallaşmış istişare kültürü;
- Türkçe ve Türk Kültürü’nün yaygınlaştırılması
konularının sistemin güçlü yanları olarak gösterilmesinden belli oluyor!
II. bölümün tespitler ve ihtiyaçların belirlenmesi kısmında da,
- Eğitim kurumu standartlarının güncel olmaması;
- İlk ve ortaöğretim kurumları arası imkân ve başarı farklılıklarının olması;
- Sosyal, kültürel, sanatsal ve sportif faaliyetlere özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilerin yeterli düzeyde katılmaması;
- Türkçe öğretilmesi ve Türk Kültürü’nün tanıtım, yayma ve koruma faaliyetlerinin yetersizliği
gibi sorunlara vurgu yapılıyor. Bu vurgular, esasında 22 yıldır sistemdeki eksikliklerin giderilmediğinin kanıtı oluyor.
III. bölümde vizyon ve misyon açıklamalarından sonra, ‘Fırsat eşitliği; Kültürel ve sanatsal duyarlılık; İnsan, toplum, bilim ve çevre duyarlılığı; Din, ahlak ve değerlere bağlılık; Hukuk ve adalet; Katılımcılık ve istişare kültürü; Tarafsızlık, hesap verebilirlik ve şeffaflık; Sorumluluk; Vatanseverlik; Liyakat’ konuları, planın temel değerleri olarak sunuluyor. Görüldüğü gibi bu temel değerler, AKP iktidarında alt-üst edilmiş değerleri içeriyor. İktidar Din, ahlak ve değerlere bağlılık konusuna önem veriyor görünse de, diyanetin akıl almaz fetvaları ile yolsuzlukların, gerçek dışı söylemlerin ve cinsel istismarın tavan yapması bu konudaki değerlerin de yok edildiğini gösteriyor. Birer sanat eseri olan Ayasofya ve Kariye müzelerinin yeniden camiye dönüştürülmesi ile tarihi kalıntılar üzerine inşaat izni verilmesi, dini, kültürel ve sanatsal duyarlılıkla bağdaşmıyor. Bu değerlerin tam da karşıtlarının geçerli olduğu günümüzde, strateji planının, gerçeklerden ne denli uzak olduğu belli oluyor. AKP iktidarında hazırlanmış tüm stratejik belgeler gibi, kapitalist dünyadan kopyalanmış süslü ve anlamlı ifadelerle dolu olan stratejik plan, bu ifadeler yıllardır yaşamakta olduğumuz gerçeklerle bağdaşmadığından ciddiye alınacak bir plan olamıyor.
III. bölümde ilk ikisi ‘1)Temel eğitimde fırsat eşitliği ve eğitime erişimin sağlandığı, öğretim süreçleri ve eğitim ortamlarının etkin kullanıldığı bir ekosistem inşa ederek öğrencileri çağın gerektirdiği evrensel yeterliliklere sahip, millî ve manevi değerleri benimsemiş sağlıklı ve mutlu bireyler olarak yetiştirmek. 2) Çağın ihtiyaç duyduğu bilgi, beceri ve yetkinlikleri kazandıran, teknolojiyi üreten, tarih bilinci ve bilim aracılığıyla geleceği kurgulayan, nitelikli insan kaynağı yetiştiren, ekonomiye katkı sunan, değerleriyle bireyi hayata hazır kılan, empati ve nezaket kazandıran bir ortaöğretim yapısı ile öğrenciler yetiştirmek’ şeklinde olan yedi stratejik amaca yer veriliyor. Ancak amaç açıklamaları, yukarıda da değinildiği gibi 22 yıllık uygulamalarla örtüşmüyor. Üstelik iki amaçta da evrensel yeterlilikten ve yetkinlikten söz edilirken evrensel değerlerden söz edilmemesi, üzerinde durulması gereken bir durum oluyor. Öğrencilerin önemli bir bölümünün okula aç gittiği bilindiği halde onlara öğle yemeği vermekten kaçınanların amaç olarak ‘sağlıklı ve mutlu bireyler’den söz etmesi de, planın ciddiyetiyle ilişkili oluyor.
/././
Gördes'te halk yaşam alanlarına sahip çıkıyor: Maden şirketinin sondaj makineleri ormana sokulmadı (Yalçın Çuğ)
Yaklaşık 10 yıldır Manisa'nın Gördes ilçesinde faaliyet yürüten Zorlu Holding'e ait Meta Nikel Kobalt Madencilik, doğaya saldırmaya devam ediyor.
Gördes ilçesine bağlı Kalemoğlu Köyü'nde yaşayan yurttaşlar, sondaj çalışmalarını genişleten maden şirketine karşı mücadele başlattı.
Köylüler, yaşam alanlarına bütünleşik olan ormanlık sahada başlatılan çalışmaya izin vermedi. Faaliyetlerini durdurmak zorunda kalan şirketin yetkilileri ise köylüleri tehdit ederek 1 hafta sonra çalışmaya tekrar başlayacaklarını belirtti.
Köylüler bugün "Vahşi madenciliğe karşı Gördes'in ormanlarını, toprağını, havasını, suyunu, yaşamını savunuyoruz" çağrısında bulundukları bir basın açıklaması gerçekleştirdi.
10 yıllık faaliyet: Zehirlenen doğa ve yok edilen ormanlar
Zorlu Holding'e ait Meta Nikel Kobalt Madencilik isimli şirketi, yaklaşık 10 yıl önce bölgede faaliyete başladı. Faaliyete başlamadan önce şirketin gerçekleştirdiği ÇED toplantılarında, halka yanlış bilgilendirme yapıldı ve iş vaadinde bulunuldu. Sonuç olarak şirket 2010 yılında ÇED raporunu aldı.
Günde 1000 ton sülfürik asit kullanan maden işletmesinin en önemli parçalarından biri olan 738 ton ağırlığındaki kazanın, 2013 yılında Çin'den Türkiye'ye gelmesiyle birlikte madene karşı ilk eylemler gerçekleşti. İzmir'den Manisa'ya gidecek olan "cehennem kazanının" geçişi için 3 üst geçit söküldü, 11 adet köprü ise by-pass edildi. Kazanın yaklaşık 2 ay süren yolculuğu sırasında birçok eylem gerçekleştirildi.
Bölgede yaklaşık 10 yıl önce faaliyete başlayan şirket, bu süre zarfında Kızıloluk, Matal ve Türkmençardağ olmak üzere üç orman sahasını yok etti. Ayrıca sülfirik asit yüklü tankerlerin karıştığı kazalar ve atık borularında meydana gelen hasarlar nedeniyle, kimyasal maddeler sıkça doğaya karıştı.
Öte yandan 2020 yılında Gördes sınırları içerisinde bulunan Başlamış Deresi günlerce kırmızı renkte aktı. Yapılan araştırmalar, deredeki renk değişiminin maden işletmesinden kaynaklandığını ortaya çıkardı. Resmi kaynaklardan gerekli açıklama yapılmazken, şirketin atık havuzunda sızıntı, taşma, patlama veya tahliye edilme ihtimalleri gündeme geldi. Dereden alınan numunelerde olması gereken oranlara kıyasla kodmiyum 657 kat, kobalt 389 kat, bakır 310 kat, civa 71 kat ve nikel 30 kat fazla çıktı. Konuya dair Meclis'e sunulan önergeler ise AKP ve MHP'li vekillerin oylarıyla reddedildi.
Köylüler direnişe geçti, çalışmaya başlanamadı
Yıllardır bölgenin doğasını zehirleyen, ormanlarını yok eden ve yurttaşların sağlığını hiçe sayarak faaliyet yürüten şirketin, kısa bir süre önce sondaj çalışmalarını genişlettiği öğrenildi.
Kalemoğlu Köyü'ne bütünleşik konumda olan Kocamurt Ormanı'nda çalışma başlatılırken, yurttaşlar bu faaliyeti şans eseri öğrendi. Köyün 30 metre yakınına kadar ilerletilen kesim ve sondaj çalışmalarına karşı, yurttaşlar da üç gün önce çalışmalara karşı mücadeleye geçti.
Geçtiğimiz pazartesi günü bir araya gelen köyüler, ormanın girişini kapattı ve sondaj makinelerinin girişine izin vermedi. Köylülerin kararlı duruşu sayesinde çalışma başlatılamadı ve sondaj makineleri geri götürüldü.
Makinelerin ormana sokulmasına dair ikinci girişim de köylüler tarafından engellendi. Engelleme sırada konuşan şirket yetkilisinin, gerekli izin belgelerine sahip olduklarını ve kimsenin çalışmalarına müdahale edeceğini söylediği öğrenildi. Yetkili “Evraklarımızı bu hafta size göstereceğiz” diyerek alandan ayrıldı. Şirketin önümüzdeki pazartesi günü, çalışmalara başlamak için tekrar bölgeye gelmesi bekleniyor.
Öte yandan Gördes halkı "Vahşi madenciliğe karşı Gördes'in ormanlarını, toprağını, havasını, suyunu, yaşamını savunuyoruz" çağrısında bulundu. Basın açıklaması bugün saat 13.00'te Kalemoğlu Köyü'nde gerçekleştirildi.
"Sadece kendi canımızı değil, doğadaki tüm canlıları, endemik bitkileri havamızı ve suyumuzu savunmak için madenin sondaj çalışmasına hayır" çağrısı yapılan basın açıklaması şöyle:
"Bizler Kalemoğlu köylüleriyiz. Çoğumuz çiftçilikle ve hayvancılıkla uğraşmakta. Bu köy bizim geçim kaynağımız aynı zamanda bizim çocukluğumuz, gençliğimiz, yaşlılığımız… Bizi var eden yer Kalemoğlu. Nikel Kobalt A.Ş 2014’ten bu yana köyümüzde ve yakın çevresinde faaliyetlerini sürdürüyor. O günden bu yana, köyümüzdeki orman sahasının büyük bir bölümünü kaybettik. Kaybettiğimiz orman sahaları Kızıloluk, Matal ve Türkmençatağı’dır. Nikel madeni sondaj çalışması yapmak için artık köyümüze kadar girmeye, köyle bütünleşik olan Kocamurt ormanımızı yok etmeye çalışıyor.
Her gün zehirli hava soluyoruz. İçme suyumuz sürekli tehdit altında. Biz inanıyoruz ki şu an burada bulunamayan madende çalışan köylülerimiz de fikren ve vicdanen bizim yanımızdadır. Maden yetkilileri bize bu ormanı satın aldıklarını yasal olarak ormanın onların olduğunu söylüyor. Bizim çocukluğumuz olan, ekmeğimiz olan bu orman satılık değildir. Bu sondaj çalışmasıyla birlikte Kalemoğlu Köyü yok olacaktır. Köyümüzü, havamızı, toprağımızı, suyumuzu savunmak bizim anayasal hakkımızdır. Sadece kendi canımızı değil, doğadaki tüm canlıları, endemik bitkileri havamızı ve suyumuzu savunmak için madenin sondaj çalışmasına hayır diyoruz."
