Buradayız, milyonlarız, ayaktayız - GÜVEN GÜRKAN ÖZTAN

Seçim sonrasında “ben söylememiş miydim” korosu sahnedeki yerini aldı. İktidarın kaybedeceği seçime girmeyeceğini iddia edenlere göre 24 Haziranda bir şeyleri değiştirmek için gece gündüz çalışanlar boşa kürek çekmişti. Meydanları doldurmak, havuz medyasını boykot etmek, sandıkları terk etmemek, YSK önünde beklemek hepsi tam teşekküllü bir mizansene katkı yapmaktan öteye bir anlam ifade etmiyordu. Ne öneriyorsunuz sorusuna tatmin edici tek bir yanıt üretmeden sahadakileri saflıkla itham edenler bir yana dursun, bir de artık zinhar sandığa gitmeyeceğini söyleyenler çıktı. Bu koşullarda yalnızca sandığa gidip sonra da ilk hayalkırıklığında küstüm oynamıyorum diyenlerin benmerkezciliğiyle “biz demiştik” kibrinin çok ortak noktası var.

Bugün için “iktidar aslında kan kaybetti” naifliği ne kadar tehlikeliyse müzmin karamsarlık da o kadar tehlikeli. O nedenle bardağın hem dolu hem de boş tarafına bakmakla yükümlüyüz.

* AKP, 12 Eylül referandumundan bu yana sürdürdüğü, 16 Nisan’da resmiyet kazandırdığı rejim değiştirme projesini idari - kurumsal anlamda nihayete erdirdi. Yüksek komuta ve yüksek yargı tek adam rejimine çoktan boyun eğdi. Önümüzdeki dönemde hızla çıkarılacak uyum yasaları teferruattan ibaret. AKP ile MHP arasında yeni rejimin kurumsallaşması bağlamında ciddi bir restleşmenin patlak verme ihtimali de düşük.

* AKP’nin tek başına meclis çoğunluğu elde edememesi elbette iktidar hanesine yazılan eksi bir puan. Ancak AKP’nin Meclis aritmetiğinde MHP’ye muhtaç gibi görünmesinden muhalefet lehine umut devşirilemez. Aksine MHP’nin kilit konumu rejimin açık faşizme gidişini hızlandırır. Bahçeli’nin ve Soylu’nun tehditleri buna kanıttır. AKP-MHP koalisyonu, tıpkı önceki AKP-Fethullahçılar koalisyonu gibi devleti paylaşma ve reorganize etme ortaklığıdır. MHP’nin güvenlik bürokrasisini tümüyle ele geçirmek isteyeceğini, adalet ve içişlerinde mevzi kavgası yaşanacağını öngörmek mümkündür. Ancak bu bloku çatırdatacak olan iç kavgalar değil toplumsal muhalefetin ne yaptığıdır.

* Saray’ın gücü ile Meclis’in yetkisi arasındaki asimetri mevcut kompozisyonda iktidarın lehine muhalefetin ise aleyhine. Meclis’in çok daha işlevsel olduğu günlerde iktidarı köşeye sıkıştıramayan muhalefetin bunu şimdi başarması pek olası görünmüyor. Dolayısıyla “Meclis’te geçit vermeyiz” iddiası boş bir vaatten öte bir anlam ifade etmiyor.

* Meclis’te muhalefetin politik çeşitliliğinin artması yasama-denetleme işlevinden çok meclisle sokak ilişkisi bağlamında kıymetli. Özelleştirilen fabrikaların, yoksullaşan çiftçilerin olduğu yerde AKP çok oy aldı tekerlemesine hapsolmadan, 24 Haziran öncesinde olduğu gibi meydanlar, kahvehaneler, fabrika önleri politik tartışmanın mayalandığı, halk katılımının yükseltildiği yerel meclislere dönüştürülmeli. Acı reçete kapıdayken yalnızca seçim zamanı değil 365 gün emekçiyle, işsizle, gençlerle omuz omuza olunmalı.

*“İktidar bloku yönetim krizi içindedir” iddiasından umut devşirmekten vazgeçilmeli. Bu rejim, krizler üzerine inşa edilmiş bir olağanüstü idare tarzı. Toplumun tümüne dair rıza üretimine ihtiyaç duymayacak kadar bölünmüş toplum tezinden güç alıyor. Normalleşme beklentisi de muhalefetle ılımlı ilişki tavsiyeleri de rejimin gerçekliğiyle bağdaşmayan, aldatıcı laflar. OHAL’in kalkma ihtimali sermaye çevreleriyle yeni rejimin kurumsallaşmasına dair pazarlığın bir parçası, özgürlükler ve adalet açısından zerre kadar ilerleme olmayacağı aşikâr.

* Ana muhalefet partisi kendisine yönelik 15 Temmuz’dan çok önce başlayan iktidar saldırılarına karşı uzun soluklu bir direnç gösteremediğinden kazandığı mevzileri hızla kaybetti, kaybediyor. Berberoğlu’nun tutuklanmasında gördüğümüz üzere ilkin yüksek sesle tepki veriyor fakat hızla “normal” koşullarda siyaset ayarlarına dönüyor. Bu hata 24 Haziran akşamının yönetilememesine, iktidarın CHP’ye seçim gecesi verdiği gözdağına, Soylu’nun şehit cenazesi talimatına kadar uzanıyor. CHP, dostlar alışverişte görsün misali tepkiler vermekten vazgeçmedikçe yalnızca CHP’liler değil tüm muhalifler bedel ödemeye devam edecek.

* 24 Haziran öncesi muhalif politik dalganın yükselişi bir kez daha teslim olmayan milyonların varlığını gösterdi. Su çatlağını buluyor, Gezi’de, 7 Haziran’da, Hayır kampanyasında, Adalet Yürüyüşü’nde nasıl kendini gösterdiyse seçim sonrasında da varlığını sürdürecek. Üniversite mezuniyetlerinde cesaretle boyun eğmeyeceklerini haykıran gençler bu iradenin göstergesi. Bundan sonra iki çok temel görev önümüzde duruyor. İlki ilerici, laik, sol, demokrat kitlenin tek adam rejimine karşı direncini arttıran mekanizmaları inşa etmeyi sürdürmek, ikincisi ise ‘karşı mahalleye’ sesimizi duyurmanın araçlarını bulmak. Her ikisinin yolu da yüzünü halka dönmekten, gündeliği örgütlemekten geçiyor.

GÜVEN GÜRKAN ÖZTAN / BİRGÜN

Seçimler tamam, ya şimdi? - OĞUZ OYAN

Cumhurbaşkanı adayı olan şahıs, henüz bir KHK ile bile yasal dayanağı oluşmamış olan yeni yönetim şemasını seçimlerden kısa süre önce açıklayıverdi. Şema, ortada bir güneş gibi duran Cumhurbaşkanı etrafında kümelenmiş bir galaksi sisteminin spiral kollarını andırıyordu. Gerçi kozmolojik anlamda galaksilerin merkezinde bir güneş değil, binlerce güneşten daha yoğun bir “karadelik” yer alır.
OĞUZ OYAN / Emekli Öğretim Üyesi.

Baskın seçimlere götüren siyasi oportünizm

İki ay kadar önce iktidar partisi ve ortağı baskın bir seçimi planlarken birkaç fırsatçılık hamlesini birden yapabilmeyi ummaktaydı. Bunlardan birincisi, bu seçimlerin olağan tarihlerinde yapılması durumunda karşılaşılması muhtemel bir kriz konjonktürüne yakalanmamaktı. İkincisi, milliyetçi sağ siyasette başlayan yeni bir partileşme sürecini gafil avlayarak seçimlere katılmasını engellemekti. Üçüncüsü, kriminalize edilen ve önemli yöneticileri tutuklanan HDP siyasetinin ittifaklar kurmasını siyaseten engellemek ve bu hareketi baraj altına iterek potansiyel milletvekili sandalyelerini yağmalamaktı. 

Bu son iki siyasi hamlenin beklenen sonucu ise, ikibuçuk partili bir Meclis yapısında Anayasayı değiştirecek nitelikli çoğunluğa (400+ milletvekili) sahip olarak bir kurucu meclis gibi çalışmayı sağlayabilmekti. Nihayet, dördüncü beklenti de, Akşener’in adaylığının muhalefetin ortak aday çıkarmasını engelleyeceği ve anamuhalefet partisinin de güçlü bir aday çıkaramayacağı üzerine kurulmuştu.

Bu hamlelerden birincisi hedefini buldu, çünkü halk katmanları tarafından bir kriz algısının yerleşmesinden önce seçimler gerçekleştirildi. Ancak diğer iki hamle, anamuhalefet partisinin aktif ve pasif müdahaleleriyle hedefini bulamadı. CHP yönetiminin İYİP’e 15 milletvekili ödünç vermesiyle iktidarın birinci oyunu bozuldu. İkinci oyunu (HDP’yi kriminalize ederek baraj altı bırakmak) ise CHP tabanı kendi inisiyatifiyle (stratejik oy tercihiyle) bozdu.

Bu arada, anamuhalefet partisinin, pek istemeyerek de olsa, M. İnce’yi aday göstermesi cumhurbaşkanlığı yarışının beklenenin ötesinde bir çekişme ve ilgiye konu olmasına ve tüm seçim konjontürünü belirlemesine yol açtı.

İktidarın kaygıların ne kadar gerçek olduğu seçim sonuçlarıyla belli oldu: 1 Kasım 2015’teki oy oranı yüzde 49,5’ten yüzde 41,85’e gerileyen ve Meclis çoğunluğunu yitiren AKP, eğer MHP ittifakı olmasaydı bu defa cumhurbaşkanlığı için de yüzde 42’yi aşamayacaktı. Nitekim Cumhur İttifakı’nın yüzde 52,75 düzeyindeki oyu RTE’nin yüzde 52,59’luk oyuyla neredeyse örtüşmektedir. Üstelik seçim yasalarıyla, bağımsız olması gereken anayasal kurumların yapısıyla bunca oynamasına, medyayı baskılamasına, seçim manipülasyonlarına rağmen ucu ucuna bu sonuçlara ulaşabilmiştir.

Bu sonuçların ne kadar şaibeli olduğu tartışmasına girmeden şu saptamaları yapalım: 1 Kasım seçimlerine kıyasla AKP’nin kaybı 7,65 puan, CHP’nin 2,8 puan, MHP’nin 1 puandır. Toplamı 11,45’tir. Bundan HDP ve SP’nin toplam 1,5 puanlık oy artışını düşerseniz, seçime ilk kez giren İYİP’in 9,9’luk oyuna ulaşırsınız. MHP, İYİP’e kaptırdığı oyları daha önce (Haziran-Kasım 2015 arasında) AKP’ye kaptırdığı 4,4 puanlık oyun geri dönüşüyle telafi etmiş gözükmektedir. MHP’nin neden erimediğine ilişkin bir değerlendirmemize gönderme yapmakla yetiniyoruz (Bkz. Sol Haber Portalı, 26 haziran tarihli yazımız). CHP’nin oy kaybını kısmen HDP’ye yapılan transferler açıklayabilir; ancak bu CHP’nin başarılı olduğu anlamına gelmez. Partinin seçim kampanyasının çok sönük planlanmasını da mazur göstermez.

Seçim kampanyaları üzerine

Bu seçimler boyunca ideolojik saflaşmaların esnemeye çok yatkın olmadığı veya kutuplaştırma politikasının ideolojik katılıkları daha da pekiştirdiği bir kez daha gözlemlendi. Ama bu sadece karşısındakinin söylediklerine kulaklarını tıkamak anlamına gelmiyor; karşısındakinin söylediklerinin kendisine ulaşmasının engellenmesini de içeriyor. Medyanın ele geçirilmesi, sadece devlet medyasının değil sermayenin medyasının da iktidarın propaganda aygıtına dönüştürülmesi, muhalefetin sesinin fiilen iktidar seçmenine ulaşmasının blokajı anlamına geliyor. İnce’nin mitingleri büyük kalabalıklar toplayabildi, ama TV’den izlenme yaygınlığı düşük kaldı. Seçimden önceki son gün, Maltepe’de milyonlarca kişiyi toplayan İnce’nin mitingi yerine kasıtlı olarak aynı saatlere denk getirilmiş Erdoğan’ın İstanbul’un ilçelerindeki küçük mitinglerinin yayınlanıyor olması, hitap edilen kitlelerin sayısal büyüklüğünü terse çevirebiliyordu.

Kampanyalarda üç büyük muhalefet partisinin ve onların cumhurbaşkanı adaylarının açıkladıkları programların, iktidarın ekonomik programına gerçek bir alternatif oluşturmaktan ne kadar uzak olduğu da görüldü. Sistem içi çözümlere odaklanan, iç ve dış sermayeye güvence vermeyi önceleyen, neoliberal politikalara hiçbir temel eleştiriyi içermeyen, iktidarın ekonomik politikalarına sert tepkiler vermeyen, örneğin otokratın kendi söyleminin tersine faizleri arttırmaya yönelmesini bile alaya almayan, ama bu arada emek kesimleri lehine bolca vaatler sıralamaktan da geri kalmayan, sonuçta iç tutarlılığı oldukça tartışmalı öneri listeleri sıralandı durdu.

Sosyal-ekonomik vaatler yarışırken, bunların yol açacağı genişletici maliye politikalarının bugünün konjonktüründe ne kadar uygulanabilir olduğu da kimsenin seçim öncesi kaygıları arasında yer almadı. Acil bir kriz tehdidine karşı bir hazırlığın olduğuna dair işaretler de alınmadı ve sanki iktidarın el değiştirmesiyle ve hukuk devletinin geri gelmesiyle ekonominin kendiliğinden düzeleceği izlenimi verilmeye çalışıldı.

Bu arada muhalefetin milletvekili listelerinde, neoliberal politikalara radikal eleştiri yönelten isimlerin yer almaması da “aslında biz birbirimize benzeriz” mesajı gibi de algılanabilirdi.

Yeni yönetim şeması: Merkezdeki güneş mi karadelik mi?

AKP rejiminin anayasası 24 Haziran sonrası tüm hükümleriyle yürürlüğe girdi. Türkiye’de artık tuhaf bile sayılamayan şey, 16 Nisan 2017 sonrasında Anayasa’nın değişen hükümlerinin uygulanmasının ayrıntılandırılmasını sağlayacak uyum yasalarının belirtilen süre içinde çıkarılmayıp bunların seçim kararı alındıktan sonra bir yetki kanunuyla KHK düzenlemelerine bırakılmasıydı. Cumhurbaşkanı adayı olan şahıs, henüz bir KHK ile bile yasal dayanağı oluşmamış olan yeni yönetim şemasını seçimlerden kısa süre önce açıklayıverdi.

Şema, ortada bir güneş gibi duran Cumhurbaşkanı etrafında kümelenmiş bir galaksi sisteminin spiral kollarını andırıyordu. Gerçi kozmolojik anlamda galaksilerin merkezinde bir güneş değil, binlerce güneşten daha yoğun bir “karadelik” yer alır. Yeni sistemin merkezini güneşe mi yoksa karadeliğe mi benzetmek gerekir bunu herkes kendi siyasi konumuna göre takdir edebileceği gibi, ekonominin içinde bulunduğu durum da kısa sürede bu konuya bir açıklık getirebilir. Ekonomi değil de siyaset açısından bakılsaydı, karadeliğin şimdiden cumhuriyeti yuttuğu metaforu da pek aykırı düşmezdi.

Şemanın şekline değil de içeriğine bakıldığında, kamuda karar alma düzeneğinin hem aşırı merkezileştirildiği hem de benzer alanlarda faaliyet gösterecek kurullar, ofisler ve bakanlıklar arasında işlev mükerrerliği ve karar çatışmalarına uygun kaotik bir yapı oluşturulduğu görülür. Üstelik artık arada koordinasyon ve gerekirse tampon görevi görebilecek bir başbakanlık kurumu da yoktur. Yapı şöyle: Dış spiralde 16 bakanlıktan oluşan “başkanın kabinesi” var; onun önündeki iç spiralde doğrudan cumhurbaşkanıyla çalışacak “bağlı kurullar” (7 kurul) var; güneşin karşı yüzündeki iç spiralde ise, gene cumhurbaşkanıyla doğrudan çalışacak “bağlı ofisler” (5 ofis) var; ayrıca gene doğrudan cumhurbaşkanına bağlı “bağlı kuruluşlar” (7 başkanlık ve kurul) var: Genelkurmay Başkanlığı, MİT, MGK, DDK, Diyanet, Savunma Sanayii Başkanlığı, Strateji ve Bütçe Başkanlığı. Cumhurbaşkanlığı Özel Kalemi ve İdari İşler Başkanlığı ile cumhurbaşkanı yardımcıları dışarda tutulursa sayıları 35’i bulan bu kurullar, ofisler, başkanlıklar ve bakanlıklarla aydabir sıklığında bir araya gelinmesi durumunda bile günlerin yetmeyeceği görülür.

Karar çatışmaları durumunda son karar vericinin ortada güneş gibi parlayan tek adam olduğunu düşünüp içinizi ferahlatabilirsiniz; hatta bu kaotik yapının, tek adamın vazgeçilmez rolünün vurgulanması için özel olarak tasarlanmış olabileceğini (veya kamuda karar alma süreçlerinin kasıtlı olarak dolambaçlı kılındığını, böylece sermaye sınıfı üyelerine Saray dışında merci aramamalarının hatırlatıldığını) da aklınıza düşürebilirsiniz. Sonuç değişmiyor; ortada akla ziyan bir teşkilat şeması var.

Konuya salt kamu ekonomik/mali yönetimi açısından bakıldığında ise manzara şöyle: Ekonomiyle ilgili bakanlıkların sayısı üçe indirilmiş gözüküyor: Hazine ve Maliye Bakanlığı, Ticaret Bakanlığı, Sanayi ve Kalkınma Bakanlığı. Bununla birlikte, Cumhurbaşkanına doğrudan bağlı şu kurul, ofis ve başkanlıkları de hesaba katmalısınız: Ekonomi Politikaları Kurulu, Sosyal Politikalar Kurulu, Finans Ofisi, Yatırım Ofisi, Strateji ve Bütçe Başkanlığı... (Tabii, Teknoloji Ofisi ile Bilim, Teknoloji ve Yenilik Politikaları Kurulu da bu denklemde yer bulabilir).

Bütün bunlar çok yeni görünebilir; ama Özal’ın bunun ilk denemelerini yaptığını bilmekte yarar var. Özal anlayışı, güçlü bir yürütme zayıf bir yasama oluşturmak doğrultusunda yarı-mamul yasalarla yürütmeye önemli yetki devirlerinde bulunmuş, bütçe dışında önemli bir fon sistemi oluşturmuş (o kadar ki 1990’a gelindiğinde fon sisteminin gelirleri bütçe gelirlerinin yüzde 57’si büyüklüğüne erişmişti), kamu tüzel kişiliğini parçalayarak ve dağıtarak parlamentonun denetim yetkilerini aşındırmış, kamu ekonomisi yönetimini merkezileştirmiş (fon gelirlerinin yüzde 73’ü doğrudan başbakanlık kontrolündeydi), bu arada kamu ekonomisi yönetiminin geleneksel yapısını parçalayarak başbakana bağlı çok sayıda kurul aracılığıyla yönetmeye çalışmıştı. (1984’ten itibaren Hazine, Maliye Bakanlığı’ndan koparılarak bir devlet bakanlığı aracılığıyla Başbakanlığa bağlanmış; Yüksek Planlama Kurulu’na rakip olarak Ekonomik İşler Yüksek Koordinasyon Kurulu ile Toplu Konut ve Kamu Ortaklığı devreye sokulmuştu).

Özal’a hayranlıklarını gizlemeyen bugünkü zevatın onun yolundan gitmesinde yadırganacak birşey olmayabilir. Ancak şunu hatırlatmak da bizim işimiz: Özal’ın arapsaçına çevirdiği fon ve maliye yönetimi, vergi almak yerine borçlanmanın tercih edilmesi (bu, kamu maliyesini sermayeye rant aktarma kurumuna çevirmişti), sistematikleştirilen yolsuzluk ekonomisi sonuçta 1990’larda büyüyen bir maliye krizinin zeminini hazırlamıştı. 2000 yılına gelindiğinde vergi gelirlerinin borç faizlerini karşılamaya bile yetmemesinin sorumluluğunu AKP’liler koalisyon hükümetlerine yüklemeyi pek severler; oysa bu saatli bomba Özal döneminde kurulmuştu. Bütün bunların sonucu da 1998-2008 arasında 10 yıl sürecek uzun bir IMF güdümü oldu. Şimdi gidilen yer acaba farklı mı? Ekonomideki bozulmaların hafife alınamayacağını (bu bugünkü yazımızın konusu değil) yerel seçimler öncesinde gözlemleme fırsatımız olacak görünüyor.

Seçim sonuçlarının anamuhalefeti karıştırıcı etkileri

Üç konuya hızla değinip bitirelim.

Birincisi, seçim akşamları seçmene saygı gereği tutarlı ve sürekli açıklamalar yapılmalıdır. Buna bağlı bir konu da, seçim sonuçlarını sağlıklı izleme iddiasının boş bir iş olduğunun artık kavranmasıdır. Bu tür bir iddianını öncelikli hedefi, muhalif seçmeni sandığa küstürmemek ve onu harekete geçirebilme dinamiğini yitirmemektir. Bir anlamda seçmen avutma işidir. İki nedenle: Bir, kasıtlı olarak çok kısa bir zaman diliminde çok hızlı veri akışı sağlayan bir sistemle yarışmak amatör olanaklarla mümkün değildir. İki, seçim sonuçlarının güvenilirliği sandık sonuçlarının iletilmesi ve hatta ilçe seçim kurallarında birleştirilmiş verilerin karşılaştırılmasından ibaret değildir; ama bu bile sağlıklı olarak yapılabilir değildir. SEÇSİS sistemi yürürlükte olduğu sürece, sayısal ortamda oy kaydırmalarını önlemek mümkün gözükmemektedir. O halde asıl mesele SEÇSİS’i hedef almak ve toplumsal tepkiyi oraya yöneltmektir.

İkincisi, İYİP’ten iktidar olanaklarını paylaşmaya yönelik açıklamalar dikkatle izlenmelidir. Dinci ve milliyetçi sağın üçte ikilik bir oy tabanına oturduğu bir toplumda, iktidardaki dinci çoğunluk partisinin seçenekleri sanıldığından fazla olabilir.

Üçüncüsü, anamuhalefet partisinde genel başkan ve yönetim üzerinde oluşacak değişim basıncına direnmek, yönetime, ancak yerel seçimler sonuna kadar zaman kazandırabilir. Aslında olması gereken asıl iş, şimdi veya 2019’da, yumuşak bir geçişin sağlanmasıdır. Yoksa, iktidarın işine yarayacak bir süreç yaşanabilir.

OĞUZ OYAN / Emekli Öğretim Üyesi.

BİRGÜN

Yeni rejimin emekçiler açısından anlamı...- AZİZ KONUKMAN

24 Haziran seçimlerinin ardından artık Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi denilen tek adam rejimine veya Saray rejimine geçiliyor. Mevcut yönetim sistemi buna göre yeniden şekilleniyor, mevcut hükümetin yetki kararnameleri ile sistemin alt yapısı hazırlanıyor. Önce 16 bakanlık, 9 kurul, 4 ofis kurulması, ardından da atamaların yapılması öngörülüyor. Bütün bu hazırlıkların 9 Temmuz’a kadar sonuçlandırılması gerekiyor, çünkü yeni sistem o tarihte başlıyor. Bu yeni sistemde bürokrasideki kademeler azaltılacak ve yeni görevlendirmeyi tek adam konumundaki Erdoğan’ın kendisi bizzat yapacaktır.

Sadece atamalar mı? 

Ekonomik ve sosyal politikaların oluşturulmasından sorumlu yeni kurullar, yürütmeden sorumlu bakanlıklar ve bakanlıkları ilgilendiren konularda faaliyet yürütecek olan ofisler de tek adamın kontrolünde olacak. Tek adam ayrıca sözü edilen bu kurumsal yapıların koordinasyonundan da sorumlu olacak. Diyeceksiniz ki, seçimler öncesinde de zaten tek adamlık sistemi vardı ve uygulanıyordu. Haklısınız, fiilen durum öyle idi. Burada yeni olan, fiili durumun hukukilik kazanmasıdır. Artık yeni Anayasal düzenleme ile bütçe dâhil tüm ekonomik ve sosyal politikaların oluşturulması, uygulanması, izlenmesi ve denetlenmesi tek adamın uhdesindedir.

Dayanakları nedir?

Geliniz bu tespitlerimizin Anayasal dayanaklarını görelim ve bu dayanakları tartışmaya açalım. 6771 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 8. maddesinde sıralanan çok sayıdaki fıkralardan birisiyle, sayıları on binleri bulabilecek kamu çalışanının atanmalarına ilişkin usul ve esasların Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenmesi hükme bağlanıyor. Madde metninde üst kademe kamu yöneticisi denilmekte ancak uygulamada bu tanımın kapsamı geçmiş idare tarzı örnekleri gösteriyor ki giderek genişleyecek. Yani bu çalışanların(bürokratların) geleceği tek adam konumundaki Cumhurbaşkanının iki dudağı arasında olacak.

Kanunun 15. maddesiyle bütçeyle ilgili düzenleme yapılıyor. Bu düzenlemeyle bütçe hazırlama ve sunma yetkisi Cumhurbaşkanına veriliyor. Bütçenin Genel Kurulda görüşülmesi ve onaylanması sürecinde tuhaflıklar var. Burada kim savunacak bu bütçeyi belli değil. Bu konu düzenlenmemiş. Düşünsenize! Bütçeyi birisine hazırlatıyorsunuz, Cumhurbaşkanına sorumluluk veriyorsunuz, Cumhurbaşkanı o bütçeyi Meclise sunuyor fakat milletvekillerinin muhatabı Cumhurbaşkanı değil. Acaba Meclisin karşısındaki muhataplar, Sarayın bürokratları mı olacak? O zaman da siyasi sorumluluk taşımayan kişiler Meclise muhatap kılınmış olacak. Bir diğer soru, Cumhurbaşkanı bütçeyi nasıl izleyecek? Padişahlar hani bazen halkla görüşmeleri perde arkasından izlermiş. Bunun gibi bir şey mi olacak; Bütçe Meclis’te tartışılırken ‘Efendim hazırladığınız bütçe şu an komisyonda görüşülüyor, buyurun perde arkasından izleyebilirsiniz’ denecek her halde. Bütçe hazırlama ve sunma yetkisinin Cumhurbaşkanına verilmesi, beraberinde bugüne kadar çok ciddi bir şekilde zedelenmiş olan bütçe hakkını kullanılamaz hale getirecektir.

Bütçe hakkının kazanılması mücadelesinde halk, önce vergi hakkını sonra da harcama yapılmasına ilişkin yetkiyi elde etmiş, bütçenin yıllık onanması sisteminin kabulüyle de bütçe hakkı bugünkü şekline kavuşmuştur. Dolayısıyla bütçe hakkının gelişimi ilgili yazında üç aşamada incelenmektedir: Vergi alma hakkı, harcama yapma hakkı ve yıllık bütçeyi onama hakkı. Vergi alma hakkı, yöneticilerin saldıkları ağır vergilere karşı gelişen tepkiler ve ardından ortaya çıkan isyanlar sonucunda elde edilen bir haktır. Mutlak monarşilerin tüm engelleme çabalarına rağmen, halkın diretmesi sayesinde bu hak ortaya çıkmıştır. Bu çetin mücadeleler sonucunda vergilerin parlamento tarafından onama hakkı elde edilmiştir. İngiltere’de Avam Kamarası (Common Council) adını taşıyan genel meclisin onayı olmaksızın vergi alınmaması 1215 tarihli Büyük Özgürlükler Sözleşmesi (Magna Carta) ile mümkün olmuştur. Batıda bütçe hakkının ilk aşaması olan vergi alma hakkına ilişkin ilk yazılı belge bu sözleşme olmuştur. Bu değişiklikle insanlığın uzun yıllar mücadele vererek kazandığı bütçe hakkı Türkiye’de daha da geriye gidecektir. Yani Magna Carta kazanımı büyük bir darbe yemiş olacaktır. Çünkü bu değişiklikle Meclis devre dışı bırakılıyor. Meclis adeta işlevsiz hale getiriliyor. Yani Magna Carta’yla birlikte Meclise verilmiş bu yetki, halkın temsilcilerinden alınıp tekrar tek adama iade edilmiş oluyor. Bütçe hakkı toplumdan, Meclisten çıkıp tekrar güçlü otoriteye geri dönmüş oluyor. Böylece bütçe hakkına ölümcül bir darbe indirilmiş oluyor. Tabii böyle bir durumda, Meclis adına denetim yapmakla görevli Sayıştay’ın bütçe denetimi de Meclis devre dışı kaldığı için anlamsızlaşmakta ve geçersiz kalmaktadır. Bu düzenlemeyle Anayasa değişikliği öncesinde oluşturulan Varlık Fonu’nun yarattığı paralel bütçe ve hazineyle birlikte Cumhurbaşkanının iki tane bütçesi iki tane hazinesi olacak. Böyle bir şey olabilir mi? Üstelik paralel! Paralel devletle, paralel örgütlerle mücadele edilen bir dönemde, bütçesi paralel, hazinesi paralel, böyle enteresan yapı ile karşı karşıya kalmış olacağız.

Kanun yürürlüğe girmezse ne olur?

Bütçe düzenlemesiyle ilgili bir diğer nokta, bütçe kanununun süresinde yürürlüğe konulamaması halinde ne olacağı sorusudur. Düzenlemeye göre bu durumda, geçici bütçe kanunu çıkarılıyor. Geçici bütçe kanununun çıkarılamaması durumunda ise, yeni bütçe kanunu kabul edilinceye kadar bir önceki yılın bütçesi yeniden değerleme oranına göre artırılarak uygulanıyor. Yani Cumhurbaşkanının hazırlayacağı bütçeye Meclis onay vermezse, reddetse dahi Cumhurbaşkanı hiç bir sıkıntı yaşamayacak. Otomatikman bütçe ödenekleri yeniden değerlendirme oranında artacak.

Yeniden değerlenme oranı yeni üretici fiyatları endeksi (YÜFE) üzerinden hesaplanıyor. Bütçenin Meclise sunulduğu yılın Ekim ayından 12 ay geriye gidiliyor ve dönemin ortalama endeks değeri bulunuyor. Sonra bir önceki yılın da aynı şekilde 12 ay geriye gidilerek ortalama endeks değeri hesaplanıyor. Bu iki değerden gidilerek yıllık YÜFE yüzde artışı bulunuyor. Bu orana yeniden değerlendirme oranı deniliyor. İşte, bütçe ödenekleri bu oran kadar artırılarak yeni bütçe ödeneklerine ulaşılıyor. Bu oran nereden çıktı derseniz, bizim mevcut sistemde de var. Bilindiği üzere, yılbaşında “maktu vergiler ya da trafik cezaları, pasaport ücretleri, pul parası, çöp vergisi şu kadar arttı’’ deniliyor. İşte o artışlar yeniden değerlendirme oranı kadar oluyor. Şimdi bunu bütçenin bütün kalemlerine getiriyorlar.

Tek adamın belirleyici olduğu bu Yeni Rejim’in ekonomi ve sosyal politikalara ilişkin unsurların nasıl şekillendirileceği ise, Kanunun 8. maddesinde yer alan bir fıkrayla bütünüyle tek adam, Cumhurbaşkanının iradesine bırakılıyor. Bu fıkrayla ‘sosyal ve ekonomik haklar ve ödevler’ konusunda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılması yetkisi veriliyor. Aklınıza sosyal ve ekonomik haklara ilişkin hangi konular geliyorsa, Cumhurbaşkanı her bir konuda rahatlıkla bir kararname çıkarabilecek. Hiç kuşkunuz olmasın bunların büyük bir çoğunluğu emeğin kazanılmış haklarının tasfiyesine yönelik olacaktır. Akla ilk gelenler, kamuda istihdamın esnekleştirilmesi çalışmalarının sonuçlandırılmasıyla 657’ye tabi istihdamın tümüyle tasfiye edilmesi ve kıdem tazminatı fonunun kurulması.

Bu düzenlemeler, kamu çalışanlarının iş güvencelerinin ve tüm ekonomik ve sosyal hakların ‘’Türkiye Anonim Şirket(A.Ş) gibi yönetilmelidir’’ diyen tek adamın iradesine tabi olacağını gösteriyor. Çünkü hem Reis hem de partisi AKP ülkeyi, üzerindeki varlıklarıyla birlikte A.Ş olarak görmekte, ülke vatandaşlarını da bu A.Ş’nin emekçileri gibi rejimine uygun çalıştırmayı amaçlıyor. Yeni Kamu İşletmeciliği(YKİ) modeli artık siyasal rejim alanına taşınmıştır. YKİ modeli; modelin ayrıntısı için “Başkanlık Sisteminin Ekonomiye Etkisi” başlıklı çalışmamıza bakılabilir. Çalışma, Türkiye Barolar Birliği’nin 336 nolu kitabında yer alıyor.

Devlet bir yandan kamu hizmeti üretimi alanında küçültülürken öte yandan özel sektör gibi üretim yapmaya zorlanıyor. Bu model ile devlet girişimcilik ruhuyla harekete geçen, piyasa ile uyumlu ve müşteri odaklı kamu hizmeti üretiminin hem de kamu hizmeti üretiminde rol alan kamu emekçilerinin piyasa ilişkileri içine çekilmesi yönündeki girişim ve uygulamaları tüm hızıyla sürdürülmekte. Bir yandan kamu hizmetleri müşteri konumuna getirilmiş yurttaşların satın alma güçleri ölçüsünde yararlanabilecekleri (parayı veren düdüğü çalar özdeyişini çağrıştıran “kullanan öder” ilkesi gereği ) bir piyasa malına dönüştürülürken diğer taraftan kamu personel rejimi bu dönüşüme uygun ve uyumlu çalışır hale getirilmekte. Bu Yeni Rejim’de ülke AŞ, tek adam CEO, ülke vatandaşlarını da bu A.Ş’nin emekçileri konumundadır.

Muhalefet ne yapmalı?

Artık toplumsal muhalefet bu yeni konumlanmaya göre daha sınıfsal bir zemine taşınmak zorundadır. Böylesi bir zeminde mücadele ise hiç kuşkusuz eskisinden daha sert ve çetin olacaktır…

Aziz Konukman / BİRGÜN

Saray’da kaç çıplak ayaklı ağırlanabilir? - ŞÜKRAN SONER

Seçim sonuçlarının kazananı, kaybedenleri üzerinden, medyada yapılan tartışmalarla da yetinmeyerek, çok kanallı, göreceli en uzman, en bilimsel verilerle yaklaşılanları, ağırlıklı, işin içinde çalışmış tarafların yüz yüze gözlemlerini, birikimlerini de katan, çok farklı cephelerden yaklaşımlar, beklentiler, çabaların bütünlüğüne, gerçekliklerine, yanlışlarına ulaşabilmek yolunda, ulaşabildiğim değerlendirmelerin bütünlüğünden daha sağlıklı, doğru sonuçlar çıkarabilmeyi amaçladım. İsterseniz gazetecilik profesyonelliğinden sapmama deformasyonu, takıntısı olarak da görebilirsiniz. Oysa pusulanızı doğru seçmeniz, neyi amaçladığınızı, hangi değerleri savunduğunuza bakmanız yeterli. 

Seçim sonuçları değerlendirilirken, kazanan, kazandıranlara bakılarak yapılmış değerlendirmelerin, sandık-seçim ilişkisi içinde bilimsel, objektif ölçümlemeler olduklarından kuşkum yok. Gazetecilik mesleği, hele de uzun soluklu içinde kalabilmiş olmak, bilimsel teknolojik devrim çağında, etkin medya güdüleme gücünün, çoğunluğun insan hakları, hak hukukunun gasp edilmesinde, ister şiddet, ister tehdit, ister çaresizlik, isterse gönülülük üzerinden olsun.. sonuç almada silahlı güçten öne çıktığı gerçeğini de öğrenmiş olmak anlamına geliyor. Medya güdüleme gücünü elinde tutabilenler, gönüllerince yalanlarla, gerçekleri ters yüz etme sanatını kullanarak özellikle ve öncelikle en yoksul, en yoksun, gerçekleri öğrenme çabaları en zayıf olan kitlelerle oynama şansını yakalayabildikleri içindir ki, günümüzde dünya ölçeğinde demokrasi, insan hakları, insanca paylaşım düzenlerinden çok ağır sapmalar yaşanmakta...

***

Amerika’da ben de kilit bir medya güdüleme şirketinin uzmanlarından, başkanlık rejiminin en köklü uygulamasının geçerli olduğu ülkelerinde, en kültürlü kül yutmaz Amerikalıdan beyzbol maçı seyredecek kadar İngilizce bilenine birkaç dakikalık bir yayın akışı içinde dönemin Devlet Başkanı eliyle nasıl yalanla kandırılıp, güdülenebildiklerinin dersini görmüştüm. Üstelik dönemin seçim kazanmış başkanı 

Reagan Kongre’de tüm Amerikalıları kandırırken yalan bile söylememiş, söylemiş gibi yapmıştı. Yan yana görüntüler, fotoğraf sahneleri ile o gün Nikaragua limanına yük boşaltan Sovyet bandıralı bir gemiyi göstermiş. Ortega’ya Mig uçağı yardımı mı yapıldı sorusunu sormuş, hemen arkasından Amerika’nın Ortega yönetimine karşı örgütlenmeler için bütçeden para çıkarması gerektiğini savunarak, “Amerika Nikaragua’da 2. bir Küba’ya izin vermeyecek” demekle yetinmişti. Gelsin haritalar, iki liderin askeri giysili fotoğrafları.. Trajikomik olanı aradan bir yıl geçmiş, dersi veren şirketin sözcüsü, aslında o gemiden gıda maddeleri mi yoksa gerçekten Mig mi çıkarıldığını bilmediklerini itiraf etmişti. Gerçek önemli değildi. Amerikan halkı buna inandırılmış, istenen karşı-terör örgütlenmesi için Amerikan bütçesinden para çıkarılmıştı.. Nikaragua’daki acı sonuçlarını biraz tarihe meraklı olanlarımız biliyorlardır...

Özal’lı 12 Eylül sonrası günlerdi. 12 Eylül’e gidiş, anarşi-terör, 1Mayıs, DİSK belgeselleriyle paralelliğe dayanamayıp, “Bizdeki programları siz mi yaptınız” sorusunu sorduğumda, gülerek “Biz yapmadık ama benzer bir şirketin parmağı vardır” yanıtını almıştım.

***

Anımsattım, çünkü başkanlık modelinde, adı Cumhurbaşkanı, kendisi otoriterleşme, sivil diktatörlükler modellerinin en travmatiklerinin yaşandığı yoksul ülkeler örneklerini mumla aratabilecek, hem parti başkanı, hem başkan düzenine geçiş sürecinde, ülkemizde yaşatılan sınırsız anayasal düzen, hak, hukuk, kamu kaynakları kullanımı, kamu gücünün seferber edilmesi.. suçlarının halkalarına bakılmaksızın, “Sandık sonuçları başarılıysa kazanılmıştır” saptamasının asıl, bir kez daha gerçeklerin tersyüz edilmesi olduğunu görmek zorunda olduğumuzu düşünüyorum... 

Gülen cemaati ile ortaklık içinde yapılanlar unutulacak, yetmez FETÖ’cü darbe apaçık emperyal oyunlar tuzağında 15 Temmuz’da yaşandıktan sonra, canlarını ortaya atanların direnişleri üzerinden üretilen 20 Temmuz, OHAL düzeninde, 24 Haziran seçimlerine kadar atılmış her adımda çok fazla anayasal hak hukuk ihlalleri, kamu gücünün, kaynaklarının apaçık kullanılması suçları söz konusu iken, tam da kamu güdülemesi sanatı üzerinden yapılmış değerlendirme düz mantığını haklı, ahlaki bulamıyorum... 

Tabii ki medyaya yansıyan yoksul, çaresiz oldukları kadar, kişisel çaresizliklerine sırtlarını dönmüş olarak, ülkeyi FETÖ’cü darbeden kurtardığına inandıkları, çok da sevdikleri besbelli liderlerine oy verebilmek uğruna yalınayak seçim sandığına kadar yürüyen karı koca seçmenin içtenliklerine çok büyük saygı duyuyorum.

Lider, Erdoğan’ın, bu görüntüleri ile kamuoyuna mal olan seçmenlerini Saray’a davet etmeleri, akılcı, insana dokunma jestinin kanıtı, değerli. Saray kaç çıplak ayaklı seçmeni ağırlayabilir?

Şükran Soner /CUMHURİYET

AKP’nin Dâhiliye Vekili! - ÖZGEN ACAR

Bir ülkede İçişleri Bakanı’nın görevi; ülkenin iç düzenini, iç güvenliğini sağlamaktır.
1985 tarihli “İçişleri Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun’un” 2. maddesi şöyledir:
“İçişleri Bakanlığı’nın görevleri şunlardır: 

a) Bakanlığa bağlı iç güvenlik kuruluşlarını idare etmek suretiyle ülkesi ve milleti ile bölünmez bütünlüğünü, yurdun iç güvenliğini ve asayişini, kamu düzenini ve genel ahlakı, anayasada yazılı hak ve hürriyetleri korumak. (…)”

***

Türk Ceza Kanunu’nun 106. maddesinin 1. fıkrası ise şöyle:
“Bir başkasını, kendisinin veya yakınının hayatına yönelik (…) tehdit eden kişi, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”

***

Türk Ceza Kanunu’nun 216. maddesi de şöyledir:
“Halkın sosyal sınıf, ırk, din, mezhep veya bölge bakımından farklı özelliklere sahip bir kesimini, diğer bir kesimi aleyhine kin ve düşmanlığa alenen tahrik eden kimse, bu nedenle kamu güvenliği açısından açık ve yakın bir tehlikenin ortaya çıkması halinde, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”

***

Yasaların bu üç maddesine göre, siz bir yargıç olsaydınız şu sözleri söyleyen kişi hakkında ne karar verirdiniz:
“Valilere, müsteşarım üzerinden talimat gönderdim. ‘CHP il başkanlarını bundan sonra şehit cenazelerinde protokole kabul etmeyin!’ diye…”
Ayrıca muhalif bir partinin eş genel başkanını telefonla arayıp “Artık Türkiye’de yaşam hakkı olmadığı!” sözleri ile tehdit etmekle kalmıyor, ayrıca bu sözleri söylediğini reddetmeyip “Daha da fazlasını söyledim!” diyerek kabul ediyor.

***

“Şehit cenazeleri” hakkında talimat veren ve HDP Eş Genel Başkanı Pervin Buldan’ı telefonla tehdit ettiğini resmen açıklayan bu kişi, bildiğiniz gibi AKP’nin İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’dur.
Güvenlikten sorumlu olan bir bakanın iç güvenlik tehdidi haline gelmesi nedeniyle CHP’liler 81 ilde AKP’nin Dâhiliye Vekili’ne tepki gösterip İstanbul’da savcılığa başvurdular.
“Huzursuzluk yaratmak, araları açmak” anlamında “nifak tohumu saçmak” diye eski bir deyim vardır. Bu tepkiler yetersizdir... TBMM, Dâhiliye Vekili’nin milletvekilliğini düşürüp dokunulmazlığını kaldırmalıdır.

***

Süleyman Soylu’nun yakın geçmişte söylediklerini anımsarsak soyluluğunu daha iyi anlarız!
20 Nisan 2008… “Bu ülkenin herkese çatan ve kaos yaratan bir Başbakanı var ki, akşam evine gittiğinde karısına ve çocuklarına boynu bükük kalan esnafın, çiftçinin yerine kendini koymuyor. Kendisi evindekilerin yüzüne nasıl bakıyor? AKP iktidarından önce işsizlik yüzde 6’ydı bugün 11.3’e çıktı. Başbakan, at üstünde durmayı nasıl beceremediyse, ülke yönetmeyi de aynı şekilde beceremedi…”

10 Aralık 2008… “AKP hükümeti, yanlış ekonomi politikası sonucu, bayramları da millete zehir etti. İnsanlarımız gülmeyi unuttu. Beceriksizlik ve yetersizlikle, Türkiye’yi krizle karşı karşıya bıraktılar. Paçalarından yolsuzluk akıyor. Türkiye’de ihale ve yandaş belediyeciliği yapılmaktadır…”

31 Aralık 2008… “Ey Recep Tayyip Erdoğan, boyun eğdin, emir eri oldun, milletin ümitlerini boşa çıkardın. Boyan döküldü Tayyip Erdoğan…”

25 Şubat 2009… “Yolsuzluklarla mücadele edeceğim diyen hükümet, Türkiye’yi yolsuzluk çukuru içine batırdı. Tüyü bitmemişin hakkını yedirmeyeceğim dediler. Her gün tüyü bitmemiş yetimin üzerinden siyaset yapıyorlar. ‘Bu ülkeyi rant ülkesi yapmayacağım’ dedi sayın Başbakan, rantın babasını getirdi. Bunlar yarım doktor, yarım hoca…”

14 Mart 2009… “Seçim sürecinde Türkiye’de çok manidar işler oluyor. AKP mensupları uzun zamandır genel başkanları ve başbakanlarını, Başbakan da kendisini padişah olarak görmek istiyor. Ülkemizde sadaka kültürü var. Türkiye’de 3 kişiden biri fukaralık sınırının altındadır. Eleştirilmesi gerekenler insanları bu duruma düşüren hükümettir…”
AKP’ye yanaşmadan önce partiler arasında neredeyse transfer rekoru kıran Dâhiliye Vekili Soylu, AKP’ye geçince şöyle dedi:
“Allah şahittir ki bütün bedenim kan gölüne dönse de Erdoğan’dan ayrılmayacağım!”

Özgen ACAR /CUMHURİYET

Geri istiyoruz onları - SEMA KARADAL

"Birimize bir şey olursa ne yaparız? dediler. Kalanlar, ölenler için şiirler yazar, dedi Metin." 

Zerrin Taşpınar

2 Temmuz 1993’te gençliği adımlayan bir çocuktum ben. O gün çocuk zihnime kazınan görüntüde siyah dumanlar, yükselen alevler, insanlıktan çıkmış şeriat diye bağıran korkunç bir kalabalık var.

İnsanların böylesi kötü olabileceğini ilk kez o zaman gördüm ben, ilk kez o kadar çok korktum “insan”dan. Her kurban bayramında dayanılmaz bir mide bulantısı eklendi sonradan bu korkuya. Din, kurban ve et kokusu Sivas demekti artık, Sivas’tan miras bana ve belki pek çok çocuğa.

Şenlik için gittikleri bir şehirde konuşan, tartışan, şiirler okuyan, türküler söyleyen insanlar neden yakılarak öldürülürler? Aziz Nesin imansızdı, kötüydü, halkı tahrik etti diyorlardı her yerde. Aziz Nesin ve yanındakiler halk değil miydi? Çevremde ise büyük bir sessizlik vardı. Sanki hiç bunlara tanık olmamışız, her şey bizden çok uzaklardaymış gibi. Kapatırsak televizyonu, konuşmazsak, hiç yaşanmamış gibi oluyordu sanki. “Neden kimse kurtarmadı onları” sorusu yıllarca yanıtsız kaldı.

Aziz Nesin o günü yazmış, çok sonraları okudum: “Ben bu devletin nasıl devlet olduğunu bilmeme karşın, hâlâ içimde şöyle ya da böyle bir devletin bulunduğu umudu ve inancı var. Bu yüzden nasıl olsa kurtulacağımıza inanıyorum. Uluç Gürkan valiye telefon açıyor: Bizi buradan aldırtın, aldırtabilirsiniz… Müthiş bir çığlık, kadın çığlığı… Sonra korkunç bir sessizlik. Evet ölüm sessizliği… Kısa sürüyor.” Gencecik insanlardı onlar…

Ben çatıda yaşlı bir adam hatırlıyorum. Daha dakikalar önce “ölüyoruz abi” diyen Lütfi Kaleli’ye “ölüyoruz, öleceğiz, başka çare yok” diyen Aziz Nesin... Saatlerce nefes açlığı çekerek, karanlık bir odada “Sivas Aziz’e mezar olacak” seslerini dinlemiş, yorgun, bunca öfkeyi ve onlardan gelecek ölümü kabullenmiş ama yine de çatıda kurtarılmayı bekleyen bir insan. Çatıdan indirilirken tartaklanan, linç edilmek istenen 78 yaşında bir Aziz Nesin…

Merdivende oturmuş ölümü bekleyen üç aydının fotoğrafı var bir de, utancımızın fotoğrafı… Metin Altıok orada bıraktı kalanlara vasiyetini belki de. “Kalanlar, ölenler için şiirler yazar” dedi. Şiirler yazıldı, türküler yakıldı. Bazılarımız Sivas’ı hiç unutmadı, unutmayacak da. Neden kısık sesimiz, neden yetmiyor şiirlerimiz peki?

Temel Karamollaoğlu, 2 Temmuz 1993’te Sivas’ın Belediye Başkanı. Katliamın önüne geçmek için çaba sarf eden ve kendisi de gerici kalabalığın hedefi olan Vali Ahmet Karabilgin’e göre; belediye başkanı, olayın abartıldığını söyleyerek gerekli önlemlerin alınmasını geciktirdi. Asker geç geldi, polis kalabalığın sırtını sıvazladı, itfaiye isteksizdi... Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel: “Halkla güvenlik güçlerini karşı karşıya getirmeyiniz” talimatı verdi. “Olay münferittir. Ağır tahrik var. Bu tahrik sonucu halk galeyana gelmiş...

Güvenlik kuvvetleri ellerinden geleni yapmışlardır... Karşılıklı gruplar arasında çatışma yoktur. Bir otelin yakılmasından dolayı can kaybı vardır” dedi. Başbakan Tansu Çiller ise "Çok şükür, otel dışındaki halkımız bu yangından zarar görmemiştir!. Halktan kimsenin burnu kanamamıştır ve ölenler de çıkan yangından boğularak ölmüşlerdir. Olayı bu kadar büyütmek yanlış, bir futbol maçında da bu kadar insan ölebilirdi" diyordu (*). Ünlü gazeteciler, demokrat köşe yazarları Aziz Nesin’i suçluyordu.

Olayın başını çeken sanıklar hiç yakalanmadılar. Evlendiler, ehliyet aldılar, askere gittiler, çocukları oldu, hepsi kayıtlara geçti ama yakalanmadılar. Refah gitti, AKP geldi. Katillerin avukatları AKP’den milletvekili, belediye başkanı, bilmem ne müdürü oldular. Dava zaman aşımından düştü. Katil sürüsü elbirliği ile kurtarıldı, aklandı.

Bu arada ben büyüdüm. Pek çok soruma yanıt buldum. Hâlâ anlamakta zorlandığım şeyler var ama. Katliamın kilit isimlerinden Temel Karamollaoğlu ya da benzerleri, çeşitli nedenlerden AKP ile karşı karşıya düştüğünde aklanmış mı oluyorlar mesela? Erdoğan gitmeli, gitsin de peki Karamollaoğlu ne olacak? Çiller’den farkı olmayan Akşener ne olacak? Bazen yaraları sarmak ve zorluklarla baş edebilmek için unuturuz. Hatta bazen boşlukları gönlümüzce, inanmak istediğimiz şekilde doldururuz ki yeniden tutunalım hayata. Karamollaoğlu ve Akşener ile aynı çatı altında kurtuluşu beklemek ancak böyle açıklanabilir herhalde.

Aziz Nesin’le konuşup “sizi kurtaracağız” dedikten ve ölümü bekleyen insanlara umut olduktan sonra sessizliğe bürünen Erdal İnönü’yü de unuttuk. Eli kolu bağlıydı, ne yapsındı dediler, ikna olduk… Defalarca kez, iyi olduklarına inandığımız kahramanlar yarattık ve sessizliklerine katlandık. İnce ince kanayan yaralarımıza tuz bastık, oturduk. Umudumuz öldü, biz yaşamaya (yaşamak denirse buna) devam ettik. Ama Sivas’ta öldüler. Maraş’ta öldüler, Suruç’ta öldüler. Gezi’de öldüler.

Bu düzenden iyilik çıkmayacağını tarihin kendisi tekrar tekrar öğretti bize. Her unuttuğumuzda yenileri eklendi ölülerimize ve eklenecek de. Neyi bekliyoruz, hatırlamak için? Hâlâ geri isteme zamanı gelmedi mi yitirdiklerimizi? “Geri gelmeyecek onlar, biliyoruz. Ama onları istiyoruz. Çünkü özgürlüğümüzü istiyoruz. Çünkü onları boğduran 'irade'nin tutsağı olmaktan kurtulmak ve özgür olmak istiyoruz. Ve özgür de olacağız. Çünkü biz halkız. Biz halkın iradesiyiz çünkü…” (**)

(*) 2 Temmuz 1993, Sivas: Devlet-yobaz işbirliği, soL Haber Merkezi, 02 Temmuz 2010

(**) Geri İstiyoruz Onları
2 Temmuz cuma.
Semah dönüyor onlar.
Avuçlar açık: Ne zaman yalan söyledim!
Ayaklar çıplak: Toprağı ısıtan toprağım.
Sesim ırmak: Bozkıra akıyor.
Kollarım kuş kanadı: Ekin biçiyor.
Gözlerim kapalı: Her şeyi görüyorum.
2 Temmuz cuma.
Düşüyor Sivas’a.
6 Ağustosta Hiroşima’ya
Gök kadar kara bir “güneş”.
Karartıyor güneşi.
“Anne! Anne!” diye yanıyor kardeşim.
“Yanıyor kardeşim anne!”

Caddeler: kömürleşmiş beden.
Ölüm merdivenlerde soluyor ölümü.
Behçet’in “Beyaz Başörtülü Kadınlar” şiirinde özlemleşiyor özlemleri:
yürüyorlar alana doğru
binlerce beyaz başörtülü kadın
ve binlerce yitik fotoğrafı
genç yaşlı kız erkek
ve binlerce desparecidos
analar ve anılar
eşler kardeşler çocuklar
geri istiyoruz onları
geri istiyoruz onları
Geri istiyoruz onları bilince sızan ışığı. Kitaba şavkıyan alazı. Şiire inen güvercini. Doru at
sekişli üç telli sazı. Semahın seher yelini. İncecik kızların gülüşlerini. Hasretin hasretini.
Onları istiyoruz.
Geri istiyoruz.
Çünkü desparecidos oldu onlar, yani kayıp.
Çünkü kayboldu onlar da.
Yanmış bedenleri ağrımızda, toprağımızda ama, kayıp onlar.
Çünkü onları boğan irade, “irade-i
meçhul” de ondan.
“İrade-i meçhul”, meçhul olarak kaldıkça, “faili meçhul” olarak kalacak onlar.
“Faili meçhul” olarak kaldıkça
Geri gelmeyecek onlar, biliyoruz.
Ama onları istiyoruz.
Çünkü özgürlüğümüzü istiyoruz.
Çünkü onları boğduran “irade”nin tutsağı olmaktan kurtulmak ve özgür olmak istiyoruz.
Ve özgür de olacağız.
Çünkü biz halkız.
Biz halkın iradesiyiz çünkü.
Şavkıyan ışığın sesiyle, seher yelinin sessizliğiyle, hasretin hasretiyle, içimizde yanardağlar
gibi tutuşan özlemleriyle çığlıklanıyoruz.
geri istiyoruz onları
geri istiyoruz onları

Muzaffer İlhan Erdost

Sema Karadal / SOL

Şehit cenazesinde ‘protokol’ olur mu? - TAYFUN ATAY

Elbette soruyu cenazede, namazda, ibadette “protokol” olur mu diye sormak lâzım. Oraya geleceğiz elbette ama biz tespihi tane tane çekelim ve bu soruyu gündemimize getiren trajik hadise karşımıza nasıl çıktıysa oradan adım adım yolunu açalım kalemimizin... 
İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, seçim sonuçları dolayısıyla CHP’yi kriminalize etti. HDP’nin yüzde 10 barajını aşmasının sebebi ve sorumlusu gördüğü ülkenin en eski ve köklü kitle partisini “suçlu” ilan ederek hedef tahtasına oturttu. Hem de “tepeden tırnağa”. Şöyle: 
“Kılıçdaroğlu’nun istifa etmesi için CHP’nin önüne insanlar gitti. Peki, ‘bir oy HDP’ye, bir oy CHP’ye’ dendiği zaman kimse CHP’nin önüne gitti mi? Gitmedi. Bu sorumluluk hepsinindir. Sadece Kılıçdaroğlu’na fatura keserek CHP bundan kurtulamaz.” 
Soylu’nun aynı çerçevede valilere bir talimat gönderdiğine ilişkin de gazetelere yansıyan şu sözleri var: “Müsteşarımız üzerinden böyle bir talimat gönderdim. CHP il başkanlarını şehit cenazelerinde protokole kabul etmeyin dedim.”

***

Sözlerin ötesi de var vahim mi vahim, ama burada kesip esas tartışmak istediğimiz noktaya gelelim!.. 
Bakan, talimat vermiş ve birileri şehit cenazesinde protokole alınmasın demiş. 
“Cenaze”, “talimat”, “protokol”... Bunlar nasıl bu kadar kolay, rahat ve kaygısız bir araya gelebiliyor, getirilebiliyor; ben şaşkınlık içinde asıl bunu merak ediyorum!.. 
Bu nasıl dindir, imandır, İslam’dır?.. 
Protokol, “hiyerarşi” demek. 
İbadet ise Allah’a kulluk doğrultusunda “eşitlik”te buluşmak demek. 
CHP’yi cenazede “protokol”e alıp almamayı bırakın, asıl cenazeye “protokol”ü nasıl alıyorsunuz; cenaze ile protokolü nasıl buluşturabiliyorsunuz?.. Bunu bir sorun kendinize!.. 
“Cenazede protokol”ü bu kadar doğallaştırmış, olağanlaştırmış, sıradanlaştırmış zihinlerin ve kalplerin, inançlarını, imanlarını ve vicdanlarını bir öz-sorgulamaya tabi tutmaları gerekir.

***

İslami inanç çerçevesinden bakıldığında insanların eşitsizlik dolu, ast-üst ilişkileri ile yüklü bir hayat akışı içinde, (en azından “ideal” olarak) bir tek yerde hiyerarşiden, “protokol”den uzak ve “eşit” olma imkânı buldukları sıklıkla ifade edilir, dillendirilir. 

Bu, ibadettir. 
Camide protokol olmaz, cenazede protokol olmaz, namazda protokol olmaz, secdede, rükûda, kıblede protokol olmaz. 
Hatta devlet ricali açısından tam tersini beklemek dahi hakkımız... Gözden uzak, göze hiç batmayacak şekilde, mütevazı halde, “Allah’ın bir fakir kulu”olarak bir köşede namaza iştirak etseler en hayırlısını yapmış olurlar. 
Cenazede en ön safta, hem de “protokol” adı altında “görünürlük” içindeyseniz bu, Allah rızası için değil, nefsiniz için oradasınız demektir. 
Şehidiniz için değil, kendiniz için oradasınız demektir.

***

Bakan’ın talimatı Bursa’da hemen işlerliğe sokulmuş ve Kahramanmaraş’ta şehit düşen uzman çavuş İsa Özkan’a son vazifesini yapmak üzere cenaze namazına katılan CHP İl Başkanı Hüseyin Akkuş, “protokol”e alınmamış, onun arkasında saf tutmuş. 
Çok isabet olmuş! Keşke daha da arkalarda, sadece Allah rızası için orada bulunan cemaatin arasına karışıp iyice görünmez olsaydı!.. 
CHP hemen ilan etsin, bundan sonra, bırakın sadece şehit cenazesini, hiçbir cenazede “protokol”de yer almayacağını!.. Temsilcileri hep en geri safta, tertemiz bir fakirin, bir “gariban”ın yanında dursunlar namaza...

***

Cenaze namazında protokol, ölene saygısızlıktır. 
Cenaze namazında protokol, cemaate saygısızlıktır. 
Cenaze namazında protokol, şehide saygısızlıktır. 
Cenaze namazında protokol, Peygamber’e saygısızlıktır. 
Cenaze namazında protokol, Allah’a saygısızlıktır. 
Dinde-diyanette, iman-ibadette “protokol” bellidir. 
Tek kelimeyle, takva... 
Peki, şehit cenazesinde protokol nedir? 
Tek kelimeyle, tekebbür.

Tayfun Atay / CUMHURİYET

Umut tacirliği, mahalle baskısı, fabrika ayarları - FATİH YAŞLI

Bahçeli’nin geleneksel misyonunu yerine getirip erken seçim çağrısı yaptığı güne kadar muhalif cenahtaki ortalama ruh hali yorgunluk ve yılgınlıktan besleniyor, özellikle 16 Nisan Referandumu’nda yaşananlar insanlara “artık beni kimse sandığa götüremez” dedirtiyordu. Seçim sürecinin başlamasından ve İnce’nin adaylığının kesinleşmesinden pazar akşamı sonuçların açıklanmasına kadar geçen sürede ise aynı toplam çoktan “bu sefer oldu bu iş, kesin olarak gidiyorlar” havasına girmişti.

İktidarın kati surette değişmeyeceğine yönelik birkaç ay önceki inanç ne kadar gerçek dışıysa, sadece kırk elli güne sığan bir seçim kampanyası neticesinde gideceklerine yönelik inanç da o kadar gerçeklikten, hakikatten uzaktı ve ifratla tefrit arasındaki bir gezinmeye, bir akıl tutulmasına işaret ediyordu.

Acaba ne olmuştu da bu kısacık zaman diliminde bu işin bittiği kanaatine varılmıştı? Misal, ekonomi mi çökmüştü, çok ciddi bir kriz mi yaşanıyordu, emperyalizm hükümetin üstünü mü çizmişti, iktidar partisinde çözülmeler ve bir bölünme mi yaşanıyordu, kitleler sokakta mıydı ya da tabandan yükselen bir homurdanma mı vardı?

Hayır, bunların hiçbiri yoktu ama bir yalana inanmak tercih edildi ve o kırk elli gün boyunca -fazlasıyla insani ve anlaşılır olduğundan asla şüphe duymadığım bir şekilde- herkes kendini kandırdı, herkes kendine ve karşısındakine yalan söyledi, herkes -ahmaklık demeye dilimin varmadığı ama öyle olduğu artık su götürmez bir şekilde aşikâr olan- bir iyimserliğe kapıldı.

Bu duruma kendince müdahale etmeye, anlaşılır bir dille durumu anlatmaya ve insanları uyarmaya çalışanlara ise inanılmaz bir “mahalle baskısı”yla, en ağırından meczup, en hafifinden ise “umut kırıcı, bozguncu, pesimist” muamelesi yapıldı.

Bunu ortalama bir muhalif, örgütsüz bir muhalif, muhalifliğinin temel motivasyon kaynağı bu iktidarın gitmesinden ibaret olan insanlar yapabilirdi ve bu gayet anlaşılabilirdi. Lakin ortada kendisine sosyalist diyenlerin, örgütlü olanların, solculuğa dair azıcık mürekkep yalayanların da parçası olduğu bir durum vardı. Onlar da çok açık bir şekilde kendilerini ve kendileriyle birlikte seslendikleri insanları kandırıyorlardı.

Sanki siyaset, hele hele sol siyaset, böyle bir şeymiş, sanki solculuk insanları bir yalana, olmayacak bir şeye inandırmakmış gibi, bunu yapmayanlara “bırakın insanlar birkaç gün mutlu olsun, umut etsin, bekçilik, komiserlik yapmayın” denilebildi.

Bakın yanlış anlaşılmasın, iddialı olmaktan, umudu büyütmekten, pozitif bir dil tutturmaktan ve buradan yürümekten, inançlı olmaktan bahsetmiyorum, bahsettiğim başka bir şey. Hakikatle hiçbir şekilde bağını koparmaması gerekenlerin, yani solcuların, bu kırk elli gün içerisinde, maalesef tam da bunu yapmasından, insanların hakikatle karşılaşacakları gün yaşayacakları hayal kırıklığını ve bunun siyasi sonuçlarını, yani memlekete, siyasete, kendilerine küseceklerini hiçbir şekilde hesaba katmaksızın içi boş bir umudu insanlara pompalayabilmiş olmalarından bahsediyorum.

Sadece bu da değil, sırf bu umut tacirliği üzerinden ve mahalle baskısı çekincesiyle solun en temel ilkelerine, solun abecesine sırt dönüldü, bunlar yokmuş gibi davranıldı bu süreçte. Mesele basitçe matematiksel hesapların, aritmetik öngörülerin ötesine geçti, akla hayale gelmeyecek empatiler geliştirildi, olmayacak işlere susuldu, kahramanlar, kurtarıcılar yaratıldı.

İlk akla gelenler mi, hemen yazalım. 3 Mayıs Türkçülük gününü anarak ırkçılığa, Necip Fazıl’ı anarak ise Cumhuriyet düşmanlığına selam çakan Meral Hanım’dan bir “Cumhuriyet kadını” çıkarılmasından tutun da, Sivas Katliamı’na katliam diyemeyen Türkiye gericiliğinin ana gövdesi Milli Görüş’ün bugünkü lideri Temel Bey’den yumruğu havada bir Che Guevara çıkarılmasına, radikal demokratlarımızın TÜSİAD’la görüşmesine dair tek kelime etmeksizin işçi sınıfı siyaseti yapmaktan bahsedilmesinden tutun da, “Merkez Bankası’nın bağımsızlığı” ya da “borçların yapılandırılması” söylemiyle yerli ve küresel sermayenin has temsilcisi olmaya soyunan İnce’den bir halk kahramanı yaratılmasına uzanan geniş bir yelpazeden söz ediyoruz.

Velhasıl, “gitsinler de nasıl giderlerse gitsinler” beklentisi ortalama muhalif aklın ötesine geçip solun da aklına sirayet etti, içi boş umut tacirliği solu sol olmaktan çıkardı, toplumun sağcılaş(tırıl)ması sürecine karşı solun temel ilkelerinde ısrar etmek yerine işin kolayına kaçıldı ve tüm bu tavizlere, tüm bu kendinden feragate rağmen sonuç maalesef bir kez daha sağın kazanması, dincilikle milliyetçiliğin ittifakının, Türk-İslam sentezinin iktidarının tescili oldu.

Kuşkusuz buradan bir çıkış var, kolay olmasa da var. Bunun için ise sanıyorum ki her şeyden önce solun “fabrika ayarları”na geri dönmesi, dünyaya sınıf gözlüğüyle bakması gerektiğini unutmaması, matematiksel hesaplardan medet ummaması, asimetrik ittifaklara bel bağlamaması, başkalarının kanatlarının altında büyüyemeyeceğini görmesi, ilkede ve programda ısrarlı olması gerekiyor. 

Bunları bir hatırlayalım, gerisi bir şekilde kendiliğinden gelecektir nasıl olsa.

Fatih Yaşlı / BİRGÜN