Amcazade Hüseyin Paşa Yalısı’nı otele çevirme planı İBB’den döndü - ÖZLEM GÜVEMLİ

Boğaziçi'ndeki 323 yıllık tarihi Amcazade Hüseyin Paşa Yalısı'nı otele çevirme planı, İBB'den döndü. Ali Ağaoğlu'nun 2007 yılından beri otele çevirmek için uğraştığı Anadolu Hisarı'ndaki tarihi yalının bulunduğu parselin, "yeşil alan" fonksiyonunun iptal edilip, "turizm alanı" ilan edilmesi teklifi, İBB Meclisi tarafından uygun bulunmayarak oybirliği ile reddedildi.

Beykoz Anadoluhisarı’ndaki tarihi yalı, Köprülü ailesinden Sadrazam Amcazade Hüseyin Paşa için 1697-1699 yılları arasında inşa edildi. Karlofça Antlaşması’nın imzalandığı yalı olarak da bilinen tarihi yapı, Boğaziçi’nin günümüze kadar ulaşan en eski yalılarından biri.

Zaman için kaderine terk edilen Amcazade Hüseyin Paşa Yalısı, 1990’lı yıllarda yıkılma tehlikesi ile karşı karşıya kaldı. Anıtlar Kurulu devreye girerek yalının restore edilmesi için kamu kurumları ile yazışmalar yaptı ancak sonuç alınamadı. Yıkılma riskine karşı askıya alınan tarihi yalının kaderi, 2007 yılında değişti.

Amcazade Hüseyin Paşa Vakfı’na ait olan yalı için “restore et-işlet-devret” modeli ile Vakıflar Meclisi’nin 11 Nisan 2007 tarihli kararı ve dönemin Başbakan Yardımcısı Mehmet Ali Şahin’in 24 Mayıs 2007 tarihli onayı ile Ali Ağaoğlu’na ait Akdeniz İnşaat ve Eğitim Hizmetleri A.Ş. ile 25 yıllık kira sözleşmesi imzalandı.

O günden beri tarihi yalıyı otele dönüştürmek için süren imar planı çalışmalarına İBB Meclisi’nin 13 Şubat 2020 tarihli oturumunda son nokta konuldu. Tarihi yalının bulunduğu toplam 8 bin 711 metrekarelik parselin “yeşil alan” olan fonksiyonunun iptal edilerek “turizm tesisi alanı” ilan edilmesi teklifi, oybirliği ile reddedildi.

2018 YILINDA BELGE İSTENMİŞTİ

Oturumda, 2018 yılında İBB Meclisi’nde alınan; “tescilli yapılara ilişkin kurul kararları, bilgi, belge ve projeler iletildikten sonra plan değişikliği teklifinin değerlendirilmesi” yönündeki karar sonrasında gelen belge ve bilgilerin değerlendirildiği komisyon raporu oya sunuldu.

Raporda, gönderilen belgelerde konunun uzmanları tarafından yapılan incelemeler sonucunda, parselin güney batı ucundaki rıhtım ve yaya yolunun kullanımına ilişkin deniz tarafına eklenen rıhtım büyümelerine ait bilgi ve belgeye rastlanmadığı belirtildi.

RESTORASYON PROJESİ KURULA İLETİLMEDİ

Raporda, teklif ile ilgili İstanbul 6 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından en son alınan 6 Kasım 2018 tarihli karar da yer aldı. Kurul kararında, kazılar sırasında sonradan ortaya çıkan 1. ve 2. Harem yalılarının restorasyon/rekonstrüksiyon projelerinin kendilerine iletilmediği, projeler iletildikten sonra teklifin değerlendirilebileceği kaydedildi. 

YEŞİL VURGUSU

Teklife ilişkin İBB Planlama Müdürlüğü değerlendirmesinde de “yeşil” vurgusu yapıldı. Boğaziçi Kanunu’na göre Boğaziçi’ndeki yeşil alanların korunmasının esas olduğuna dikkat çekildi. Yeşil alan fonksiyonuna sahip parselin eşdeğer bir alan gösterilmeden iptal edilip turizm tesisi alanına alınması mevzuata aykırı bulundu.

Son kurul kararını ve plana ilişkin görüşleri değerlendiren AKP’li ve CHP’li meclis üyelerinden oluşan İmar ve Bayındırlık Komisyonu da plan değişikliği teklifinin reddedilmesini uygun buldu. Komisyon raporu meclis oturumunda oybirliği ile kabul edilerek tarihi yalıyı otele çevirecek plan değişikliği reddedildi.

TARİHİ ESER LİSTESİ

Boğaza nazır arazide; 1. grup korunması gerekli kültür varlığı olarak tescillenmiş Amcazade Köprülü Hüseyin Paşa Yalısı ile birlikte daha sonra yapılan kazılarda ortaya çıkan Divanhane binası Kuzey Yalısı (Aynalı Yalı), Hasan Ağa Konağı, 1. Harem Yalısı (Affan Bey Yalısı), 2. Harem Yalısı (Köprülüzade Ahmet Bey Yalısı), Güney Yalısı (Hüseyin Paşazade Ahmet Bey Yalısı) ve rıhtım kalıntıları bulunuyor.

Özlem Güvemli / SÖZCÜ

10 hastane parasını bir yılda yuttu - ERDOĞAN SÜZER

10 şehir hastanesine sadece bu yıl 10.4 milyar lira kira ve hizmet bedeli ödenecek. Oysa bu parayla devlet 10 hastane yapabilirdi.

Şehir hastanelerinin olağanüstü yüksek maliyetlerle şirketlere yaptırılıp işlettirildiği Cumhurbaşkanlığı tarafından yayımlanan 2020 yılı yatırım programıyla resmen ortaya çıktı. Özel şirketlerin ticarethane gibi işlettiği 10 şehir hastanesine devlet sadece bu yıl 10 milyar 415 milyon lira ‘kira ve hizmet bedeli' ödeyecek. Oysa devlet 10 milyar 95 milyon liraya, yani daha az bir paraya kendisinin 10 tane şehir hastanesi yapabileceğini hesapladı. Resmi veriler, şehir hastanelerine 1 yılda ödenen kira ve hizmet bedelleriyle aslında devletin 10 hastane birden yapabileceğini ortaya çıkardı.

CHP Balıkesir Milletvekili Dr. Fikret Şahin, “Şehir hastanelerindeki olağanüstü vurgun resmi olarak ilan edildi” dedi.

2020 yılı resmi bütçesine göre Yozgat, Isparta, Mersin, Adana, Kayseri, Elazığ, Eskişehir, Manisa, Ankara-Bilkent ve Bursa'da işletilen 10 şehir hastanesine devlet bütçesinden 5 milyar 615 milyon 757 bin lira kira bedeli, 4 milyar 799 milyon 162 bin lira da hizmet bedeli ödenecek. 13 bin 423 yatağa sahip bu hastanelere sadece 2020 yılında yapılacak ödeme toplamı 10 milyar 415 milyon lirayı bulacak. Üstelik aynı hastanelere kira ve hizmet bedeli adı altında gelecek yıl 16.8 milyar lira, 2022 yılında ise 22 milyar lira ödeme yapılacak. Böylece sadece 2018 yılından 2023 yılına kadarki 5 yıllık dönemde devletin bütçesinden 57.8 milyar lira çıkacak. Üstelik her yıl artan bu devasa ödemeler toplamda 25 yıl boyunca devam edecek.

2023'TE BİTECEK 

Şehir hastanelerinin kamu kaynaklarını yutacağı anlaşılınca kamu özel işbirliği (KÖİ) yöntemiyle şehir hastanesi yapımından vaz geçildi. Sağlık Bakanlığı, 10 şehir hastanesini bütçe kaynaklarıyla kendisi yapmaya karar verdi. Cumhurbaşkanlığı yayımladığı 2020 yılı yatırım programıyla Antalya, Aydın, Denizli, Diyarbakır, Ordu, Rize, Sakarya, Samsun, İstanbul ve Trabzon'a toplam 12 bin 400 yataklı 10 şehir hastanesi yapılacağını ve bu hastanelerin toplamda 10 milyar 95 milyon liraya mal olacağını resmen ilan etti. Programa göre bu 10 hastaneye bu yıl yaklaşık 1 milyar lira bütçeden para aktarılacak ve 2023 yılında hepsi tamamlanacak.

‘Tüyü bitmemiş yetimin hakkı müteahhitlere akıtılıyor'

CHP Milletvekili Dr. Fikret Şahin, faaliyetteki 10 şehir hastanesine her yıl ödenen kira ve hizmet bedelleriyle devletin aslında her yıl 10 hastane birden yapabileceğinin resmen ortaya çıktığını söyledi. Şehir hastaneleri yoluyla tüyü bitmemiş yetimin hakkının müteahhitlere ve dış finansman şirketlerine oluk oluk akıtıldığını belirten Dr. Şahin, “Eğer bu yanlıştan dönülmezse KÖİ firmalarına 25 yılda 475 hastane yapabilecek kadar para ödemiş olacağız. Ancak elimizde 475 hastanemiz olmayacak, eskimiş 19 şehir hastanesi kalacak. Meclis'e verdiğimiz yasa teklifi yasalaştırılıp bu hastaneler acilen kamulaştırılmazsa yağma önlenemez” dedi.

Erdoğan Süzer/ SÖZCÜ

Ali Koç halka inince…- KEMAL OKUYAN

Fenerbahçe yıllar sonra sahasında Galatasaray’a kaybedince taraftar Başkan Ali Koç’u istifaya davet etmiş. Davet etmiş derken, hararet ve hakaret eksik olmamış elbette. Ve bir noktada Türkiye’nin en güçlü patronu küfürlere dayanamamış, protokol tribününden aşağıya atlamış, bir anlamda halka inmiş!

Futbol maçı izlemiyorum, bu nedenle ayrıntılara vakıf değilim. İzlemiyorum derken de bunu marifet diye söylemiyorum; izlemek isterdim ama içim kaldırmıyor. 

Dokunduğu her yeri çürüten piyasanın futbolu bozmaması olanaksızdı. Topçusu bir acayip, hakemi bir acayip, yorumcusu bir acayip, teknik direktörü bir acayip ama en acayibi yöneticiler. 

İstisnalar kuşkusuz var ya da vardır ama şu anda oynaması da seyretmesi de son derece zevkli bir oyun, alabildiğince çirkinleşmiş durumda.

En tuhafı da, bu çirkinleşmenin boyutları konusunda benden çok daha bilgili birçok “aydın” kişinin kendini kaybederek tuttukları takımlara olmadık anlamlar yüklemeleri.

Ali Koç Fenerbahçe’nin başına geçtiğinde, herhalde hatırlanıyordur, memlekette bir bayram havası oluşmuştu. Yalnız Fenerbahçeliler değil, başka takımları tutanlar da “ülke futbolunu böyleleri kalkındırır” türü laflar etmişti. Sevincini gizleyemeyenler arasına bazı solcular da karışınca dayanamamış ve mevcut düzenle özdeşleşmiş bir patronun ülkenin en önemli kulüplerinden başına geçmesinden neden mutluluk duyulduğunu sorgulama gafletinde bulunmuştum. “Hiçbir şeyi beğenmiyorsunuz”la başlayıp “bir daha size oy yok”la devam etmişti tepkiler…

Hayat… 

Ülkemiz NATO’sever solculuğa alıştırıldı, patronsever solculuğa alıştırıldı, yobazsever solculuğa alıştırıldı…

Neyse, bu ayrı konu…

Ali Koç, protokol tribününden atlayarak halka bir an olsun indi ama Koç Holding’in bir yere gittiği yok. Kârına kâr katmaya devam ediyor, yeni yatırım alanları kolluyor, ülke siyasetine ağırlığını koyuyor…

İstifa eder mi etmez mi bilinmez ama ne fark edecek ki, onun yerini bir başka patron alır. Büyük olasılık inşaat sektöründen…

Sistem böyle…

Halbuki futbol, herkesin spor yapabildiği ve paranın düdüğünün ötmediği bir düzende insanca bir oyuna o kadar kolay dönüşebilir ki!

Fabrikaların, okulların, mahallelerin takımları olur. Bizde bile bir zamanlar şeker fabrikalarının, demiryollarının takımları vardı; hâlâ onların izleri, artçıları var. Emekçilerin, öğrencilerin işlerine ya da eğitimlerine devam ederken spor yapması, kurum takımlarında oynaması… Onları kimseye hakaret etmeden, hırçınlaşmadan, öfkelenmeden izlemek…

Jerzinskiy adını birçok okur duymuştur. Devrimden sonra Sovyet istihbarat örgütü Çeka’nın Polonya asıllı lideri… Ünlü Dinamo kulüpleri onun inisiyatifiyle kurulurken, takımların oyuncuları çoklukla istihbaratçı ve milislerden oluşuyordu. En ünlüleri Dinamo Moskova, Dinamo Kiev ve Dinamo Tiflis olan bu takımlar yıllarca KGB’nin takımı olarak bilindi. İkinci Dünya Savaşı sırasında işgalci Almanların takımlarını defalarca yenip sonra da bu “zafer”in karşılığında ölüme gidenlerin önemli bölümü dönemin Dinamo Kiev oyuncularıydı. 

Kızıl Ordu’nun da takımları vardı. Herkesçe bilineni, CSKA Moskova. CSKA, Ordu Merkez Spor Kulübü anlamına geliyordu ve birçok spor dalında hem Sovyetler Birliği’nde hem de uluslararası platformlarda bu takım yıllarca büyük başarılar elde etti. Şaka gibi ama CSKA Moskova tribünlerinde hâlâ bizde Avusturya İşçi Marşı diye bilinen Kızıl Ordu Herkesten Güçlüdür şarkısı söyleniyor. Takım devlete ait şirketlerin elinde ama ne o şirketler topluma ait ne de Rus ordusu artık Kızıl Ordu!

Adında Spartak olan takımlarsa, sendikaları temsil ediyordu. Kimi kaynakların Kızıl Ordu ve KGB’nin sürekli müdahale ederek Spartak Moskova’nın önünü kestiği iddialarını boş verin. Spartak Moskova Sovyetler Birliği’nde ligi 12 kez şampiyon bitirdi. Kuruluşu, Moskova’nın “kızıl” işçi semti Krasnaya Presnya’da gerçekleşen bu kulüp yıllarca “halkın takımı” olarak nam saldı. Şimdi kapitalist Rusya’da yoksul taraftarlar hâlâ “halkın takımı”nı tuttuklarını sanıyorlar ama ipler Rusya’nın en zengin adamlarında. Lukoil’in tepesindeki iki isim Vahit Alekperov ile Leonid Fedun “halkın takımı”nı sahiplenmişler, keyfini sürüyorlar.

Nasıl sürmesinler?

Başta Azerbaycan olmak üzere, Sovyet emekçilerinin emeği, aklı, yaratıcılığı ile ortaya çıkan devasa enerji işletmelerine karşı devrim sırasında bir yolunu bulup el koymuşlar sonra da gidip alay eder gibi işçi sınıfının takımına… Mal varlığının 20 milyar doların üzerinde olduğu söyleniyor Vahit efendinin…

Patronlar kulüplerle kara para aklamak, reklam, dokunulmazlık elde etmek, ihale kapmak ve kişisel tatmin için ilgileniyorlar. Ali Koç’un Fenerbahçe serüveninde ise başka motivasyon kaynakları da var kuşkusuz. Lakin işler istendiği gibi gitmedi; artık top gerçekten mi yuvarlaktı, yoksa devreye başka motivasyonları olanların eli mi girdi bilmiyorum.

Tek bildiğim, günün birinde dünyada futbol gerçekten halkın sporu olacak. Fabrikalar, tarlalar, siyasi iktidar ve yeşil sahalar… 

Kemal Okuyan / SOL

İktidarın 10’uncu vergi affı kapıda - NURAY TARHAN

Kulislerde yazın yeni bir vergi affı yapılacağı konuşuluyor. Vergi uzmanı Dr. Ozan Bingöl, “İhtiyaç akçesi, imar affı, bedelli askerlik bu yıl yok. Vergi tahsilatı düşük, bütçe açığı malum. O yüzden yeni kaynak lazım” dedi.

Ankara kulislerinde, ekonomik durgunluk yüzünden geçen yıl vergi tahsilatlarının azalması ve bütçe açığının kontrolden çıkması nedeniyle yeni bir vergi affının yapılacağı konuşuluyor. Eğer gerçekleşirse, bu Türkiye'nin 36'ncı, AKP iktidarının ise 10'uncu vergi affı olacak. Vergi uzmanı ve Başkent Üniversitesi Öğretim Görevlisi Dr. Ozan Bingöl, bu yıl ihtiyaç akçesi, imar affı, bedelli askerlik gibi vergi dışı gelirlerin olmadığına ve tahsilat oranlarındaki düşüşe dikkat çekti.

1924 yılından bu yana toplam 35 kez vergi affı getirildiğini, bunların 9 tanesinin son 18 yılda uygulamaya konulduğunu belirten Bingöl, “Vergi afları bazen ekonomik, bazen mali, bazen idari ve teknik ve çoğu zaman da siyasi nedenlerle af kanunları karşımıza çıkıyor” dedi. 2019 yılının rekor bütçe açıkları ile kapandığını, bu yılın ilk ayında bütçe performansı olumlu olmasına rağmen geçen yıldan gelen açığın, artan faiz yükü, jeopolitik riskler ve sınır ötesi operasyonlardan kaynaklı olarak bütçenin kaynak ihtiyacını artıracağını vurgulayan Bingöl, “Ayrıca 2019 yılındaki Merkez Bankası ihtiyat akçesi, imar affı, bedelli askerlik gibi tek seferlik pek çok gelir bu yıl yok. Tahsilat oranlarındaki düşüşle birlikte artan alacakların tasfiye edilme ihtiyacı da ortada” diye konuştu.

TAHSİLAT ORANI DÜŞTÜ

Geçen yıl Kurumlar Vergisi'nde tahsilat/tahakkuk oranının yüzde 76'ya düştüğünü vurgulayan Bingöl, sözlerini şöyle sürdürdü:

“Yani her dört kurumdan biri vergisini ödememiş. KDV'de tahsilat/tahakkuk oranı ise yüzde 40. Veraset ve İntikal Vergisi'nde bile tahsilat/tahakkuk oranı yüzde 52. Motorlu Taşıtlar Vergisi'nde ise yüzde 69”.

Hangi bakan, ne demişti?

– 26 Aralık 2003 – Maliye Bakanı Kemal Unakıtan: “Bundan sonra vergi affı yok. Bu anlaşılmalı.”
– 30 Nisan 2013 – Maliye Bakanı Mehmet Şimşek: “Hiçbir şekilde içeriye dönük vergi affı gündemde değil.”
– 3 Mart 2016 – Maliye Bakanı Naci Ağbal: “Vergi affı asla söz konusu değil.”
– 17 Temmuz 2018 – Maliye Bakanı Berat Albayrak: “31 Temmuz son fırsat, başka yapılandırma yok.”

Nuray Tarhan / SÖZCÜ

Arkadius sütunu nasıl korunmalı? - HACI BİŞKİN

Fatih'te 5'nci yüzyılda yapılmış Arkadius sütunu çürümeye terk edilmiş durumda. Tescilli yapı konumundaki yapı nasıl korunmalı, sanat tarihçileri ne diyor... Prof. Engin Akyürek: "Restorasyon değil, konservasyon gerekir." Sanat tarihçisi Hayri Fehmi Yılmaz: "Yapının hemen bitişiğindeki ev Osmanlı evi. Kültür varlığını bir bütün olarak korumalıyız."

İstanbul’un Fatih ilçesindeki Haseki Kadın Sokağı’nda bulunan 5’nci yüzyılda yapılmış ve halk arasında ‘Avrat Taşı’ olarak bilinen Arkadius sütunu yok olma tehlikesi yaşıyor. Mahalleli, günümüzde kaidesi kalan sütunun etrafında herhangi bir bilgilendirme levhası bulunmadığından taşın öneminden bihaber. Sanat tarihçileri ise sütunun etrafında küçük bir meydan oluşturulması gerektiğinin altını çizerken bu kültür varlığının korunması için yetkililere çağrıda bulunuyor.

‘İSTANBUL’UN EN ESKİ HATIRALARINDAN BİRİ’ 
Fatih’in Haseki semtinde bulunan 5’ncü yüzyılda Doğu Roma İmparatoru Arkadius döneminde Got isyanın bastırılması üzerine zaferi taçlandırmak üzere dikilen, günümüzde kaidesi kalan sütun iki bina arasına sıkışmış durumda. Mahalleli, taşın yıpranmış görüntülerinin son günlerde kamuoyunda gündeme gelmesinin ardından buranın tarihinden haberdar oldu. Konuştuğumuz çoğu mahalleli taşın yıllardır çürümeye terk edildiğini ve değersiz bırakıldığını söylüyor.

Tarihi yapının uzunluğu ise çeşitli kaynaklarda 47 metre, 50,4 metre, 46,09 metre olarak belirtiliyor. Günümüze kadar sütunun sadece 11 metrelik bir bölümü kaldı. Sütunun üzerindeki kabartmalardan sadece bir parça, İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde bulunuyor.

Sanat tarihçisi Hayri Fehmi Yılmaz, Arkadius sütunu için şunları söylüyor: “Roma çağında forum türü meydanlara bu şekilde zafer anıtı nitelikli süslemeli sütunlar yerleştirmek çok seviliyordu. Arkadius formu da onlardan biri. Neredeyse bin 600 yaşında. O yüzden İstanbul’un en eski hatıralarından biri. Vaktiyle bunu bir mimari gibi düşünün. Çok yüksekti ve üzerinde kabartmalar söz konusuydu. Bu yapılardan iki tanesi İstanbul’da bulunuyor. Biri Beyazıt’ta diğeri Cerrahpaşa’da. Ama ne yazık ki ikisini de kaybettik. Korunamadıkları için yok oldular. Roma’da da bunlardan iki tane var. Roma İmparatorluğu döneminde buna benzeyen dört tane anıt inşa edildi. Buna benzer yapılardan ikisi Roma’da ayakta duruyor. Hiç şüphesiz bu yapının korunması şart. Çok önemli bir kültür varlığı.”

‘KÜLTÜR VARLIĞINI BİR BÜTÜN OLARAK KORUMALIYIZ’

Sütunun iki bina arasında kalması da korumayla ilgili tartışmalar yarattı. Ancak yapının sol bitişiğinde bulunan ahşap ev de tarihi sütunla bir bütün oluşturuyor. Yılmaz sözlerine şöyle devam ediyor: “Yapının hemen bitişiğindeki ev Osmanlı evi. Kültür varlığını bir bütün olarak korumalıyız. O ahşap evi de feda etmemeliyiz. Ama yine de bu anıtın hafifçe temizlenmesi, etrafında küçük bir meydan oluşturulması gerekiyor. Anıtın içinde de çok güzel bir döşeme tavan kabartması var. Onun daha iyi gösterilebilmesi, hatta belki bu anıtı hatırlatacak bir düzenleme yapılması da gerekir.”

Peki Arkadius sütunu nasıl korunmalı? Yılmaz bu soruya şu yanıtı veriyor: “İstanbul, anıtlarına pek sıkı bakmıyor. Ama semt halkının duyarsızlığını da şu şekilde düşünün: Anıtın yanında ne bir bilgilendirme ne de bir yönlendirme levhası var. Dolayısıyla kültür varlığını anlatmak gerekiyor. Burada küçük bir meydan oluşturarak, ziyaret edebilecek bir hale getirmeliyiz.”

‘RESTORASYON DEĞİL, KONSERVASYON GEREKİR’

Koç Üniversitesi Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü öğretim üyesi Prof. Engin Akyürek, Arcadius sütununun bugüne ulaşan kısmının sadece kaidesi olduğuna dikkat çekiyor. 5’nci yüzyılda yapılan Arcadius sütununun yapıldığı dönemde üzerinin Helezonik kabartmalarla süslü olduğunu, bu kabartmalarda da İmparator Arcadius’un yaşamı ve savaşlarından sahneler olduğunu belirten Akyürek, bu kabartmaların zaman içinde yok olduğunu söyledi.

Akyürek, bin 600 yıllık bu eserin mevcut haliyle korunması gerektiğini söyleyerek, “Restorasyon değil, konservasyon gerekir” dedi. Akyürek şöyle devam etti: “Eserin mevcut halinin koruma altına alınması ve mümkünse küçük bir meydan içinde kalacak şekilde çevresinin açılması faydalı olur. Nasıl bir meydan düzenlemesi olacağına Koruma Kurulu karar vermelidir. Yanına bir bilgi panosunun ve orijinal halinin resminin koyulması da doğru olacaktır.”

HACI BİŞKİN / duvaR.

Gezi gerçekten de yargılanamadı - AYDEMİR GÜLER

Bir değil birkaç nedenden ötürü, Gezi veya Haziran Direnişi yargılanamaz. Daha önce bir dava açılmış ve kapanmıştı. Taşra kentlerinde bir dizi daha küçük ölçekli davanın zaten “Gezi’yi yargılaması” mümkün olamazdı. 

Bin bir afra tafrayla patlatılan sonuncusu da bu hafta kepenk indirdi. Mahkeme heyeti hakkında soruşturma açıldığına göre belki yenisi gelir. Gelse de, şimdiden söyleyebiliriz, konunun Haziran Direnişiyle ilintisi adından ibaret kalacaktır. 

AKP’nin bir biçimde rehin tutmakta ısrar ettiği Osman Kavala’nın ise olayla alakası yok. Kavala’nın bir halk direnişinin veya Fethullahçı darbenin lideri diye hapiste tutulması gerçeğin bir yanını değil, bugünkü siyasal iktidar yapısının sefaletini yansıtır, olsa olsa. 

Erdoğan-Gülen birliği dağıldığında, gerici cephenin sadece polis ve istihbaratının değil, yargı ayağının da tarikata emanet edilmiş olduğu anlaşıldı. Ortada AKP’li denebilecek bir adliye ekibi yoktu. Biraz da bu nedenle Erdoğancılar adliyeye büyük bir şiddetle saldırdılar. Konumuz değil ama yeri geldi: Benzer bir durum akademide de geçerliydi. 

Sonuç olarak Türkiye’de akademi de yargı da kalmadı. Koalisyon dağıldıktan sonra karşı-devrim cephesinin içindeki savaşta bu iki alan, egemen güçlerin arzu etmeyeceği, Tayyip Erdoğan’ın hiç tercih etmeyeceği ölçülerde tahrip olmuştur. Yanlış anlamayın; AKP’nin adil bir hukuk veya bilimsel bir akademiye meraklı olduğunu kastetmiyorum. Yok öyle bir şey. Ama her bir toplumsal alanın kendi mantığı, kendi işleyişi vardır ve bunun hakkı verilmezse işlev yerine getirilmemiş olur. 

Mahkeme mi kurdun? 

Masada iç tutarlılığı kendine dert etmiş bir iddianame olmalı. Bir suçlama mı var? 

Elbette alçakça derlenmiş ama yine bir tutarlılık taşıyan, hukuken makul sayılabilecek, hiç değilse iki tane kanıt suçlamaya eşlik etmeli. Ders diye hadis, ayet, mesel okutamazsın sadece… Bunlar olmazsa geriye “suyumu bulandırdın” kadar bile bir akıl kalmaz. Yani işlev yerine gelmiş olmuyor. O zaman, olay bir masalda değil Türkiye’de geçtiği için, aslan da kuzuyu bir pençede ağzına atamıyor.

Son Gezi davası denilen saçmalık, şu anda Türkiye’de tek bir hukuk kuralının çalıştığı sonucuna götürüyor. Buna göre “duruşmada iyi davranan yargıçtan korkacaksın, cezayı yapıştırır! Terör estirene denk gelirsen şansın yüksek oluyor!” Ampirik gözlem açısından desteği bol olan bu durumun hukuk kuralı sayıldığı yerde kimse kimseyi yargılayamaz. 

Açığı iyi hukukçular kapatamaz. Adalet bakanının elinden bir şey gelmez. Reis işlevi toparlayacak bir KHK çıkaramaz. Çünkü bu saçmalık tamamen politiktir. 

AKP karşı-devriminin emperyalizmi ve sermaye sınıfını gayet iyi temsil ettiği dönem eskilerde kaldı. Ortada dava edilemeyen Gezi günlerinden bu yana bir yönetme sorunu var. AKP karşı-devriminin devrilen üçlü sacayağı, yani hükümet, tarikat ve liberaller koalisyonunun yerine de düzgün başka bir formül geçirilemedi. Ergenekon’du, Balyoz’du… Bu davalar hazırlanırken bir yerde saklı bombalar açığa çıkarılıyor, öte tarafta siyasal cinayetler işleniyor, demokratikleşme, dünyayla bütünleşme, 12 Eylül’den hesap sorma, Kürt sorununu çözme gibi geniş yığınlara hitap edecek birtakım büyük bağlamlar kuruluyor, eldekiler yetmezse yeni medya devreye sokuluyordu.

   

Mahkeme biraz daha mahkemeymiş gibi yapsa, kendi açtığı tuzaklara düşecekti. Mecbur, kapattılar. Bir nedenle rehineyi tutmaları gerekiyormuş. Onun için de hukukla ilgisi olmayan bir prosedür işlettiler.

Gezi yargılanamadığıyla kaldı. 

Yargılanamaz da. 

Haziran Direnişinin öncülleri vardı çünkü. Liselilerin soru hırsızlığına karşı ayağa kalkışı gibi örneğin. Toplumun fazla zorlanan dokularından çıkıp parlamıştı sahtekarlığa isyan. Ankara’nın merkezine çadırlarını kuran Tekel işçileriydi bir diğer öncül. ODTÜ’de ve başka üniversitelerde gerici siyasetçilere sabır göstermeyen gençlik vardı sonra. Suriye’ye dönük savaş kışkırtıcılığı kitlelerde barış talebini kışkırtıyordu, bir barış hareketi çıkmıştı ortaya. Sonra Mayıs sonunda Taksim patladı. Polisin alanı halka bırakıp çekildiği günün arifesinde on binler sokaktaydı. İstiklal Caddesindeki halk direnişi dağıtılamadı. O halk direnişinin baskın sloganı “hükümet istifa” olmuştu. 

Toplam on milyon insan. Türkiye tarihinde görülmemiş bir eylemliliktir Haziran direnişi. 1961’de Saraçhane mitinginde, 1970’te 15-16 Haziran’da, 1977 1 Mayıs’ında kırılan rekorlarımız vardır. Bir kez daha kırdık 2013’te… Bu patlamayı hazırlayan mücadeleleri pas geçip mahkeme kuramazlar. Bu mücadeleleri yargılamaya ise cüret edemezler.

Ama “Gezi’de herkes vardı” diyorlar ya, bu sözün çağrıştırdığı içeriksizliğe dikkat etmek gerek. On milyonun yarattığı anafor dolayısıyla “herkes” çekim gücünü hissetti elbette. Direnişte darbe kokusu alanlar bile! Barış iyi bir şeydi tabii, ama Esat da diktatördü. Böyle düşünenler burun kıvırıyorlardı Antakya’da yürüyenlere. Kimilerine göre barış süreci sürmeliydi AKP ile; 2015’e kadar sürdü de! 

Dolayısıyla “hükümet istifa” sloganından huzuru kaçanlar da vardı. Yurtsever bir direnişti Haziran; kimileri milliyetçilik diye bir kulp takıp karalamayı bile denediler. Rivayete göre Fethullahçılar bile varmış, ama artık o kadarına da inanmayın. Onlar o sırada Türkçe olimpiyatlarıyla hayat öpücüğü veriyorlardı Erdoğan’a…

Neyse; toparlayalım… 

Haziran Direnişi yargılanamadı. Çünkü yargılayacak halleri, yetenekleri yok. Yargılamak istiyor olabilirler tabii. Hangi egemen güç kumpas kurma, mahkûm etme yeteneğini geri kazanmak istemez ki? Ama olmuyor; çünkü bu yeteneği AKP’ye kazandıran Fethullahçılar ve liberallerle kurduğu ortaklıktan başka bir şey değildi. 

Hoş, bir biçimde yeniden iktidarlı günleri geri gelse, cesaret edebilirler mi, 10 milyon direnişçiye mahkeme davetiyesi göndermeye? Cesaret edebilirler mi, halk hareketinin saflarında ön plana çıkan sesleri tekrar duymaya?

Aydemir Güler / SOL

Krizi tetikleyen sermaye hareketleri - KORKUT BORATAV

Türkiye’nin 2018-2019 krizinin aşamalarına 29 Kasım 2019’da soL Haber’de değinmiştim (“2018 Krizinin Dış Şokları”).  O tespitleri kısaca hatırlatayım. 

Türkiye, uzunca bir dönüşüm sonunda yabancı sermaye girişlerine aşırı bağımlı bir ekonomik yapı oluşturmuştu. Spekülatif finans kapitalin “risk iştahı” zayıfladığında “erken çıkılacak” ekonomilerin ön saflarında yer almaktaydı. 

Bu kırılgan yapı 2018’de bir krize sürüklendi. 

Türkiye krizinin dört aşaması

Kriz, iç içe giren şu aşamalardan oluştu: 

Güven bunalımı → döviz krizi → ekonomik kriz → toplumsal bunalım… 

Mayıs 2018 sonrasında Cumhurbaşkanı, neoliberal makro-ekonomik politika ilkelerine karşı savaş açtı; Temmuz’da ekonominin yönetimini damadına devretti. Bir güven bunalımına yol açtı. 

Güven bunalımı, yabancı sermaye girişlerini aşağı çekti; bazı kalemler “net çıkış” gösterdi. Döviz krizi böyle başladı. 

Ekonomik krizi millî gelirde (GSYH’da) “küçülme” (“recession”) ile ölçüyoruz. TÜİK verileri bu aşamanın dokuz ay (Ekim 2018-Haziran 2019 arasında) sürdüğünü gösteriyor.

Toplumsal bunalım ise, yaygın, kalıcı işsizlik, eriyen emekçi gelirleri ve yoksullaşma biçiminde yaşanıyor. Ekonomik krizle eş-zamanlı başladı; kalıcı görülen durgunlaşma nedeniyle herhalde uzun sürecektir. 

Sermaye hareketlerinin dökümü

Önce döviz krizini, oradan da ekonominin küçülmesini tetikleyen sermaye hareketlerinin son üç yıldaki seyri, aşağıdaki tabloda yer alıyor.

Tablonun ilk beş satırı, ödemeler dengesinin birbirini tamamlayan ana kalemleridir. Bu nedenle “rezerv hareketleri”nin işaretini değiştirerek toplayın; “sıfır” elde edersiniz. 

  

“Normal” yıllarda yabancı sermaye “giriş”; dış dünyada varlık edinen yerli burjuvazi (bankalar, şirketler, rantiyeler) “çıkış” yapar. (Girişler “artı”, çıkışlar “eksi” işaretlerle tanımlanır.) “Kayıt dışı sermaye”nin kimliği bilinmez; Orta Doğu’yla ilgili senaryolar akla gelebilir. 

Bu üç tür sermaye akımı Türkiye’nin genellikle açık (“eksi”) veren cari işlem dengesinin finansmanını sağlar. Yetmezse TCMB rezervleri eritilir. Fazlası rezervleri artırır. 

“Dış kaynak hareketleri ne yönde seyrediyor?”. Bu soruyu tablodaki iki veri yanıtlıyor: Yabancı sermaye akımlarına (satır 1’e) veya yabancı, kayıt dışı ve yerli sermaye hareketlerinin toplamına (satır 6’ya)  bakabilirsiniz. Doğrusu, iki bilgiyi birlikte kullanmaktır.

İki kriz yılında dış kaynaklar

2017 kriz arifesidir; uluslararası sermaye hareketleri canlıdır. Darbe girişiminin atlatıldığı 2016’ya göre yabancı sermaye girişleri 15 milyar dolar (%27 oranında) artış göstermiştir. 

Sermaye hareketlerinin olumsuz seyri sonraki iki yıla yayılacaktır. “Dışsal şok”un 2018’deki etkisi daha serttir: yabancı sermaye girişleri (milyar dolar olarak) %71 oranında daralmıştır: (Satır 1: 48,8 → 14,0) . 

Yerli burjuvazi, “gayri millî” davranmış; ülke dışına fon aktarımını 6 milyar dolar artırmış; “dışsal şok”u ağırlaştırmıştır (Satır 3).  

Kayıt dışı sermaye hareketleri bu olumsuzluğu fazlasıyla telafi etmiştir (Satır 2): Bir önceki yıla göre sıçrayan, 20 milyar dolarlık net giriş…

Sütun 1 ve 2 akımlar arasındaki fark, 2018’de dış kaynak hareketlerindeki daralmayı verir. Yabancı sermaye girişlerindeki gerileme (35 milyar dolar), toplam sermaye akımlarındaki daralmayı (21 milyar doları) aşmıştır. Kayıt dışı (“esrarengiz”) döviz girişleri sayesinde… 

Büyüme oranı 2018’de bir yıl öncesine göre (%7,5 → %2,8) düşmüştür; ama cari işlem dengesi yine de 28 milyar dolar açık vermiştir (Satır 5). Denge, rezervlerin  10,4 milyar dolar erimesi ile sağlanmıştır. 

2019’a göz atalım: 2018 ile karşılaştırılırsa yabancı sermaye  hareketlerinde sınırlı bir artış (14 → 20 milyar dolar) gözleniyor. Bankalar dış borçlarının bir bölümünü döndürebiliyor. Ama, kriz öncesine (2017’ye) göre 28 milyar dolar gerileme var. 

Buna karşılık yerli burjuvazi, 2019’da dış dünyaya kaynak aktarımını yükseltiyor; kayıt dışı sermaye girişleri de hızla düşüyor. 

Sonuçta, 2018-2019 arasında (milyar dolar olarak) toplam sermaye hareketlerinin (18,1 → 4,7 milyar dolar) olumsuz seyri, yabancı sermaye akımlarındaki düzelmeyi (14 → 21) aşmıştır. 

2019’da dış dengesizlikleri hafifleten en olumlu etken, cari işlem açığının dış fazlaya dönüşmesi (-28.3 → +1,7) oldu. Bu sayede döviz talebi, 2018’e göre 30 milyar dolar geriledi; döviz krizi frenlendi. 

2019’da cari işlem fazlası nasıl sağlandı?

Berat Albayrak’a göre 2019’daki cari işlem fazlası, “bir dönüşümün başlangıcı” imiş. Öyle olsaydı, dış fazlayı öncelikle mal ihracatındaki (yani dışa dönük sanayi üretimindeki) yükseliş sürüklerdi. İstatistiklere bakalım.

2018-2019 arasında cari işlem açığı, dış ticaret dengesindeki 30 milyar dolarlık düzelme sayesinde yok oldu. Bu toplamın dökümünde mal ihracatının (yani üretken sektörlerin) katkısı sadece 3,5 milyar dolardır. Döviz harcamalarındaki gerilemenin 21,4 milyar doları (%71’i) ithalattaki daralmadan kaynaklandı. 

Tüketim, yatırım malları ile girdi ithalatının düşmesinin; yani halkın yoksullaşmasının, küçülen ekonominin sonuçları…  

TL’nin değer kaybı, turizm gelirlerinde (hizmet ihracatında) 5,1 milyar dolarlık artış sağladı. Dış dengedeki düzelmeye, sanayi ihracatından daha fazla katkı...

  

Bu tespitler gösteriyor ki, kriz, dış kırılganlıkları hafifletecek yapısal bir dönüşüm yaratmadı. Kasım-Aralık  2019’da cari işlem dengesi yeniden (3 milyar doları aşkın) açık verdi. Büyüme ivmesinin sınırlarına ilişkin erken bir uyarı.. 

“Dışsal şok”un aylara dağılımı

Sermaye hareketlerindeki gerilemenin yarattığı “dışsal şok” 2018 ve 2019 boyunca (yani 24 ayın tümünde) sürmedi; iki yıla yayılan on bir veya on iki aya dağıldı. “Şok”un yoğunlaştığı aylara göre düzenlenen bir tabloyu bu yazıya eklemek gereksiz olurdu. Sürelerini ve göreli büyüklüklerini aktarayım. 

Aylık verilere bakıyoruz. Yabancı sermaye hareketleri ile ölçülen dışsal şok Ağustos 2018’de başlamış; on bir ay sürmüş; Haziran 2019’da son bulmuştur.

Kayıt dışı ve yerli akımları da kapsayan toplam sermaye hareketleri ile ölçülen dışsal şok da Ağustos 2018’da başlamış; Temmuz 2019’da son bulmuş; on iki ay sürmüştür.

Bu iki farklı “dışsal şok”un büyüklüğünü kriz öncesinin aynı dönemiyle karşılaştıralım ve 2018’in dolarlı GSYH toplamına oranlayalım. 

Sonuç aşağıdadır: 

Yabancı sermaye hareketlerinde on bir aylık gerilemenin millî gelire oranı %3,7’dir.

Toplam sermaye hareketlerinde on iki aylık gerilemenin millî gelire oranı ise %6,7’dir.

Görüldüğü gibi toplam sermaye hareketlerindeki daralma hem daha uzun sürmüş; hem de daha büyük boyutlu olmuştur. Bu farkı, yerli burjuvazinin “gayri millî” davranışı etkiledi. Krizi etkileyen on iki ay içinde toplam sermaye akımı, ayrıca, 5,5 milyar dolarlık net çıkış (“eksi değer”) gösterdi.

Ekonomik krizin geçerli olduğu dokuz ay boyunca GSYH, nasıl olup da sadece %2,2 oranında daraldı? “Dışsal şok”un millî gelire yansıması nasıl frenlendi?

TÜİK’in GSYH hesaplarına dönük eleştirilere girmezsek yanıtı biliyoruz: İktidarın baskısıyla gerçekleşen kredi genişlemesi ve pompalanan kamu açıkları ile… 

Elbette dışsal kırılganlıkları gideremedi ve ekonominin büyüme potansiyelini aşağı çekti. IMF tarafından da eleştirildi. 

IMF eleştirisini de alkışlamayalım. İki yanlıştan her zaman değilse bile, bazen bir doğru türetilebilir. 

Korkut Boratav / SOL

FETÖ’nün siyasi ayağı - FATİH YAŞLI

Yıl 1979, yani 12 Eylül darbesinden bir yıl önce. Yer, işadamı Sabri Ülker’in Boğaz’daki evi. Ülker’in sofradaki misafirleri arasında dönemin Başbakanlık Müsteşarı Turgut Özal, Aydınlar Ocağı’nın ve Türk-İslam sentezinin önemli isimlerinden Nevzat Yalçıntaş ve 1948-1950 yılları arasında, yani CHP iktidarının son iki yılında Milli Eğitim Bakanlığı yapıp ilköğretim okullarına din dersinin konması, imam-hatiplerin açılması ve bir İlahiyat Fakültesi kurulması için yoğun çaba gösteren Tahsin Banguoğlu da var. 

“Baş misafir” ise bir “vaiz” ve evet tahmin edebileceğiniz üzere Fethullah Gülen. Gülen yemek boyunca ev sahibine ve diğer misafirlere “Türkiye’nin nasıl kurtulacağını” anlatıyor; kurtuluş reçetesi ise belli: Cemaat’in eğitim faaliyetlerinin artması, bunun için de işadamlarının, zenginlerin kendilerine destek vermeleri. Yemekten sonra Özal ile Gülen baş başa bir saat daha görüşecekler ve Gülen sonradan “Özal daha o zaman işin temelini, büyüklüğünü, inkişaf edeceğini görmüştü” diyecek.

1966’dan 12 Mart’a

Şimdi 1979 yılındaki bu yemekten on üç sene öncesine, 1966 yılına gidelim. Bu yıl Fethullah Gülen, Edirne’deki görevinden tanıdığı Diyanet işleri Başkanvekili Yaşar Tunagör’ün isteğiyle İzmir’e vaiz ve Kestanepazarı Cami yurdu müdürü olarak atanır. 68 rüzgârının Türkiye’yi sarstığı, sola karşı ülkücü komando kamplarının kurulduğu yıllarda, daha önce Komünizmle Mücadele Derneği’nin Erzurum şubesi kuruculuğunu üstlenen Gülen, bu sefer İzmir Buca’da kendi yönetimindeki ilk gençlik kamplarını kuracak ve burada eğitim ve örgütlenme faaliyetlerine başlayacaktır. Bu yıllarda Erbakan Gülen’le görüşerek kendisini siyasete davet eder, ancak Gülen bu teklifi kabul etmez; Demirel ve Türkeş’in görüşme taleplerine ise olumsuz yanıt verir. 

  

Gülen 12 Mart 1971’e kadar İzmir’deki faaliyetlerini devam ettirir. Darbeyi destekler ve sonrasında yaptığı bir açıklamada, “servet sahiplerini harekete geçirebilsek, bunlar okullar açsa, buralarda okuyacak çocuklar iyi yetişip anarşiye yem olmasalar. Türkiye’nin geleceği böyle kurtulur” der. Ancak darbenin “dengeci” tutumu nedeniyle İslami kesimden de birilerinin de cezaevine girmesi gerekmektedir, ayrıca yargıdaki Kemalist isimler zaman zaman kendiliğinden inisiyatif almakta, kimi soruşturmalar başlatmaktadır. İşte o isimlerden biri olan, sonradan 12 Eylül’deki MHP davasının savcısı olarak tanınan ve 31 Mart seçimlerinde oğlu Tunç Soyer’in İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığı’na aday olması ile birlikte yeniden gündeme gelen bir askeri savcı, Nurettin Soyer, Gülen hakkında soruşturma başlatır ve soruşturma neticesinde Gülen tutuklanır. Ancak 24 Mayıs 1971’de tutuklanan Gülen, cezaevinde fazla kalmayacak ve 9 Kasım 1971’de tahliye olacak, mahkemenin 163. maddeden verdiği cezayı ise Askeri Yargıtay bozacaktır. 

12 Mart’tan 12 Eylül’e 

Tahliyesinin ardından Gülen 1972 yılında Edremit vaizliğine atanır ve burada cami vaazlarının dışındaki “sohbet”lerle birlikte giderek daha fazla kişiye ulaşmaya başlar. Özellikle 70’lerin sonlarına doğru farklı şehirlerde evrim karşıtlığı ve “bilimin Allah’ın varlığını ispatladığı” iddiası üzerine kurulu konferanslar verir. İzmir’deki kampların çok daha büyükleri ise önce Edremit’te açılır, sonrasında ise ülkenin farklı yerlerinde yurt kurma faaliyetlerine girişilir. Temeli 1972’de atılan 200 kişilik Bozyaka Yurdu 1976’da açılacak, bu yurt 1982’de ünlü Yamanlar Koleji’ne dönüşecektir. Bu okuldaki ilk müdürlük görevini ise daha önce İzmir İl Milli Eğitim Müdür Yardımcılığı da yapan ve Sezen Aksu’nun babası olan Sami Yıldırım üstlenecektir. 

Gülen yurt yapımı için gereken maddi desteği sağlamak için Akyazılı Vakfı’nı kurar ve bu esnada 1961-1965 yılları arasında CHP milletvekilliği yapan, sonrasında ise Vehbi Koç’la birlikte Türk Eğitim Vakfı’nı kuran Aydın Bolak’la tanışır. Bolak daha sonra Türk Petrol Vakfı diye bir vakıf daha kurarak burs verme faaliyetlerine devam edecek ve Devlet Bahçeli 1999 seçimleri sonrası yaptığı bir açıklamada “Şu anda Meclis’te ben de dâhil 61 milletvekili Aydın Bolak’ın bursuyla okuduk” diyecektir. Bolak, Gülen’i Vehbi Koç’la ve diğer büyük sermayedarla tanıştıran ve eğitim alanındaki faaliyetlerine destek veren isimdir ve Bolak öldüğünde Gülen cenazesine katılamadığı için çok üzgün olduğu iki isimden birinin Bolak olduğunu söyleyecektir, diğeri ise Ecevit’tir. 

12 Eylül’den 90’lara 

Gülen’in “eğer ahirette Allah bana şefaat etme imkânı verirse, bunu ilk önce Ecevit için kullanırım” dediği Ecevit’e geleceğiz ama önce tekrar Özal’a ve Özal’dan önce de Kenan Evren’e bakmamız gerekiyor. 2010’daki sözde “darbecilerin yargılanması” için yapılan anayasa değişikliği referandumunda “gerekirse ölüleri bile mezarından kaldırıp oy verdirin” diyecek olan Gülen, 12 Eylül darbesini büyük bir sevinçle karşılar, Sızıntı dergisinde “Son Karakol” adlı bir yazı yazarak darbeye övgüler düzer. Gülen’e göre eğer darbe olmasa Türk milleti kendisi silaha başvurarak “komünist ihtilal”e direnecektir. 12 Eylül Türkiye’nin komünistleşmesini engellemiş, dahası imam-hatiplerin sayısının artırılması ve din derslerinin Anayasa’ya konulmasıyla komünizmin önüne büyük bir set çekilmiştir. Tam da bu nedenle Gülen Kenan Evren’in “cennetlik” olduğunu söyler; çünkü bu, “tek başına bir insanı cennete götürecek kadar önemli bir olay”dır. 

Gülen Evren’e övgüler düzer ama İzmir Sıkıyönetim Komutanlığı Gülen hakkında yakalama kararı çıkarmıştır, ancak bu karar “dostlar alışverişte görsün” kabilinden bir karar olacak ve altı yıl boyunca Gülen’in başına herhangi bir şey gelmeyecektir. Zaten Başbakan olmasının ardından Turgut Özal, bir Milli Güvenlik Kurulu toplantısında Evren’e Gülen için “ben kendisini çoktandır tanırım. Hakkında söylenen şeylerin hiçbiri doğru değildir” diyecektir. Cemaat’in eğitim faaliyetlerinin hızlanması da Gülen’in “arandığı” bu döneme denk gelecek, bu dönemde ülkenin dört bir yanında Cemaat kolejleri ve yurtları ardı ardına açılmaya başlayacaktır. 

Gülen 1986’da Burdur’a “asker ziyareti”ne giderken yakalanır. Kendisi de Cemaatçi olan ve halen yurtdışında firari olarak yaşayan Faruk Mercan’ın Doğan Kitap’tan 2008’de yayınlanan “Fethullah Gülen” adlı kitabında anlattığına göre Gülen “arandığı” dönemde sık sık kışlalara gidip asker ziyaretleri yapmakta, “yakından tanıdığı kişilerden askere gidenleri ziyaret etmeyi kesinlikle ihmal etmemekte”dir. Gülen’in gözaltına alınmasının ardından Özal duruma hemen el koyar ve ANAP Burdur İl Başkanı Sait Ekinci’yi görevlendirir, Necip Fazıl’ın da avukatlığını yapan Muhammed Emin Özkan ise İstanbul’dan Burdur’a giderek Gülen’in avukatlığını üstlenir. 48 saat içerisinde serbest bırakılan Gülen, Özal için “Turgut Bey’in o iyiliğini, o günkü centilmenliğini unutmam mümkün değil” diyecek, Özal’ın ölümünün ardından ise “babama ağladığım kadar ağladığım ikinci insan Özal oldu” şeklinde bir açıklama yapacaktır. 

90’lar: Altın yıllar 

Bundan sonra Cemaat’in “altın yılları” başlar ve Gülen’in popülaritesi 90’larda zirve noktasına ulaşır. Türkiye’de ve Orta Asya’da ardı ardına cemaat okulları açılır. Türkiye yönetici sınıfının Sovyetler sonrası kabaran emperyal iştahları ile ABD’nin Sovyetler sonrası Orta Asya ve Balkanlar’a nüfuz etme arayışı çakışmış, bunun sonucu da Cemaat okullarının Orta Asya ve Balkanlar’da pıtrak gibi çoğalması olmuştur. Bu süreçte Gülen’e önce Özal, ardından ise “Adriyatik’ten Çin Seddi’ne Türk dünyası” sloganıyla Demirel destek verecektir; aynı destek daha geri planda olmakla birlikte, en başından beri Ruzi Nazar üzerinden Sovyet Coğrafyası ile ilgili olan Türkeş tarafından da verilecektir. (Geçerken not edelim, Nazar’ın öğrencisi ve bir zamanlar Türkeş’in sağ kolu olan Enver Altaylı bugün Cemaat üyeliğinden cezaevindedir.) 

Cemaatin 90’ların ikinci yarısındaki esas hamisi ise elbette ki Bülent Ecevit olacaktır. Ecevit’le Gülen’in ilk görüşmesi 20 Mart 1995’te Ecevit’in Oran’daki evinde gerçekleşir. Ecevit, 1995 yılı itibariyle Türkiye’de 130’a, yurtdışında ise 185’e ulaşan Cemaat okullarından çok etkilenmiştir ve her yerde bunlardan övgüyle söz etmektedir. Ecevit’le Gülen ikinci kez 23 Mart 1997’de, üçüncü kez ise 4 Şubat 1998’de Ecevit Başbakan Yardımcısı iken görüşürler; konu Gülen’in Papa ziyaretidir ve Gülen ziyaret öncesi Ecevit’e bilgi vermek istemiştir. Gülen 9 Şubat 1998’de Papa 2. Jean Paul ile bir görüşme gerçekleştirir. Gülen’i Türkiye’nin Vatikan Büyükelçisi Altan Güven kendi arabasıyla karşılar, Gülen ise Papa’ya Cumhurbaşkanı Demirel’in kendisini Türkiye’ye davet eden mektubunu verir. Gülen’e Vatikan’da adeta bir devlet görevlisi muamelesi yapılmakta, Gülen “özel yetkili bir görevli” misali devletin mesajlarını Vatikan’a iletmektedir.

Fethullah Gülen 90’lı yıllar boyunca Türkiye’de bir “pop yıldızı”na dönüşür, gazetelerde sayfa sayfa röportajları yayınlanır, gazeteciler kafileler halinde yurtdışındaki okulları ziyarete götürülür, Abant’ta siyasi yelpazenin farklı kanatlarından isimler buluşarak Gülen’e övgüler düzer, uluslararası arenada ise “dinler arası diyalog”un öncü ismi, “İslam ile demokrasiyi buluşturacak olan kişi” olarak lanse edilir. 

Kemal Sunal’dan Cem Karaca’ya, Hasan Cemal’den Ahmet Altan’a, Oktay Ekşi’den Cenk Koray’a sayısız ünlünün Gülen’in misafiri olduğu, Gülen’in sermaye ve devlet katında el üstünde tutulduğu, uluslararası topluma bir kanaat önderi, sivil toplum lideri ve barış elçisi olarak sunulduğu bu “altın yıllar” 2000 yılında DGM Savcısı Nuh Mete Yüksel’in Gülen hakkında başlattığı soruşturmayla birlikte sona erecek, Gülen 22 Mart 1999’da “tedavi” için gittiği ABD’den dönemeyecektir. 

Kim bu siyasi ayak? 

Şimdi, tam olarak bu noktada, yaklaşık 40 yıllık bu hikâyeye bir de 3 Kasım 2002’den 17-25 Aralık 2013’e kadar yaşananları eklediğimizi düşünelim: Bürokrasinin her noktasının Cemaate verilişini, uyduruk delillerle yürürlüğe sokulan Ergenekon-Balyoz kumpas davaları aracılığıyla yapılan tasfiyeleri ve “bu davanın savcısı” benim diyenleri, Taraf’ı, bavul gazeteciliğini, operasyonel manşetleri, “bazı kitaplar var ki bombadan daha tehlikeli” sözlerini, çalınan sınav sorularını protesto eden öğrenciler için yapılan “biz de sizin karşınıza bizim gençliği çıkarırız” açıklamasını, “ne istediler de vermedikler”i, Türkçe Olimpiyatları’nın sponsorlarını, o olimpiyatlara katılanları, Abant Platformu’nda tokuşturulan kadehleri, “darbeye karşı 70 milyon adım” atanları, “Genç Siviller”i, “Yetmez ama evet”leri, hepsini ekleyelim.

Ekleyelim ve o soruyu bir kere de biz soralım: FETÖ’nün siyasi ayağı kim? 

Bu sorunun çok açık bir yanıtı var: FETÖ’nün siyasi ayağı, ne tek bir kişi ne de tek bir partidir; siyasi ayak, sola karşı devletin kapılarını İslamizasyona açan devlet ve sermaye sınıfıdır. İslamcı bir fraksiyon olan Cemaat o kapılardan içeri girmiş, devletleşmiş, başka bir İslamcı fraksiyonla önce devlet aygıtının ele geçirilmesi için ortaklık yapmış, sonra da o devlet aygıtının nasıl paylaşılacağı üzerine bir kavgaya tutuşmuştur. “FETÖ”nün tarihi, Türkiye’nin sermaye düzeninin, sol düşmanlığının, antikomünizmin ve Türk İslamcılığının tarihidir, bu yokmuş gibi yapan ya da bunun üzerini örtmeye çalışan herkes ise bir şekilde “siyasi ayak” olmaya devam etmektedir.

Fatih Yaşlı / SOL