Yeniden Lozan ruhu - CUMHURİYET

“Diplomasi” ile “utku” kavramları birbiriyle bağdaştırılamaz;ancak Lozan’da, diplomasi masasında Türklerin Birinci Dünya Savaşı’nda kendini yenen güçlere hiçbir ödün vermeksizin kabul ettirdikleri gerçekten diplomasi tarihine bir utku olarak geçmiştir.
 

Lozan Barış Antlaşması, Birinci Dünya Savaşı’nı sonuçlandıran antlaşmalardan bugün hâlâ yürürlükte olan tek barış antlaşmasıdır. Bunun nedeni ise, Lozan Barış Antlaşması’nın “yenen”ve “yenilen” devletler arasında değil de, iki “yenen” taraf arasında akdedilmiş olmasıdır. (1)

Eşitler arası diplomasi

Lozan’da, “eşit”ler arasında bir diplomasi savaşımı söz konusuydu . Lozan’da taraflar arasında sağlanan bu denge bu antlaşmayı kalıcı kılmıştı. Oysa 1919’dan sonra imzalanan öteki barış antlaşmaları,20 yıl sonra daha da büyük bir savaşa yol açacaktı. Lozan Barış Antlaşması, 1919-1939 arası dönemde savaşa değil, barışa hizmet etmiş bir belge olarak tarihe geçmiştir.
Lozan’ın, Birinci Dünya Savaşı sonrası dünyası açısından önemini bir tarihçi-yazar şöyle özetlemektedir:“1918 Kasım’ın da herhangi bir kimse çıkıp da, bu ölüm döşeğindeki devletle (Türkiye’yle) nihai barışın ancak beş yıl sonra yapılabileceğini söyleseydi; sözlerine inanan olmaz, gülünür geçilirdi. Fakat işte o inanılmaz şey gerçekleşti!” 

Lozan Konferansı görüşmelerine ilişkin olarak Mustafa Kemal,Nutuk’ta özetle şunları söylemekteydi:“Baylar, mirasçısı olduğumuz Osmanlı Devleti’nin dünya gözünde hiçbir değeri, saygınlığı ve onuru kalmamıştı. Osmanlı Devleti,uluslararası hukukun dışında bırakılmıştı; Osmanlı, sanki güdüm ve kısıtlama altına alınmış sayılıyordu.Benim Türk ulusunun varlığı için, bağımsızlığı için, egemenliği için, yüzde yüz elde etmek ve sağlamak zorunda olduğu temel hakların dünyaca tanınacağına hiç kuşkum yoktu. Çünkü gerçekte bu temel haklar güçle, hak edişle ve eylemli olarak alınmıştı. Konferans masasında istediğimiz, gerçekte elde edilmiş olan hakların yöntemine göre yazılıp onanmasından başka bir şey değildi. İsteklerimiz açıktı ve doğal haklarımıza dayanıyordu.Bundan başka, haklarımızı korumak ve sağlamak için gücümüzde vardı ve gücümüz yeterliydi.En büyük gücümüz, en güvenilir dayanağımız, ulusal egemenliğimizi elde etmiş, onu eylemli olarak halkın eline vermiş ve halkın elinde tutabileceğimizi yine eylemli olarak kanıtlamış olmamızdı. Lozan Antlaşması, Türk ulusuna karş ıyüzyıllardan beri hazırlanmış ve Sevr Antlaşması ile tamamlandığı sanılmış büyük suikastın kırılıp önlenişini bildirir bir belgedir. Lozan Antlaşması, Osmanlı tarihinde benzeri görülmemiş bir siyasal utku anıtıdır!”
Öte yandan, Lozan Konferansı’nda İngiliz Temsilciler Heyeti’nin bir üyesi olarak yer alan Sir Andrew Ryan, konferansa ilişkin düşüncelerini şöyle dile getirmişti: “Bu konferansın iki önemli kişiliği, konferansın ilk aşamasında Lord Curzon, bütün konferans boyunca ise İsmet Paşa’ydı. İsmet Paşa, Lord Curzon’un tam tersiydi. Onun için denilirdi ki,o diplomasiye bir süvari birliği komutanı nitelikleriyle girmişti, gerektiği zaman ileri saldırır; eğer başarı elde edemezse, bütün gücüyle geri çekilirdi. Çok sağır olmakla birlikte,bu sağırlığı duruma göre değişirdi.Diyorlardı ki Paşa, işine gelmeyen hususlarda tam anlamıyla sağır kesilirdi.”

Cumhuriyet diplomasisi
Osmanlı diplomasisinden çok farklı bir anlayışa sahip olan Cumhuriyet diplomasisi, bu farklı diplomasi anlayışını ilk kez Lozan Barış Konferansı’nda uluslararası topluluğun gözleri önüne sermek fırsatını bulmuştu. Lozan görüşmelerinde İsmet Paşa’nın öncelikle üzerinde durduğu husus, yeni Türk devletinin diğer Batılı devletlerle eşit statüde olduğunun kabul görmesiydi. İsmet Paşa, yeni Türk diplomat tipinin en seçkin örneğiydi.
Lozan’da yeni Türkiye Cumhuriyeti’nin temsilcileri, devletlerinin bağımsızlığını ve egemenliğini tehdit eden konularda, Batılı güçlere herhangi bir ödün vermeksizin,davalarının haklılığını ve yasallığını onurlu bir biçimde savunabilmişve görüşlerini karşısındakilere kabul ettirebilmesini bilmiştir

.Acaba bugün yeniden “LozanRuhu”na sahip olamaz mıyız?Dipnotlar:(
1) Lozan Antlaşması’nda taraflardan biri olan İtilâf Devletleri Birinci Dünya Savaşı’nı, diğer taraf olan Türkiye ise Ulusal Kurtuluş Savaşı’nı kazanmıştı.
(2) Ömer Kürkçüoğlu, “70. Yılında Lozan Barış Antlaşması,” Görüş Dergisi,No. 10, Temmuz 1993, s. 73.
(3) Hıfzı Veldet Velidedeoğlu, basıma hazırlayan, Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Söylev, Cilt I-II, 19. bası,Çağdaş Yayınları, İstanbul, Ekim1990, s. 398-403.
(4) Andrew Ryan, The Last of the Dragomans, London, 1951, s. 174.

Olaylar ve Görüşler

Cumhuriyet

‘Maskara’ ve ‘maskaralık’ üzerine (1) - Emre Kongar

Önce, yeni Türkiye’yi tüm dünyaya onaylatan 24 Temmuz Lozan Bayramı herkese kutlu olsun! 
Türkiye, yakın tarih konusunda da, genelde olduğu gibi, koyu bir bilgisizlikiçinde; özellikle gençler, siyasal ve kültürel geçmişimizi hiç bilmiyor. 
Ama maşallah herkes siyaset profesörü: Sosyal medyada her konuda herkes her an ahkâm kesiyor. 
Ben Twitter’ı (ve onu bağladığım Facebook’u da) bir okul gibi kullanmayaçalışıyorum... 
Küfür ve hakaret etmeyenlerle diyalog kurarak büyük bir sabırla, elimden geleni yapmaya çalışıyorum. 
Bu bilgisizliğin en son örneğini, 15 Temmuz Darbe Girişimi konusunda, bugirişime “Maskaralık”, bunu yapanlara da “Maskaralar” dediğim sırada gördüm: 
Ne dediğimi anlamayanlar hemen üstüme geldiler, “Sen buna nasıl maskaralık dersin” diye. 
Oysa, Türkiye’deki başarısız askeri darbeler tarihine önemli bir “gönderme”yapıyordum: 
“Maskara” sözcüğü darbecilikten dolayı asılan Albay Talat Aydemir için darbeyi önleyen İsmet Paşa tarafından kullanılmıştı.

***

Askeri darbelerin en kötü tarafı, Hukuk Devleti’ni rafa kaldırmaları, can ve mal güvenliğini hiçe saymaları, toptancı davranmaları, “kurunun yanında yaşı da yakmaları” ve toplumda derin yaralara yol açmalarıdır. 
Türkiye’ye çağ atlatan 1961 Anayasası’nı yaptırtan 27 Mayısçılar da, Menderes,Zorlu ve Polatkan’ın idamlarıyla ülkenin siyasetinde bugün bile varlığını sürdüren bir kutuplaşmanın şiddetlenmesine neden olmuşlardır. 
Askeri darbelerin bir başka tehlikesi de, ordu içinde bölünmelere ve artçı darbelere yol açmasıdır. 
Yine 27 Mayıs 1960 darbesi, kendisinden sonra gelen pek çok darbe girişimini ve darbeyi tetiklemiştir: 
Bu, o kadar olumsuz bir sonuçtur ki, 1961 Anayasası’nın getirdiği “demokratik, laik ve sosyal hukuk devletinin” pek çok kurumu, 12 Mart 1971 ve 12 Eylül 1980 darbeleri ile yok edilmiş, ülke bugün, iktidarın elinde, 70 yıllık demokrasi birikiminin bile gerisine düşürülmüştür.

***

İsmet Paşa, yukarıda belirttiğim her iki sakıncayı da çok iyi bildiği için bütün gücüyle idamları engellemeye çalışmış ve Milli Birlik Komitesi’ni de, bir an önce seçim yapıp iktidarı sivillere terk etmeye teşvik etmişti. 
Zaman içinde, İsmet İnönü’nün korktuğu, yukarıda belirttiğim her iki sakıncada ortaya çıkmıştır: 
İdamlar, bugüne kadar bile süren bir kin ve intikam duygusunu güçlendirmiştir. 
Darbeden kısa bir süre sonra da Milli Birlik Komitesi kendi içinde bölünmüş; sanki bu bölünme yetmiyormuş gibi ordu içinde de cuntalar oluşmuştur. 
Milli Birlik Komitesi, kendi içindeki bölünmeyi, uzun vadeli ve otoriter eğilimli bir program hedefleyen Türkeş ve arkadaşlarını (14’ler) yurtdışı görevlere yollayarak önlemiştir. 
Ama ordu içindeki cuntalar, 1961 yılında seçimler yapılıp iktidar sivillere devredildikten sonra da devam etmiştir.

İşte Albay Talat Aydemir’in iki başarısız darbe teşebbüsü, bu cuntaların dışavuran “maskaralıklarıdır”. 
Bu teşebbüslerin ilginç öyküleri gelecek yazıya! 
CHP’nin bugünkü mitingini Demokrasi açısından çok önemli buluyorum; dilerim olumlu etkisi olur.Ve bir de kitap önerisi: Ben de değineceğim ama beni beklemeyin; yeni çıktı, şimdi okumanın tam zamanıdır: 
Erol Manisalı, Ergenekon Kumpasında Yaşadıklarım, Kırmızıkedi Yayınları, İstanbul, 2016

Emre Kongar / Cumhuriyet

Avrupa’ya elveda- I II - Nilgün Cerrahoğlu

Roma- Ruhani’nin arkasından yaşanan “heykel krizi” şoku, İtalya’da “Avrupa kimliği” değerlerini tartışmaya açtı. 
Binlerce yıllık uygarlığımızın eserlerini Müslüman VIP konuklar tedirgin olacak diye sansürleyeceksek, “Biz kimiz” diye soru
yor İtalyanlar. 
Konuğun ev sahibine yapmış olduğu dayatmanın bir yandan açmazını yaşıyorlar; diğer yandan İranlılar tarafından önlerine serilen milyarlar için bu “dayatmaya” boyun eğmiş olmayı hazmedemiyorlar. 
Olayı biliyorsunuz. 
Ruhani’nin İtalya gezisinde tarihi yerlerdeki çıplak kadın-erkek heykelleri sansürlendi, İran liderinin yanından geçtiği heykellere “burka kriterleri” uygulandı. 
Ruhani gitti. Tartışma bitmedi. 
Sanatın, akçeli işler için AB’de böylece “burkalanması”; Avrupa’da para için değerlerin artık somut biçimde satıldığını gösterdi. 
İki bin yıllık çıplak bir Venüs heykelinin Roma’da “poşete sokulması”, sadece “sanat” değil, icabında tüm özgürlüklerin keyfi biçimde askıya alınabileceğini ima ediyor.

Hukuk devleti çatırdıyor 
İtalya tam bu “poşet krizi” ile çalkalanırken, Fransa’nın “Guyana asıllı” Adalet BakanıChristiane Taubira görevinden istifa ediyordu. 
“Terörist” damgası yiyen çifte vatandaşları, Fransa’da “yurttaşlıktan” atmayı öngören yasa tasarısı ve bu doğrultuda gerçekleştirilecek anayasa reformuna karşı çıktığı için bakanlık koltuğunu bırakmayı tercih eden göçmen kökenli Taubira, istifasını “Direnmek bazen kalmak, bazen gitmektir” diye gerekçelendirdi ve ekledi: 
“Etiğe, hukuka son sözü bırakmak; tutarlı kalabilmek için bazen gitmek gerekir!” 
“Verilen haklar geri alınmaz” şeklindeki temel hukuk ilkesi ile Taubira’nın isyanını hiçe sayan Valls hükümeti ve Cumhurbaşkanı Hollande’ın önerdiği teklif, solun Fransa’da yönetimden yekten tasviyesi anlamına geliyor. Ve insan hakları ülkesi Fransa’da hukuk devletine rahmet okutuluyor. 
Hukuk devletini sınayan tek ülke Fransa değil… İsveç’te de “sosyalist hükümet”, ülkeye son 1 yılda giriş yapan 163 bin mültecinin yarısını geri gönderecek... 
Mülteci koşullarının tekil bazda incelenmesi gerektiğini söyleyen hukukçular bu “toplu sınır dışının”, bir hukuk devleti ihlali olduğunu beyan ediyorlar.

Türkiye’ye postalanacaklar
Üzüm üzüme baka baka kararır hesabı. İsveç’ten örnek alan Hollanda da benzer planlar içinde. 
AB’nin dönem başkanı da olan Hollanda, Almanya, Avusturya ve İsveç’i de yanına alarak Avrupa’nın istenmeyen tüm mültecilerini “trenlerle(!) Türkiye’ye göndermenin” yolunu arıyor. 
AB koridorlarında pişirilen Hollanda planına göre, evvela Türkiye’deki 250 bin mülteci AB içinde paylaştırılacakmış… 
Bunun karşılığında arkadan gelecek olan tüm diğer mülteciler (“3 milyarlık kirli mülteci anlaşması” uyarınca) Türkiye’ye geri postalanacakmış! 
2015’te Yunanistan’dan AB’ye 850 bin sığınmacının giriş yaptığı düşünülürse; Türkiye’ye yollanacak mülteci miktarı hakkında fikir edinebilirsiniz. 
Adeta bir “ar damarı” çatladı. 
II. Dünya Savaşı yıllarındaki gibi Avrupa’da gene “toplu insan sevkıyatı” görüntülerinden çekinilmiyor. Danimarka’nın mülteci takılarına el koymayı hedefleyen son “Nazi yasası”ndan bahsetmiyorum bile. 
Kopenhag’ın bu yüz kızartıcı atılımını lanetlemek şöyle dursun, şimdiden Danimarka’yı izleyen başka ülkeler var. Almanya bunlardan biri. 
Diyeceğim o ki, sarsılmaz olduğunu düşündüğümüz Avrupa değerleri; insan hakları, özgürlükler ve hukuk devleti, benzerine rastlanmamış bir saldırı altında. 
Küreselleşme ve mülteci krizi altında, 20. yüzyılın kazanımları çöküyor. Hatta sade 20. yüzyılın kazanımları değil; Ruhani’nin İtalya gezisinde gördüğümüz gibi, “aydınlanma değerleri” de savsaklanıyor. 
Vahşi kapitalizm her şeyi ezip geçiyor.Ünlü İtalyan yazar Lucio Caracciolo’nun cümlesiyle bitirelim bu yazıyı: 
“Eğer sahiden bu göründüğümüz gibiysek, gelecek adına korkmamız lazım.”

Avrupa’ya elveda II

Stefan Zweig Eski Kıta üzerinde toplanan kara bulutları anlattığı “Dünün Dünyası”nda; 20. yüzyıl başı Avrupa’sını; “altından bir güvenlik çağı” olarak betimler.“Her şey değişmez bir düzene bağlanmışa benzerdi ve devlet, bu sür gitliğin baş güvencesi gibiydi” diyerek ekler: 
“Devletin yurttaşa sağladığı haklar, halkın özgür seçimle işbaşına getirdiği parlamentoca yazılı verilmiş, buna karşılık görevleri de belli edilmişti. Paramız… çil altınlar olarak elden ele dolaşır, sağlamlığını ortaya koyardı. Herkes elindekini ve payına düşeni, neye izin verildiğini, neyin yasak olduğunu bilirdi.” 

Derken hızlanan teknik, ekonomik gelişmelerle bu “güvenlik çağı” çöküyor. İnsanların “değişmez” belledikleri korunaklı dünya dağılıyor. “Altın çağın” yerini savrulma, gelecek korkusu, belirsizlik ve yabancılaşma alıyor. Kızılca kıyamet bundan kopuyor. Dünya savaşı ve yükselen faşizm buradan doğuyor.
“Onlarca yıl sonra tavan ve duvarlar üzerimize yıkılınca, temellerin çoktan içten içe oyulmuş bulunduğunu ve yeni yüzyılla birlikte Avrupa’da kişi özgürlüğünün çökmeye başladığını ancak fark ettik” diye anlatıyor bunu “Dünün Dünyası”nda Stefan Zweig. 
Faşizm faciasını özetlerken; “Hitler’in kazandığı asıl şeytanca zafer, arkası gelmeyen aşırılıklarıyla her tür hukuk anlayışını köreltmesidir” tespitinde bulunuyor. 
“Hukukun köreltilmesi”… faşizmin en belirleyici semptomu oluyor. 
Bugün de olan bu. 
Tarihten ders alınmaması ne ilginç. 
Yıllar sonra, gene aynı durumlar başka şekillerde karşımıza çıkıyor. 
Avrupa, “burjuvazi” üzerine yükselen bir uygarlık. 
“Burjuvazi”nin ise belirsizliğe ve korunaklı “güvenlik dünyasının” altüst olmasına tahammülü yok. 
Korunaklı “altın çağ” yıkıldığında, özgürlükler ve hukukun içi, kolayca “oyulabiliyor”. 
Avrupa’nın “öngörülebilir burjuva dünyasını” bugün çökerten olgular küreselleşme, önü alınamayan göç/sığınmacı krizi ile göçle özdeşleştirilegelen “terör tehdidi”, buna paralel “güvensizlik duygusu” ve güvensizliği pekiştiren ekonomik kriz. 
20. yüzyılın büyük kazanımı “refah devletini” mayınlayan, gençleri gelecek güvencesinden mahrum bırakan, işsizliğe yol açan 8 yıllık ekonomik krize yanıt getiremeyen siyaset; zincirin en zayıf halkası “göçmenleri” vuruyor. 
Yüzyıl önce bütün sorunların sorumlusu görülen “Yahudiler” gibi bu defa da “farklı olan” gene günah keçisi yapılıyor.
Macaristan, Polonya’da aşırı sağ hükümette. Danimarka’da da keza sağcılar görevde. Yakın zamana dek “faşizmi” tabu gören Almanya’da “Almanya İçin Alternatif” partisi yükselişte. Fransa’da cumhurbaşkanlığı yarışına hazırlanan Le Pen, siyaseti şartlıyor. Aşırı sağ; merkezin sol partilerini bile bu “iklime” savuruyor. Dün de anlattım… 
Fransa’da “sosyalistler”, sağcı Le Pen’in baskısı altında, çifte vatandaşları “güvenlik gerekçesiyle”, yurttaşlıktan atmanın planlarını yapıyor. 
İsveç’te de “sosyalistler”, hukuk devleti ilkelerine aykırı biçimde 80 bin mülteciyi“toplu halde sınır dışı”na koymaya hazırlanıyorlar. AB’nin dönem başkanı olan Hollanda, mültecileri topluca “trenlerle” Türkiye’ye sevkin projesini kotarmaya çalışıyor. 
Şaşırtıcı olan aydınların tüm bunlara sessiz kalması. 
“Çifte vatandaşlıkta” U-dönüşe, Fransa’da bakanlığı bırakarak tavır koyan Adalet Bakanı Christiane Taubira’dan başka ele dokunur tepki veren aydın çıkmadı. 
Danimarka’da mülteci takılarına el koymaya olanak tanıyan yeni “Nazi yasası”na ses çıkartan Avrupalı entelektüeller olmadı. 
Skandal girişime yalnız Çin’li sanatçı Ai Weiwei’den bir tepki geldi ve Weiwei Danimarka’daki sergisini geri çekti. 
Gelin şimdi “Dünyada olup bitenlere karşı insanın elinden bir şey gelmemesinin ağırlığını böylesine korkunç biçimde hiç duymamıştım” diyen Zweig’ı hatırlamayın… 

Hukukun köreltilmesi 

Sağır edici sessizlik 

NİLGÜN CERRAHOĞLU

Cumhuriyet

 

Faşizm: Burjuvazinin yedek lastiği I-II-Bekir Can Başeğmez

Faşist düşünceler, gözle görülür bir biçimde, proleter hareketin en fazla geliştiği ve sınıf savaşımının en belirgin olduğu yerlerde göze çarpıyor.

Tüm sınıfların işbirliğini savunan ve sınıf mücadelesini redderek, sözümona tüm çıkarları ulusal birlik potasında eriten, kitlelerin zihinlerini siyasal bir zeminden yoksun bir şekilde zehirleyen, ancak siyasetle son derece iç içe bir ideolojik silahla karşı karşıyayız.

Faşizm, kitlelerin zihinlerine siyasal bir temelde yer etmez. Çünkü kitlelerin faşizmi bir ideoloji olarak benimsemesinin bir altyapısı yoktur. Tek tek bireylerin bu hastalıkı ideolojiyi benimsemelerinin tek sebebi, burjuvazi tarafından pompalanan, duygusal ‘’milli’’ hislerdir. Ve ne tesadüftür ki, bu hisler, ancak kapitalist iktidarın krize girdiği dönemlere ve burjuva medyasından pompalanan ‘’gazlamaya’’ paralel bir şekilde kabarış gösterir.

Bunun ‘’küçük’’ bir örneği, günümüzde, krize giren Türkiye burjuvazisinin, ülkücü faşizmde vücut bulan saldırgan tehditkarlığı ve, halkları, bu tehditler üzerinden çözüm arayışlarına itmesidir. Verilmek istenen mesaj açıktır; ‘’Ya bu ülkede ‘’istikrar’’ sağlanır, ya da ‘’terörizm’’ devam eder.

Açıktır ki burada tırnak işareti içerisinde kullanılan istikrar, AKP faşizmi ve meclisteki düzen partilerinin koltuk değnekçiliğinde devamıdır.

Ülkücü terörizm ise, ancak bu şekilde, sokakta, ağzında salyalarla, köpek işaretleriyle, gündeme göre solculara, ilericilere, Alevilere, Kürtlere saldıran kılıktan, meclisteki takım elbiseli hâline kılık değiştirebilir.

Zaten bu kadar kolay yönetilebilir bir kitle olmasının tek ve en önemli sebebi de, kitlesel olarak, normal koşullarda yetişkin bir bireyin sahip olması gereken zeka düzeyinden yoksun olmalarıdır. Zaten burjuvazi de, faşizm silahını kullanarak, ulusun farklı sınıflardan kesimlerini, kendisinin karşı-devrimci mücadelesinde piyon olarak kullanmaktadır.

‘’Faşizmi takip eden yığınlar, tarihsel sınıf zıtlıkları ve savaşlarının iki büyük ordusu arasında sallanmışlar, burjuvazinin tekrar güçlenmesi ve önderlerinin başından beri burjuvazinin yanında olmaları dolayısıyla burjuvazinin tarafına geçmişlerdir. Burjuvazi, faşizmi, proletaryanın mücadelesini ezmek ve onu köleleştirmek için kullanmıştır. Kapitalist ekonominin krizi ne kadar uzun ve güçlü olursa, proletaryanın omuzlarındaki yük ne kadar artarsa, varolan aygıtla emekçi yığınların dayatmalarına karşı burjuva düzenin korunması o kadar zor olacaktır. Bu yüzden burjuvazinin işçi sınıfına karşı saldırgan güçlere ihtiyacı vardır. Böyle saldırgan bir güç faşistlerdir.

Faşizm değişik ülkelerde değişik özellikler göstermekte ama her yerde faşizmin özünü, demogojik bir şekilde yığınların ruh haline ve ihtiyaçlarına seslenen kanlı, terörist şiddetin tumturaklı sözlerle birleştirilmesi oluşturmaktadır.’’*

Faşizmin güçlendiği ülkelerde, Komünist Parti’ler örgütlü değillerse, faşizm güç kazanarak ilerler, ve karşısında da işçi sınıfının bilimsel sosyalist ideolojik silahıyla donanmış devrimci örgüt olmazsa, egemen güç hâline gelerek, halklara korku salmaya ve kapitalizmin bekçiliğini yapmaya devam eder...

---

Kaynak:

*3. Enternasyonal’de Faşizm Üzerine Tartışmalar Belgeler I – Dönüşüm Yayınları – Eylül  1991 sf. 23

Faşizm: Burjuvazinin yedek lastiği II

Faşizme karşı mücadelede; sosyal-demokratlarla, sol veya sağ liberallerle vs. ittifak yapılamaz mı?

Bu sorunun tek ve kesin yanıtı: ‘’Hayır!’’dır. Tek doğru taktik, burjuvazinin farklı fraksiyonlardan temsilcileriyle ittifakı yerine, tabandan, proleter sınıf cephesinin örgütlenmesidir.

Komünistler şu soruyla çok sık olarak karşılaşırlar: ‘’Mücadele koşullarının bu kadar zor olduğu bir dönemde, neden sosyal-demokrasiyle (genelde CHP denir) ittifak yapmıyorsunuz?’’

Sınıf siyasetine uzak olan kitlelerin anlamakta son derece güçlük çektiği bir cevap vermekteyiz. Sosyal-demokrasinin temel tezi, aslında faşizm de dahil her burjuva ideolojisininkiyle aynıdır; ‘’Ulusun çıkarı için, tüm sınıfların işbirliği...’’

Bu siyasetin özü, proleter mücadele mevzilerini dağıtıp, emekçi kitleleri kapitalizme sunmaktır. Şimdi ortaya şöyle bir sorun çıkıyor: Eğer demokrasinin de, faşizmin de son tahlilde amaçladıkları aynıysa, emekçi sınıfa karşı mücadeledeki bu çeşitlilik neden kaynaklanıyor?

Daha önce de söylediğimiz gibi, faşizm, yedek lastik görevini, düzenin krize girdiği zamanlarda yerine getirir. Sosyal-demokrasi, emekçileri kapitalizme kurban etmenin ‘’ılımlı’’ yolu, faşizm ise, düzenin ‘’son çare’’ olarak gördüğü yedek kozudur.

Sosyal-demokrasinin göreviyse, tabiki de sadece bununla sınırlı olamaz ve bu kadar ‘’masum’’ değildir. Daha ağır bir suçlama ve gerçek: Sosyal-demokrasi, kapitalist devletin faşistleşmesinin hazırlayıcısıdır! Bu görevini, özellikle, emekçilerin umutlarını ve öfkelerini seçimlere ve sandığa hapsedip, burjuva demokrasisinin karşı-devrimci özünü gizleyerek yerine getirir.

Sınıf bilincinin ve Komünist Parti’nin güçlü olmadığı her uğrakta da kaybeden, işçi sınıfı olmaktadır.

Faşizmin ve paranın saltanatı her ne kadar yıkılmaz görülse de (ki bu her zaman böyle görülmüştür), faşizm, burjuvazinin sadece korkusunun bir ürünüdür. Çünkü kapitalizm, tüm iç çelişkilerine rağmen, çetin bir mücadele vererek ayakta kalmaya çalışmakta ve çöküş anının yaklaştığını hissettiği zaman da faşizm kartını oynamaktadır.

Peki, emek cephesi saflarında olan bizlerin temel mücadele perspektifi nedir? Biz komünistlerin temel hedefi, proleter yığınların önderliğini alıp, proleter eylemin birliğini sağlamaktır.

Ne yazık ki proletarya, iktidarı alacak güce kavuştuğunda, ancak o zaman, burjuva ve sosyal-demokratların faşizm ile, kendisine karşı birleştiklerini görecektir. İşte bu yüzden emekçiler, daha şimdiden, düzen içi alternatif arayanlara ve uzlaşmacılara, Komünist Parti’nin öncü rolünü küçümseyenlere pabuç bırakmamalıdır.

Çünkü mesele, ne seçimle bir yerlere gelme, ne bilmem kaç milletvekili çıkarma, ne de baraj geçme meselesi değil; düzenin barajını, sandığını, tüm aygıtlarını yıkma meselesidir.

Bekir Can Başeğmez

SOL

Melih Cevdet Anday yüz yaşında-ALİ SİRMEN

“Uyuyamayacaksın /Memleketin hali /Seni seslerle uyandıracak / Oturup yazacaksın/ Çünkü sen artık o eski sen değilsin/ Sen şimdi ıssız bir telgrafhane gibisin/ Durmadan sesler alarak/ Sesler vereceksin/Uyuyamayacaksın/ Düzelmeden dünyanın hali/ Gözüne uyku giremez ki... Uyuyamayacaksın/ Bir sis çanı gibi gecenin içinde/Ta gün ışıyıncaya kadar/ Vakur, metin, sade çalacaksın.” 
Melih Cevdet Anday, yukarıdaki Telgrafhane şiirini, bundan 63 yıl önce, 1952 de yazmış. 
Sanki, Sevgili Levent Üzümcü için kaleme alınmış gibi değil mi? 
Ben son günlerde Levent Üzümcü yüzünden Melih Cevdet Anday’ı sıkça anıyorum. 
Melih Cevdet Anday, dün yüzüncü doğum yıldönümü dolayısıyla, Milas Belediyesi tarafından Ören’de düzenlenen bir etkinlikle anıldı.

Gecede, Melih Cevdet Anday ödüllerinin Enver Aysever koordinatörlüğünde, her yıl bir dalda (deneme, tiyatro, roman ve şiir) olmak üzere yeniden düzenleneceği açıklandı. 
Katıldığım gecede, M.C. Anday’ın aydın kişiliğini yansıtan üç olayı anlattım. Siz okurlarımla da paylaşmak isterim.

***

Yıllar önce bir ara, ünlü 1937 Moskova duruşmalarında ihanetten mahkûm edilenlerin itibarlarının iadesi için imza toplanıyordu. 
Melih Cevdet Bey ile gazetede karşılaştığımızda sordu: 
- Siz bu iadei itibarlar için imza verdiniz mi? 
- Evet verdim. 
- Ben vermedim. Sonra ekledi: 
- Çünkü ben o zaman bu mahkûmiyet kararlarını onaylamıştım. 
- Ama Stalin döneminin koşulları altında gerçeği bilemezdiniz ki? 
- Bilemezdiniz olmaz! Bilmeliydim! Bilmek zorundaydım! 
İşte “bizi aldatmışlar” kolaycılığına sığınmayı reddeden, sorumlu aydının soylu davranışı.

***

Banker Kastelli’nin dorukta olduğu günlerdi. Bir öğleden sonra, Melih Bey, NadirBey’in odasındaki sohbette ortaya bir soru attı: 
- Size bir fikir danışmak istiyorum. Sonra anlattı: 
- Banker Kastelli bir vakıf kurmuş, bunun sanat bölümünü de benim yönetmemi istiyor. Hayli de yüklü bir bütçesi var, ne dersiniz?

Ogünlerde, birçok ünlü sanatçının bu vakfa katıldıkları TV reklamlarıyla duyuruluyordu. 
O sırada orada hazır bulunanlar, genelde olumlu görüş bildirdiler, böyle bir imkânın Melih Cevdet Bey tarafından kullanılmasının olumlu olduğunu söylediler. 
Melih Bey herkesi dinledi, 
- Vallahi bilmem nasıl olur, ama ben yine de reddettim, bu yaştan sonra onun bunun adamı oldu desinler istemem, dedi

***

MC iktidarı dönemiydi. Daha önce, oyunları Devlet Tiyatrosu ve Şehir Tiyatrosu sahnelerinde başarıyla oynanmış olan Melih Cevdet Bey’in bir oyununun sahnelenmesi Devlet Tiyatrosu tarafından kabul edilmişti. Ama Melih Cevdet Anday, oyununu geri çekti. 
MC iktidarı döneminde, devletten telif ücreti almayı içine sindirmemişti. O sırada maddi bakımdan rahat bir durumda olmadığı da yakınlarınca biliniyordu, ama bundan hiçbir zaman da söz etmezdi. 
Dün yüzüncü yaşını kutladığımız Melih Cevdet Anday şiirleriyle, denemeleriyle, tiyatro oyunlarıyla, romanlarıyla olduğu kadar namuslu ve sorumlu aydın kişiliğiyle de bir devdi. 
Türkiye’de baskı, zulüm, üçkâğıtçılık yalakalık, her zaman oldu. Ama Melih Cevdet Anday benzeri aydınlar, sanatçılar da her zaman vardı, çok şükür ki!

ALİ SİRMEN

Cumhuriyet

Güzel insanlar giderken... Güzel insanlar gelirken...- ZEYNEP ORAL

Eylül henüz gelmedi. Ama koca bir yıl yaprak dökümüyle geçti... Art arda çekip gidiyor o güzel insanlar... Bizler de demirin tuncuna, insanın piçine kaldık.

Sevgili Oktay Akbal da çekti gitti. Bir kez daha ne söylesem, ne yazsam eksik kalacak: 
Edebiyatımızın satır başlarından. Öykü, roman, deneme... Gazetecilik... Ustalık... Yaşamı yazıyla ifade eden... Yaşama ve yazıya zenginlik katan... Yüreği toplumun nabzıyla birlikte atan... Cumhuriyet’le özdeşlik... İnsan gibi insan... Yol gösterici... Dost... Her daim genç ve güler yüzlü... Sevgi insanı, saygı insanı... Türkçe tutkunu;Atatürk ilkeleri tutkunu... Gençlere inancını hiç yitirmeyen... 
Onu, dostluğunu çok özleyeceğim... Şimdi tüm eserlerini yeniden okumak zamanıdır...

***

Başlığa bakıp güzel insanlar gidiyor, yerleri her daim boş kalacak, güzel bir şeyin geldiği mi var ülkeye dediğinizi duyar gibiyim... Yaşar Kemal’in “Demirciler Çarşısı Cinayeti”nde dediği gibi “demirin tuncuna, insanın piçine kaldık...” 
Öyleyse eylülü karşılamak, eylül hüznünü dağıtmak için içimizi ısıtabilecek bir haber: Gençler ve gençlerin azmine, çabasına inananlar boş durmuyor, karşımıza güzellikler yaratıcılıkla çıkıyorlar. 
Yunanistan -Türkiye Gençlik Orkestrası’ndan söz ediyorum. Yaşları 16 ile 26 arasındaki 50 gençten oluşan orkestra sekiz yıldır etkinliğini sürdürüyor. Bu sekiz yıl içinde Türkiye ve Yunanistan’da birbirinden başarılı konserler verdiler. Üç yıldır bu orkestranın daimi şefi Cem Mansur. 

Yunanlı bir müzik tutkunu Leni Konialidis ve Bilkent Üniversitesi’nin ortak girişimi ve katkılarıyla kurulan Yunanistan -Türkiye Gençlik Orkestrası 2 Eylül’de Rodos’ta, 4 Eylül’de ise Marmaris’te konser verecek. Programda Mozart, Beethoven veMendelssohn eserleri var. Cem Mansur yönetimindeki konserin iki solisti Elli Papagrigoriou (keman) ve Michael Iskas (Viyola). Yolu oralara düşenler sakın kaçırmasın. Ruhunuz arınır! 
Cem Mansur’un genç müzisyenlerle muhteşem bir ilişkisi var. O, aynı zamanda Sabancı Vakfı tarafından desteklenen ve dünyayı dolaşarak başarılı konserler veren Türkiye Gençlik Filarmoni Orkestrası’nın, ayrıca Türkiye - Ermenistan Gençlik Orkestrası’nın da Şefi. 
Burada amaç, müziğin ortak dili aracılığıyla farklı müzisyenler ve toplumlar arasında uyum sağlamak; hem nitelikli müzik yapmak hem de dostluğu, dayanışmayı güçlendirmek. 
İçinde yaşadığımız şu karanlık günlerde buna öyle gereksinimiz var ki!.. Keşke, keşke TRT onların konserlerini canlı yayımlayarak gerçek görevini birazcık yerine getirse.

ZEYNEP ORAL

Cumhuriyet

Oktay Akbal: Cumhuriyet çınarı-MUSTAFA BALBAY

Oktay Akbal’ı da sonsuzluğa uğurluyoruz. Cumhuriyet tarihinin en önemli edebiyatçılarından, köşe yazarlarından, aydınlanmacılarından biri olan Oktay Akbal, daha yaşamında ölümsüzlüğe ulaşmış, toplumun bütün katmanlarında yer edinmişti.
Türkiye Cumhuriyeti ile yaşıt olan Akbal, Cumhuriyet ile bağını sadece bu yaşdaşlıkla sınırlı tutmadı. Adeta Cumhuriyet’in bütün temel değerleri ile birlikte yaşadı.
Oktay Akbal gibi Atatürk dönemini, Cumhuriyetin kuruluşunu, Cumhuriyet devrimlerini yaşamış olan kuşak sonraki kuşaklara buruk bakar. Onlar Cumhuriyet heyecanını iliklerine kadar yaşadıkları için sonraki kuşakların bu heyecandan mahrum kalmasından duydukları üzüntüyü sürekli dillendirirler. Berin Nadi de son nefesine dek bizlere hep şunu söylerdi:
“Ah zavallı sizin kuşaklar! Cumhuriyet heyecanını yaşayamadınız. Yıkım yıllarına denk geldiniz...”
Oktay Akbal da öyleydi. O, Türkiye Cumhuriyeti’nin canlı tanığı olarak, aydınlanma devrimini hem yaşadı hem yazdı.

***

Yazarların kendi aralarında şöyle bir ikilem vardır; yazmak için mi yaşanır, yaşamak için mi yazılır...
Oktay Akbal yazarlık - gazetecilik uğruna yükseköğrenimini bile yarıda bırakmış bir kişi olarak, yazmayı yaşamının ayrılmaz bir parçası saydı.
Ama nasıl yazmaz?
O Türkiye Cumhuriyeti’nin inişli çıkışlı, darbeli ara dönemli yıllarında her şeyi göze alarak gerçekleri gazeteci çıplaklığında, edebiyatçı zenginliğinde, mücadeleci militanlığında yazdı.
Bu ilkeleri benimsemiş pek çok yazar gibi yaşam standardı hep belli bir düzeyde kaldı. Tanıdığı yabancı yazarlar ona takılırmış... Türkiye’de telif hakları daha çok telef hakları olduğu için yazarların ürettikleri öteden beri gerçek karşılığını bulmamıştır. Oktay Akbal da bundan payını alan ustalardan biriydi.
Oktay Akbal’ın bir kaygısı yazmaksa öteki iki kaygısı da iki Cumhuriyet’ti. Türkiye Cumhuriyeti ve Cumhuriyet gazetesi. Bir dostuyla sohbetinin, hal hatırdan sonraki ilk cümlesi ya Türkiye Cumhuriyeti olurdu ya Cumhuriyet gazetesi. Her ikisi ile ilgili duyduğu derin kaygıların acısını son yıllarda vücudunu saran onca yastalıktan daha çok hissederdi.
Zaten her iki kurum da kendisine böylesi aşkla ve kaygıyla bağlı insanların üzerinde duruyor.

***

Oktay Akbal son yıllarını yeryüzündeki cennet Akyaka’da geçirdi. Kendisi ile burada zaman sınırı olmayan güzel sohbetlerimiz oldu. O Azmakbaşı’nda Nail Çakırhan ile birlikte otururken iki yanımızdan şırıl şırıl akan sulara, az ötedeki sazlıklara bakıp seslenmeden edememiştim; “Oktay Abi burası Azmakbaşı değil, yazmakbaşı...İnsan burada neler yazar.” O güzel kahkahasını atıp “O zaman sen de buralı ol”derdi.
Çağın insanlığın bütün değerlerini, en içli sözcüklerle haykıran Oktay Akbal, yazılarını daktilo ile yazmaktan parmakları şişinceye kadar vazgeçmedi. Ona geçen yıl Ali Abalı ile birlikte bir daktilo bulup ulaştırmak hepimize iyi gelmişti. Öyle ya dağarcığındaki her sözcüğü kâğıda dökerken, bizim de mürekkebimiz olacaktı.
Oktay Akbal’ı güzel ülkemizin en güzel köşelerinden birinde yarın sonsuzluğa uğurlayacağız. Cumhuriyet aydınlanmasının, Atatürk devrimcilerinin, güzel Türkçemizin başı sağ olsun.

Mustafa Balbay

Cumhuriyet

Trakya'da tarım topraklarını birileri topluyor!-Burhan Özalp

Bir araştırmada için Tekirdağ ve Edirne’deydik.  Bu sene farklı farklı illeri araştırma kapsamında gezdik. Büyük çiftçiler hariç, tarımdan memnun olan görmedik. Önceki yazılarda da dile getirdik. Girdi maliyetleri yüksek, ürün fiyatları düşük hatta senelerdir neredeyse aynı. Bu durum böyle devam ettikçe, hem şuan çiftçilik yapanlar tarımla uğraşmak istemiyor ve toprağına iyi bir fiyat gelirse satıyor hem de şuan için tarıma güç bela devam etse de kendisinden sonraki kuşak (çocukları-torunları) devam etmek istemiyor. Bu durum tarımın ve tarım topraklarının geleceği açısından ciddi bir sorun yaratıyor!

TRAKYA'DA TARIM TOPRAKLARI EL DEĞİŞTİRİYOR
Tekirdağ ve Edirne’de ayçiçeği-buğday tarımı yaygın olarak yapılıyor. Çiftçilerle ayçiçeği ve buğdayın gelir giderleri üzerine yaptığımız görüşmelerde, çiftçiler tarımdan para kazanamamalarına dair bulundukları serzenişte “zaten bizden sonra da bizim bu şartlarda çocuklarımız da yapmazlar bu işi, bizde satmaya başladık topraklarımızı. Ya çocuklarımız köyden giderler kendilerine iş bulurlar şehirde ya da köyde kalırlar ve eskiden bizim olan bu toraklarda tarım işçiliği yaparlar” dediler. Arazilerini satanların neredeyse hepsi küçük ya da orta ölçekli üretim yapan çiftçiler.

Çiftçiler “tarım topraklarını birilerinin topladığını”  belirtirken bir isim üzerinde çok durdular: “Ziya Organik Tarım-Nevzat Demir”. Peki, neden ona satıyorlar diye sorduğumuzda: “Valla yüksek fiyat veriyor, aslında bizim topraklar o kadar fazla etmez, neden bu kadar yüksek fiyat veriyor ve bu arazileri topluyor bilmiyoruz” dediler.

Hakikaten de dönümü 2000 TL zor edecek olan topraklara 4000 TL verip çiftçinin arazini satmasını cazip hale getiriyor. İzlenen diğer yöntem ise, Ziya Organik Tarım-Nevzat Demir miras ortaklığı olan birinci sınıf tarım arazilerini tespit ediyor. Ardından da izaleyi-şuyu (ortaklığı giderme) yöntemiyle bazen yüksek fiyat bazen de düşük fiyat vererek arazileri satın alıyor. Satın alınan toplam arazi öyle 1000-2000 dönüm falan değil. Binlerce hektardan bahsediliyor. İşin diğer ilginç yanı, buralarda kuru tarım yapılıyor yani bitkinin ihtiyaç duyduğu su sadece yağan yağmur ile karşılanıyor. Bu da araziden elde edilen verimi etkiliyor. Bu durum da, neden buralara bu kadar para harcanıyor sorusunu sorduruyor.  Ancak bu topraklar tüm bunlara rağmen 1. sınıf tarım arazisi kategorisinde yer alıyor.

Merak edilen sorulardan birisi de Ziya Organik Tarım-Nevzat Demir Tekirdağ ve Edirne’de topladığı yoksa kamuoyunda rahatsızlık yaratacak ülke ya da isimlerde adına mı topladığı…

Ayrıca çiftçiler topraklarını Ziya Organik Tarım-Nevzat Demir’e sattıktan sonra da, Ziya Organik Tarım-Nevzat Demir çiftçilere bu toprakları çiftçilerden hiçbir kira, para vb. istemeden işlemelerine izin veriyor.

KİM BU ZİYA ORGANİK TARIM-NEVZAT DEMİR?
Nevzat Demir ismini duyanlar mutlaka olmuştur. Nevzat Demir, kamuoyunun yakından tanıdığı bir isim. Beşiktaş Spor Kulübü’nün önemli simalarından, Beşiktaş’ın İstanbul Ümraniye’deki tesislerini yaptırmıştı. Bu tesislere onun adı verildi. Demir, aynı zamanda Fıratpen markasının sahibi...

Ziya Organik Tarım da Nevzat Demir’e ait. Ziya Organik Tarım ise ismini Kırklareli’nin Lüleburgaz ilçesinde kurulan Türkiye’nin ilk tohum çiftliği olan Sarmısaklı Çiftliği’ni 58 milyon dolara satın alarak duyurmuştu. Şimdilerde de Trakya’da tarım arazisi topluyorlar.

ÇİFTÇİ YOKSULLAŞTIRILDI
Tarım artık Türkiye’nin kanayan yarası. Yıllar içinde ürün fiyatları arttı ama girdi fiyatları da arttı. Trakya’da tarım arazilerinin satılmasının bir ekonomik açıklaması elbette var. Yoksa çiftçiler tarımdan para kazansa ya da bir benzetme ile altın yumurtlayan tavukları olsa topraklarını neden satsın? Sonra koskoca bakanlık çıkıyor arazilerinizi satmayın diyor. Bu öyle lafla olacak iş mi?

Çizelge 1’de görüldüğü gibi buğday tarımında kullanılan bazı girdilerin fiyatlarındaki değişim görülüyor. Buğdayın da girdilerin de fiyatı arttı ancak burada önemli olan zaman içerisinde 1 kg buğday ile alınabilecek girdi miktarındaki değişim. Bunu da çizelge 2’de görebiliyoruz.

Çizelge 1: Yıllara Göre Buğday, Mazot ve Gübre Fiyatları

Kaynak: Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı

Çizelge 2’de görüldüğü gibi, yıllar içerisinde 1 kg buğday ile alınabilecek mazot ve gübre miktarları düşmüştür. Bu çiftçinin cebindeki paraya el konulması ve çiftçinin yoksullaştırılmasıdır.

Çizelge 2: 1 Kg Buğday ile Alınabilecek Mazot ve Gübre Miktarları

Kaynak: Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı

KÜÇÜK VE ORTA BÜYÜKLÜKTEKİ ÇİFTÇİLERE OPERASYON YAPILIYOR
Ürün ve girdi fiyatlarındaki bu dengesiz gelişim, çiftçiyi tarım yapmakta zorlamaktadır. Mazot ve gübreden alınan vergilerle girdi maliyetlerinin daha da arttırılıyor. Buna ek olarak piyasanın tüccarlara terk edilerek çiftçinin ürün fiyatları konusunda yalnız ve savunmasız bırakılıyor. Girdi ve ürün politikalarında bu ısrara devam edilmesi küçük ve orta ölçekli üretim yapan çiftçilerin tarımdan uzaklaştırılmasına neden oluyor ya da sağlıyor da diyebiliriz, belki de istenen bu (Cumhurbaşkanı Erdoğan’a olan aşkıyla da bilinen Ethem Sancak’ın “Tarım Köylülüğün elinden alınmalı” sözünü hatorlarsınız”).   Böylelikle piyasa mekanizmasıyla tarım topraklarının büyük firmaların ve çiftçilerin elinde toplanması sağlanıyor. Burada açık açık yıllardır küçük ve orta ölçekli üretim yapan çiftçilere piyasa mekanizması aracılığıyla operasyon yapıldığı aşikardır.

Burhan Özalp

SOL

Cesaret pirim: Fikret Otyam - IŞIL ÖZGENTÜRK

Fikret Abi, ağabeylerin abisi yakışır mıydı sana bizlerini yalnız bırakıp gitmek? Şimdi bu sözlerimi duysan, “Hayat böyle Işıl” der bir kahkaha basardın. Şimdi sen ışıklı bir yoldasın ve ben seninle konuşur gibi bu satırları yazıyorum. İnsanların yazmaya çizmeye, tiyatroya, resme, müziğe vurgun olmalarının en büyük nedeni bana göre, başka insanların hayatlarına değme ve onları değiştirme isteğidir. Sen bu işin piriydin. Gencecik bir üniversite

öğrencisiyken, Güneydoğu röportajlarını okumuş, Zap’ın azgın sularında cengâverce ilerlediğine tanık olmuş ve her zamanki inadınla karaya ayak bastığını görmüştüm. Öyle mi, hemen Cumhuriyet gazetesine gidip, “Ben Güneydoğu’ya gidip röportaj yapmak istiyorum” diye açıkça gönül koymuştum. Gazete yöneticileri “Madem bu kadar ısrarlısın git bakalım” demişlerdi. O yolculuk sırasında ilk kez mayında bacaklarını, bedenlerinin yarısını toprakta bırakan insanlarla tanıştım. Mardin Kızıltepe’de taksicilere “Beni Ahmet Türk’ün Kasrı Kanco’suna götürür müsünüz?” dediğimde, onların yüzündeki şaşkınlığı hiç unutmadım. Beni götürüp dönüş için de bir güzel beklediler. Yollarda çocuklar bana “Hey turist!” diye sesleniyorlardı ben dönüp Türkçe konuşunca da acayip gülüyorlardı ve gene “hey turist” diye seslenmeye devam ediyorlardı. Bu yolculukta bana hep senin o muhteşem inadın ve cesaretin eşlik etmişti. 
Sonra dediler ki, “Fikret Otyam, büyük kentleri terk edip Gazipaşa’ya yerleşmiş. Kendine yepyeni bir hayat kurmuş.” Bu o zamanlar çok az kişinin yapabileceğini birdeğişimdi. Can Yücel’in dediği gibi Fikret Abi sen “Ne kadar az yalan söylersek o kadar iyi” diyenlerdendin. Yeni hayat yoldaşınFiliz’le birlikte yeni bir hayat kurmuştun. Ve en sevdiğin iş resme dönmüştün. Senin gibi bir fotoğraf ve yazı ustasının resimde neler yapacağını merak etmiştim. Sonra o rengârenk giysili ama yüzlerinde hep bir hüzün olan kadınlar geldi. Dağları mekân tutmuş keçiler geldi ve tabii benim en sevdiğim şahmeranlar geldi. Cesaret pirimsin ya, ben de hemen resme başladım. Camaltı resmine. Çok parasız zamanlarımda bu becerimle epey para kazandım. Teşekkür ederim Pirim! 
Tamam tamam anlatacağım, bana nasıl kızdığını, şekerini nasıl yerinden oynattığımızı anlatacağım. Yıl 1999. O yıl Abdullah Öcalan tutuklanmış ve biz onu yargılayan hâkimin doğduğu Adıyamın’ın Mut köyündeyiz. Köyde bir şenlik var, yok yok. Tiyatrocular, sinemacılar, yazarlar, fotoğrafçılar ve tabii ev sahibi Fikret Otyam. Hâkim de orada. Ve dağlar taşlar onu koruyan özel harekât ordusuyla çevrili. İşte bu zamanda benim aklıma milleti toplayıp Harran’a gitmek düşüyor. Taliplisi çok, ülkesine yeni dönmüş bir Alamancının minibüsüne doluyoruz. Doğru Harran, ama yolda bölgeyi iyi bilen bir arkadaşımız, “Şuralarda buralarda bir Sin (ay ) tapınağı olacak” diyor adı: “Sumatra.” Başlıyoruz onu aramaya ama tek bir levha göremiyoruz. Saatler sonra bir mezranın sahibi çok yakışıklı bir adam bizi Sumatra’ya götürüyor. Ama hava kararmış ve ay çıkmış. Sanırım tapınağın tepesinde grubu ay çarpıyor. Ve biz kimselere haber vermeye gerek görmeden çok tehlikeli Fırat Nehri’ne giriyoruz, yollarda yüzü siyah boyalı özel harekâtle karışlaşıp, açıkça korkuyoruz. Neyse gece yarısını oldukça geçe Mut’a varıyoruz. Bir de ne görelim, Fikret Abi ayakta ve bizi bekliyor. Dehşet öfkeli. “Siz canınıza mı susadınız!” diye bizi karşılıyor. Biz de yaramazlık yapmış okul çocukları gibi özür diliyoruz. Hatırladın mı Fikret Abi, “Neyse sağ salim geldiniz ya” demiştin, “havuzdan soğuk bir karpuz getirin de yiyeyim.” 
Fikret Abi seni anımsadığımda hep cesaretin geliyor aklıma, bir de neşen. O doğum gününü anımsadın mı, hani köye bir Atatürk heykeli bağışladığın o doğum gününü. Ben seni hep o günkü mutlu Fikret Otyam, dürüst Fikret Otyam, türkülere ve keçilere vurgun Fikret Otyam ve kadınları çok seven Fikret Otyam olarak anımsayacağım. Sevgiler. Keçilerin bize emanet.

IŞIL ÖZGENTÜRK
Cumhuriyet

Anadolu’nun portresi: Fikret Otyam- MUSTAFA BALBAY

Fikret Otyam’ın yarım yüzyıl önceki Anadolu röportajlarından unutamadığım bölümlerden biridir... 
Otyam, Şanlıurfa’da bir köye gidiyor, hava sıcak mı sıcak. Köylülerle sohbete tutuşmadan bir bardak su istiyor. Hemen yandaki toprak küpün kapağı açılıyor, bir bardak su konulup veriliyor. Dibinde kum taneleri oynaşıyor. Otyam bardağı başına diktikten sonra dipte kumlu bölümü bırakıyor. Kalan az miktardaki suyu yere serpiyor. Etrafındaki herkes o boşa giden birkaç damla suyun izine bakıyor. 

Güneydoğu’daki susuzluğu anlatan en çarpıcı karelerden biridir bu. 
Bugün aynı bölgede GAP var. Kanallar Harran Ovası’nın uçsuz bucaksız toprağını suluyor. Bu yılın ocak ayında Şanlıurfa’ya gittiğimde bölgenin tarihini 11 bin yıl geriye taşıyan Göbeklitepe’yi ve Harran ovasını dolaştım. Su kanalları yeşilden neredeyse görünmüyor. O an bir kez daha Otyam’ın röportajlarını anımasdım. GAP haritası gözümün önüne geldi. Kanallar insan bedeninde kılcal damarlar gibi bölgenin her yerini sarmıştı. Ama Suriye sınırında bıçak gibi kesiliyordu. Keşke, daha büyük düşünebilseydik, GAP’ı daha da büyütüp Suriye ile paylaşabilseydik. İşte o zaman sınırın iki tarafında kan akmaz, bereket akardı.

***

89 yaşında aramızdan ayrılan Fikret Otyam, ömrünün ilk diliminde bütün enerjisiyle Anadolu’ya koştu. Sonra yine aynı enerjiyle Anadolu’yu yazdı, Türkiye’yi yazdı. Bugünün gazetecilerine, röportajcılarına bir önerim var; Otyam’ın, Harran’ı, Güneydoğu’yu anlatan kitaplarını okusalar, aynı bölgeye bugün tekrar gitseler, bir yanıyla Türkiye’nin nereden nereye geldiğini, öteki yanıyla devletin neyi başarıp, neyi başaramadığını, toplum - devlet ilişkilerinin çizgisini ne güzel karşılaştırırlar. 
Artık Fikret Otyam gibi röportajcılarımız yetişmiyor, bunda medyadaki sığlaşmanın, deyim yerindeyse “fastfood” haberciliğinin de büyük payı var. Ama ben yine de böyle bir hayali paylaşmadan edemedim. 
Otyam sadece Anadolu’nun taşını toprağını insanını yazmakla kalmadı, aynı zamanda onu tablolara taşıdı. Renklerle ölümsüzleştirdi. 
Otyam için Anadolu’nun portresi dedik ama onun dünyaya olan ilgisinin de altını çizmek gerekir. Yazı aramızda, 1999 yılındaki Yemen gezimde başlıca rehberlerimden biri Otyam’ın kitaplarıydı. Yıllar önce Yemen’e gidip akrabalarını arayan Otyam, “giden gelmiyor acep nedendir” sorusunun da yanıtını aramıştı.

***

Otyam’ı dün Hacıbektaş’ta büyük saygı duyduğu toprağa verdik. Artık, İlhan Selçuk’larla, Turhan Selçuk’larla, Âşık Mahsuni’lerle birlikte...

1990’lı yıllarda, Ankara’da sergilerini çoğunlukla Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu sergi salonunda açardı. Açılışlarda çoğunlukla olmaya çalışırdı. Sohbetin bir konusu da mutlak, Cumhuriyet Gazetesi Ankara Bürosu’nun Özgen Acar’lı, Mustafa Ekmekçi’li yılları olurdu. Kendisini en son, özgürlükten hemen sonra 2013 yılı aralık sonunda sağlıklı şekilde görmüştüm. Artık tekerlekli sandalye ile hareket ediyordu ama beyni hep koşuyordu. 
Eli kalem tutana dek Aydınlık gazetesinde ülkenin sorunlarını, düşüncelerini yazmayı bırakmadı. Üstelik de gözünü budaktan sözünü dudaktan sakınmadan. 
Gerçek aydın, ülkesinin geleceğine harç taşıyan aydındır. Sahte aydın, ülkenin mevcut yapısının haracını yiyen aydındır. 
Otyam, tekerlekli sandalyeyle bile harç taşıyan ödünsüz bir aydındı. 
Anadolumuzun başı sağolsun.

MUSTAFA BALBAY

Cumhuriyet