Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu Washington’daki resmi temaslarını tamamladığı saatlerde, Ankara’da da İhsan Doğramacı Barış Vakfı bünyesindeki Dış Politika ve Barış Araştırmaları Merkezi, Türkiye ve ABD’nin izledikleri dış politikalar üzerineuluslararası bir çalıştaya ev sahipliği yapıyordu. ABD ve Türkiye’nin önde gelen üniversite ve düşünce kuruluşlarından dış politika uzmanlarını bir araya getiren toplantıda ilginç sunumlar yapıldı. Üzerinde çok tartışılan sunumlardan biri, geçmişteTürkiye’de çok konuşulan raporlara imza atan RAND Corporation’da Türkiye ve Ortadoğu analizleri yapan Stephen Larrabee’nin “Türkiye’nin Yeni Kürt Açılımı”başlıklı sunumuydu.
Erdoğan, Obama’yı okuyamadıAslında başlık buydu, ama Amerikalı uzman, Türkiye ve ABD’nin çelişen Suriyepolitikaları ışığında Kürt sorununu değerlendirmeyi tercih etti. Larrabee’ye göre, Başbakan Erdoğan daha baştan Suriye politikasını iki temel “hata” üzerine inşa etti:
1. Suriye lideri Beşşar Esad’ın bu kadar direneceğini öngöremedi.
2. ABD Başkanı Barack Obama’nın, Suriye’de “ikinci Vietnam” yaşama kaygısınıokuyamadı ve ikinci kez seçildikten sonra mutlaka Suriye’ye müdahale edeceği yanılgısına kapıldı.
1. Suriye lideri Beşşar Esad’ın bu kadar direneceğini öngöremedi.
2. ABD Başkanı Barack Obama’nın, Suriye’de “ikinci Vietnam” yaşama kaygısınıokuyamadı ve ikinci kez seçildikten sonra mutlaka Suriye’ye müdahale edeceği yanılgısına kapıldı.
Süreci başlatan adımİşin Türkiye-Suriye boyutunda ise Esad’ın Kürtlerin ağırlıklı olduğu Türkiye sınırından askerlerini çektiği Haziran 2012 tarihi, Larrabbee açısından dengeleri değiştiren kritik bir dönüm noktası. Bu gelişme sonrasında, Kuzey Irak’taki gibi bir “özerk Kürt bölgesi”nin Suriye’de de doğacağını sezen Ankara, stratejik bir kararla kendi Kürtsorununun çözümü için yeni bir girişim başlattı. Türkiye’nin gündemindeki “çözüm süreci”nin başlamasında bu değerlendirme de etkili oldu. PKK de benzer bir stratejik değerlendirme ile silahlı mücadelesini Türkiye’den Suriye’ye kaydırdı.
Öcalan-Barzani rekabetiSuriye’nin kuzeyinde PKK desteği ile kontrolü ele geçiren PYD’nin karşısında ise Ankara ve Kuzey Iraklı Kürtler var. İkisinin aynı çizgide olmadığına dikkat çekenRAND uzmanına göre, “Barzani Suriye’deki Kürtler üzerinde tek etkili güç olmak isterken, Ankara tüm Kürt grupların bir araya gelerek Esad’a karşı durmasından yana.”
Konuşmasında “Mesele Suriye’deki Kürtlerin liderliğini kimin yapacağı. Barzani mi Öcalan mı?’ diyen Larrabee, sorunun yanıtının Türkiye’deki çözüm süreci açısından büyük önem taşıyacağı kanaatinde.
Konuşmasında “Mesele Suriye’deki Kürtlerin liderliğini kimin yapacağı. Barzani mi Öcalan mı?’ diyen Larrabee, sorunun yanıtının Türkiye’deki çözüm süreci açısından büyük önem taşıyacağı kanaatinde.
Diyarbakır PR çalışmasıBaşbakan Erdoğan’ın Kuzey Irak Bölgesel Kürt Yönetimi (KRG) Başkanı Mesud Barzani ile Diyarbakır’a yaptığı çıkarmayı, Türkiye’de 2014 ve 2015 yıllarındayapılacak üç önemli seçime yönelik “Halkla ilişkiler çalışması” olarak gören Larrabee’nin değerlendirmeleri şöyle:
“Erdoğan’ın yaptığı en akıllıca hareket Barzani ile ilişkileri geliştirmek oldu. Son gezi de bu çerçevede tabuları yıkan bir geziydi. Erdoğan, cumhurbaşkanı olmak istiyorsa mutlaka Kürtlerin oyuna ihtiyacı olduğunu biliyor ve ona göre adımlar atıyor.”
“Erdoğan’ın yaptığı en akıllıca hareket Barzani ile ilişkileri geliştirmek oldu. Son gezi de bu çerçevede tabuları yıkan bir geziydi. Erdoğan, cumhurbaşkanı olmak istiyorsa mutlaka Kürtlerin oyuna ihtiyacı olduğunu biliyor ve ona göre adımlar atıyor.”
ABD’nin Irak korkusu
Eskiden Türkiye-Kuzey Irak yakınlaşmasını teşvik eden ABD’nin, Suriye krizinin özellikle Irak’a olumsuz yansımalarını gördükçe, bu işbirliğinden korku duyar hale geldiğini belirten RAND uzmanı, “Türkiye’nin Barzani ile yaptığı ikili anlaşmalar Bağdat’taki Maliki hükümetini İran’ın kucağına itiyor. Bu da Irak’ın mezhep ve etnik çizgiler doğrultusunda parçalanması riskini doğuruyor. Bu yüzden Erdoğan’ın, Barzani ile kurduğu iyi ilişkileri, Maliki ile de dengelemesinde yarar var”tavsiyesinde bulundu.
Eskiden Türkiye-Kuzey Irak yakınlaşmasını teşvik eden ABD’nin, Suriye krizinin özellikle Irak’a olumsuz yansımalarını gördükçe, bu işbirliğinden korku duyar hale geldiğini belirten RAND uzmanı, “Türkiye’nin Barzani ile yaptığı ikili anlaşmalar Bağdat’taki Maliki hükümetini İran’ın kucağına itiyor. Bu da Irak’ın mezhep ve etnik çizgiler doğrultusunda parçalanması riskini doğuruyor. Bu yüzden Erdoğan’ın, Barzani ile kurduğu iyi ilişkileri, Maliki ile de dengelemesinde yarar var”tavsiyesinde bulundu.
Kandil oyunu bozar
Amerikalı uzmana çalıştay sırasında Ankara’nın PKK’nin hapisteki lideri Abdullah Öcalan ile yürüttüğü “çözüm süreci” adı verilen müzakereler de soruldu. Yanıt oldukça kötümserdi: “Türkiye’nin Kürt açılımı konusunda oldukça kuşkuluyum. Çünkü Irak’ta da Suriye de uzun süreli şiddet, çatışma ve istikrarsızlık ortamı yaşanacak. PKK böyle bir ortamda oyun bozucu aktör olacaktır. Dağlardaki askeri kanadın farklı düşündüğü ortada. Örgütte silahı elinde tutanlar onlar. Kolayca bırakmakistemeyeceklerdir.”
Amerikalı uzmana çalıştay sırasında Ankara’nın PKK’nin hapisteki lideri Abdullah Öcalan ile yürüttüğü “çözüm süreci” adı verilen müzakereler de soruldu. Yanıt oldukça kötümserdi: “Türkiye’nin Kürt açılımı konusunda oldukça kuşkuluyum. Çünkü Irak’ta da Suriye de uzun süreli şiddet, çatışma ve istikrarsızlık ortamı yaşanacak. PKK böyle bir ortamda oyun bozucu aktör olacaktır. Dağlardaki askeri kanadın farklı düşündüğü ortada. Örgütte silahı elinde tutanlar onlar. Kolayca bırakmakistemeyeceklerdir.”
ABD Çözüm, Türkiye Fırsat PeşindeÇalıştayda üzerinde epey tartışma yapılan bir diğer konuşma ise Bilkent ÜniversitesiÖğretim Görevlisi Doç. Dr. Ersel Aydınlı’ya aitti. Türkiye ile ABD arasındaki ilişkileri“söylem” ve “eylem” boyutuyla bilimsel bir metotla mercek altına alan Aydınlı’nın vardığı sonuç ve uyarı şöyle:“İki ülke arasındaki ilişkiler müttefiklik ilişkisinden öte, çelişki hatta bazen karşıtlık noktasına varmakta. Örneğin Arap Baharı sonrası bölgede yaşananlara bakarsanız ABD bunları çözüm bekleyen krizler olarak görüyor. Yoluna koymak istiyor. Türkiye ise fırsat olarak değerlendiriyor ve bölgeyi yeniden düzenlemek istiyor. Bu hiç de istikrarlı olmayan oldukça garip bir ilişki. Böyle uzun vadede sürdürülmesi mümkün değil. Eğer idare edilemezse çok problemli bir hal alabilir. İki tarafın oturup bunu konuşması lazım. Hem de hemen!”
UTKU ÇAKIRÖZEN
Cumhuriyet
