1 Şubat 2023 Çarşamba

BELLEK - 1 ŞUBAT -

 


OLAYLAR:

  • 1553 - Osmanlı İmparatorluğu ve Fransa Krallığı arasında, İstanbul Antlaşması imzalandı.
  • 1861 - Amerikan İç Savaşı: Teksas, Amerika Birleşik Devletleri'nden ayrıldı.
  • 1884 - Oxford English Dictionary'nin ilk baskısı yapıldı.
  • 1896 - Giacomo Puccini'nin La bohème operası, ilk kez İtalya'nın Turin şehrinde sahnelendi.
  • 1913 - Grand Central Terminal, New York'ta açıldı: Dünyanın en büyük tren istasyonu.
  • 1915 - 20th Century Fox film şirketi kuruldu.
  • 1919- İnci adlı aylık kadın dergisi İstanbul’da yayımlanmaya başladı. Sahibi Sedat Simavi idi.
  • 1923 - Almanya'da enflasyon artıyor; 1 sterlin 220 bin mark değerine ulaştı.
  • 1924- “Resimli Ay” dergisi Zekeriya ve Sabiha Sertel çiftinin yönetiminde yayın hayatına başladı. 1928’den sonra Nazım Hikmet ve Sabahattin Ali’nin katılımıyla ilerici görüşlerin etkisi altına giren Resimli Ay 1931’de yayınına son verdi.
  • 1926 - Ankara'da Gazi İstasyonu açıldı.
  • 1930 - Kayseri-Şarkışla Demiryolu işletmeye açıldı.
  • 1933- Bursa’da bir grup, ezan ve kametin Türkçe okunmasını bahane ederek, Ulucami’de namazdan çıkan halkı kışkırtarak valilik önünde gösteri yaptı. Kolluk kuvvetleri, olaya ön ayak olanları tutukladı, ihmali görülen memurlara işten el çektirildi.Kur’an-ı Kerim’in Türkçe okunmasına tepki gösteren Müslümanlar için Atatürk şu açıklamayı yaptı; “Konunun aslı din değil dil’dir. Kesin olarak bilinmelidir ki, Türk Milleti’nin milli dili ve milli benliği, bütün hayatında hakim ve esas kalacaktır.”
  • 1933 - Cumhuriyet ilkelerini benimsetmek ve aynı doğrultuda kültür hareketi oluşturmak amacıyla Halkevleri'nin yayın organı olarak Ülkü dergisi yayınlanmaya başladı.
  • 1935 – Ayasofya, müze olarak halkın ziyaretine açıldı. Caminin müze haline getirilmesi Bakanlar Kurulu’nda 24 Kasım 1934 tarihinde kararlaştırılmıştı.
  • 1943- İngiliz Başbakanı Winston Churchill, Türkiye’nin katılımıyla Balkanlarda yeni bir cephenin açılmasını sağlayabilmek için Adana Yenice istasyonunda ki bir vagonda İnönü ile görüştü. Churchill, Türkiye’nin II. Dünya Savaşı’na katılmasını istiyordu.
  • 1944 - Gerede, Bolu ve Çankırı'daki depremlerde 4611 kişi öldü.
  • 1956 – Türkiye’nin dış borçlarının 3 milyar 50 milyon lira olduğu açıklandı. Borçlardan bazılarının vadesi 2002 yılına kadar uzuyor. Dış ticaret açığı ise 504 milyon lirayı buldu.
  • 1963 - İki uçağın Ankara üzerinde çarpışarak Ulus semtine düşmesi sonucu, 80 kişi yaşamını yitirdi.
  • 1968- Vietkong’lu Nguyen V.Lem, Güney Vietnam’lı polis şefi Nguyen N. Loan tarafından Saygon’da gazetecilerin önünde öldürüldü.
  • 1974 - São Paulo'da (Brezilya) 25 katlı bir iş yerinde yangın çıktı: 189 kişi öldü, 293 kişi yaralandı.
  • 1978 – Senaryosunu Vedat Türkali’nin yazdığı, Süreyya Duru’nun “Güneşli Bataklık” adlı filmi Sansür Kurulu’nca reddedildi. Türkiye Sinema Emekçileri Sendikası bir basın açıklaması yaptı; “Cumhuriyet Halk Parti iktidarının, sansürü kaldırma sözü vermiş olmasına karşın, Milliyetçi Cephe (MC) iktidarının sansür uygulamaları şiddetlenerek devam etmektedir”.
  • 1979- Yavuz Özkan’ın senaryosunu yazıp yönettiği “Maden” filmi gösterime girdi.
  • 1979 - Humeyni'yi, Paris'teki 14 yıllık sürgün yaşamından Tahran'a dönüşünde milyonlarca İran'lı karşıladı.
  • 1979 – Milliyet gazetesi genel yayın yönetmeni ve başyazarı Abdi İpekçi (50) akşam gazeteden arabasıyla evine giderken ülkücü Mehmet Ali Ağca’nın silahlı saldırısında hayatını kaybetti.
  • 1980 – Günlük bilete % 90 ve aylık abonmana % 500 zam yapılan İstanbul’da bu sabah birçok yolcu vapura biletsiz bindi.
  • 1985- 1978’de öldürülen Doç.Bedrettin Cömert’in katil zanlısı ülkücü Rıfat Yıldırım F.Almanya’da 1.5 kg.eroinle yakalandı. Frankfurt savcısı, ülkücü örgütlerle ilişkili olarak tutuklanan 6 kişinin mali kaynak sağlamak için uyuşturucu kaçakçılığına karıştığını söyledi.
  • 1990 - Yugoslav ordusu Kosova'ya girdi.
  • 1992 - Şırnak'ın Görmeç köyünde Jandarma Bölük Komutanlığına çığ düştü; 76'sı asker 81 kişi öldü. Siirt'in Eruh ilçesinin Tünekpınar köyü Jandarma Karakolu'na da çığ düşmesi sonucu 32 er öldü.
  • 1993- İçişleri Bakanlığı, Valiliklere yurt içinden yayın yapan özel radyo televizyon kuruluşlarının kapatılmasını öngören bir genelge gönderdi. Özel radyolar yurt çapında aralıklarla “ortak bildiri” yayınladılar. Dinleyicilerinden Başbakan Süleyman Demirel’e genelgeyi protesto telgrafları ve faksları göndermelerini istediler.
  • 1997- Leman mizah dergisinin 22 Eylül 1996 tarihli 254. sayısında yayınlanan bir şiirdeki “Halt etmiş yanımda Meryem Ana” ve “Bilmezdim bile İsa’yı kimden peydahladığımı” dizelerinden dolayı “dince kutsal değerlere hakaret ettiği” gerekçesiyle Can Yücel ve Yazı İşleri Müdürü Kutlu Esendemir’e, en az 1’er yıl olmak üzere 2 yıla kadar hapis cezası istemiyle dava açıldı
  • 1997 – Susurluk kazasıyla ortaya çıkan karanlık ilişkileri protesto etmek ve ‘temiz toplum, temiz siyaset’ özlemini duyurmak amacıyla “Sürekli Aydınlık İçin Bir Dakika Karanlık”eylemi akşam 21:00’de Beyoğlu Leman Kültür’de Can Yücel’in şalter indirmesiyle başladı. Özellikle büyük kentlerde ışıklar 1 dakika süreyle söndürüldü. Sokaklara çıkan yurttaşlar tencere-tava, düdük vb. araçlarla ses çıkardı.
  • 1997- Refahyol hükümetinin Kültür Bakanı İsmail Kahraman, Taksim’e cami yapılmasına karşı çıktığı için görevden aldığı Koruma Kurulu Başkanı Prof.Dr.Semavi Eyice’ye TV’de hakaret etti.
  • 2003 – 231 ülkede 158 milyonu aşkın üyesi olan Uluslararası Hür İşçi Sendikaları Konfederasyonu (ICFTU), Irak’a askeri müdahalenin kabul edilemez olduğunu, sorunun BM çatısı altında çözümlenmesi gerektiğini açıkladı. Türk-İş, DİSK, KESK, Hak-İş de ICFTU üyesi.  İstanbul’da Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği Başkanı Türkan Saylan Irak’a yönelik savaş hazırlıklarına karşı basın toplantısı düzenledi. “Savaşa Hayır Kadın Platformu” ve çok sayıda kadın örgütü, Beşiktaş Barbaros Parkı’nda savaşa karşı gösteri yaptı. İzmir’de Tabip Odası ve İHD üyeleri, şair, yazar ve sanatçılar, Foça’da yurttaşlar, Diyarbakır’da Kadın Platformu, Nevşehir’de “Asmalı Konak” dizisinden bir grup oyuncu savaşı protesto etti. İstanbul’da EMEP’liler Büyük Postane’den TBMM’ne faks çekti.
  • 2003 - Columbia uzay mekiği, Dünyaya dönüşü sırasında Teksas üzerinde parçalandı: mekikteki yedi astronot öldü.
  • 2004 - Suudi Arabistan’ın Mekke kentinde Mina’da şeytan taşlama sırasında izdiham çıktı; 11’i Türkiye’den 251 hacı öldü, 250 hacı yaralandı.
  • 2006- Danimarka gazetesi Jylls-Posten’de kızdıran Hz. Muhammed karikatürlerinin yayımlanmasından 5 ay sonra Fransa’da France Soir, Almanya’da Die Welt karikatürleri yayımladı. Danimarka’ya yönelik protestolar yayıldı. 4 Şubatta Şam’daki Danimarka ve Norveç büyükelçilikleri ateşe verildi. 7 Şubatta Afganistan’daki Norveç birliklerine saldırı düzenlendi ve 10 Şubatta Danimarka birçok Müslüman ülkedeki elçiliklerini kapattı. Ertesi gün de binlerce Müslüman, Avrupa ülkelerinde protesto gösterileri düzenledi
  • 2011- Kars Belediye Meclisi, AKP’li Belediye Başkanı Nevzat Bozkuş’un yönetiminde başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın “ucube” dediği Mehmet Aksoy’un ‘İnsanlık Anıtı’nın yıkımına oy çokluğuyla karar verdi
  • 2012 - 30 yıllık Dev-Yol davası düştü. Yargıtay 9. Ceza Dairesi, Ankara 1 No'lu Sıkıyönetim Mahkemesinde, 574 sanıkla 18 Ekim 1982'de başlayan Dev-Yol ana davasının tüm sanıklar yönünden zaman aşımından düşürülmesine karar verdi.
  • 2013– Ankara Paris Caddesi’nde bulunan Amerika Büyükelçiliği’e canlı bomba saldırısı yapıldı. Saldırıyı gerçekleştiren DHKP-C militanı Ecevit Şanlı ile kolluk görevlisi Mustafa Akarsu hayatını yitirdi.
  • 2014- Van’ın Gürpınar İlçesi’ne bağlı Yalınca Köyü’nün Çeli Mezrası’nda oturan Taş ailesinin rahatsızlanan 3 yaşındaki çocuğu yolların karla kapalı olması sebebiyle yardım gidemediğinden öldü.


DOĞUMLAR:

  • 1550 - John Napier, İskoçyalı matematikçi ve logaritmanın mucidi (ö. 1617)

  • Merchiston'lu John Napier ( 1 Şubat 1550 - 4 Nisan 1617), lakaplı Marvelous Merchiston matematikçi , fizikçi ve astronom olarak bilinen İskoç bir toprak sahibiydi.  Merchiston'ın 8. Lorduydu Latince adı Ioannes Neper'di . John Napier en çok logaritmaların kaşifi olarak bilinir . Ayrıca sözde " Napier'in kemiklerini " icat etti ve aritmetik ve matematikte  ondalık virgülü kullanımını yaygınlaştırdı Napier'in doğum yeri olan  Edinburgh'daki Merchiston Tower , artık Edinburgh Napier Üniversitesi  tesislerinin bir parçasıdır Edinburgh'un batı yakasındaki St Cuthbert's'de onun için bir anıt var. 

  • 1552 - Edward Coke, İngiliz hukukçu ve siyasetçi (ö. 1634)
  • Sir Edward Coke, (d. 1 Şubat 1552, Mileham, - ö. 3 Eylül 1634 Norfolk )  İngiliz hukukçu ve siyaset adamı. Stuartların kraliyet ayrıcalıklarına karşı gelip, hukukunun üstünlüğünü ileri düzeyde savunarak İngiliz hukuku ve İngiliz Anayasasının gelişimine büyük katkıda bulunmuştur. 
  • 1750 - Andreas Bernardus de Quertenmont, Flaman bir ressam, kopyacı, oymacı ve gravür sanatçısı
  • 1878 - Alfréd Hajós, Macar yüzücü ve mimar (ö. 1955)
  • Alfred Hajós (1 Şubat 1878 - 12 Kasım 1955) Macar yüzücü , futbolcu ve teknik direktör ve  mimardı  Macaristan'ın ilk modern olimpik yüzme şampiyonu ve ilk olimpiyat şampiyonuydu  Başka hiçbir yüzücü, tek bir Oyunda tüm Olimpiyat etkinliklerinin bu kadar yüksek bir kısmını kazanmamıştır. Ayrıca 1902'de Macaristan'ın oynadığı ilk takımın bir parçasıydı.

  • 1884 - Yevgeny Zamyatin, Rus yazar (ö. 1937)
  • Yevgeni İvanoviç Zamyatin (d. 1 Şubat 1884,Lebedyan,Tambov, – ö. 10 Mart 1937 Paris)  Rus yazar. Distopik bir geleceği konu alan "Biz" (Rusça: Мы) isimli romanıyla ünlenmiştir.1 Şubat 1884'te Tambov Vilayeti'nin Lebedyan ilçesinde bir rahibin oğlu olarak doğdu. 1902'de takdirname ile bitirdiği Voronej Lisesi'nin ardından 1908 yılında Petersburg (Leningrad) Gemi Mühendisliği  Enstitüsü'nden mezun oldu. Öğrencilik yıllarında 1905 Rus devrimi zamanlarında devrim hareketlerinde yer aldı. 1906 - 1911 yılları arasında kanun kaçağı olarak yaşadı. Potemkin isyanı olduğu sıralarda  Odessa’da bulundu. İlk Hikâyesi “Yalnız” 1908 yılında Eğitim dergisinde yayınlandı. İlk büyük edebi başarısını 1911 yılında yayınlanan ve gezi hikâyelerinden oluşan “Uyezdnoye” (Gezisel) ile kazandı. 1914 yılında yayınlanan savaş karşıtı hikâyesi “Na Kuliçkah” (Çok Uzaklarda) nedeniyle kovuşturmaya uğradı, tutuklandı ve yargılandı, eserin basıldığı derginin ilgili sayısı toplatıldı. Bu iki eser de dönemdaşı ünlü Rus yazar Maksim Gorki’den de iltifatlar almıştır. 1916-1917 yıllarında Birleşik Krallık'ta Rus buz kırıcı gemilerinde çalışırken gözlemleme imkânı bulduğu İngiliz hayatı hakkında “Ostrovityane” (Adalılar) adlı eseri yayınlandı. 1917 sonbaharında Rusya’ya döndü. Maksim Gorki tarafından davet edildiği Dünya Edebiyatı Topluluğu’nda, İngiliz ve Amerikan edebiyatından sorumlu yayın kurulu üyesi olarak görev aldı. Aynı yıllarda esas mesleğinde de başarılı çalışmalarda bulundu; Ermak, Krasin gibi buz kırıcı gemilerin ve diğer muhtelif gemilerin yapım işlerinde görev aldı. 1920'lerde “Serapionlar Kardeşliği” edebiyat topluluğunun üyesi oldu. “Mağara”, “Rus” ve “En Önemli Hakkında” bu dönem eserlerindendir. Aynı yıllarda “Bit” ve “Atilla” piyeslerini yazdı. 1920 yılında en çok ses getiren ve Batı edebiyatında ilk ütopya karşıtı roman olarak nitelendirilen Biz adlı romanını yazdı. Sovyetler Birliği'nde "sakıncalı" bulunduğu için yayımlanmasına izin verilmeyen roman ilk olarak 1924 yılında Birleşik Krallık'ta yayınlandı. George Orwell’in ünlü eseri 1984’ü yazarken Biz romanından etkilendiği yorumları yapılmıştır. Biz ancak 1988’de yayımlanana kadar Zamyatin’in eserleri Sovyetler Birliği'nde hiç yayımlanamadı. Zamyatin 1931 yılında kendi isteği üzerine Stalin tarafından verilen Sovyetler Birliği dışına çıkış izni ile Paris’e yerleşti. Ölümüne kadar bir göçmen olarak, Sovyet vatandaşlığından çıkmadan, orada yaşadı. Zamyatin ağır bir hastalık geçirerek 1937 yılında Paris’te öldü. Son eseri “Tanrı’nın Sopası” ölümünden sonra 1938 yılında yayınlanmıştır.
  • 1894 - John Ford, Amerikalı yönetmen ve yapımcı (ö. 1973)
  • 1901 - Clark Gable, Amerikalı sinema oyuncusu (ö. 1960)

  • 1910 - Sabire Aydemir, Türk veteriner hekim (ö. 1991)

  • Sabire Aydemir (d. 1 Şubat 1910 Kastamonu - ö. 4 Temmuz 1991 Ankara), Türk veteriner hekim. 1937 yılında Ankara'daki Veteriner Yüksekokulu'ndan mezun olan on kadından birisidir. Birçok kaynakta adı, yanlış bir şekilde Türkiye'nin ilk kadın veteriner hekimi olarak geçer. 1 Şubat 1910 tarihinde,  Kastamonu'ya bağlı İnebolu'da doğdu. İlköğrenimini burada tamamladıktan sonra orta öğrenimine İstanbul'da devam etti. 1933 yılında Erenköy Kız Lisesi'nden mezun oldu. Tıp doktoru olmak istiyordu. Tıp Fakültesi'ne kız öğrencileri yatılı olarak kabul etmedikleri için fikrini değiştirerek o sene ilk defa kadın öğrencileri kabul eden Veteriner Yüksekokulu'na kaydını yaptırdı. 1937 yılında Veteriner Yüksekokulu'ndan mezun oldu. İki yıl çeşitli laboratuvarlarda çalıştıktan sonra Veteriner Fakültesi'ne asistan olarak geri döndü. 1945 yılına kadar buradaki görevini sürdürdü. İstanbul'daki Pendik Bakteriyoloji ve Araştırma Enstitüsü ve Ankara'daki Etlik Veteriner Kontrol ve Araştırma Enstitüsü gibi sağlık kuruluşlarında bakteriyolog veteriner hekim olarak çalıştı. Samsun'un Atakum ilçesindeki  Veteriner Kontrol ve Araştırma Enstitüsü  bünyesinde bulunan kuduz laboratuvarından emekli oldu. 1984 yılında Kadınların seçme ve seçilme hakkının tanınmasının 50. yılı nedeniyle kendisine  TBMM  tarafından  "İlk Kadın Veteriner Hekim" olmasına dayanarak bir ödül ve plaket verildi. İngilizce ve  Almanca bilen Sabire Aydemir evli ve iki çocuk annesiydi. 4 Temmuz 1991 tarihinde, Ankara'da hayatını kaybetti. 2022 yılında Google, Sabire Aydemir'in 112. doğum günü anısına özel bir doodle  yayımladı. 2022 yılında memleketi Kastamonu İnebolu'daki Kent Müzesinde geçmişi, eşyaları ve ödüllerini içeren adına bir köşe düzenlenmiştir. Gelecek nesil Türk kadınlarına ilham kaynağı olması amaçlanmıştır.

  • 1914 - Jale İnan, Türk arkeolog (ö. 2001)

  • Jale İnan (1 Şubat 1914 - 27 Şubat 2001), Türkiye'nin ilk kadın arkeoloğudur.

    Uzun yıllar devam eden programlı kazılarla Perge ve Side antik kentlerinin gün ışığına çıkarılmasına emek vermiş; çıkarılan eserlerin sergilenmesi için Antalya ve Side müzelerinin  kurulmasını sağlamıştır. Programlı kazıların dışında tarihi eser kaçakçılığına karşı çeşitli kurtarma kazıları gerçekleştirmiştir. Babası, Türkiye'nin ilk arkeologlarından Aziz Ogan, eşi bilim insanı Mustafa İnan’dır. 1914 yılında İstanbul'da doğdu. Babası, müzeci ve arkeolog Aziz Ogan, annesi Mesture Hanım'dır. Lise öğrenimini Erenköy Kız Lisesi'nde tamamladı. Babasının mesleki gezilerine katılarak arkeoloji ile genç yaşta tanıştı. Aleksander von Humboldt Vakfı'nın bursu ile, arkeoloji okumak üzere 1934 yılında  Almanya'ya gitti. Bir yıl sonra da Türkiye Cumhuriyeti devlet bursunu kazandı. 1935-1943 yılları arasında klasik arkeoloji bilim dalında lisans ve doktora eğitimini Berlin ve Münih üniversitelerinde tamamladı. 1943 yılında Prof. Dr. Rodenwalt'ın yanında “Kunstgeschichtliche Untersuchung der Opferhandlung auf römischen Münzen” adlı teziyle doktorasını tamamlayarak Türkiye'ye döndü. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Eski Çağ Kürsüsü'nde Prof. Dr. Clemens Emn Bosch'un asistanı olarak atanan Jale İnan, lise yıllarında tanıştığı Mustafa İnan'la 1944 yılında evlendi. Ertesi yıl tek çocukları Hüseyin dünyaya geldi. 1946 yılında İstanbul Üniversitesi Klasik Arkeoloji Kürsüsü'nün kurulması çalışmalarına katıldı ve bu kürsünün ilk asistanı olup Prof. Dr. Arif Müfid Mansel'in asistanlığını yapmaya başladı. Aynı yıl Arif Müfid Mansel'le birlikte Türk Tarih Kurumu adına Antalya'da  Side antik kenti kazısına, ertesi yıl Perge antik kenti kazısına başladı. 1953 yılında doçent, 1963 yılında profesör oldu. Mansel'in ardından 1974-1980 yılları arasında Side, 1975-1987 yılları arasında Perge kazılarına başkanlık etti. Kazıları sırasında Side Roma Hamamı'nın Side Müzesi’ne dönüşmesi için emek verdi. 1975 yılında Klasik Arkeoloji Kürsüsü'nün Başkanı oldu ve bu görevini 1983 yılında emekli oluncaya kadar sürdürdü. Jale İnan, Side ve Perge'deki kazıların dışında 1970-1972 yılları arasında Kremna (Bucak, Burdur) ve 1972-1979 yılları arasında Pampfilya Seleukeiası (Manavgat) antik kentlerinde  kurtarma kazıları gerçekleştirdi. Antik dönem heykeltıraşlık sanatı üzerine çok önemli eserler verdi. Yayınladığı kitaplar Anadolu'nun Roma ve Erken Bizans dönemi portreciliği konusundaki çok önemli başvuru eserleri arasına girdi. 1991 yılında Side'deki Apollon Tapınağı kazısı ve onarımı için emek harcadı; 1992-1993'te Perge tiyatro kazılarını gerçekleştirdi. 1995 yılında Türkiye Bilimler Akademisi'nin şeref üyesi oldu. Son yıllarını Parkinson hastalığı ile mücadele ederek geçirdi. 2001 yılında hayatını kaybetti. Cenazesi Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedildi.

  • 1928 - Muzaffer Buyrukçu, Türk yazar (ö. 2006)
  • 1928 - Stuart Whitman, Amerikalı oyuncu (ö. 2020)

  • 1936 – Sinema ve tiyatro sanatçısı Tuncel Kurtiz doğdu.
  • 1950 - Erol Togay, Türk futbolcu (ö. 2012)
  • 1957 - Derya Baykal, Türk oyuncu
  • 1969 - Gabriel Batistuta, Arjantinli futbolcu
  • 1970 - Asuman Dabak, Türk tiyatro, sinema, dizi oyuncusu ve seslendirme sanatçısı
  • 1971 - Michael C. Hall, Amerikalı oyuncu.


ÖLÜMLER:


       (derleyen: mstfkrc)
Posted by at

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Kaydol: Kayıt Yorumları (Atom)