Seçimin gizli gündemi! - ARSLAN BULUT

AKP'li Lütfi Elvan, "Türkiye'mize, Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan'a, partimize yine dışarıdan, o gelişmiş ülkelerden saldırılar var. " dedi.

Bu sözler, seçimden önceki son yazımda incelemeyi düşündüğüm konuyu öne almamı sağladı. Elvan, "gelişmiş ülkelerden gelen saldırı"dan bahsediyor. Hangi gelişmiş ülkeleri kastettiği ise "Bize şunu söylüyorlardı Avrupa'da. 'Bizim seçimlerimize karışmayın.' diyorlar. Biz sizin seçiminize karışmıyoruz ama sen de Türkiye'ye karışmayacaksın." sözlerinden belli ki Batı Avrupa ülkeleri...
Peki ABD'nin tutumu nedir? ABD'nin tutumunu, birkaç gün önce CIA'nın beyin takımından Henry Barkey açıkladı ve "Menbiç Erdoğan için seçimler yüzünden önemliydi, ABD Erdoğan'a bir hediye verdi" dedi. Kandil'e yönelik operasyonlara ABD'nin ses çıkarmaması da bu politikanın parçası...
                                                                         ***

ABD ne istiyor peki? ABD, Büyük Orta Doğu Projesi'nin en kritik hedefi olarak bölgede Hopa Limanı'ndan Süleymaniye'ye kadar uzanan büyük bir Kürdistan devleti kurmak istiyor. Suriye'nin kuzeyinde, Fırat'ın doğusunda 60 bin kişilik PKK/PYD ordusunu bunun için kurdular. Fırat'ın Batısı, yani El Bab ve Afrin bölgesinde Türkiye'nin operasyon yapmasına bu sebeple ses çıkarmadılar. Zaten bu bölge, BOP haritasında da Büyük Kürdistan'ın dışında kalıyor! Hatta bazı Amerikan belgelerinde Türkmen bölgesi olarak geçiyor!

El Bab ve Afrin, Erdoğan'ın, kaybettiklerini kazanmasına yetmedi, Menbiç desteği verdiler, Kandil desteği verdiler... Bunlar da yetmiyor ama seçime daha bir hafta var!

Asıl sorun şu ki, ABD, sadece iktidar bloku değil, muhalefet bloku üzerinde de aynı hedefe yönelik havuçlar kullanıyor. Abdullah Öcalan'ın son projesi olarak takdim edilen, aslında ABD projesi olan "konfederasyon modeli"ni muhalefet üzerinden hayata geçirebilmek için de alternatif düzenlemeler yapıldı. Aday listelerinde ve seçim söylemlerinde bile buna göre ayarlamalar yapıldı.

Dikkat ederseniz, hiçbir parti ve hiçbir aday bu konuya girmiyor! HDP bile girmiyor!

Kek tartışması daha önemli görülüyor! Kimse, Türkiye'ye dayatılan "Türk-Arap-Kürt konfederasyonu" modeli konusunda konuşamıyor!

Binali Yıldırım ise "Bu FETÖ niye verilmiyor biliyor musunuz? Bazı şeylerin ne olduğu ortaya çıkacak, bundan endişe ediyorlar, onun için vermiyorlar." diyor!

FETÖ verilirse, 15 Temmuz'un ne olduğu da ortaya çıkacak, 17-25 Aralık öncesi, AKP-FETÖ ilişkileri ortaya dökülecek, daha da önemlisi ABD'ye verilen siyasi tavizler mahkeme tutanaklarına geçecek!
                                                                         ***

Modelin hayata geçirilmesi için, Türk halkını da ikna etmek gerekiyor elbette. Bunu sağlamak için Türkiye'ye Suriye ve Irak'tan toprak katıyor gibi göstererek, millî duyguları kabartmak, böylece aynı havucu halka da yedirmek istiyorlar. "Yeni Osmanlı" diye propaganda ettikleri budur. Sürecin sonunda ise her biri özerk veya federe olan devletçiklerin plebisitle Türkiye'den koparılması planlanıyor. Bunun için Türkiye'nin nüfus yapısı üzerinde oynamaları gerekiyordu. 4 milyon Suriyeli yeterli olmadı, iki milyon daha gönderecekler!

Evet, seçim sonuçlarını ekonomik durum ve bu konudaki projeler belirler ama Türkiye'nin parçalanmasını öngören Büyük Orta Doğu Projesi'ni uygulayan, bunun için Türkiye'nin tapusunu bile değiştiren iktidara karşı bir alternatif proje geliştirildi mi?

                                                                         ***

Zahide Uçar'ın yazdığı gibi, "AKP, üretimi, tarım ve hayvancılığı, yerli tohumu bitirdi, ülkeyi ve vatandaşı borç batağına düşürdü, milleti kutuplaştırdı, birbirine düşmanlaştırdı. Ege'de Türk adalarını Yunanistan'a teslim etti. Kıbrıs'ta tam bir teslimiyet var. Ülkenin alt yapısını 70 milyar dolara sattı, sömürgelerde bile çıkarılamayacak bir maden yasası çıkardı, İslâmı itibarsızlaştırdı ve Londra'daki dünya faiz lobisine teslim oldu"

Millet İttifakı, bu konularda güvence verebilirse, AKP iktidarı silinir gider.


Arslan Bulut / YENİÇAĞ

Seri iflaslar gelebilir - REMZİ ÖZDEMİR

Prof. Dr. Özgür Demirtaş, son yılların en popüler ekonomisti.
Özellikle yaşadığımız krize yönelik çok isabetli yorumları var. Sosyal medya üzerinden herkesin anlayacağı bir tarzda anlatıyor.

En son attığı bir mesajı bugün yaşadığımız sıkıntıyı mükemmel bir şekilde anlatıyor:
"Cebinde 100 lira paran var. Üstüne 500 lira borç aldın. Şov amaçlı, kâr getirmeyen yatırıma yatırdın. 600 liralık adamım diye övünüyorsun. Halbuki sen, 100 liralık da değilsin. Borç aldığın para senin değildi, borcun faizi de 99 olsun. Sen artık 1 liralıksın!"

Hoca, Türkiye'nin yaşadığı durumu o kadar güzel anlatmış ki!
Türkiye'nin başına ne geldiyse bu borç yüzünden geldi. 100 liraya karşı alınan 500 liralık borç.
Şu an Türkiye'de tam bir ekonomik cehennem var.

Acı olan ne biliyor musunuz halkın büyük bir bölümü halen farkında değil.
Türk ekonomisi alev alev yanıyor. Daha 1 ay öncesine kadar hükümetin düşürülmesi için bankalara baskı yaptığı faiz oranı yüzde 20'ye ulaştı.

Merkez Bankası geç de olsa faizi artırdı ama doların ateşi sönmüyor. Amerikan Merkez Bankası FED'in faizleri artırdığı bir dönemde Türkiye gibi borçlu ülkelerin durumu çok zor.
FED 'in faiz artıracağı 3 yıl önceden belliydi. Adamlar ilan etti. Hazırlığınızı yapın dedi.

Bizim hükümet ne yaptı?

Tüketim ile ekonomiyi büyüttü.
                                                                          ***

Bir haftadır AKP'nin kalesi niteliğindeki Adıyaman'dayım.
Adıyaman bir dönemin tahıl ve sebze deposu.
Cumhuriyet döneminin en önemli fabrikalarından Sümerbank Pamuklu Dokuma Fabrikası'nın olduğu şehir.
Yine tütün ovaları ile dünyanın en kaliteli tütününün yetiştiği şehir. TEKEL'in en önemli yaprak tütün işleme fabrikasının olduğu şehir.
Yem fabrikası, Et ve Balık Kurumu. Bunlar da çeşitli hükümetler tarafından yıllar içerisinde bu şehirde kurulmuş.

Şimdi bu fabrikaların hiçbiri yok.

Hepsi önce özelleştirilmiş sonra kapatılmış. Makineler satılmış arsasına ise evler ve AVM'ler yapılmış.

Şehrin en büyük sorunu işsizlik. Gençler asgari ücretin bile altında ücrete çalışmaya razı. Yeter ki sosyal güvencesi olan bir işi olsun.
Son yıllarda şehrin ekonomisi tütünle dönüyordu. Sigaranın paketinin 10 liraya ulaşması bu tütün pazarının gelişmesine neden oldu.
1 kilo tütün 100 lira civarında. Yüzlerce paket sigara çıkıyor.
Bunu fark eden hükümet bunu da yasakladı. Protesto edenleri copladı.

Şehir ekonomisi şu an borca dönüyor. Banka şubeleri bedava döner ayran dağıtan hayır kurumları gibi tıklım tıklım.

Kimisi ev almak için kimisi kredi kartı borcunu kapatmak için yüzde 2 faizle ihtiyaç kredisi almak için.

Adıyaman Türkiye'nin durumunu en iyi anlatan şehir.

                                                                         ***

350 milyar dolara ulaşan özel sektör dış borcu. Bu paranın ne kadarıyla fabrika açıldı ne kadarıyla üretim yapıldı?

Tabii ki hiçbiri ile. Yemi-samanı ithal eden bir ülkede 60 yıllık tavuk şirketinin iflas erteleme istemesi son derece normal.

Marketlerde yerli bulgur, mercimek, nohut ve kuru fasulye bulmak neredeyse imkânsız.

Burada tavukçunun iflası münferit bir olay değil. Bu zincirin sadece bir halkası. Türkiye'de artan her kuruş dolar binlerce şirketi iflasa biraz daha yaklaştırıyor.

Hocanın dediği gibi biz 100 lira ile 500 lira borç aldık ve 600 liralık adam gibi yaşadık. İşte o borcu verenler parasını geri istiyor. Tabii ki yüksek faizle birlikte.


Remzi Özdemir / YENİÇAĞ

Halktan devşirilen ‘millet’in dramı - UĞUR KUTAY

Son zamanlarda İstanbul’u en çok kirleten pankartlardan birinde şu slogan/vaat göze çarpıyor: “Atatürk havalimanı arazisi, milletin bahçesi oluyor.”

Sloganlar, hakkında eleştirel düşünce üretilmesine olanak tanımayan, hatta üzerine düşünme işini neredeyse o sloganı üretenlerden başka kimsenin yapmadığı blok ifadelerdir. Kitlelerin gerçeklikle ilişkisinin iktidar medyası tarafından belirlendiği bir “Ben ne diyorsam o!” (post-truth) döneminde bolca slogan üretilir. Bunların çoğu da bilinçdışının ideolojik dışavurumu olarak ortaya çıkar.

Bu sloganda da seçilen sözcükler ve cümle yapısı bir kent hizmetine değil, doğrudan AKP’nin temel ideolojik savaşına vurgu yapıyor: ‘Burası bir zamanlar Atatürk’le ilgili, ona özel bir yerdi. Biz o araziyi alıp millete veriyoruz.’

‘Millet’ sözcüğünün tam da RTE sözlüğündeki anlamıyla -Millet: AKP yandaşları- kullanıldığı bu sloganda, AKP’nin varlık gerekçesi olan ideolojik düşmanlık billurlaşıyor: “Ülkeyi cumhuriyet yanlılarından alıp şeriat yanlılarına, sekülerlerden alıp dindarlara veriyoruz.”

Pankartın kime ait olduğunu bilmesek bile bu sloganın Atatürk Orman Çiftliği’ni talan edip gözümüzün içine baka baka kaçaksaray yapan, AKM’yi şehvetle yıkan zihniyetin ürünü olduğunu ilk tahminde bulabiliriz. Ülkenin kaderini belirleyen partinin ekonomiden, uluslararası ilişkilerden, eğitimden anlamaması yeterince kötü değilmiş gibi bir de ideolojisini ülkeyi 1923 öncesine döndürmek ve bunu mümkünse tam da 2023’te yaparak zaferini sembollerle perçinlemek arzusuna dayandırması ne feci bir şey!

Ama dünya hakkında o kadar cahiller ki, yaptıkları her şeyin kapitalist paradigmanın bir parçası olduğunu fark edemiyorlar.

Tam da RTE’nin bedava çay ve kek dağıtılacak ‘millet kıraathanesi’ni müjdelediği gün, 1930ların New York’unda gökdelen inşaatlarında çalışan göçmen işçilerin dramının anlatıldığı Giant (Dev) adlı bir çizgi roman okuyordum. Toplumcu gerçekçi estetiğin izlerini taşıyan bu muhteşem yapıtta, devasa bedeninden dolayı çalışma arkadaşlarının ‘Dev’ diye hitap ettiği bir inşaat işçisinin öyküsüne tanık oluyoruz. Kiralık bekar odasından çıkıp Manhattan’daki inşaat alanına giderken Dev her sabah 1929 ekonomik buhranının yıkım gücünü gösteren bir yapının, bir tür ‘millet kıraathanesi’nin önünden geçer. Yüzlerce işsizin bitmeyen kuyruklar oluşturduğu bu mekânlarda insanlara ‘bedava kahve ve kurabiye’ verilmektedir.

Giant’ı okuma şansı bulamayabilirsiniz, ama eğer bu tuhaf vaadini gerçekleştirme şansı bulursa RTE’nin bedava çay ve kek dağıtacağı ‘kıraathane’lere bakın, ekonomik buhran dönemlerinde açlıktan kırılan halkın nasıl çirkin bir şekilde oyalandığını birinci elden göreceksiniz...

Uğur Kutay / BİRGÜN

Nafile büyüklük! - Mine G. Kırıkkanat

Dünyamız, bir şeyler olmaya çalışırken hiçbir şey olamayan insanlarla dolu. Oysa, ‘Yaşama büyük bir şey yaparak başlayınız. Ardından yapacağınız tüm küçük şeyler büyük olacaktır’ demiş bir düşünür. Belki de bir şey olmaya değil, bir şey yapmaya çalışmak gerekiyor. Ve yakından bakıldığında, bir şey yapmaya çalışan insanların bir şey oldukları görülüyor. 

Bu sentez, elbette Türkiye için geçerli değil. 

Türkiye, çok uzun zamandan beri hiçbir şey öğrenmeden her şeyi öğretmeye kalkan insanların prim yaptığı bir ülke… 

Yazar, kendisi doğru dürüst okumadan yazmaya soyunuyor. Asla iyi yazar olamadığı yetmiyormuş gibi, kendisini çok iyi yazar sanıyor. 

Doktor, iyi doktor olamadan ünlü doktor olmaya, sunucu doğru dürüst konuşmayı beceremeden haber okumaya, hatta daha da kötüsü röportaj falan yapmaya; memur ve işçi çalışmadan kazanmaya, patron bir koyup on almaya, devlet adamı devlet nedir bilmeden adamlığa, milletvekili milleti es geçip vekillik yapmaya kararlı. 

Çoğu kimse büyük bir şey yaparak başlamıyor yaşama. Hemen herkes yatırım yapmadan, bedel ödemeden, çaba harcamadan büyümek arzusunda. Oysa istisnasız hepsi, büyük görünseler de güdük kalıyor ve bu dünyadan geçip gittiklerinde hiçbir iz bırakmıyorlar arkalarında.

***

Yapılan tüm küçük işleri bile büyük gösterecek o ilk ‘büyük şey’i önce düşünmenizi, sonra da başarmanızı sağlayan, yaşam treninin lokomotifini çekip götüren ‘şey’ nedir peki? İnanç ve tutku elbette. 

Eğer inandığınız bir işi seçerek yapıyorsanız, en önemsiz, en değersiz eylemde bile ‘büyük’ oluyorsunuz.

İnanç, neyi niçin ve hangi amaçla yaptığını bilmek... Yolundan şaşmamak, değişen rüzgârlara karşı bir o yana, bir bu yana savrulmadan dayanmak, asılmak ve en büyük yargıç, baş hakem ‘zaman’ karşısında kalıcılık kazanmak yeteneğini sağlıyor bize. Tutku ise uğrunda herşeyi göze aldığımız işi en iyi biçimde başarmak olanağını. 
Böyle insanları önce görmezden geliyorlar. Ama onların pırıltısı mutlaka deliyor karanlıkları, yolumuzu aydınlatıyor ve hiç unutulmuyorlar. 

Çöken bir devletten yeni bir vatan, yeni bir ulus, yeni bir rejim; ama daha da önemlisi ilerici bir düşünceye dayalı inanç, güven, kimlik ve birlik yaratmayı başaran Atatürk, işte bu anlamda büyük ve bu yüzden unutulmuyor!

***

On altı yıldır Türkiye’ye bazen yasadışına taşan keyfi uygulamalarla hâkim olan AKP ve uydularının vahim yanlışı, “büyük iş” olarak var etmeyi değil, yok etmeyi şavullamasıydı. Rejimi değiştireceğiz diye devleti çökerttiler. 

Kıtlıktan çıkıp bolluk ambarına düşmüşlüğün açgözlü kurnazlığıyla büyük düşünebiliriz sandılar. Madem en alttan gelip en üste çıkabilmişlerdi, onlar için her şey mübahtı. Madem diplomasız iken diplomalıymış gibi yapılabiliyordu, her şey “gibi” yapılabilirdi. 
Oysa çarıklı erkânı harp kurnazlığı, elbette büyükten ancak görgüsüz ve yalnız içi boş bir gösterişi anlayabilirdi. Öyle de oldu. 

On altı yıldan beri her seçimde karşımıza çıkıp, “büyük iş” diye büyük inşaatlarla övünüyorlar. En büyük saray, en büyük havalimanı, en büyük hapisane, hastane derken; betona gömülen şehirler, moloza boğulan denizler, göller, evet, gerçekten her yer inşaat… 

Artık dünyanın en büyük sarayında oturan dünyanın en büyük cumhurbaşkanı Sayın Erdoğan, şimdi en son büyük projesi “millet kıraathaneleri” ile karşımızda. O iş de zaten rant, o iş de inşaat. 

Lakin büyüyor gibi gösterilen Türkiye’nin büyümesi, aslında La Fontaine’in “öküz olmak isteyen kurbağa” öyküsünü izliyor gibi…

 
Patlayınca içinden ne çıkacak, nereye kadar saçılıp yayılacak, hep birlikte göreceğiz!

Mine G. Kırıkkanat / CUMHURİYET

İstanbul’un iki bağımsız adayı: Aydemir Güler, Orhan Aydın - Işıl Özgentürk

Birazcık politikayla ilgilenen kişiler bilirler ki, bu iki ad Aydemir Güler ve Orhan Aydın kendilerine hiç de yabancı değillerdir. Aydemir Güler TKP Merkez Komitesi Üyesi, Orhan Aydın ise yaman bir insan hakları savunucusudur, en çok da sanatçı hakları ve sanat konusunda muhalefetiyle bilinir. Bekleyen 13 davası olduğunu şöyle bir kulağıma fısıldadı. 

Şimdi bu iki değerli insan; Yargıtay’ın öküz altında buzağı arar gibi, sürekli bahaneler yaratarak TKP’yi (Türkiye Komünist Partisi) seçim dışı bırakması nedeniyle, İstanbul birinci ve ikinci bölgeden bağımsız adaylar. Bölgelerinde AKP, CHP, HDP seçmeninin önemli bir ağırlığı var. Peki bu iki aday aradan sıyrılıp İstanbul’dan milletvekili olabilecekler mi? 

Aydemir Güler, özellikle işçi sınıfı arasında bir kırılma yaşandığını, AKP’nin işçi hakları konusunda sürekli büyük sermayenin çıkarlarına göre hareket ettiğine dair bilgilenmenin arttığını söylüyor. Ayrıca işçi sınıfının sendikalara güveninin azaldığını, bunun ise çok tehlikeli olduğunu savunuyor. Sendikalarda yeniden güvenin tam ortasına getirmek gerektiğini, bunun da kendileri için baş görev olduğunu özellikle belirtiyor. 

“Sendikalara yepyeni bir özsuyu akmalı, sınıf bilinci yeniden harekete geçmeli. Diyorlar ki, artık işçi sınıfı küçük burjuva nitelikler kazandı, kaybedecek çok şeyi var. Bu doğru ama kapitalist düzen sürdükçe her zaman bir ezen, bir ezilen sınıf olacaktır. Her şey değişirken bu gerçek farklı biçimlerde de olsa, hiç değişmiyor.” Aydemir Güler devam ediyor: “Ben biraz önce Yoğurtçu Parkı’ndaydım. Bölgemizdeki inşaat kamyonlarınınkurbanlarını anmak için bir tören yapılıyordu. Ne yazık ki, en fazla 60 kişi vardı. Bir boşvermişlik, bu düzen nasılsa öyle gider duygusu dalga dalga her yere yayılmış. Biz öncelikle bu duygunun değiştirebilir olduğunu  göstermeye çalışıyoruz. Şu anda sahadaki genç arkadaşlarımız kahvelerde, pazarlarda sürekli insanlarla konuşup, onlara kendi güçlerini hatırlatmaya çalışıyorlar.Sonuçta geçmişimiz, bizi bugüne taşıyor. Ve geçmişimiz hiç de yabanaatılacak bir geçmiş değil 15- 16 Haziran’ı anlatmalıyız, bir milyon kişinin toplandığı 1 Mayıs’ları yeniden yeniden göstermeliyiz. Nerelerde mi, şimdi silme AKP’ye oy veren işçi sınıfının yoğun olduğu bölgelerde kahvelerde film gösterimleri yapıyoruz. Hatırlamak iyidir insana güç verir ve karar değiştirir.” 
Hemen soruyorum, “gerçekten kazanacağınıza inanıyor musunuz?”, “Evet, buna inanıyorum ve bir ilkemizden sözetmek istiyorum. Bir komünistin işi hiç bitmez. Bilir ki yol uzundur ve her an her şeyi yeniden, yeniden anlatmak gerek. Bizim yaptığımız da budur.” 


Aydemir Güler’den sonra sözü her zaman ki muzip gülümsemesiyle Orhan Aydın alıyor. 

“Ben heyecanlıyım, tez canlıyım hemen söze giriyorum. Bu alçak, bu kokuşmuş düzen devam edemez! Hiçbir iktidar bu kadar gaddar olmamıştı. Ülke hiçbir  zaman bu kadar bataklığa gömülmemişti. Tweet’lerimden dolayı sürekli hakkımda dava açıyorlar. Ben de tek tek yanıtlarımı veriyorum. Burasını babanızın çiftliğimi  sandınız burası 42 uygarlığın yaşadığı Anadolu toprakları! Önce bunu bilin! Hiçbir iktidar zamanında bu denli sistematik ve yoğun sanat düşmanlığı yapılmadı.  Heykelden başladılar, kitap, tiyatro, klasik müzik, sinema ne buldularsa törpülemeye, yok etmeye çalışıyorlar. AKM’nin her önünden geçtiğimde yüreğim sıkışıyor, başka ülkelere gittiğimde tiyatro ışıkları, opera ışıkları gördüğümde yüreğim sıkışıyor. Bu iktidar sadece ekmeğimizle oynamadı, sanatın her dalıyla oynadı, bizi vasata mahrum etmeye çalışıyor, ama biz bunda yokuz! Bu böyle biline! Tiyatromuzla, şiirimizle, edebiyatımızla biz varız!” 

Bir ara Orhan Aydın’ın sözünü kesip soruyorum, “Kazanabilir misin ?

” Gülüyor, “Ben her zaman umutlu bir adamım. Bölgemde kimi oy vermesi konusunda oldukça fazla kafası karışmış yurttaş var. Seçim listeleri onları farkı seçimlere zorluyor. Ben de diyorum ki, ‘söz size Beyoğlu’nu yeniden Beyoğlu yapacağım! Okmeydanı neşenin ve umudun meydanı olacak, Taksim de!’ Hadi bakalım oy vermesinler!”

Işıl Özgentürk / CUMHURİYET

Çilehane’de can cana - Miyase İlknur

Orta Anadolu bozkırının kasaba görünümlü ilçesi Hacıbektaş, kışın ayazı, karı, boranı geçtikten sonra baharla birlikte mihmanlarını karşılamaya hazırlanır. Önce 17 Mayıs’ta Mahzuni’nin sevenlerini, dostlarını onun adına ağırlar. Mahzuni’nin ve yaşıtı cümle ozanların yıllarca Hacıbektaş’ta Bahriye Ana’nın evinde kurduğu erenler meclisindeki gibi sazlar çalınır nefesler söylenir, lokmalar paylaşılır her 17 Mayıs’ta... Bir ay sonra yani 21 Haziran’da bu kez İlhan Selçuk’la Turhan Selçuk’un yarenleri, yoldaşları sökün eder Hacıbektaş’a. Nesimi, Fuzuli, Yunus Emre, Şah İsmail Hatayi, Kul Himmet, Virani, Aşık Veysel, Mahzuni ve Davut Sulari’nin iki sıra dizili büstlerinin olduğu Ozanlar Yolu’nu tırmanarak kucaklaşırlar.

Abdülcanbazı’ın babası Turhan Selçuk ile “Pencere”si her daim açık olan ve o pencereden yayılan ışık ile zihinlerini aydınlatan İlhan Selçuk’la... 10 Ağustos’ta ise bu kez Selçuk kardeşlerin yanı başında yatan Fikret Otyam’ın misafirleri gelecektir bu tepeye. Tablolarındaki ceylan gözlü Harran kızlarının, semahta pervaz vuran canların selamlarını getireceklerdir Otyam’a... 16 Ağustos’ta ise bu kez Hünkâr’ın muhipleri pirlerinin huzuruna varmak için akın edecek bu yoksul ama konuksever ilçeye. Dedebağı’nda, gülleri artık açmasa da Hanbağı’nda, Beştaşlar’da cemler yapılacak, lokmalar pişecek, semahlar dönülecek, aslanlarla ceylan kucaklaşacak üç gün boyunca. Adı daha Hacıbektaş olmadan da misafir perverdi bu diyarın insanı. Sulucakahöyük olarak anıldığında ilk mihmanları Hacı Bektaş namıyla bilenen bir derviş olmuşu ta 13. yüzyılda. Çepnilerden oluşan yöre halkı, bu uluyu içlerine alıp gönüllerinin hünkârı yapmıştı. “Gönülde bir hünkar olunca başa bir hünkâr gerekmez” deyi yaşayıp gittiler yüzlerce yıl.

Hünkârdan sonra da mihmanları eksik olmadı zaten. Kimleri mihman edip ağırlamadı ki bu diyar. Yunus gibi dervişler gelip geçti bu dergâhtan devlet adamları da... Dergâhın içindeki çeşmeyi yaptıran Malkoçoğlu Bali Bey fazla eğlenmedi amma Kanuni’nin sadrazamı Server Ali Paşa burayı yurt belledi kendine. Sadrazamlıktan istifa edip Hacıbektaş dergâhına hizmet edeceğini söylediğinde Kanuni’nin kızıp “Sen Server Ali Paşa değil Sersem Ali Paşa’sın” dediği Sersem Ali Paşa, paşalığı bırakıp Sersem Ali Baba olup dergâha varıp postta oturdu. Kurtuluş günlerinde de Gazi Mustafa Kemal Paşa mihman oldu Hacı Bektaş Dergâhı’na. Anadolu’da verilen iki büyük kurtuluş savaşının da merkezinde yer aldı. Moğol istilasına karşı direnen Ahi Evran’ın eşi Fatma Bacı ile yoldaşları Moğollar’dan kaçıp Hacıbektaş’ın gölgesine sığındılar.

1919’da ise Mustafa Kemal, kurtuluş mücadelesine başlarken de buraya uğrayıp canların desteğini aldıktan sonra yola koyuldu. O nedenle Mahzuni’nin, İlhan ve Turhan Selçuk’un, Fikret Otyam’ın koynunda yattığı bu toprakların halkı, her geleni “Mihman Ali’dir” deyi bağrına basar, kucaklar ve en iyi şekilde ağırlar. Nâzım’ı da ağırlamak istedi Hacıbektaş halkı. Köy mezarlığındaki yeri de başında dikilecek çınarı da hazırdı oysa. Belediye de resmi başvuruda bulunmuştu ama olmadı olamadı. Madem Nâzım gelemiyor bu topraklara bari heykeli olsun dediler ve diktiler Nâzım’ın heykelini geçen ay Ozanlar Yoluna. Çınar demişken İlhan ve Turhan Selçuk’un başında da birer çınar dikilmişti birkaç yıl önce. 

Turhan Selçuk’un çınarı nedense kuruyuvermişti aniden. Ama yeniden dikildi o çınar yerine. Bu kez tuttu, kurumadı ve hızla büyüyüp yetişti kardeşi İlhan’ın çınarının boyuna. Bugün 17 Haziran. Seçim nedeniyle öne alındı İlhan ve Turhan Selçuk’un anma günü. İyi de oldu. Türkiye’nin karanlıktan aydınlığa çıkacağını umduğumuz son düzlükte onların zor zamanlarda verdiği mücadeleden ilham alarak, büyük bir kararlılık ve direnme ruhuyla evlerimize döneceğiz. Biz o mücadele ruhuyla evlerimize dönerken dört güzel insanı Çilehane Tepesi’nin ayazında bırakacağız. Ama 24 Haziran sabahı tüm ülkeyi aydınlatan güneş doğduğunda yaşamlarında birbirleriyle dost olan bu dört yoldaşın mezarlarında da gonca güller açacak.

Miyase İlknur / CUMHURİYET

Milletin beklediği asıl bayram.. - Mehmet FARAÇ

Ülkenin bir kesiminin elleri balda börekte... Bu ülke sefaleten cayır cayır yansa da, düşman tarafından işgal edilse de ve milyonlar yokluk içinde kıvransa da, umurlarında değil o aç gözlü zavallı güruhun!..

Çünkü kendi zenginlerini de yaratan bir iktidarın siyaset çeşmesinden akan ballı kaymak, politikayı rantiyeyle buluşturanlar için zinhar vazgeçilmez bir şatafata dönüştü...

Dile kolay; "tesettür-cemaat-tarikat" falan derken kendi sosyetesini bile yaratan bir siyaset anlayışının hegemonyasında, lüksün sınırsız zevkini tadan ve iktidarın nasıl bir güç zehirlenmesi olduğunun bilincine varan şaşkın ve pervasız kitleler de var bu ülkede...

Ve o kitleler belki de yaşamları boyunca göremeyecekleri tam 16 yıllık bir rant hırsının ardından siyaset kurumlarından çok daha panik halindeler... "Düştük düşeceğiz" diye kabuslar görüyor o yandaş rantiye kesimi!..

Kimler yok ki o siyaset zengini, vurdumduymaz, şımarık, bencil ve pervasız zevatın içinde?.. Say say bitmez;
Gecekondudan yalıya taşınan asker kaçağı televizyon pinokyosu yandaşlar, "AKP giderse hepimizi zindana atarlar" diye etekleri tutuşan çakma laboratuvar gazetecileri...

"Erdoğan seçilemezse yurtdışına kaçarım" diyen makyajlı televizyon baykuşları, TOKİ zenginleri, ihale mafyası, rüşvet-vurgun tayfası, kısacası yandaşlar, yandaşlar ve de şımarık rantiyeciliğin balçıklı yollarında kendini kaybetmekten de utanmayan yandaşlar...

                                                                        ***
Kuklaları oynatan iktidar!..
Tüm bu siyaset zengini, umursamaz ve bazen de "Ali kıran, baş kesen" güruh var ya, "bu devran böyle gelmiş, böyle gider" diye iktidar sarhoşluğunun rüyalarında hülyalı hülyalı dolaşırken, topluma yapmadık işkence de bırakmadılar;
Onlar var ya; Her fırsatta halkı aşağıladılar, yalan haberlerle, masabaşı anketlerle milleti uyutmaya çalıştılar, vatansever gazetecilere ambargo uygulattılar, basın emekçilerini işsiz bıraktılar, solcuları, Atatürkçüleri hedef tahtasına koydular, iktidar sırtlarını sıvazlasın diye millete küfür ettiler ve bu sırada sürekli de ceplerini doldurdular...

Konu yandaşlık, konu satılmışlık, konu liboşluk, konu döneklik olunca sağ-sol da farketmiyor aslında... Konu "cumhuriyet" kalelerindeki kripto FETÖ'cülük, konu haysiyet celladı alçaklıklar olunca figüranları çoktur bu taarruz güruhunun...

Her tip kukla var hikmeti kendinden menkul, rotasız tayfanın içinde; baş eğen parmak- kaldıran siyasetçiler, belediye başkanlarına satılan yalancı anketçiler, gazeteci kılıklı satılmışlar...

Dahası da var; "televizyoncu" kılığındaki halk düşmanı ambargocular, iktidara kukla olmuş bürokratlar, çakma "profesör" kılıklı"ot" tüccarları, köleşmiş müritler, memleketi ve doğayı yağmalayan müteahhitler vs.
                                                                       ***
Gidişatın son dönemeci!..
Türkiye'de siyaset rantiyesinin uşaklığını yapanlar, tetikçilik uğruna milleti baskı altında tutmaya çalışırken ve de "ya başkanlık ya kaos" manşetleriye halkı tehdit etmeye bocalarken toplumun en az yarısı siyaset-medya kuşatmasının kıskacı içine alındı...

Kimler ezilmedi ki son 16 yılda bu ülkede?.. Kimler tetikçilerle politik sahiplerinin kirli ve sinsi taarruzları altında inim inim inletilmedi ki?..

Tarımın dışa bağımlı hale getirilmesi yüzünden sefil hale getirilen milyonlarca "üretici", işsiz bırakılan milyonlarca "emekçi" ve üç kuruşluk maaş zamları elektrik-su-doğalgaz kazığıyla ellerinden alınan milyonlarca "emekli" ne yazık ki kan ağladı bu ülkede...

Ve AKP'nin gerici-baskıcı siyasetinin altında, bir yandan geçim sıkıntısı, işsizlik ve sosyal sorunların kaosuyla cendereye atılan, diğer yandan "rejim" kaygısı nedeniyle gelecek endişesi yaşayan milyonlarca yurttaşa da yaşam zehir edildi bu topraklarda...

Girdabı "millet" dağıtacak...
Memleketin gidişatı belli, karanlık büyüyor... Yukarıda tasvir edilen ahval ve şeraitten ise sağır sultan bile haberdar...

Peki, ne olacak bu işin sonu?..
Gidişat nereye?..
Bu girdaptan nasıl çıkılacak, bu cendere nasıl tarumar edilecek ve bu rejim tuzağı nasıl bertaraf olacak?..
Bayramın ilk iki günündeki ortama baktım da, dalından kopmuş hüzünlü bir yaprak gibi solgundu insanların yüzleri... Bayramın kulaklara her zaman mutluluk fısıldayan eski coşkusundan ne yazık ki eser yoktu...

Büyükten küçüğe, bu memleketin neredeyse her evladının yüreğinde alkış çalan mutluluk güvercinlerinin kanatları da bayrama rağmen adeta bezirgan hale gelmişti...

Hiç kuşkusuz gelecek kaygısının, hem de önümüzdeki hafta yapılacak seçim yüzünden iyice büyüdüğü bir ülkede, 2018 yılı Şeker Bayramı'nın finali aslında 24 Haziran'da yaşanacak!!!
24 Haziran ya "millet "için "asıl bayram" olacak ya da haftalardır muhalefetin yarattığı coşkuyla umut bayrağını ilk kez zirveye doğru koşturan ülkenin en az yarısı hezimetle karşılacak!..
"Şeker" ya da "Kurban..." Ya da ulusal bayramlar... Hepsinin her yıl tekrarı olsa da, hepsi ne yazık ki gelip geçici...

Oysa laik rejimin son dönemeci olacak bir "24 Haziran" tarihi yalnızca ulusun değil, vatanın da "asıl bayram"ı olacak ki, meydanları ilk kez bu kadar coşku ve heyacanla dolduran milyonlar da bunun farkında...

"Düşmanımın düşmanı dostumdur" hastalığından müzdarip liboş işbilikçilerin gazına gelerek, takiyeci gericilerle, güvercin kılığındaki bölücülere el uzatmak hiçbir koşulda ülkeye yarar getirmeyecek...

Çünkü konu vatan-millet-bayrak, Atatürk, laiklik, barış-kardeşlik, Aydınlanma ve cumhuriyetin bekasıysa birbirinden farkları yok bunların...

O halde laik cumhuriyeti ilelebet payidar edecek asıl ve de nice bayramlar için, canla-başla, coşkuyla-cesaretle ha gayret...


Mehmet Faraç / YENİÇAĞ

Fabrikanın yerinde AVM tarlalarda toplu konut - NURCAN GÖKDEMİR

Osmanlı’dan bu yana Türkiye’de tütün üretiminin en önemli kentlerinden olan Samsun’da, hükümetin tarım politikaları sonucu tütün üretiminin yapıldığı tarlalar toplu konut alanlarına dönüşürken, sigara fabrikalarının yerine de AVM ve adliye yapıldı.

AKP’nin tarım politikalarının en ağır sonuçlarının görüldüğü alanlardan biri de tütün… Osmanlı döneminden başlayarak 2002 yılına kadar adı tütünle anılan Samsun için bu ürün artık geçmişte kalmış. Tütün tarlalarında toplu konutlar, sigara fabrikalarının yerinde de alışveriş merkezi ve adliye yükseliyor.

Samsun, yüksek kaliteli tütünü ve üretim hacmi ile Osmanlı döneminden yakın zamana dek Türkiye’nin tütün üretiminde ismi ilk üç arasında anılan bir kent oldu. Osmanlı’nın borçlarına karşın Reji isimli Fransız tekeline bırakılan tütün ve sigara üretimini Cumhuriyet’in ilanı ile geri alan bölge halkının payına gelir dağılımından uzun yıllar yüzünü gülümsetecek kadar pay düştü.

Reji dönemi geri geldi

Ancak 1980 yılında yapılan askeri darbenin ardından uygulanmasına başlanan neoliberal ekonomik politikalar sonucunda, yerli üretici için tütün üretimi cazip bir ürün olmaktan çıkartılırken, AKP iktidarları ile neredeyse tamamen çok uluslu şirketlerin kontrolüne bırakıldı. Samsun, insanların kendi tüketimi için bile tütün ekemediği, 20 bine yakın yurttaşının üretim ve kaçakçılık bahaneleriyle öldürüldüğü Reji dönemini anımsatan günlerine geri döndü. 1887 yılında kurulan ve bir marka olan Samsun ve Bafra sigaralarının üretildiği fabrikalar kentsel rantın yandaşa aktarım aracı oldu, Reji binaları alışveriş merkezine dönüştü, TEKEL fabrikasının yerine de dev adliye binası inşa edildi.

Yine Torunlar

Samsun’un tarihi binalarından olan sigara fabrikası kentin en merkezi yerinde. Sigara üretiminin durdurulmasıyla terk edilen tarihi binalar, AKP döneminin gözde şirketlerinden, ismi 10 işçinin asansör kazasında öldüğü inşaatla duyulan Torunlar Holding’in ortak olduğu şirket tarafından restore edildi. Recep Tayyip Erdoğan’ın imam hatipten arkadaşı Aziz Torun’un şirketi Torunlar Holding’in yüzde 40 hissesine sahip olduğu Bulvar Samsun Alışveriş Merkezi, 1 Temmuz 2012’de açıldı. Diğer ortağı Turkmall Gayrimenkul olan AVM, 30 yıllık işletme süresinden sonra Samsun Büyükşehir Belediyesi’ne devredilecek.

Fabrika yerine adliye

Samsun’un bir diğer sigara fabrikasının yerine de adliye binası yapıldı. Kılıçdede Mahallesi’nde bulunan TEKEL binaları yıkılarak yerine inşa edilen ve Karadeniz’in en büyüğü olan bina, üç yıl süren inşaatın ardından 2014’te hizmete girdi.

Diğeri de uluslararası sermayeye

Kapatılan fabrikaların yerine açılan Ballıca Sigara Fabrikası da 2008 yılında TEKEL’in özelleştirilmesi ile dünyanın en büyük sigara tekeli olan British American Tobacco’ya satıldı. Satıldığında Tekel’in teknoloji açısından en modern fabrikalarından biri olan Ballıca, bilinen son rakamlara göre üç vardiyada 16 bin 584 ton sigara üretildiği ve yılda 90 milyon TL kâr elde edilen bir fabrikaydı.

Sonun başlangıcı

Fabrikaların kapatılmasıyla bir dönem kapandı, Samsun’da tütün üretimi de yok denecek düzeye indi. Nikotininin azlığı, aromatik özelliği ile dünyada ün kazanan Bafra ve Canik tütünlerinin üretildiği Samsun’da, tüm Karadeniz bölgesindeki tütün üreticilerinin yüzde 50’ye yakını yaşıyordu. Yan sanayisi ve sigara üretimi ile her dört Samsunludan birinin tütünden geçindiği kent için bu ürün en önemli ihraç kalemi de oldu uzun yıllar boyunca.

1994 yılında üretimine kota getirilen tütüne devlet desteğinin de yaratılan bir ekonomik kriz sonrası başlayan Derviş dönemi uygulamalarıyla bitirilmesi, tütün üretiminin yediği en önemli darbelerden oldu. Samsun bölgesinin de sonuçlarını ağır bedeller ödeyerek yaşadığı bu uygulamaların ilk işaretleri Derviş döneminde görüldü. Projenin temel taşları AKP’nin iktidara gelmesi ile döşenmeye başlandı. AKP, büyük tepkiler çeken dönemin Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer’in veto ile engellediği yasadan geri adım atmayarak, “Tütün Üretimi, Üretici Tütünlerinin Pazarlanması, İç ve Dış Ticareti, Denetimi ve Tütün Eksperliği ile ilgili Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik”i 4 Aralık 2002’de Resmi Gazete’ de yayımladı. Bununla tütün ekimi sınırlanırken, karanlık Reji dönemini anımsatan yaptırımlar ve cezalar getirildi. Tütün ve sigara üretimi uluslararası tekellerin güdümüne bırakıldı, hapis cezaları ve yüksek para cezaları öngörüldü.

Samsun nasibini aldı

TÜİK verilerine göre, Türkiye’de tütün ürünleri imalatının yüzde 90’a yakını yabancıların eline geçti. Tütün Eksperleri Derneği’nin raporuna göre, Samsun’da 1980 yılında 484 köyde 50 bin 654 aile tütün ekerken, 2007 yılına gelindiğinde 11 bin 916 tütün üreticisi aile kaldı. Son rakamlarla da bunun 25 yıl öncesine göre yüzde 83 azaldığı biliniyor.

“Samsun Köylerindeki Göç Hareketleri ve Sebepleri” isimli araştırmaya göre, 5 yıl içinde Samsun’un köylerinden, yüzde 90’ı ekonomik nedenlerden olmak üzere 47 bin 840 yurttaş göç etmek zorunda kaldı.

‘İnadına…’

Bafra Ovası’nın tamamına yakınında tütün üretilirken bugün sadece 50 dolayında köy üretim yapıyor. Bafra’nın Kolay köyünde tütün üreten tek çiftçi eski Muhtar Nevzat Okur, “Benimki de inattan…İçeçeğim kadar tütün üretiyorum” diyor.

‘Tüccarın eline kaldık’

Tütün üretimini bırakan köylüler, tütün desteklerinin kalkmasından sonra tüccarın eline kaldıklarından yakınıyor. Alım fiyatlarının düşük olduğunu, tüccar ne kadar isterse o kadar fiyat verdiğini, geçen yılki üretimin maliyetini bile çıkartamadıklarını anlatıyor köylüler…

Kırıç alanda yapılan üretim nedeniyle su taşımak zorunda olduklarını söyleyen köylüler, “Bir tanker su 40-50 liraya geliyor, tütün üretmek zor iş, yılın her ayı, günün her saati hizmet istiyor. Sabah erkenden gün doğmadan kalkıp çalışmak zorundasın. Eskiden bu iş bize kazandırıyordu, çocuğumuzu bununla okuttuk; kızımızı, oğlumuzu bununla evlendirdik. Ev, traktör sahibi olduk ama artık bu iş bitti, çünkü devlet bize üretmeyin diyor” diye anlatıyor.

‘Adıyaman tütünü içiyoruz’

Elindeki sarma tütünü gösteren bir yurttaş, “Bu Adıyaman tütünü biliyor musun, artık içecek kadar bile tütün bulamıyoruz. Samsun, Bafra sigarası vardı, altın gibi tütünümüz olurdu, şimdi Adıyaman tütünü satılıyor” diyor.

Tütün dükkânları

Samsun’da sigara fiyatlarının yüksekliği nedeniyle birbiri ardına açılan tütün dükkânlarından birinde konuştuğumuz esnaf, şehirde dükkân sayısının 200’ e yaklaştığını anlattı. Kayıtdışı çalıştıklarından yakınan esnaf, “Kaçakçı durumundayız, hükümet buna bir düzenleme yapsa iyi olacak. Tezgâhta Samsun tütünü dışında her yerden tütün var, bulamıyoruz yerli tütünü, bitti artık, kimse üretim yapmıyor” diyor. Adı tütünle anılan Samsun’un sokakları şimdi tütün kokmuyor, adresler Reji’ye göre tarif edilmiyor, altın sarısı tütün artık nostalji…

NURCAN GÖKDEMİR / BİRGÜN

Yeni Bir Rekor Daha ve Sonrası… - KORKUT BORATAV

TÜİK  Ocak-Mart 2018 millî gelir verilerini yayımladı ve Türkiye ekonomisinin bir rekor daha kırdığını ilan etti: Bir önceki yıla göre yüzde 7,4’lük büyüme… 

“Kimler arasında rekor?” diye merak edenlere açıklayayım: G20 ülkeleri içinde… Bunlar dünyanın en büyük 19 ekonomisi + AB’den oluşur… Hem 2017’de, hem de Ocak-Mart 2018’de Türkiye yüzde 7,4’lük büyüme temposunu tutturarak ilk sıraya oturmuştur. Yakın rakibi Hindistan geçen yıl yüzde 6,7 ile geride kalmış, 2018’in ilk üç ayında ise bizimle başa baş tempoyu tutturabilmiştir. 

O zaman “Türkiye’de kriz geldi-geliyor” diye kalem oynatanlar bu olguyu nasıl açıklayacak? Bu soruya muhatap olması gerekenlerden biri de benim. 

Son millî gelir verilerini  bu çerçeve içinde  gözden geçirelim; yerli yerine oturtalım. 

Büyüme gerçektir; ama…

Bir yılı aşkın bir süreden beri izlenen genişleyici politikalar elbette Ocak-Mart 2018 millî gelir hesaplarına da yansıyacaktı. Yüzde 7,4’lük büyüme tahmininin öğelerine de göz atalım. 

Ocak-Mart 2018’in sabit fiyatlı (yeni hesaplamada “hacim endeksli”) özel tüketim harcamaları, on iki ay öncesine göre yüzde 11, sabit sermaye yatırımları ise yüzde 9,7 artmış.  Devletin cari harcamalarındaki artış oranı ise çok daha ılımlı: %3,4…

Büyüme ivmesini yukarıya çeken bu etkenleri, kötü bir haber izliyor: Harcamalara göre milli gelir hesaplarında mal ve hizmet ihracatının TL karşılığından, ithalat toplamı çıkarılır. Yani, dış ticaret açığı arttıkça milli gelir de düşecektir. 2018’in ilk üç ayında dış ticaret açığı (“hacim endeks değeri” olarak) 12 ay öncesine göre dört nala tırmanmış; özel tüketimin milli gelir artışlarına katkısının yarısını eritmiştir. 

Bu hesaplamalarda ortaya çıkan bir tuhaflık var: TÜİK, harcamalara göre milli geliri cari fiyatlarla hesapladığında, Ocak-Mart 2018’de GSYH’daki artışın yüzde 12,7’sinin stok artışlarından kaynaklandığını  belirlemektedir.  (12 ay önce “stoklar” 0,6 milyar TL azalmakta iken, bu yılın ilk üç ayında 17,4 milyar TL artmış!!!)

On yıl kadar önce, stok hareketlerinin milli gelir hesaplarını sürekli yukarı çekmesi fark edilmiş; öylesine eleştirilmişti ki, TÜİK sonunda “itiraf etmek” zorunda kalmıştı. GSYH tablolarına da “stok hareketleri istatistik hatalarını içermektedir” notunu eklemişti.

Şimdi, belki de benzer bir durumla karşı karşıyayız: Yüzde 7,4’lük büyüme hesabını veren “hacim endeksli tablo”da, stok hareketleri yer almamaktadır. Farklı harcama kalemlerindeki değişmelerden türetilen GSYH artışı da, Ocak-Mart 2018 için sadece yüzde 6,2’lik bir büyüme hızı vermektedir. 

Bu konuyu bir soruyla kapatalım: “İstatistik hatalarının büyüme temposunu şişirmesi mi;  hacim endekslerine geçiş yönteminden türeyen bir sapma mı?”

Ücret payı geriliyor; üretken yatırımlar duruyor… 

2016’dan itibaren GSYH “gelir yöntemi” ile de hesaplanıyor. Böylece sınıfsal bölüşüm göstergelerine uzanabiliyoruz. En güvenilir kalem cari fiyatlarla millî gelirde ücretlerin payıdır. 

2016 ile 2017 arasında ücret payının gerilemiş olduğu daha önce belirlenmişti. Aynı eğilim, 2018’in Ocak-Mart döneminde de on iki ay öncesine göre devam etmektedir. Millî  gelirde ücret payı 0,9 puan düşmüştür: %34,6  →  %33,7…

TÜİK’in Ocak-Şubat 2018 istihdam istatistiklerine göre bu yılın başında istihdam artış hızlanmış; işsiz sayısı ve oranı 2017’nin ilk aylarına göre biraz azalmıştır. İşçi sınıfı açısından olumlu görünen bu gelişmeler  millî gelirde ücret payının aşınmasını önlememiştir. Nitekim, brüt kârları da içeren ve işletme fazlası diye adlandırılan karma gelir türünün GSYH’daki oranı da 2018’in ilk üç ayında yükselmiştir: %39,3  → %39,6…  

Demek oluyor ki Türkiye, 2017 ve sonrasında sömürü oranının yükseldiği bir büyüme sürecinden geçmiştir. 

Bir başka olumsuz gelişme, yatırımların sektörel dağılımıyla ilgilidir. Hem cari, hem de sabit (“hacim endeksli”) fiyatlara göre hesaplanan sabit sermaye birikimi, inşaat sektörünün, sanayiye (“makine-teçhizat içeren” yatırımlara) göre ayrıcalıklı konumunu ortaya koyuyor. 

Sabit fiyatlı sermaye birikiminde dönemsel artış oranlarına bakalım: 2017’nin tümünde inşaat yatırımları artarken, makine-teçhizat yatırımları hemen hemen durmuştur; %12 → %0,7… 2017 ve 2018’in Ocak-Mart aylarına göz atalım: Bu dönemde de inşaat yatırımlarının artış oranı, makine-teçhizat yatırımlarına fark atmaktadır: %12,3 → %7… 

Sanayi sektörü yatırımlarının ithalata bağımlılığı ve döviz fiyatlarına karşı duyarlılığı daha yüksektir. Bu nedenle dövizin pahalılaştığı  2017 sonrasında makine-teçhizat yatırımlarına yapılan harcamaların önemli bir bölümü üretken sermaye stokunun reel olarak genişlemesine dönüşmemiştir. Cari ve sabit fiyatlı yatırımlar arasındaki makas açılmaktadır.

  

“Bir atımlık barut” tükendi mi?

Yüzde 7,4’lük büyüme temposunun sonuna geldiğini, tıkandığını ileri sürüyoruz. Nereden çıkarıyoruz? Göstergeleri nedir?

Ekonominin büyüme sınırlarına tosladığını ortaya koyan iki kestirme işaret var: Enflasyon ve ithalattaki tırmanma…

Nedenlere bakalım. 

İlk olarak sermaye birikimine bakmak gerekir: Ortalama sermaye birikim oranı yetersizdir; ayrıca da (2017/2018 verilerinin gösterdiği gibi) üretken sektörlerin yatırımlardaki payı düşüktür. İç talep artışları hızla kapasite  sınırlarına çarpmakta; enflasyonu tırmandırmaktadır.

Bilgileri hatırlatmakla yetineyim: Mayıs tüketici fiyatları  (TÜFE) yüzde 12,2 oranında artmıştır. Daha da çarpıcı gelişme, TÜFE hareketlerinin  erken işaretini veren yurt-içi üretici fiyat (ÜFE) endeksinin aynı ayda yüzde 20,2’ye sıçramasıdır. Talep pompalamasını sürdürürseniz, üretim değil, fiyatlar artacaktır.

İkinci olarak, mevcut üretim kapasitesinin dahi çok yüksek ithalat bağımlılığına dikkat çekelim. İç talebin artışı, bu nedenle artan oranlarda dış dünyaya katma değer aktarmaktadır. Bu olgu istatistiklere, dış ticaret  ve cari işlem açıklarındaki tırmanma ile yansır.

 Burada da bilgileri hatırlatayım: Nisan 2018’de geçmiş on iki ayın cari işlem açığı 57,1 milyar dolara yükselmiştir. Bu, 2017’nin dolarlı millî gelir toplamının yüzde 6,6’sıdır. Sürdürülebilir dış açık eşiği aşılmıştır. 

Hükümet, seçim paketi yoluyla tüketim harcamalarını kamçılarken, iç talep dış dünyaya taşmış; ithalat yüzde 22 yükselmiş; dış ticaret açığı (70 milyar dolar sınırına ulaşarak) cari işlem açığının dahi üzerine tırmanmıştır. (Turizm gelirleri sağ olsun…)

Bunlara, 12 ay içinde vadesi gelen dış kredi toplamının 182 milyar dolara ulaştığı bilgisini de ekleyelim.

Finans kapital hükmünü vermiştir: Dış kaynak akımlarının canlanabilmesi için faiz oranları yüzde 20’lere doğru çekilmeli; kamu harcamaları önemli boyutlarda daraltılmalıdır. 

Dolar fiyatındaki artışlara karşı kırılganlık göstergelerini geçmişte ayrıntılarla açıkladık; burada sadece değinelim: Döviz borçlusu şirketlerden bankalara doğru uzanan baskıların hepsi ekonomiyi daraltacak doğrultudadır. 

Londra dönüşü TCMB gereğini yaptı; politika faizini yüzde 17,75’e çekti. Böylece, politika faizi → mevduat faizi → kredi faizi halkalarını da sert bir daralma doğrultusunda işletmeye başladı.  

Böylece TÜİK’in hesapladığı ve G20 rekorunu kıran yüzde 7,4’lük büyüme istatistiklerinin “bir atımlık barut” olduğu da ortaya çıkmış oldu. 

İniş sürecinin 2018’in son üç ayında başlayacağını; 2019’a taşacağını öngörmek, kehanet değildir.  Sertlik derecesi,  süresi dış dünyaya da bağlıdır. 

Türkiye’de ise iktidara aday olanlar için, geçen haftaki yazımın başlığını tekrarlamakla yetineceğim: “Ekonomik seçenekler daralmaktadır.” 

Korkut Boratav / SOL

Bir hafta kala - ÖZGÜR MUMCU

HDP’nin önümüzdeki seçimin belirleyici partisi olduğu gerçeği gün geçtikçe daha da fazla gündeme geliyor. İki seçim ittifakının da dışında kalan parti, seçime ittifakla girenlerin aksine yüzde 10 barajını geçmek zorunda. 24 Haziran’da HDP’nin baraj altında kalması durumunda iktidar Meclis’te çoğunluğu kazanacak. Seçim barajı adaletsizliği, ittifak yöntemiyle birleşince ortaya hakikaten demokrasi açısından kabul edilemez bir eşitsizlik çıkıyor. 

Aslında 1 Kasım seçimlerinden bu yana eriyen AKP-MHP birlikteliğinin zayıfladığı gözleniyor. MHP Genel Başkanı ve MHP milletvekili adaylarının AKP milletvekili adayları aleyhine yaptığı açıklamaların yanı sıra anketler de hem aday Erdoğan’ın hem de ittifakın her geçen gün oy kaybettiğini söylüyor.
 
Dolayısıyla, aday Erdoğan’ın AKP mahalle başkanları toplantısında, kamuoyunun haberdar olmayacağı düşüncesiyle yaptığı konuşma şaşırtıcı değil. Kayıtta aday Erdoğan, HDP’nin markaja alınması, baraj altı bırakılması için mahalle başkanlarına talimat vermekte. Sadece bununla da kalmayıp sandık kurullarına partisinin hâkimiyet kurması için gerekenleri açıkladıktan sonra, bu başarılabilirse “işlerin başlamadan biteceğini” ancak sonucun da “çantada keklik olmadığını” belirtiyor. 

Cumhur İttifakı’nın ve aday Erdoğan’ın işinin seçim kararı aldıklarında zannettikleri kadar kolay olmadığı ve HDP’nin Meclis’e girmesi halinde Meclis çoğunluğunun değişmesinin yüksek ihtimal olarak değerlendirildiğini söyleyebiliriz. 

Anayasa hukukçusu Murat Sevinç’in Diken sitesinde belirttiği, Cumhuriyet yazarı Ali Sirmen’in önemli anayasa hukukçularının analizlerine yer verdiği yazılarında altını çizdiği ve en son dün Çiğdem Toker’in de Cumhuriyet’te hatırlattığı üzere, aday Erdoğan Meclis çoğunluğunu yitirirse, cumhurbaşkanı seçilse de işi kolay değil. Meclis’i feshederse anayasa gereği bir daha aday olamayacak. Elbette, anayasanın açık hükmüne rağmen yeniden aday olmaya çalışması mümkün. Yine de alınması bu şartlarda bile zor hukuki bir risk. 

Seçime bir hafta kala bu kritik dengede ilerliyoruz. Dün Suruç’ta yaşanan saldırı da bu gergin ortamın bir sonucu. 2018 senesinde hâlâ olayın ayrıntılarının belli olmaması ise hem ülke yönetimindeki zaafı hem de medyanın tek sesli ve korkak halini gözler önüne seriyor. 

Haftaya seçim yapılacakken, bütün kışkırtmalardan uzak durulması şart. Aynı zamanda Suruç’ta yaşananların yani maddi gerçeğin tespit edilmesi ve adaletin yerine getirilmesi de öyle. 

Muhalefetin cumhurbaşkanı adaylarının ve Millet İttifakı’nı oluşturan partilerin Suruç ve daha sonra gerçekleşebilecek kışkırtmalarda etkin bir tutum takınması önemli. Ortalığı sakinleştirici, kapsayıcı, bir iktidar değişikliğinde hukuk devleti ve adaletin yeniden kurulması konusunda ikna edici bir tutum sadece kışkırtmaları boşa çıkartmaz, aynı zamanda yeni bir toplumsal uzlaşmayı pekiştirir.

Özgür Mumcu / CUMHURİYET

Suruç'taki çatışmayı BBC'den öğrenmek! - Arslan BULUT

Şanlıurfa'nın Suruç ilçesindeki silahlı çatışma ve sonrasında meydana gelen olaylar, Tayyip Erdoğan tarafından önce "Seçim çalışması yapan AKP adayına ve ekibine PKK saldırısı" olarak duyuruldu. İçişleri Bakanı Süleyman Soylu ise "Önceden hazırlanmış, kurgulanmış bir olay olduğu anlaşılıyor" diye bilgi verdi.

Gazetelerin büyük çoğunluğu, karşı taraf HDP'liler olduğu için bu açıklamalara itibar etti! Ayrıntıya girmedi!

Bütün basını taradım. Yeniçağ'daki haber farklıydı, çünkü yerel kaynaklara dayanıyordu. Yerel kaynak "Ajansurfa" idi.

                                                                         ***

Şanlıurfa Valiliği'nden yapılan yazılı açıklamada olay "AK Parti Milletvekili Sayın İbrahim Halil Yıldız, yanındaki grup ile birlikte Suruç ilçe merkezinde gerçekleştirdiği esnaf ziyareti sonrasında iki grup arasında çıkan tartışmanın kavgaya dönüşmesi" olarak değerlendirilmişti.
Ajansurfa'nın haberinde ise özetle şöyle deniliyordu:
"İddiaya göre, AKP Şanlıurfa Milletvekili İbrahim Halil Yıldız ve yakınları seçim çalışması kapsamında iş yerlerini ziyaret ederken bir esnafın tepkisiyle karşılaştı. İş yerinden çıkılmasını isteyen ve adının Esved Şenyaşar olduğu anlaşılan esnafla partililer arasında kısa bir tartışma yaşandı. Vekil ve yakınları buradan ayrıldı. Ertesi gün bir grup, Şenyaşar'ın iş yerini uzun namlulu silahlarla taradı. Şenyaşar da uzun namlulu silahla karşılık verdi. Saldırıda oğlu öldürülen Esved Şenyaşar, ayağından yaralandı.

Şenyaşar ailesinden üç, Yıldız ailesinden bir olmak üzere toplam dört kişi öldü. Yaralı sayısı ise 10'dan fazla...

3'üncü olay Suruç Devlet Hastanesi'ndeki yaralılara saldırı şeklinde gerçekleşti. Esved Şenyaşar'ın yaralı olarak geldiği hastanede öldürüldüğü öne sürüldü.
Hastane çevresindeki olaylar da yaklaşık 4 saat sürdü. Kent merkezine sevk edilmesi gereken yaralıların öfkeli kalabalık tarafından engellendiği öğrenildi."

                                                                         ***

Ajansurfa'yı biraz inceledim. Köşe yazarlarının son yazılarını okudum. Partiler arasında tarafsız bir yayın çizgisine sahip olduğu sonucunu çıkardım.

Haberin daha ayrıntılı olanı ise yerel veya ulusal basında değil, BBC Türkçe'de yayınlandı! BBC'ye konuşan tanıkların anlatımına göre, olaydan 3 gün önce yine aynı milletvekilinin, esnaf çarşısındaki aynı dükkân sahiplerinden oy istediği, dükkân sahiplerinin ise "Bizden size oy çıkmaz" dediği, gerilimin de burada başladığı iddia edildi:
"Olay günü tekrar gelen ve oy isteyen milletvekili adayına Şenyaşar ailesi, 'Bizim oyumuz belli, buradan size oy çıkmaz' dedi, ardından karşılıklı ağız dalaşı başladı. Milletvekilinin kardeşi, Celal Şenyaşar'a tokat attı. Celal Şenyaşar'ın kardeşi de tokatla cevap verdi. Bir silah sesi duyuldu ve Celal Şenyaşar yere yığıldı. Yakınları da bıçak ve pompalı tüfekle karşılık verdi. Çatışma çıktı. Saldırıda yaralanan kardeşleri ve çocuklarının akıbetini öğrenmek için hastaneye gelen baba Esved Şenyaşar hastanede öldürüldü."

Kısacası Suruç'taki olay, AKP adayının, HDP'li olduğu bilinen aynı kişilere günler süren ısrarla propaganda yapmaya kilitlenmesi, HDP'li esnafın da buna tahammül edememesinden kaynaklanıyor.

                                                                         ***

Tayyip Erdoğan da bu haberlerin yayınlanmasından sonra, bayram namazından çıkarken, "Şanlıurfa Milletvekili İbrahim Halil Yıldız'ın ağabeyini Suruç'ta ne yazık ki terör örgütü PKK, HDP öldürdü. Esnaf ziyareti yapılırken 'Siz bizim HDP'li olduğumuzu bilmiyor musunuz, nasıl buraya gelir girersiniz' gibi bir yaklaşımla orada bu tür bir saldırı cereyan etti ve bunun neticesinde böyle bir durum ortaya çıktı. 4 ölü, 9 kadar yaralı var" dedi.

Dört ölünün üçü aynı aileden ve HDP'li...

Onları kim öldürdü?

Bu olay gösterdi ki Türkiye'de gazetecilik, siyasilerin açıklamalarına endekslenmiş, yani neredeyse bitmiş! Ajansurfa ve Yeniçağ'ı ayrı tutarsak, olayla ilgili iddiaları, BBC Türkçe'den öğrenmek, meslek adına utanç verici değil mi?


Arslan Bulut / YENİÇAĞ

İşte 3 kişinin öldüğü Suruç!. - Mehmet FARAÇ

Eski zamanların Suruç'unu anımsıyorum da herkesin aklında kalan görüntü hep aynıydı; kerpiç evler, yoksulluk ve en çok da çamur!..

Küçücük meydanı, daracık yolları, eski püskü evleri ve asfalt yüzü görmemiş köhne ve çarpık zeminiyle, kırsaldan ilçenin küçük merkezine tekerlekleriyle sürekli "çamur" taşıyan at arabalarının yarattığı bitmeyen balçık...

Yazın tozdan, kışın alabildiğince çamurdan geçilmeyen, üzerine ölü toprağı elenmişçesine bir köşede mazlum ve de sanki çaresiz duran bir eski yerleşim birimiydi Suruç...

Antep-Urfa kara yolunun sağ tarafında, "Aligör" olarak bilinen 11 Nisan beldesinin ilerisinde, Suriye sınırında, uzun süre belki de Urfa'nın kaderine terkedilmiş en yoksul ilçelerinden biriydi orası...
Urfa'nın bu garip ilçesi fiziki olarak köhnelikten uzun süre kurtulamasa da, siyasi olarak hep hareketli bir ilçe oldu...

12 Eylül öncesinde, sol fraksiyonlardan "Apocular"a kadar her türlü örgütlenme ilk olarak orada filiz verdi ve orada eyleme geçti... "Halkın Kurtuluşu"ndan sonra Suruç'ta "Özgürlük Yolu" ve "Apocular" (PKK) daha da hareketlendi...

Urfa'nın "sol" duruş açısından en duyarlı ilçesiyken bir anda PKK/HDP'nın yaygın bir tabanı haline gelen Suruç, din bezirganlığının irticayı hortlatması nedeniyle ve bilinçli bir stratejiyle radikal dinciliğin de devinimine sahne oldu...
                                                                      ***
PKK-Hizbullah orada çatıştı!..
Suruç 1995 öncesinde Hizbullah terör örgütünün yapılanmalarıyla da gündeme geldi... Dinci örgütün hücreleri PKK'yı iyice rahatsız edince, iki örgüt arasındaki gerilim bir süre sonra çatışmaya dönüştü...

PKK'lılar Hizbullah yanlısı bir cami imamını katledince, dinci örgüt misilleme yaparak Suruç kökenli üç Halkın Emek Partisi (HEP) yanlısını Urfa'da öldürdü... HEP il Başkanı Muhsin Melik de işte bu kaos döneminde karanlık bir suikasta kurban gitti...

Melik öldürüldüğünde, Urfa'da devletin arsalarını yok pahasına Fethullahçılara veren ve sonradan da AKP'den milletvekili seçilen Ziyaettin Akbulut vali olarak görev yapıyordu!..

Suruç ne yazık ki 12 Eylül'den sonra bir yandan pamuk ekiminin en yaygın olduğu ilçe olurken, diğer yandan da "kumar" ve "tefecilik"le de gündeme geldi...

GAP'ın sularına kavuşmasından sonra ise tarımsal rantın büyüdüğü ilçede, ekonomik güç sanayiden çok feodal yapılandırmayı büyüttü...

Rant kavgalarına CHPli eski Suruç belediye başkanı Salih Tekinalp de kurban giderken, bölge sürekli aşiret çatışmalarıyla ve kan davalarıyla gündeme geldi...

AKP'nin kuruluşunun ardından stratejik konumu nedeniyle iyice öne çıkan Suruç'ta, PKK tabanı oldukça yaygın...

1994'ten sonra yerel seçimleri HDP çizgisinin alması ve genel seçimlerde HDP/PKK yapılanmasının etkili olması Suruç'u rantla birlikte siyasal çatışmalara da sahne etti...

Suriye'de kaos yaratan olayların yaşandığı Kobani'nin tam karşısındaki Suruç büyük terör saldırılarıyla da gündemi sarstı...

20 Temmuz 2015'te Türkiye'yi sarsan bir terör saldırısı Suruç'ta yaşanınca tüm dikkatler ilçeye toplandı... 31 kişinin öldüğü, 104 kişinin de yaralandığı "intihar saldırısı"yla ilgili hem PKK hem de IŞİD gündeme geldi ama karanlık perde tam anlamıyla aralanamadı...

Urfa'nın bu her açıdan hareketli ilçesinde "siyasal tartışma" demek aynı zamanda "aşiret mücadelesi" olduğu için olaylar da hiçbir zaman durmadı...

2000 yılından sonra radikal dinciliğin ivme kaybettiği ilçede PKK karşıtı aşiretlerin çok büyük bölümü AKP saflarına geçti... Bu durum ilçedeki gerginliği sürekli artırırken, Suruç her seçimde diken üzerinde durdu...

Nitekim 2017 referandumunda, sosyal medyada paylaşılan en çarpıcı video yine Suruç'tan yansıdı... AKP milletvekili İbrahim Halil Yıldız'ın "20 kadar silahlı adamıyla sandık görevlilerini baskı altına aldığı" iddiası medyaya yansıyınca, büyük tartışmalar yaşandı, ancak olayın üzeri kısa süre sonra kapatıldı...

Urfa'da gerilim düşürülmeli...
Gelelim Suruç'ta önceki gün yaşanan katliama...
Hiç kuşkusuz bu çatışmanın, Erdoğan'ın mahalle temsilcileriyle yaptığı toplantı görüntülerinin medyaya yansımasından bir gün sonra yaşanması herkesi çok şaşırttı... Videonun yarattığı "gerilim" açısından bu rastlantı gerçekten de dikkat çekici!..

HDP'nin "baraj altında" kalması gerektiğini anlatan Erdoğan'ın görüntüleri özellikle PKK/HDP tabanında büyük tepki çekerken, Güneydoğu'da yaşanan gerilim Suruç'ta 3 kişinin ölümüne yol açtı...

İşte, bir tuhafiye dükkanında, "size oy yok" diye azarlandığı öne sürülen AKP'li Yıldız'la HDP yanlısı grup arasında başlayan sözlü tartışmaya akrabaların, yani "aşiret" gruplarının da karışmasının vahim sonucu; biri Yıldız'ın abisi, 2'si HDP'li olmak üzere 3 ölü, 10'dan fazla yaralı...

Bu vahim olayın Erdoğan'ın videosunun yayınlanmasının ardından yaşanması bir tarafa, çatışmanın gelişini haber veren gelişmeler de daha önceden sosyal medyaya yansımıştı...

Örneğin; Öcalan'ın doğduğu ilçe olan Halfeti'den PKK'nın sosyal medya hesaplarına yansıyan bir paylaşımda, AKP bildirileri dağıtan bazı gençlerin fotoğrafları kullanılarak "hedef" gösterildiği öne sürüldü...

Buna karşılık olarak, İ.Halil Yıldız'ın seçim minibüsünün çevresinde, belinde silah olan gençlerin fotoğraflarının da sosyal medyada yer alması bölgedeki gerginliği çarpıcı biçimde dışa vurdu...
Suruç'ta propaganda yapan AKP adaylarının ilçe sakinleriyle girdikleri "oy" tartışmasının videosunun sosyal medya yayılması da cabası...

Velhasıl, 3 kişinin ölümüyle sonuçlanan olayın öncesinde yaşanan gerginlikleri anlatan görüntüler sosyal medyada duruyor halen...

Peki ya bundan sonrası?..

İşte asıl mesele de bu... 12 Eylül öncesi ve sonrasında, fraksiyon çatışmalarının büyük "terör" dalgasına yol açmasında öne çıkan bir ilçedeki bu vahim olayın sonrası çok dikkatle izlenmelidir...
Urfa gibi siyasal devinimin yüksek olduğu bir kentte, "seçim" kavgasının yeni bir kan davasına dönüşmemesi için devlet teyakkuzda olmalıdır...

Dilerim Urfa bir an önce sükunete kavuşur...


Mehmet Faraç / YENİÇAĞ