TARİHTE BUGÜN (14 MAYIS)

 

      OLAYLAR:

• 1560 - Piyale Paşa komutasındaki Osmanlı donanması, Cerbe Deniz Savaşı'nı kazandı.1560 yılının Mayıs ayında Tunus'un Cerbe Adası açıklarında Kaptan-ı Derya Piyale Paşa kumandası altındaki Osmanlı Donanmasıyla İspanyol kuvvetlerinin başını çektiği bir Haçlı Donanması arasında yapılmış bir deniz savaşıdır. Osmanlıların büyük bir zafer kazandığı bu savaşta Haçlı gemilerinin yarısı batırılmıştır.
• 1643 - XIV. Louis, babası Kral XIII. Louis'nin ölümü üzerine, daha 4 yaşındayken Fransa tahtına çıktı.
• 1767 - İngiliz Hükûmeti'nin ithal çaya vergi koyması üzerine, Amerikan Bağımsızlık Savaşı başladı.
• 1796 - Edward Jenner, ilk çiçek aşısını uyguladı.
• 1811 - Paraguay, İspanya'dan bağımsızlığını kazandı.
• 1839 - Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane'de ilk eczacı sınıfının açıldığı tarihi esas alınarak “Eczacılık Günü” olarak kabul ve ilan edildi.
• 1861 - 859 gram ağırlığında kondrit tipinde bir meteorit olan "Canellas Meteoriti", İspanya'nın   Barselona kenti yakınlarında yeryüzüne çarptı.
• 1919 - İzmir limanında bulunan İtilaf Devletleri donanması kumandanı Amiral Caltrop, Türk ordusuna İzmir'in Yunanlar tarafından işgal edileceğini bildirdi.
• 1919 - İzmirli yurtseverler, gece Yahudi Mezarlığında toplanarak, Reddi İlhak ilkesini kabul etti.
• 1937 - Tarım Bakanlığı kuruluş kanunu kabul edildi.
• 1939 - Peru'da 5 yaşındayken doğum yapan Lina Medina, kayıtlara geçmiş en genç anne olarak tıp tarihinde yerini aldı.
• 1944 - George Lucas, doğdu. Amerikalı film yönetmeni
• 1946 - Türkiye Sosyalist Partisi kuruldu. Başkanlığa avukat Esat Adil Müstecaplıoğlu seçildi.Çok partili yaşama geçiş döneminde ortaya çıkan ,sosyalist parti. İstanbul’da Esad Adil Müstecaplıoğlu, Macit Güçlü, İhsan Kabahoğlu, Aziz Uçtan tarafından kuruldu (14 mayıs 1946). Dört ay sonra sıkıyönetim kararıyla kapatıldı, sorumluları komünizm propagandası yapmaktan yargılandılar. Mahkeme beraatle sonuçlandı. Parti yeniden faaliyete geçti. 1946 ve 1951 ara seçimlerine katılan parti çok az bir oy toplayabildi. Düzensiz aralarla yayımlanan Gerçek gazetesi, partinin yayım organıydı. Sosyalist partisi 1953’te kapandı.
• 1948 - Filistin'de İngiliz egemenliği sona erdi ve İsrail bağımsızlığını ilan etti.
• 1948 - Arap-İsrail Savaşı başladı.
• 1950 - 27 yıllık Cumhuriyet Halk Partisi iktidarı son buldu. Demokrat Parti, yüzde 53 oyla tek başına iktidara geldi. Türkiye'de tek parti dönemi sona erdi.
• 
  
  
  
  
• 1952 - Paris'te toplanan Uluslararası Basın Enstitüsü (IPI) Genel Kurulu'nda Türkiye'yi Ahmet Emin Yalman temsil etti.
• 1955 - Arnavutluk, Bulgaristan, Çekoslovakya, Doğu Almanya, Macaristan, Polonya, Romanya   ve Sovyetler Birliği, yeni bir askeri ittifak içeren Varşova Paktı'nı imzaladılar.
• 1968 - Üniversite öğrencileri "NATO'ya Hayır" haftası başlattılar; 106 öğrenci gözaltına alındı.
• 1969 - Cate Blanchett, doğdu. Avustralyalı oyuncu
• 1970 - Kızıl Ordu Fraksiyonu (Baader-Meinhof Grubu) adlı radikal sol örgüt, Almanya'da kuruldu.
• 1972 - Bülent Ecevit, CHP kurultayında Atatürk ve İsmet İnönü'den sonra CHP'nin üçüncü Genel Başkanı seçildi.
• 1973 - ABD'nin ilk uzay istasyonu olan Skylab fırlatıldı.
• 1974 - 12 Mart askeri müdahalesi sırasında tutuklananları kapsayan genel af çıktı. 141 ve 142'nci maddeler kapsam dışı kaldı.12 Mart Muhtırası, 12 Mart 1971 tarihinde Türk Silahlı Kuvvetleri komuta kademesinin; Genelkurmay Başkanı Orgeneral Memduh Tağmaç, Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Faruk Gürler, Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Celal Eyiceoğlu ve Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Muhsin Batur imzasıyla Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay'a bir muhtıra vererek 32. Türkiye Hükûmetini istifaya zorladığı askerî müdahaledir.
• 1984 - Mark Zuckerberg, doğdu. Amerikalı bilgisayar programcısı ve iş adamı
• 1984 - Yaşar Kemal'in "İnce Memed" romanını sinemaya uyarlayan Peter Ustinov'un filminin galası Londra'da yapıldı.
• 1985 - Hüsamettin Cindoruk, Doğru Yol Partisi Genel Başkanı seçildi. Cindoruk, "Bu emaneti kimseye teslim etmem. Sadece sahibine teslim ederim." dedi. Yeni Genel Başkanın lakabı "emanetçi" oldu.
• 1987 - TBMM, Anayasa değişikliğini kabul ederek, siyasi yasaklar için referanduma gidilmesi, milletvekili sayısının 450'ye çıkarılması ve seçmen yaşının 20'ye indirilmesini benimsedi.
• 1994 - Efsanevi MacGyver adlı televizyon dizisinin "Lost Treasure of Atlantis" ismindeki filmi, Türkiye'de gösterime girdi.
• 1996 - İstanbul Alibeyköy'de İrfan Ağdaş adlı genç polisin açtığı ateşle vurularak öldü. Polisler hakkında dava açıldı. Dava, 2 Nisan 2001'de bitti, polisler beraat etti.
• 1997 - Türk Silahlı Kuvvetleri Kuzey Irak'a yönelik en büyük sınır ötesi harekatı başlattı. 50 bin asker ve köy korucusu Kuzey Irak'a girdi. Resmi açıklamalarda, "Çelik Harekatı" adlı operasyonda 113 güvenlik mensubu ve 2811 PKK militanının öldüğü ilan edildi.
• 1997 - Danıştay, Bergama köylülerinin siyanürle altın üretimine son verilmesi talebini kabul etti.
• 1998 - Emmy Ödüllü Amerikan Sitcom dizisi Seinfeld'in son bölümü, NBC televizyonundan yayınlandı. Dizi, 9 yıldır yayınlanıyordu.
• 2006 - Galatasaray, Süper Lig'deki 16. Şampiyonluğunu kazandı.
• 2008 - Alkollü içki satışını düzenleyen 5752 sayılı yasa yürürlüğe girdi. Yasa, yetki belgesi olmayan mahalle bakkalı ve büfeler için alkollü içkilerin orjinal ambalajları dışında bölünerek satışını engelliyor. Bu nedenle, yetki belgesi olmayan mahalle bakkalı ve büfeler için rakı, şarap viski gibi alkollü içki içmek isteyenlerin birer şişe satın almaları gerekecek. Uymayan işletme 10 bin YTL'ye kadar ceza yiyecek.
• 2010 - Türkiye ile Yunanistan arasında siyasi, ticari ve kültürel işbirliğini öngören 21 adet dostluk antlaşması imzalandı.
• 2013 - Demi Lovato'nun DEMI adlı albümü yayınlandı.
• 2014 - Türkiye'de 13 Mayıs'ta Soma'da gerçekleşen maden kazasında ölen 301 madenci için, millî yas ilan edildi.14 mayıs Milli Yas ilan edildi. 19 mayıs törenleri dahil çeşitli etkinlikler ve devlet programları iptal edildi.
• 
  
  
  
  
• 2018 - ABD'nin İsrail Büyükelçiliği'ni Kudüs'e taşıma kararı bugün uygulandı. Filistinlilerin Gazze Şeridi'nde İsrail ve ABD'ye karşı gösteri düzenledi. İsrail askerleri protestocuların üzerine ateş açtı. Olaylarda en az 60 kişi hayatını kaybetti. 2770 kişi yaralandı. Ülkemizde 3 gün milli yas ilan edildi.
  
  
  
  

     ÖLÜMLER:

• 1756 - Eğrikapılı Mehmed Rasim, Osmanlı hattat (d. 1688)
• 1863 - Émile Prudent, Fransız piyanist ve besteci (d. 1817)
• 1865 - Nâsıf Maluf, Lübnanlı sözlükbilimci (d. 1823)
• 1887 - Lysander Spooner, Amerikalı politik düşünür, deneme ve kitapçık yazarı, üniteryen, kölelik karşıtı (d. 1808)
• 1906 - Carl Schurz, Alman devrimci ve devlet adamı (d. 1829) Alman kökenli  Amerikalı asker   ve siyasetçi. Karl Schurz olarak da anılır. 1848'de Alman Devrimi'nin ardından sürgün olarak gönderildiği Amerika Birleşik Devletleri'nde Alman kökenli ilk Senatör olmuştur.
• 1916 - William Stanley, Amerikalı fizikçi ve mucit (d. 1858) Brooklyn, New York'ta doğdu. Kariyeri boyunca değişik elektrik cihazları için 129 patent aldı. İlk zamanlar telgraf tuşları ve yangın alarmları üretimi üzerine çalışan bir elektrikçiydi. İlk elektriksel izalatörleri tasarladı. George  
• Westinghouse'ın  Pittsburgh'taki fabrikasında şef mühendis olarak çalıştı. 1885 yılında Lucien Gaulard ve John Dixon Gibbs'in fikirlerine dayanan alternatif akımı pratikleştirdi. Daha sonra modern transformatörlerin gelişimine önayak olacak indüksiyon bobinini buldu. 1890'da Pittsfield'da "the Stanley Laboratory Company" ve "the Stanley Electric Manufacturing Company" şirketlerini kurdu. Daha sonra bu şirketlerde C. C. Chesney ve J. F. Kelly ile, transformatör üretim amaçlı değişiklik yapıldı. The Stanley Electric Manufacturing Company, 1905 yılında General Electric tarafından satın alındı.
• 1928 - Abdülhamid Hamdi Bey, Türk siyasetçi ve din adamı (d. 1871) Medrese mezunudur. Bürhanı Terakki İbtidaî Mektebi Başöğretmenliği, Askerî Rüştiye Farsça Öğretmenliği, İdadi Türkçe Öğretmenliği, Şer’iye Mahkemesi Başkâtipliği, Kadı Vekilliği, Sultânî ve Din Dersleri, Arapça, Farsça, Edebiyat, Felsefe ve Türkçe Öğretmenlikleri, Numune Mektebi Müdür Vekilliği, TBMM I.Dönem Diyarbakır Milletvekilliği yapmıştır. Evli ve altı çocuk babasıdır
• 1936 - Edmund Allenby, İngiliz general (d. 1861)Britanyalı mareşal. I. Dünya Savaşı'nda   Filistin ve Suriye'deki Britanya harekâtını yönetti. 9 Aralık 1917'de Kudüs'ü zapt ederek "Kudüs Fatihi" unvanını aldı. 19-21 Eylül 1918'de iki Osmanlı ordusunun tamamen yok edilmesiyle sonuçlanan Megiddo Muharebesi'nde uyguladığı süratli piyade ve süvari taktikleri, II. Dünya Savaşı'nda Almanların geliştirdiği Yıldırım Savaşı (Blitzkrieg) yönteminin öncüsü olarak kabul edilir.
• 1940 - Emma Goldman, Yahudi asıllı Amerikalı anarşist yazar (d. 1869)ve siyasal eylemcidir. 20. yüzyılın ilk yarısında ABD ve Avrupa'da anarşist siyasi felsefenin yayılmasında ve gelişmesinde büyük bir rol oynamıştır. Amerikalı devrimci Emma Goldman (Kızıl Emma). Amerikan işçi hakları mücadelesi öncülerinden Goldman, özgür aşkı savundu. Savaş karşıtıydı. Doğum kontrolü ve eşcinsellerin özgürlüğü için mücadele etti.
• 1970 - Billie Burke, Amerikalı aktris (d. 1884) Broadway ve radyoda, sessiz ve sesli filmlerde ünlü olan Amerikalı bir aktrisdi. Modern izleyiciler tarafından en çok Metro-Goldwyn-Mayer film müzikali The Wizard of Oz'da (1939) Kuzeyin İyi Cadısı Glinda olarak tanınır. 1910’lu ve 1920’li yıllarda önemli bir trend belirleyiciydi.
• 1980 - Hugh Griffith, Galli aktör (d. 1912)
• 1984 - Vasıf Öngören, Türk oyun yazarı (d. 1938)Türk tiyatro sanatçısı, dramaturg, yönetmen, yazar, tiyatro kuramcsı.Brecht'çi tiyatronun biçimsel özelliklerini, epik tiyatro yöntemini Türkiye'de ilk kez uygulayan dramuturgdur. Ülkenin temel sorunlarını ele alan dört oyunuyla (Asiye Nasıl Kurtulur?, Almanya Defteri, Oyun Nasıl Oynanmalı? ve Zengin Mutfağı) Türk tiyatrosunda iz bırakmış bir oyun yazarıdır.Yazar, karikatürcü Ferit Öngören ve şair Veysel Öngören’in kardeşi; oyuncu Aslı Öngören'in babasıdır.
• 1987 - Rita Hayworth, Amerikalı sinema oyuncusu (d. 1918)
• 1994 - Cihat Arman, Türk futbolcu (Fenerbahçe ve millî takımın eski kalecisi] (d. 1915)Fenerbahçe ve milli takımın eski kalecisi Cihat Arman. Arman 1939-1951 yılları arasında Fenerbahçe futbol takımında 308 maç oynamıştı.
• 1995 - Rauf Mutluay, Türk deneme ve eleştiri yazarı (d. 1925)
• 1998 - Frank Sinatra, Amerikalı müzisyen (d. 1915)
• 2003 - Robert Stack, Amerikalı aktör (d. 1919)
• 2003 - Wendy Hiller, İngiliz aktris (d. 1912)
• 2007 - Turan Yavuz, Türk gazeteci (d. 1956) Paris doğumlu Turan Yavuz, ODTÜ'de başladığı Uluslararası İlişkiler eğitimini Washington Amerikan Üniversitesi'nde tamamladı. Gazetecilik kariyerine Reuters'de başladı. Uzun bir süre Tercüman ve Milliyet gazetelerinin Washington temsilciliğini yaptı. 32. Gün programına katkıda bulundu. Tansu Çiller'in ABD'deki mal varlığı haberiyle 1995 Sedat Simavi Yılın Gazetecisi Ödülü ile Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Yılın Gazetecilik Ödülü'nü kazandı. 1995'te Türkiye'ye dönen Yavuz Kanal 6 ve Kanal D'de çalıştı. 1997-2003 yılları arasında Anadolu Ajansı Yönetim Kurulu üyeliği, 1999-2004 yılları arasında da TV8 Genel Yayın Yönetmenliği görevlerinde bulundu. Uzun süre mücadele ettiği akciğer kanserinden vefat eden Yavuz, evli ve 1 çocuk babasıydı. Ankara'da Cebeci Asri Mezarlığı'na defnedildi
• 2009 - Monica Bleibtreu, Avusturya asıllı Alman oyuncu (d. 1944)
• 2015 - B.B. King, Amerikalı müzisyen (d. 1925)
• 2017 - Brad Grey, Amerikan film ve televizyon yapımcısı (d. 1957)
• 2017 - Bruce Hill, Amerikalı otomobil yarışçısı (d. 1949)
• 2017 - Tom McClung, Amerikalı caz piyanisti ve bestecisi (d. 1957)
• 2019 - Tim Conway, Amerikalı komedyen ve oyuncu (d. 1933)
• 2019 - Étienne Perruchon, Fransız film müziği bestecisi (d. 1958)
• 2020 - Phyllis George, Amerikalı aktris, televizyon sunucusu, iş kadını ve eski model (d. 1949)
• 2020 - Joey Giambra, İtalyan Amerikalı caz müzisyeni (d. 1933)
• 2020 - Sally Rowley, Amerikalı mücevher üreticisi ve sivil haklar aktivisti (d. 1931)
• 2020 - Jorge Santana, Meksikalı müzisyen (d. 1951)
•