25 Mayıs 2022 Çarşamba

TARİHTE BUGÜN (25 MAYIS)

     


      OLAYLAR:



      
      ÖLÜMLER:
  • 986 - Abdurrahman es-Sufî, Farisi gökbilimci (d. 903) 10. yüzyılda yaşamış Farisi gökbilimci. Ayrıca Abdülrahman Ebu el-Hüseyin, Abdülrahman Sufi, Abdurrahman Sufi ve batı dünyasında 'Azophi' olarak da bilinir; Ay krateri Azophi ve küçük gezegen 12621 Alsufi onun adına isimlendirilmiştir. Abdurrahman es-Sufi, 903'te İran'ın Rey şehrinde doğdu. İran İsfahan'da Emir Adud ad-Daula'nın  sarayında  yaşamış, Batlamyus'un Almagest'inden yararlanarak hazırlamış olduğu yıldız kataloğu ile tanınmıştır. Bu katalogda, kırk sekiz yıldız takımında bulunan yıldızları tanıtıp bunların gökyüzündeki konum ve parlaklıkları bildirdikten sonra, Almagest'te geçen yıldız isimlerinin Arapça karşılıkları vererek, bu konuda Arapça'daki önemli bir boşluğu doldurmuştur. Abdurrahman el-Sufi'nin önerdiği terimler, daha sonra doğulu ve batılı gökbilimciler tarafından kullanılmış ve bunlardan 94 tanesi modern gökbilim literatürüne girmiştir. Batı dillerinde adı, farklı telaffuzların bir sonucu olarak 'Azophi', 'İlbermosofim', 'Jeber Mosphim' ve 'Abuhassin' gibi çeşitli şekillerde yer almaktadır. Abdurrahman es-Sufi, gökbilimsel aletlerin geliştirilmesinde de önemli hizmetlerde bulunmuştur. Güneş'in yüksekliğini ölçmekte kullanılan usturlapların ölçme duyarlılığını arttırmış ve 10 kg ağırlığında gümüşten bir gök küresi yapmıştır. Ayrıca, 123.5 cm çaplı bir halka kullanarak ekliptiğin eğimini 23º 33’ 45” olarak belirlediği bilinmektedir.
  • 992 - I. Mieszko, 960'tan öldüğü 992 yılına kadar Polonya kralıdır (d. 945)
  • 1681 - Pedro Calderón de la Barca, İspanyol şair, oyun yazarı, asker, din adamı (d. 1600)İspanyol edebiyatının Altın Çağ'daki iki dev oyun yazarlarından biridir (diğeri Lope de Vega).  Rönesans ve Barok olmak üzere iki döneme ayrılan İspanyol Altın Çağı'na barok tiyatroyu getiren şahsiyet olarak bilinir.[1] Kimi kaynaklara göre yazdığı oyun sayısı iki yüzden fazladır. Oyunlarında genellikle inanç ve onur temalarını işlemiştir. Calderon'un ölümü Altın Çağ'ın da sonu kabul edilir.
  • 1724 - Osmanzâde Ahmed Tâib, Osmanlı Divan şairi (d. ?)
  • 1848 - Annette von Droste-Hülshoff, Alman yazar (d. 1797)
  • 1895 - Ahmet Cevdet Paşa, yazar Osmanlı devlet adamı (DY-1822)  Osmanlı Devleti'nde on dokuzuncu asırda yetişen Türk devlet ve ilim adamı, tarihçi, hukukçu, şair. Mecelle'yi kaleme alarak İslam hukukunu sağlam bir dille kitaplaştıran kişidir. Şekilde batı prensiplerini uygularken özünde şer'i prensiplere bağlı kalmayı uygun gören bir hukuk anlayışı vardı. Beş defa adliye, üç defa eğitim, iki defa vakıflar, bir defa içişleri ve bir defa da ticaret ve ziraat bakanlığı yapmış bir devlet adamıdır. Devrinde hazırlanan kanunların ve kurulan kurumların büyük kısmı onun elinden çıkmıştı. Tarih-i Cevdet adıyla bilinen ve Osmanlı tarihini anlatan on iki ciltlik ünlü eserin yazarıdır. Ayrıca 1855-1865 yıllarında devletin resmi tarihçisi olarak hizmet vermiş bir tarih yazarıdır. Bu sayede dönemin siyasi olaylarını yazdığı Tezakir-i Cevdet adlı eseri ortaya çıkardı. Türk dilinin Türkçe yazılmış ilk dil bilgisi kitabı kabul edilen Kavâ'id-i Osmâniyye'nin ve daha başka dil bilgisi kitaplarının yazarıdır. En ünlü eserlerinden olan Kısas-ı Enbiya'da bütün peygamberleri ve İslam tarihini sade bir dille okuyuculara aktarmış bir yazardır. İlk Türk kadın romancı kabul edilen yazar Fatma Aliye Hanım’ın babasıdır.
  • 1899 - Vasili Vasilyevski, Rus tarihçi (d. 1838)
  • 1917 - Maksim Bahdanovič, Beyaz Rus şair, gazeteci ve edebiyat eleştirmeni (d. 1891)
  • 1934 - Gustav Holst, İngiliz besteci (d. 1874)
  • 1954 - Robert Capa, Macar asıllı Amerikalı fotoğrafçı (d. 1913)
  • 1963 - Mehdi Frashëri, Arnavutluk Başbakanı (d. 1872)
  • 1965 - Joseph Grew, Amerikalı diplomat (d. 1880) 20. yüzyılın ilk yarısında görev yapmış ve uzun kariyeri içine iki dünya savaşı, Ankara ve Tokyo büyükelçilikleri ile Lozan konferansında Amerikan temsilciliği gibi önemli görevleri sığdırmış olan bir Amerikalı diplomattır. Joseph Grew ve Richard Child, Lozan Konferansı'nda Amerikan gözlemci olarak görev yaptı. 1920-1921 yıllarında Danimarka, 1921-1924 yılları arası ABD'nin İsviçre büyükelçisi olarak görev yapmıştır. 1927 yılında Grew, Türkiye'ye Amerikan büyükelçisi olarak atandı. Uzakdoğu'ya büyükelçi olarak atanana dek beş yıl İstanbul'da görev yaptı.Grew'un bu hatıraları arasında Lozan Antlaşmasını anlattığı bölümler ile 1927-1932 yıllarını kapsayan Ankara büyükelçiliği esnasında yaşadıkları iki ayrı kitap halinde Türkçeye de çevrilmiş durumdadır(Joseph C. Grew, "Lozan Günlüğü" ve "Yeni Türkiye", Multilingual Yayınları).
  • 1965 - Sonny Boy Williamson II, Amerikalı şarkıcı ve besteci (d. 1912)
  • 1970 - Christopher Dawson, İngiliz tarihçi (d. 1889)
  • 1970 - Nizamettin Nazif Tepedelenlioğlu, Türk gazeteci ve yazar (d. 1901) Deniz Harp Okulu, Hukuk Fakültesi, Yüksek Ticaret Okulu ve Moskova Üniversitesi'nde öğrenim gördü. Milli Mücadele'ye katılarak Hâkimiyet-i Milliye'de gazeteciliğe başladı. Yeni Hayat dergisinin Baş Yazarı iken, Halk İştirakiyun Fırkası davasında yargılandı, beraat etti. Son yazıları Yeni İstanbul'da yayınlandı. Kara Davut adlı tarihi romanıyla tanındı.
  • 1974 - Donald Crisp, İngiliz sinema oyuncusu ve yapımcı, yönetmen ve senarist (d. 1882)
  • 1974 - Ulvi Uraz, Türk tiyatro ve sinema sanatçısı (d. 1921)
  • 1988 - Karl Wittfogel, Alman-Amerikan oyun yazarı, dilbilimci tarihçi, türkolog, sinolog, öğretmen, yazar ve siyasetçi (d. 1896)


  • 2001 - Alberto Korda, Kübalı fotoğrafçı (d. 1928)  Kübalı fotoğrafçı. 1960 yılında çektiği ve zamanla bir simge hâlini alan Guerrillero Heroico isimli Che Guevara fotoğrafı ile bilinir. Küba gazetesi Revolución  için 1960 yılında fotoğrafçılık yaparken en ünlü fotoğrafını çekti. Bu fotoğraf daha sonra ona sorulmaksızın sayısız defa yayımlandı, fakat en sonunda 2000 yılında Smirnoff'a dava açtı. Fotoğrafın kullanımıyla ilgili şöyle dedi: "Che Guevara'nın uğrunda öldüğü görüşleri destekleyen biri olarak, bu fotoğrafın onun anısını yaşatmaya ve dünyadaki sosyal adaleti sağlamaya çalışanların kullanmasına karşı değilim, fakat alkol gibi ticari nesnelerin reklamını yapmak için Che'nin şöhretini kullananların kategorik olarak karşısındayım." Kazandığı 50.000 doları Küba Sağlık Sistemi'ne bağışladı ve "Eğer Che yaşasaydı o da aynısını yapardı" dedi. Devrimden sonra 10 yıl boyunca Fidel Castro'nun kişisel fotoğrafçılığını yaptı. Daha sonra su altı çekimleri ile meşgul oldu. 2001 yılında Paris'te kalp krizi geçirerek öldü.


  • 2011 - Leonora Carrington, İngiltere doğumlu Meksikalı ressam ve yazar (d. 1917) Carrington İngiltere'nin kuzeyindeki Lancashire'de doğdu. Koyu katolik bir aileye sahip olan Carrington, iki çocuklu ailenin tek kız çocuğuydu. Sürrealizm Leonora Carrington'un en büyük tutkularından biriydi. Carrington yazılarında betimlemeyi ve öykülemeyi oldukça başarılı bir şekilde yapmıştı. Adından en çok söz ettiren piyesi The Hearing Trumpet'ti. Leonora Carrington iyi bir yazar olmasının yanı sıra resimle de profesyonel anlamda uğraşmıştı.
  • 2014 - Wojciech Jaruzelski, Polonyalı asker ve Polonya Cumhurbaşkanı (d. 1923)
  • 2017 - Alistair Horne, İngiliz gazeteci, biyografi ve tarihçi (d. 1925)
  • 2017 - Ali Tanrıyar, Türk hekim, siyasetçi ve spor adamı (d. 1914)
  • 2019 - Margaret-Ann Armour, İskoçya doğumlu Britanyalı-Kanadalı kimyager ve eğitimci (d. 1939)


  • 2019 - Claus von Bülow, Danimarka doğumlu İngiliz sosyoelit, hukukçu ve eleştirmen (d. 1926) 1979'da eşi Sunny von Bülow'u aşırı dozda insülin vererek öldürmeye teşebbüs ve tıbbi yardım sağlamamakla komaya girerek yaşamını bu şekilde sürdürmesine sebebiyetle suçlandı. Claus von Bülow 'un ilk davada mahkûmiyet alması beklenirken görülen ikinci davada suçlu bulunmayarak aklanmıştır. Aynı davada, 1980 yılında insülin aşırı dozuyla eşini öldürme teşebbüsü nedeniyle, hayatının geri kalan süresinde kalıcı bitkisel yaşam durumunda bıraktığı için mahkûm edildi, ancak ilk yargılamadaki mahkûmiyeti geri çekilerek ikinci duruşmasında beraat etmiştir. Claus von Bülow aynı zamanda iş adamı J. Paul Getty'nin arkadaşı ve kişisel asistanıydı. Eşi Sunny von Büllow yıllarca koma halinde yaşadıktan sonra 2008 yılında ölmüştür. Klaus ve Sunny Baudelaire karakterlerinin yer aldığı sinema filmi A Series of Unfortunate Events 'da Claus von Bülow ve Sunny von Bülow çiftinin yaşamı ve cinayet teşebbüsü olayı konu edilmiştir.
  • 2019 - Jean Burns, Avustralyalı kadın pilot (d. 1919)


  • 2019 - Anthony Graziano, Amerikalı mafya üyesi ve kaçakçı (d. 1940)


  • 2020 - Bucky Baxter, Amerikalı çoklu enstrümanlı müzisyen (d. 1955)


  • 2021 - Eilat Mazar, bir İsrailli arkeologdur (d. 1956) Kudüs ve Fenike arkeolojisinde uzmanlaşmış bir İsrailli arkeologdur. Mazar doktora derecesini almıştır. İbrani Üniversitesi'nden 1997'de mezun olmuştur. İsrailli öncü arkeolog Benjamin Mazar'ın torunudur. Dört çocuk annesidir. Mazar, Shalem Center'da kıdemli araştırmacı olarak görev yapmıştır. Achzib'de Tapınak Dağı kazıları ve kazılarında çalışmıştır . Daha önce Shalem Center Arkeoloji Enstitüsü'nün başkanıydı.


Posted by at

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Kaydol: Kayıt Yorumları (Atom)