TARİHTE BUGÜN (15 MAYIS)

 

     OLAYLAR:

• 1633 - Sébastien Le Prestre de Vauban, doğdu. Fransız mimar (ö. 1707)

• 1648 - Otuz Yıl savaşlarını bitiren Vestfalya Antlaşması imzalandı.
• 1718 - Londralı avukat James Puckle, makineli tüfeği icat etti.
• 1756 - Kuzey Amerika'daki egemenlik mücadelesinde Büyük Britanya'nın Fransa Krallığı'na savaş açmasıyla, Fransa-Kızılderili savaşı olarak da bilinen Yedi Yıl Savaşı başladı.Avrupa'nın güçlü devletleri arasında, 1756-1763 yılları arası yaşanmış bir dizi askeri çatışmadır. Savaşın nedeni Büyük Britanya ve Fransa için aralarındaki sömürge yarışı; Avusturya ve Prusya içinse Orta Avrupa hegemonyasıdır. Yedi Yıl Savaşı, küresel çapta gerçekleşen ilk savaştır
• 1848 - Viktor Vasnetsov,  doğdu.Rus ressam (ö. 1926
• 1856 - Anadolu Feneri ve Rumeli Feneri, Fransızlar tarafından inşa edilerek işletilmeye başlandı.
• 1859 - Pierre Curie, doğdu.Fransız fizikçi (ö. 1906)
• 1873 - Darüşşafaka Lisesi kuruldu.
• 1891 - Mikhail Bulgakov, doğdu.Rus romancı (ö. 1940) Sovyet Rus roman ve oyun yazarı. Mizah yazarı olmasına rağmen, Gogol için kullanılan "ciddi olan hiçbir şeyi beceremez" tabiri Bulgakov için de geçerlidir. En kayda değer eseri "Usta ile Margarita" ve "Köpek Kalbi"dir.
• 1909 - James Mason, doğdu. Amerikalı sinema oyuncusu (ö. 1984)
• 1915 - Paul A. Samuelson, doğdu. Amerikalı iktisatçı ve 1970 Nobel İktisat ödülü sahibi (ö. 2009
• 1919 - Mustafa Kemal, Yıldız Sarayı Küçük Mabeyn Köşkü'nde Sultan VI. Mehmed Vahideddin ile görüştü.
• 1919 - İtilaf Devletleri desteğindeki Yunanlar, İzmir'i işgal etti. Gazeteci Hasan Tahsin ve Askerlik Şubesi Başkanı Albay Süleyman Fethi, Yunan askerleri tarafından öldürüldüler ve Türk Kurtuluş Savaşı'nın ilk şehitleri oldular.
• 1923 - Angel Mojsovski, doğdu. Makedon komünist aktivist, Yugoslavya Cephesi'nde savaşan.  Yugoslavya Cephesi'nde savaşan asker. 1953 yılında Halk Kahramanı Nişanı'na layık görülerek Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti'nde ulusal kahraman ilan edilmiştir.II. Dünya Savaşı'ndan önce çeşitli eylemlere katılmıştır. 1941 yılında silahlı isyan teşebbüsüne katılmış, 1942-43 yıllarında çeşitli politik faaliyetlere katılmıştır. Yunanistan Makedonyası'nda protesto gösterileri düzenledi. Ağustos 1944'te kötü bir şekilde yaralandı, tedavi için İtalya'ya gitti. Savaştan sonra Yugoslav Halk Ordusu'nda çeşitli görevler yürüttü. 1980 yılında emekli oldu. Angel Mojsovski 17 Mart 2001 günü yaşamını yitirdi asker, Halk Kahramanı Nişanı sahibi (ö. 2001)
• 1924 - Sanayi-i Nefise Mektebi öğrencileri, ilk resim sergilerini İstanbul'da açtı.
• 1928 - Walt Disney'in yarattığı Miki Fare karakterinin ilk kez gözüktüğü çizgi film olan Plane Crazy gösterime girdi.
• 
  1929 - Amerika Birleşik Devletleri'nde Sinema Sanatları ve Bilimleri Akademisi ilk ödülleri dağıttı. Amerikan yapımı sessiz film "Wings" (Kanatlar) en iyi film seçildi. Ödüller, 1931'den bu yana "Oscar" adıyla da biliniyor.
• 1932 - Turgay Şeren, doğdu.Türk futbolcu ve teknik direktör (ö. 2016)
• 1932 - Kürtçeyi latin alfabesi ile ilk kez yayınlayan Hawar dergisi yayın hayatına başladı.
• 1933 - Rus romancı Maksim Gorki, İtalya'dan Rusya'ya geçerken, İstanbul'a geldi ve Süleymaniye Camii ile bazı müzeleri gezdi.
• 1935 - Sezgin Burak, doğdu.Türk karikatürist ve çizgi roman sanatçısı (ö. 1978
• 1935 - Josef Stalin tarafından 1931'de inşası başlatılan ve dünyanın en büyük metrolarından biri olan Moskova metrosu hizmete açıldı.
• 1940 - Çetin Doğan, doğdu.Türk asker
• 1940 - McDonald's, Amerika'da kuruldu.
• 1941 - Özdemir Sabancı, doğdu.Türk iş adamı (ö. 1996)
• 1947 - Aydan Siyavuş, doğdu. Türk basketbolcu ve basketbol antrenörü (ö. 1998)
• 1953 - İstinye Tersanesi'nde yapılan Bostancı ve Caddebostan gemileri törenle denize indirildi.
• 1958 - Sovyetler Birliği, Sputnik 3 uydusunu fırlattı.
• 1958 - Berhan Şimşek, doğdu. Türk sinema oyuncusu, yönetmen ve siyasetçi
• 1960 - Sovyetler Birliği, Sputnik 4 uydusunu fırlattı.
• 1963 - Amerikalı astronot Gordon Cooper, 'Mercury-Atlas 8' adlı kapsülle o güne kadar yapılmış en uzun uzay uçuşunu gerçekleştirmek üzere uzaya fırlatıldı. Cooper, uzayda 34 saat 19 dakika kaldı.
• 1966 - Washington, DC'de Vietnam Savaşı'nı protesto eden 8000 kişi, iki saat boyunca Beyaz Saray çevresinde gösteri yaptı.
• 1969 - Anayasa değişikliğinin Meclis'te kabul edilmesiyle, eski Demokrat Partililere siyasal haklarını iade etme imkânı tanındı.

• 1972 - 1945 yılından beri ABD işgali altında bulunan Okinawa adası, yeniden Japonya'nın idaresine verildi.
• 
  
  
  
• 1973 - Askeri Yargıtay Sıkıyönetim Askeri Mahkemesince verilen Prof. Uğur Alacakaptan ve Uğur Mumcu'yla ilgili mahkumiyet kararını bozdu. Uğur Mumcu tahliye oldu. Sonra da er olarak askere alındı.
• 
  
  
• 1974 - Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk Gazeteci Hasan Tahsin adına İzmir Konak Meydanı'na dikilen İlk Kurşun Anıtını açtı.
• 1984 - 1256 aydın, "Türkiye'deki demokratik düzene ilişkin gözlem ve istekler" başlıklı dilekçeyi Cumhurbaşkanı Kenan Evren'e verdi. Aydınlar Dilekçesi olarak bilinen girişime karşı dava açıldı.
• 1987 - Ersan İlyasova, doğdu.Türk millî basketbolcu
• 1988 - 8 yıldan fazla süren çarpışmalardan sonra Sovyet Kızıl Ordusu, Afganistan'dan çekilmeye başladı.
• 1990 - Vincent Van Gogh'un yapıtı olan Dr. Gachet'nin Portresi adlı tablo, o güne kadar bir resim için ödenen en yüksek fiyatla, 82,5 milyon dolara satıldı. Hollandalı ressam Vincent van Gogh'un en çok değer gören resimlerinden birisidir. Hayatının son zamanlarında tedavi gördüğü Dr. Paul Gachet'nin portresidir. Haziran 1890 tarihinde yapılmış tablonun doğrulanmış iki versiyonu vardır. Her ikisinde de Dr. Gachet masaya oturmuş, başını sağ eline yaslamış pozisyondadır. Tablo 1897 yılında 300 franka (günümüzde 57,85 ABD doları) satılmıştır. 1990 yılında bu resim 82,5 milyon dolarlık rekor bir bedele satılmıştır
• 1991 - Edith Cresson, Fransa'nın ilk kadın Başbakanı oldu.
• 1995 - Almanya'da, Türkiye ve Atatürk aleyhinde kampanyalar yürüten ve kendisini halife ilan eden ve Türkiye'de 'Kara Ses' olarak adlandırılan Cemalettin Kaplan öldü.
• 1996 - Gözcü gazetesi yayın hayatına başladı.
• 1997 - Alman Kitap Yayımcıları Birliği Barış Ödülü, Yaşar Kemal'e verildi.
• 2004 - İstanbul'da yapılan 49. Eurovision Şarkı Yarışması'nda, Ruslana, Ukrayna'ya ilk birinciliği getirdi.
• 
  
• 
  
  
  
• 2005 - Emekli SAT komandosu Namık Ekin, su altında kalma rekoru kırdı.ABD'li Jerry Hall'un 120 saatlik rekorunu , 121 saat 35 dakika ile geçti.
• 
  
  
  
  
• 2006 - Kadın dağcı Eylem Elif Maviş, Everest'in zirvesine ulaştı. Maviş, Everest'in zirvesine ulaşabilen ilk Türk kadın dağcı oldu.
• 2008 - İstihdam paketi olarak adlandırılan İş Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapan Kanun Tasarısı TBMM Genel Kurulunda kabul edildi.
• 2009 - Türkiye İstatistik Kurumu, şubat ayı işsizlik rakamlarını açıkladı. %16.1 Bu oran şimdiye kadar açıklanan en yüksek oran olarak tarihe geçti.
• 2011 - Düsseldorf'ta yapılan 56. Eurovision Şarkı Yarışması'nda, Eldar Kasımov ve Nigar Camal ikilisi, Azerbaycan'a ilk birinciliği getirdi.
• 
  
• 
            ÖLÜMLER

• 1174 - Nureddin Mahmud Zengi, Büyük Selçuklular'ın Halep Atabeyi (d. 1118)
• 1634 - Hendrick Avercamp, Hollandalı ressam (d. 1585)
• 1782 - Sebastião José de Carvalho e Melo, Portekizli devlet adamı (d. 1699)
• 1886 - Emily Dickinson, Amerikalı şair (d. 1830)
• 1914 - Bahâ Tevfik, Osmanlı fikir adamı ve yazar (d. 1884)
• 1929 - Rebeca Matte Bello, Şilili heykeltıraş (d. 1875)
• 1935 - Kazimir Maleviç, Rus ressam ve sanat teorisyeni (d. 1879)
• 1991 - İhsan Yüce, Türk tiyatro ve sinema sanatçısı (d. 1929)
• 1994 - Gilbert Roland, Meksika asıllı Amerikalı aktör (d. 1905)
• 1997 - Turhan Oğuzbaş, Türk şair (d. 1933)  İstanbul'da. Şair "Yaşanmamış Mektuplar", "Gözlerin İstanbul Senin", "Sonbahar Rüzgarları" adlı şiir kitaplarının yanında Timur Selçuk'un bestelediği "İspanyol Meyhanesi" şiiriyle tanınmıştı.
• 1998 - Naim Talu, Türk bürokrat, siyasetçi ve Türkiye'nin eski Başbakanlarından (d. 1919)
• 2008 - Willis Eugene Lamb, Amerikalı fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (d. 1913)
• 2014 - Jean Luc Dehaene, Belçika Krallığı'nın 46. Başbakanı (d. 1940)
• 2016 - İsmail Hakkı Akansel, Türk asker, İstanbul Belediyesi eski başkanı (d. 1924)
• 2016 - Oya Aydoğan, Türk sinema oyuncusu (d. 1957)
• 2016 - Erika Berger, Alman televizyon sunucusu ve yazar (d. 1939)
• 2016 - André Brahic, Fransız bir astrofizikçi (d. 1942)
• 2017 - Karl-Otto Apel, Alman filozof ve profesör. (d. 1922)
• 2017 - Herbert Richard Axelrod, Rus asıllı Amerikalı tropikal balık uzmanı, evcil hayvan kitapları yazarı, yayıncısı ve girişimci (d. 1927)
• 2017 - Oleg Vidov, Sovyet Rus-Amerikalı oyuncu, film yapımcısı, yönetmeni ve seslendirme sanatçısı (d. 1943)
• 2019 - Eduardo Alejandro Roca, Arjantinli hukukçu, akademisyen ve diplomat (d. 1921)
• 2020 - Ezio Bosso, İtalyan besteci, orkestra şefi ve klasik müzik sanatçısı (d. 1971)
• 2020 - Denny DeMarchi, Kanadalı çok enstrümanlı rock müzisyeni ve söz yazarı (d. 1962)
• 2020 - Phil May, İngiliz şarkıcı, söz yazarı ve müzisyen (d. 1944)
• 2020 - Olga Savary, Brezilyalı yazar, şair ve edebiyat eleştirmeni (d. 1933)
• 2020 - Frederick Charles "Fred" Willard, Amerikalı komedyen ve oyuncu (d. 1933)