TARİHTE BUGÜN (16 MAYIS)

 

     OLAYLAR:

• 1204 - Dördüncü Haçlı Seferi sırasında, Konstantinopolis'i alıp Latin İmparatorluğu'nu kuran I. Baudouin, ilk Latin İmparatoru olarak taç giydi.
• 1717 - Voltaire adıyla bilinen yazar François-Marie Arouet, din ve krallık karşıtı yazılarından ötürü Bastille Hapishanesi'ne gönderildi.
• 1770 - Versailles Sarayı'ında, XVI. Louis ile Marie Antoinette evlendi.
• 1836 - Şair ve yazar Edgar Allan Poe, 13 yaşındaki kuzeni Virginia ile evlendi.
• 1883 - Celâl Bayar, doğdu.Türk siyasetçi ve Türkiye'nin 3. cumhurbaşkanı (ö. 1986)
• 1888 - Gramofonun mucidi Emile Berliner, Philadelphia'da geliştirdiği bu aletin tanıtımını yaptı.
• 1898 - Kenji Mizoguchi, doğdu.Japon yönetmen (ö. 1956) Japon bir film yönetmeni ve senaristti.Mizoguchi'nin eseri, uzun süren çekimler ve mizanseni ile ünlüdür.Yazar Mark Le Fanu'ya göre, "Filmleri olağanüstü bir güç ve saflığa sahip, izleyiciyi insan acılarıyla yüz yüze kaldıkları güç, incelik ve merhametle sallamakta hareket ettiriyorlar." şeklinde ifadetmiştir. Ugetsu (1953), Venedik Film Festivali'nde Gümüş Aslan'ı kazandı ve 1962 ve 1972 yıllarındaki Sight & Sound Critics Top Ten Anketinde yer aldı. Diğer Kritiklerin Öyküsü (1939), Oharu'nun Hayatı (1952) ve Yargıtay Sansosu (1954) gibi Mizoguchi'nin diğer tanınmış filmleridir.
• 1905 - Henry Fonda, doğdu. Amerikalı sinema oyuncusu ve Oscar ödülü sahibi (ö. 1982)
• 1919 - Mustafa Kemal Paşa, Türk Kurtuluş Savaşı'nı başlatmak üzere İstanbul'dan Samsun'a doğru yola çıktı.
• 1923 - Merton Miller, doğdu. Amerikalı ekonomist ve Nobel Ekonomi Ödülü sahibi (ö. 2000) 1990 yılında, Harry Markowitz ve William Forsyth Sharpe ile birlikte, Nobel Ekonomi Ödülü'nü kazanmıştır.
• 1926 - Vahdettin (VI.Mehmet), İtalya'nın San Remo kentinde kalp yetmezliği sebebi ile öldü.
• 1943 - Varşova Gettosu'ndaki Yahudi topluluğunun, Nazi işgaline karşı başlattığı Varşova Gettosu Ayaklanması olarak adlandırılan direnişi kırıldı. Hayatta kalanlar, Treblinka toplama ve yok etme kampına gönderilmeye başlandı. Alman kayıtlarına göre 56 bin kişi öldürüldü.
• 1952 - Birleşik Krallık'ta kadınlara eşit ücret yasalaştı.
• 1957 - IBM'in, yeni geliştirdiği bilgisayarın ağırlığı 21 tondu.
• 
  
  
  
  
• 1958 - Besteci Ahmet Adnan Saygun Londra'da Jean Sibelius Ödülü'nü aldı.
• 
  
  
  
  
• 1960 - Milli Eğitim Bakanlığı 19 Mayıs gösterilerini yasakladığını açıkladı. Dönemin Millieğitim Bakanı.Mehmet Atıf Benderlioğlu
• 1960 - Sovyet lider Nikita Khrushchev, Sovyetler Birliği toprakları üzerinde uçurulan Amerikan U-2 casus uçakları için, ABD Başkanı Dwight D. Eisenhower'dan özür dilemesini istedi.
• 1961 - Tiyatro sanatçısı Cüneyt Gökçer, Kral Lear'ı oynamak üzere Moskova'ya gitti.
• 
  
  
  
  
• 1963 - Ankara Devlet Tiyatrosu'nda ilk müzikal sergilendi. Müzikalin adı "Öp Beni Kate" idi.
• 1969 - Sovyet uzay aracı "Venera 5", Venüs gezegenine iniş yaptı.
• 1972 - Sıkıyönetim uygulaması çerçevesinde askeri makamlarca tutuklananların asker kişi sayılacağı açıklandı.
• 1974 - 9 İsrailli çocuğu rehin alan Filistin gerillalarıyla İsrail askerleri arasında çatışma çıktı; 16 çocuk öldü, 70 çocuk yaralandı.
• 1974 - Josip Broz Tito, Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti Başkanlığı'na yeniden seçildi. Tito, bu defa ömür boyu Devlet Başkanı olarak seçilmiştir.
• 
  
  
  
  
• 1975 - Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu (TRT) Genel Müdürü İsmail Cem, "milli güvenliğe aykırı tutumu" gerekçe gösterilerek görevden alındı. Yerine Nevzat Yalçıntaş atandı. Cem Danıştay'a başvurdu.
• 1975 - Japon dağcı Junko Tabei, Everest'in zirvesine tırmanan ilk kadın dağcı olma unvanını kazandı.
• 
  
  
  
  
• 1979 - Piyangotepe Katliamı: Ankara Piyangotepe'de genellikle solcuların gittiği bir kahvehane, sağ görüşlü Ali Bülent Orkan ve diğer militanlar tarafından basıldı. 7 kişi öldürüldü, 2 kişi yaralandı.
• 
  
  
  
  
• 1983 - 12 Eylül döneminin ardından, demokrasiye geçişte ilk siyasi parti olan Milliyetçi Demokrasi Partisi kuruldu.
• 1984 - Yayımcı İlhan Erdost'un Mamak Cezaevi'nde dövülerek öldürülmesinden hükümlü astsubay Şükrü Bağ'ın, 10 yıl 8 aylık mahkûmiyet kararı kesinleşti.
• 1986 - Megan Fox, doğdu. Amerikalı oyuncu.
• 
  
  
  
  
• 1987 - Alman Yazarlar Birliği, 7 yıldır cezaevinde yatan şair Nevzat Çelik'in serbest bırakılması için Başbakan Turgut Özal'a bir mektup gönderdi.
• 1987 - Can Bonomo, doğdu.Türk şarkıcı, besteci ve söz yazarı
• 1988 - ABD Federal sağlık yetkilisi, nikotinin bağımlılık yapıcı özelliklerinin, eroin ve kokaininkine çok benzediğini bildirdi.
• 1989 - Bayrampaşa Cezaevi'nde isyan çıktı; 40'a yakın tutuklu ve hükümlü yaralandı.
• 1992 - Tarihi Galata Köprüsü, köprü altındaki bir lokantada çıkan yangın sonucunda çökerek kullanılamaz hale geldi. Köprü, 1875'te İngilizler tarafından 105 bin altın karşılığı yapılmıştı.
• 
  
  
  
  
• 1993 - Türkiye jimnastikte ilk kez Avrupa şampiyonu oldu; atlama beygirinde Murat Canbaş altın madalya kazandı.
• 1993 - DYP Genel Başkanı ve Başbakan Süleyman Demirel, 244 oyla Türkiye'nin dokuzuncu Cumhurbaşkanı oldu.
• 1996 - DYP Genel Başkanı Tansu Çiller, örtülü ödenekle ilgili açıklamada bulunamayacağını ve bunun bir devlet sırrı olduğunu söyledi.
• 2000 - Süleyman Demirel'in Cumhurbaşkanlığı süresinin bitmesi ve Ahmet Necdet Sezer'in Cumhurbaşkanlığı görevine başlaması.
• 2001 - Bordo berelilere ait uçak Malatya'da düştü, 34 asker hayatını kaybetti.
• 2006-  TBMM Genel Kurulunda, Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer'in, 6. maddesinin bir kez daha görüşülmesi için geri gönderdiği Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu, iade gerekçelerine uygun olarak kabul edildi.
• 2010 - İran ile Batılı ülkeler arasında uranyum takasını öngören; Türkiye, Brezilya ve İran'ın ortak formülü üzerinde mutabakat, 18 saatlik görüşmeler sonunda sağlandı. Mutabakatın sağlanması sonucu, Başbakan Erdoğan Tahran'a gitti.
• 2010 - Bursaspor, Turkcell Süper Ligde 4 büyüklerden sonra şampiyon olan ilk takım oldu.
• 
  

      ÖLÜMLER:

• 1703 - Charles Perrault, Fransız yazar (d. 1628) Yaşamının son yıllarında çocukları için derlediği ve Kaz Ana’nın Öyküleri (1697) adlı kitabında yayımladığı masallar (Uyuyan Güzel, Kırmızı Başlıklı Kız, Mavi Sakal, Çizmeli Kedi, Külkedisi) birer dünya klasiği haline gelmiştir. Perrault, yaşadığı dönemde Avrupa’da çok bilinen ve bir sözlü edebiyat ürünü olarak anlatılan çocuk masallarını bu kitapta bir araya getirmiş; yazıya geçirdiği masallar daha sonra başta Grimm Kardeşler olmak üzere başkaları tarafından da yeniden yazılmış; opera, bale (Çaykovski’nin Uyuyan Güzel balesi gibi), tiyatro ve filme (Walt Disney şirketinin Külkedisi ve Uyuyan Güzel animasyon filmleri gibi) uyarlanarak günümüze gelmiştir. Bunun için Perrault “çocuk kitaplarının babası” olarak anılır.
• 1857 - Vasili Tropinin, Rus romantik ressam (d. 1776) Rus romantik ressam. Hayatının çoğunu serf olarak geçirdi; özgürlüğüne kavuşması kırk yaşını geçtikten sonra gerçekleşti. En önemli üç çalışması, Aleksandr Puşkin'in portresi, Dantel Yapan Kız ve Nakışçı Kız'dır.
• 1862 - Jan Baptist van der Hulst, Flaman ressam ve litografi sanatçısı (d. 1790) Hulst, Hollanda kraliyet ailesinin çok sayıda resmini çizmiştir aynı zamanda yaptığı birçok tarih resimleriyle tanınır.
• 1943 - James Ewing, Amerikalı patolog, Ewing sarkomunu keşfeden kişi (d. 1885)  Cornell Üniversitesi'nde ilk patoloji profesörüdür ve daha sonra Ewing sarkomu olarak bilinen bir tür malign kemik tümörünün keşfi ile ünlüdür.
• 1952 - Memduh Şevket Esendal, Türk yazar (d. 1883) Türk edebiyatının tanınmış bir öykü yazarı olan Esendal edebiyatçılığının yanı sıra Tahran, Bakü ve Kabil'de büyükelçilik, TBMM'de dört dönem milletvekilliği, 1941-1945 yılları arasında CHP Genel Sekreterliği yapmış olan diplomat ve siyasetçidir.En çok bilinen eseri 1934 yılında yayımlanan Ayaşlı ile Kiracıları adlı romanıdır
• 1953 - Django Reinhardt, Belçikalı Çingene caz gitaristi ve besteci (d. 1910) Avrupa'da doğmuş olan ilk önemli caz müzisyenlerindendir. Tüm zamanların en ünlü caz gitaristlerinden biri olarak bilinir. "My Sweet", "Minor Swing", "Tears", "Belleville", "Djangology" and "Nuages" en çok tanınan bestelerinden bazılarıdır. Stéphane Grappelli ile birlikte önemli çalışmalar yaptı. Birçok müzisyen Reinhardt'a hayranlık duymuş ve ondan etkilenmiştir; bu isimler arasından, klasik gitarist Julian Bream, latin rock müziği sanatçısı Carlos Santana, blues efsanesi B.B.King, Black Sabbath üyesi Tony Ionmmi, Stevie Ray Vaughan, Mark Knopfler, Les Paul, Joe Pass gibi sanatçılar sayılabilir. 18 yaşındayken, yaşadığı karavanın yanması sonucu kolları ve bacakları ciddi derecede yaralanmış ve sol elinin yüzük ve serçe parmağı kullanılamaz duruma gelmiştir. Doktorların tekrar gitar çalmasının imkânsız olduğunu söylemesine karşın Django soloları işaret parmağı ve orta parmağını kullanarak çalmış yaralanan diğer iki parmağını da bazı akorları çalmada kullanmıştır.John Lewis'in Reinhardt için bestelediği "Django", Miles Davis'in de yorumladığı bir caz standartıdır. Reinhardt 2005 yılında Flanders'de yapılan bir seçmede gelmiş geçmiş en büyük Belçikalı'lar listesinde 66. sırayı almıştır.
• 1957 - Eliot Ness, Amerikalı federal ajan (d. 1903) Amerikan İçki Yasağı teftiş memurudur. Amerika Birleşik Devletleri’nin Illinois Eyaleti’nin Chicago kentindeki içki yasağını gerçekleştirmek ve teftişte bulunmak amacıyla yaptığı görevle ve ünlü içki kaçakçısı Al Capone'u adalete teslim eden Dokunulmazlar (İngilizcesi: The Untouchables) adındaki efsanevi ekibin lideri olarak ün kazanmıştır.
• 1984 - Ercüment Behzat Lav, Türk şair, oyuncu ve radyocu (d. 1903) İstanbul'da doğdu, İstanbul Sultanisi'ni bitirdikten sonra Darülbedayi'de aktörlük yaptı. Dört yıl süre ile Berlin'de Stern Müzik Konservatuvarı ve Reinhart Tiyatro Akademisi'nde öğrenim gördü. Radyoda spikerlik ve yayın şefliği, tiyatro yönetmenliği ve öğretmenlik yaptı. İstanbul'da öldü. Dadaizm, fütürizm, kübizm  ve  sürrealizm akımları etkilerini şiirine yansıtmış, Cumhuriyet dönemi Türk şiirinde serbest ölçünün ilk uygulayıcılarından öncü bir şairdir. Toplumsal konuları ve ülke meselelerini irdeleyen şiirler yazdı.
• 1985 - Margaret Hamilton, Amerikalı sinema ve tiyatro oyuncusu (d. 1902) Öğretmenlikten sinemaya geçiş yapan Hamilton, 1939 yapımı Oz Büyücüsü filmindeki Batının Kötü Cadısı ( Wicked Witch of the West ) rolü ile hatırlanmaktadır.
• 1989 - Seyyan Hanım (Seyyan Oskay), Türk tango şarkıcısı (d. 1913) Türkiye'de kadınların sahneye çıkması konusunda öncülük etmiş kadınlardandır. Başta Çoban Yıldızı olmak üzere birçok özgün Türk müziği eserini seslendirdi. İlk Türkçe tango olan Mazi Kalbimde Bir Yaradır'ı seslendiren ilk kişi idi. Tango, rumba ve foxtrot icra eden Oskay, seslendirdiği yüzlerce eser arasında en çok tangolarıyla ün kazanmıştır.
• 1990 - Sammy Davis, Jr., Amerikalı siyahi dansçı, şarkıcı, müzisyen, komedyen ve oyuncu (d. 1925)
• 1997 - Önder Somer, Türk sinema oyuncusu (d. 1937)
• 1998 - Sevim Tanürek, Türk müziği sanatçısı (d. 1934)
• 2007 - Gohar Gasparyan, Ermeni-Mısırlı opera şarkıcısı (d. 1924)
• 2010 - Hank Jones, Amerikalı caz müzik piyanisti (d. 1918) 1918’de Missisipi’de doğan Hank Jones dönemin ünlü caz sanatçılarından Thad Jones ve Elvin Jones ile aynı aileden gelmekte. İlerleyen yaşına rağmen gösterdiği performanslarla cazın efsane piyanisti ve bestecisi olarak gösteriliyor. Bad Henry takma adıyla da bilinen Jones çalış stili ve besteciliği ile caz dünyasının yol göstericileri arasında bulunuyor. Ella Fitzgerald, Charlie Parker, Tedy Kotick gibi pek çok ünlü sanatçıyla çalışan Jones kendi adını taşıyan 60 albüme sahip. Jones’un adı Marilyn Monroe’nun 19 Mayıs 1962’de Amerikan Başkanı John F. Kennedy ‘nin doğum gününde söylediği Happy Birthday şarkısını söylediği sahnede piyanosuyla Monroe’ye eşlik ettiği anekdotunda da geçer. 91 yaşında 16 Mayıs 2010'da New York'ta ölmüştür.
• 2013 - Heinrich Rohrer, İsviçreli bilim adamı ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (d. 1933) 1951 yılında Wolfgang Pauli ile birlikte çalışarak İsviçre Federal Enstitüsü'ne kabul edildi. Doktora tezi, Jörgen Lykke Olsen tarafından başlatılan bir projede manyetik alan  kaynaklı süperiletken geçişlerinde   Süperiletkenlerin uzunluk değişimlerini inceledi. Çalışmaları sırasında, araştırmalarını gece yarısı şehir uyurken ve sessizken yapmak zorunda olduğunu çünkü araştırmalarının titreşimlere karşı çok hassas olduğunu fark etti.
• 2014 - Ferit Mevlüt Aslanoğlu, Türk siyasetçi (d. 1952) Marmara Üniversitesi İktisadi ve Ticari Bilimler Fakültesi mezunudur. Garanti Bankası Müfettişliği, Şube Müdürlüğü, Krediler Müdürlüğü ve Genel Müdür Yardımcılığı, Alternatif Bank Yönetim Kurulu Üyeliği, XXII. ve XXIII. Dönem Malatya, XXIV. Dönem İstanbul Milletvekilliği yaptı. Ekonomi Dergileri Yılın Bankacısı Ödülü sahibidir. Evli ve iki çocuk babasıdır.^[1] 16 Mayıs 2014'te geçirdiği kalp krizi nedeniyle öldü
• 2018 - Joseph Campanella, Amerikalı oyuncu (d. 1924)Amerikalı tanınmış daha çok karakter rollerinde görünen oyuncu. 1955'teb itibaren 2009 yılında kariyerini sonlandırana kadar 200'ün üzerinde sinema filmi ve televizyon dizisinde rol aldı. En aşina rolü John Turino karakterini canlandırdığı The Guiding Light adlı yapımdır.^[1] Ayrıca televizyon pembe dizisi Days of Our Lives 1987-88 yılları arasında Harper Deveraux olarak ekranlara gelmiştir. Campanella seslendirme çalışmalarıda yapmış 1994-1997 yılları arasında Spiderman çizgi dizisinde Dr. Curt Connors-The Lizard karakterine hayat vermiştir. Disney Kanalı'nda 1992-94 arasında yayınlanan bilim içerikli Discover Magazine adlı yapımda anlatıcı olarak görev almıştır. Amerikalı usta oyuncu ve seslendirme sanatçısı Joseph Campanella 16 Mayıs 2018'de Sherman Oaks, Los Angeles, Kaliforniya'da 93 yaşında ölmüştür.^[2]
• 2018 - Gérard Jouannest, Fransız piyanist ve besteci (d. 1933)Jouannest besteci hayatı boyunca 250'den fazla şarkı besteledi. Müzisyen Jacques Brel içinde şarkılar yaptı, örnek bazı çalışmaları arasında; Ne Me Quitte Pas, Ces Gens-Là, Bruxelles, Mathilde ve Les Vieux sayılabilir. Aynı zamanda Miyosec, Benjamin Biolay ve Abd al malik (rapçi) gibi genç sanatçıların yetişmesinde verdiği parçalarla pay sahibi oldu. Fransız müzisyen Gérard Jouannest sanatçı Juliette Gréco ile evliydi. Kendisi 1960'larda Jacques Brel tarafından tanıtıldı. Jouannest, 2012 başkanlık seçimlerinde Jean-Luc Mélenchon'u destekledi.
• 2019 - Bob Hawke, 1983-1991 yılları arasında hizmet veren, Avustralya Başbakanı olan eski bir Avustralyalı politikacı (d. 1929)  İşçi Partisi ​​'nin lideri olarak göreve başlamıştır. Hawke Güney Avustralya'da doğdu ama çocukken Batı Avustralya' ya taşındı. Batı Avustralya Üniversitesi 'ne katıldı ve daha sonra Rhodes Scholar' a Oxford Üniversitesi'ne gitti. 1956 yılında Hawke, Sendikalar Avustralya Konseyi 'ne (ACTU) araştırma görevlisi olarak katıldı. Ücret tahkiminden sorumlu olmak için yükselen kişi, yüksek bir kamuoyu elde ettiği 1969'da Avustralya Sendikalar Sendikaları Konseyi seçildi. ACTU Başkanı olarak on yıl sonra, Hawke siyasete girme niyetini duyurdu ve hemen Wills Bölümü için İşçi Partisi olarak Temsilciler Meclisi ​​seçildi.
• 2019 - Ieoh Ming Pei, Çin asıllı Amerikalı mimar ve Pritzker Mimarlık Ödülü sahibi (d. 1917)veya ismin baş harfleri ile daha çok bilinen I. M. Pei (26 Nisan 1917, Guangzhou - 16 Mayıs 2019, New York) Pritzker Mimarlık Ödülü kazanan Çinli-Amerikalı mimardır. Yüksek modernist mimarlığın son temsilcisi olarak bilinmektedir. Kayaç, beton, cam ve çelik kullanarak soyut formu ile çalışıyor. Pei, dünyanın her dört köşesinde ortaya koyduğu çalışmaları ile, muhtemelen 20. yüzyılın en başarılı mimarlarından biridir.
• 2020 - Wilson Roosevelt Jerman, Beyaz Saray'da 11 farklı ABD başkanına hizmet eden Amerikalı uşak (d. 1929) Beyaz Saray'ın en uzun süre hizmet veren çalışanlarından biriydi. Jerman, 1929 yılında bir çiftlik işçisinin oğlu olarak Seaboard, Kuzey Carolina'da doğdu. Çiftlikte çalışmak için 12 yaşında okulu bıraktı. 1955'te Washington DC'ye taşındı ve 1957'de Dwight D. Eisenhower yönetimi sırasında Beyaz Saray tarafından temizleyici olarak işe alınmadan önce bir yemek şirketinde çalıştı. Jerman, John F. Kennedy yönetiminde uşak olarak terfi etti; Jackie Kennedy, Jerman'a evinde astığı iki imzalı resim verdi. Bill Clinton yönetimi sırasında 1993 yılında emekli oluncaya kadar Beyaz Saray'da uşak olarak çalışmaya devam etti. 2003 yılında George W. Bush yönetiminde Beyaz Saray'a döndü. 2012'deki son emekliliğinden önce Barack Obama için çalıştı. Beyaz Saray'da 50 yılı aşkın hizmetini anmak için Başkan Obama, kendisine hizmet ettiği 11 ABD başkanının tümünü gösteren bir dizi plaket sundu. Michelle Obama, çok satan anı kitabı olan Becoming'de Jerman'la birlikte çekilmiş bir fotoğrafını kullandı. Jerman, 16 Mayıs 2020'de COVID-19'a bağlı komplikasyonlar nedeniyle 91 yaşında öldü.^[6]
• 2020 - Pilar Pellicer, Meksikalı aktris (d. 1938) Meksikalı aktris. 17. Ariel Ödülleri'nde La Choca adlı yapımdaki oyunculuğu ile "En İyi Kadın Oyuncu" dalında Ariel Ödülü sahibi olmuştur.Pellicier 16 Mayıs 2020'de Meksiko Şehri, Meksika'daki 2019-20 koronavirüs salgını esnasında 82 yaşında COVID-19 nedeniyle öldü.
•