TARİHTE BUGÜN (13 MART)

 

OLAYLAR

• 1781 - Güneş sisteminin yedinci gezegeni olan Uranüs, Alman kökenli İngiliz gök bilimci, William Herschel tarafından keşfedildi.

• 1840 - Osmanlı İmparatorluğu'nun resmî takvimi olarak Rumi Takvim, kullanılmaya başlandı.
• 1881 - Rus Çarı II. Aleksandr, Narodnaya Volya adlı örgütün gerçekleştirdiği bombalı bir suikast sonucunda öldü.
• 1899 - Mustafa Kemal, '1283' yaka numarasıyla Kara Harp Okulu'nun piyade sınıfına yazıldı.
• 1900 - Fransa'da çocuk ve kadınların çalışma saatleri, günde 11 saat ile sınırlandırıldı.

• 1919 - Kâzım Karabekir, Erzurum'da 15'inci Kolordu Komutanlığına atandı.
• 1923 - Mustafa Kemal, Adana'dan başlayan bir geziye çıktı.
• 1926 - Mustafa Kemal Paşa'nın Falih Rıfkı Atay ve Mahmut (Soydan) beylere anlattığı hayat hikâyesi ve hatıralarının kısaltılmış şekli, Milliyet gazetesinde (Bugünkü Milliyet'le aynı değildir. 1935'ten itibaren Tan adıyla yayınlanan gazete) yayımlandı.
• 1933 - Almanya'da Joseph Goebbels, Halkı Aydınlatma ve Propaganda Bakanı oldu.
• 1940 - Finlandiya'nın teslim olması ile Kış Savaşı bitti.
• 1951 - Demokrat Parti İzmir Belediye Başkanı Rauf Onursal, CHP Genel Başkanı İsmet İnönü'nün Halife Abdülmecit gibi sınır dışı edilmesini istedi.
• 1954 - Dien Bien Phu Muharebesi başladı.
• 1954 - Cemal Reşit Rey konser vermek üzere Yugoslavya'ya gitti.
• 1955 - Fenerbahçe-Galatasaray futbol maçında taraftarlar tribünde çatıştı, bir kişi öldü.
• 1969 - Atilla Tokatlı'nın hazırladığı Sovyet Şairleri Antolojisi toplatıldı.
• 1970 - Halide Edip Adıvar'ın büstü açıldıktan üç gün sonra dinamitlendi.
• 1973 - Meclis'te cumhurbaşkanlığı seçimi için turlar başladı Faruk Gürler 200, Tekin Arıburun 282, Ferruh Bozbeyli 48 oy aldı Üçte iki çoğunluk olan 423 ve salt çoğunluk olan 318 oya erişilemedi Seçim çıkmaza girince Genelkurmay Başkanı Semih Sancar parti liderleriyle görüştü AP Genel Başkanı Süleyman Demirel diğer liderlerin aksine bu görüşmeyi gizledi, görüşmenin radyodan açıklanması üzerine "bana mı inanacaksınız, radyoya mı?" diye sordu Genelkurmay Başkanlığı'nın resmi açıklaması üzerineyse, "Dün dündür, bugün başka bir gündür" dedi.
• 1974 - Barzani yandaşı Kürtlerle Irak askerleri arasında çıkan çatışmalar üzerine, Türkiye sızmaları önlemek için Irak sınırını kapattı.
• 1979 - Adalet Partisi, 4 Beş Yıllık Plan'ın esas yönünden Anayasa'ya aykırı olduğu iddiasıyla iptalini istedi.
• 1979 - İstanbul'da özel öğrenci yurtları kapatıldı.
• 1981 - 7 Ocak 1981'de Astsubay Üstçavuş Hasan Hüseyin Özcan, Astsubay Üstçavuş Nihat Özsoy, Jandarma Er Şaban Öztürk ve Orman Muhafız Bekçisi Hayri Şimşek'i öldüren sol görüşlü militan Mustafa Özenç, ölüm cezasına çarptırıldı.
• 1982 - 12 Eylül Darbesi'nin 11, 12 ve 13. idamları: Yasa dışı TKEP'i (Türkiye Komünist Emek Partisi) kurup örgütün adını duyurmak için 1980 yılında müteahhit Nuri Yapıcı'yı ve MHP İzmir il sekreteri eczacı Turan İbrahim'i öldüren sol görüşlü militanlar Seyit Konuk, İbrahim Ethem Coşkun ve Necati Vardar, idam edildiler.
• 1983 - Cumhurbaşkanı Kenan Evren, Mersin'de halka seslendi: "Eski parti yöneticileri yine gelsinler ve o tarihte olduğu gibi yine birbirleriyle çekişmelere, kavga etmeye başlasınlar, anarşi ve terörü hortlatsınlar, göz yumacak mısınız? Bakın hep bir ağızdan 'Hayır!' diyorsunuz. Bu elbette olmayacaktır."
• 1983 - Beylerbeyi'nde restorasyonu süren tarihi İsmail Hakkı Efendi Yalısı, gece çıkan yangında kül oldu. Yalının yanındaki 205 yıllık Beylerbeyi Camii'nin kubbesi de tamamen hasar gördü.
• 1984 - Gümrük kaçakçılığı davasından yargılanan Abuzer Uğurlu Ankara Sıkıyönetim Mahkemesi tarafından 15 yıl ağır hapis cezasına çarptırıldı.
• 1984 - Türkiye'nin Ottawa Büyükelçiliği Ticaret Müşaviri Kemalettin Kani Güngör'e suikast girişiminde bulunan 4 Ermeni Kanada'da tutuklandı.
• 1986 - Odalar Birliği Başkanlığı'ndan ayrılarak DYP'ye giren ve genel başkanlık seçimlerinde ağır yenilgiye uğrayan Mehmet Yazar, yeni bir siyasi parti kurmak için DYP'den istifa etti
• 1986 - Fatsa Dev-Yol davası savcısı Hakim Binbaşı Halit Cengiz, rüşvet, dolandırıcılık gibi suçlardan toplam 29 yıl 2 ay hapis cezasına çarptırıldı.
• 1987 - Uluslararası Halter Federasyonu, halterci Naim Süleymanoğlu'na, Türkiye'ye iltica tarihinden 6 Aralık1987 tarihine kadar yarışmalardan men cezası verdi.
• 1990 - Hava Kuvvetlerinde sürdürülen "irtica operasyonunda" toplam146 subay ve astsubayın irticai faaliyetlerde bulundukları gerekçesiyle orduyla ilişkilerinin kesildiği açıklandı.
• 1992 - İstanbul Ticaret Odası yönetim kuruluna ilk kez bir kadın seçildi.
• 1992 - Erzincan'da Richter ölçeğine göre 6.8 şiddetindeki depremde 653 kişi öldü.
• 1994 - SHP İstanbul İl Başkanı Yüksel Çengel, Belediye Başkanlığı adayı Zülfü Livaneli'nin "İSKİ skandalına bulaşmış yönetimle çalışmam" demesi üzerine istifa etmek zorunda kaldı.
• 1994 - İstanbul Boğazı'nda iki Rum gemisinin çarpışması sonucunda yangın çıktı. 15 denizcinin öldüğü, 17 denizcinin de kaybolduğu kaza sonucu denize yayılan petrol çevre kirliliğine yol açtı.
• 1995 - 12-13 Mart gecesi İstanbul Gazi mahallesinde 3 kahvehane otomatik silahlarla tarandı Alevi dedesi Halil Kaya öldü, 20 kişinin yaralandı.Saldırganlar olay yerinden uzaklaştıktan sonra gasp ettikleri taksinin şoförünü boğazını keserek öldürdüler ve taksiyi ateşe vererek kaçtılar.Çoğunluğunu Alevilerin oluşturduğu mahalle halkı olayları protesto etmek için geceyi sokakta geçirdi, olaylara ilgisiz kalmakla suçladıkları karakola yürüdü Polis mahalle halkını havaya ateş açarak durdurmaya çalıştı.1 kişi kurşunlanarak ölürken pek çok kişi de yaralandı Gece boyunca durulmayan olaylar günü de sürdü Öğle saatlerinde Cemevi önünden karakola yürümek isteyen grupla polisin karşı karşıya geldi Polisin göstericilerin üzerine ateş açması sonucu 15 kişi öldü, aralarında polis, jandarma ve gazetecilerinde bulunduğu 100'den fazla insan yaralandı Olayları önleyemeyen polis, askerden yardım istedi Askerleri önce alkışlarla karşılayan grup daha sonra "Asker Sivas'ta neredeydi?" diyerek bu kez taş yağmuruna tutuldu.
• 1995 - Edebiyatımızın ustalarından Melih Cevdet Anday'ın 80. doğum yılı PEN Yazarlar Derneği'nin düzenlediği bir toplantıyla kutlandı. Melih Cevdet Anday garip akımının üç kurucusundan biriydi. Pablo Neruda ondan, "Nazım Hikmet'ten sonra çok büyük bir Türk şairi daha buldum. Bütün gece gözüme uyku girmedi" diye söz etmişti.
• 1996 - Efes Pilsen basketbol takımı Koraç Kupası'nı aldı.
• 1996 - İskoçya'nın Dunblane kasabasındaki Dunblane İlkokulunda okulu basan silahlı bir kişi, 3 dakika içinde sınıf öğretmeni ve 5-6 yaşlarındaki 16 çocuğu öldürdü. Saldırıdan sonra saldırgan, kendi kafasına kurşun sıkarak yaşamına son verdi.
• 1998 - Başbakanlık bünyesinde kurulan Sivil Çalışma Grubu, hazırladığı Türban Raporu'nda, türbanın "kılık kıyafetle ilgili mevzuata aykırı" olduğunu vurguladı Raporda, "Kamu görevlileri ve öğrencilerin, devlet daireleri ile okul ve üniversitelerden oluşan eğitim kurumlarının kapalı mekanlarına türbanla girilmesi disiplin suçu oluşturur" denildi.
• 2003 - 1998 yılından bu yana tadilat gören Etnoğrafya Müzesi yeniden açıldı.

      

• 2003 - Anayasa Mahkemesi HADEP'i kapattı. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Sabih Kanadoğlu DEHAP'ın temelli kapatılması istemiyle Anayasa mahkemesine dava açtı.
• 2006 - ABD'de 11 Eylül saldırılarının tek sanığı olan Fas asıllı Fransız Zekeriya Musavi davasında tanıkların yalan söylemeye yönlendirildiği ortaya çıktı. Yargıç, tanıklıkları iptal etti ve duruşmayı askıya aldı.

      

• 2007 - Beykoz Belediye Başkanı Muharrem Ergül, Danıştay'ın ruhsat iptali kararının ardından Acaristanbul villalarının yıkımı için karar verdiklerini açıkladı.
• 2009 - Ankara ile Eskişehir arasında hizmet verecek yüksek hızlı tren, seferlerine başladı. Erdoğan'ın kullandığı tren, 250 km hıza ulaştı.
• 2012 - Sivas'ta, 2 Temmuz 1993'te Madımak Oteli'nin yakılması ve 37 kişinin ölümüne ilişkin 7 sanık hakkındaki dava, zaman aşımı nedeniyle düşürüldü.
• 2013 - PKK'nın elindeki biri kaymakam sekiz kamu görevlisi BDP milletvekilleri ile İHD ile Mazlum-Der temsilcilerine teslim edildi.
• 2013 - Vatikan'da yeni Papa belli oldu. Katolik dünyasının 266. Papası, Arjantinli Kardinal Jorge Mario Bergoglio oldu. I. Francis ismini seçen Kardinal, 1000 yıldır Avrupa dışından seçilen ve Latin Amerikalı olan ilk Papa'dır.

       

• 2014 - Birleşik Krallık'a bağlı İngiltere ve Galler'de eşcinsel evlilik yasası yürürlüğe girdi.
• 2016 - Ankara Güvenpark'ta bomba yüklü araçla intihar saldırısı düzenlendi. Patlamada ölen kişi sayısı 37 olarak açıklandı. Saldırıdan önce sabah saatlerinde ülke genelinde Yükseköğretime Geçiş Sınavı (YGS) yapıldı.
• 2020 - COVID-19 pandemisi nedeniyle Türkiye'de yüz yüze eğitime ara verildi, uzaktan eğitime geçildi.

     ÖLÜMLER

• 1881 - İgnati Grinevitski, Polonyalı devrimci (d. 1856)
• 1885 - Titian Peale, Amerikalı doğa tarihçisi, entomolog ve fotoğrafçı (d. 1799)
• 1893 - Muallim Naci, yazar ve şair (DY-1850)
• 1901 - Fernand Pelloutier, Fransız işçi önderi ve teorisyen (Anarko-sendikalist hareketin temsilcisi) (d. 1867)
• 1906 - Susan B. Anthony, Amerikalı kadın hakları savunucusu (d. 1820)
• 1934 - Yazar Cenap Şahabettin 64 yaşında öldü.
• 1938 - Cevat Çobanlı, Türk asker ve Türk Kurtuluş Savaşı komutanlarından (d. 1870)
• 1952 - Ömer Rıza Doğrul, Türk siyasetçi, gazeteci ve yazar (d. 1893) İslamiyet ve dinler tarihi üzerine yaptığı inceleme ve araştırmalarla tanınan gazeteci, yazar Ömer Rıza Doğrul, İstanbul'da 1893'te Kahire'de doğan Ömer Rıza El-Ezher Medresesi'nde din öğrenimi görmüştü Yazı hayatının ilk yıllarında İslamcılığı savunan yazılar yazmıştı Cumhuriyetin ilanından sonra Akşam, Tan, Cumhuriyet gazetelerinde İslam tarihi, dinler tarihi, siyasi yazılar kaleme aldı.1950 genel seçimlerinde Demokrat Parti listesinden Konya milletvekili seçildi
• 1970 - Adalet Cimcoz, Türk dublaj sanatçısı ve yazar (d. 1910) Yazar ve dublaj sanatçısı Adalet Cimcoz. Türk sinemasının önde gelen kadın oyuncularından Belgin Doruk, Türkan Şoray, Fatma Girik, Filiz Akın gibi birçok sanatçıyı uzun yıllar beyaz perdede seslendirdi Adalet Cimcoz Yeditepe, Varlık, Yeni Ufuklar dergilerine şiir, öykü ve kitap tanıtımı yazıları yazdı Brecht, Kafka, Traven gibi yazarların eserlerine Türkçe'ye çevirdi Kafka'nın sevgilisi Milena'ya yazdığı mektuplardan oluşan Milena'ya Mektuplar çevirisiyle Türk Dil Kurumu Çeviri Ödülü kazandı.
• 1971 - Gazeteci ve oyun yazarı Cevat Fehmi Başkut .Vakit, Son Posta ve Cumhuriyet gazetelerinde yazı işleri müdürlüğü yapmış pek çok eser vermişti Bunlar arasında "Sana Oy Veriyorum", "Buzlar Çözülmeden", "Paydos", "Harputta Bir Amerikalı" adlı oyunları sayılabilir
• 1977 - Hikmet Onat, Türk ressam (d. 1882)
• 1989 - Emin Fahrettin Özdilek, Türk asker ve politikacı (d. 1898)
• 1994 - Cihat Burak, Türk ressam (d. 1915)
• 1996 - Krzysztof Kieślowski, Polonyalı sinemacı ve yönetmen (d. 1941)
• 2000 - Nevzat Eren, Türk tıp doktoru (d. 1937)
• 2008 - Mehmet Gül, Türk hukukçu, siyasetçi ve iş adamı (d. 1955)
• 2010 - Jean Ferrat, Fransız şarkıcı ve şarkı sözü yazarı (d. 1930)
• 2012 - Michel Duchaussoy, Fransız oyuncu (d. 1938)
• 2019 - Beril Dedeoğlu, Türk akademisyen, yazar ve siyasetçi (d. 1961)
• 2021 - Erol Toy, Türk yazar (d. 1936)
• 2021 - Ertem Göreç hayatını kaybetti
  "Karanlıkta Uyananlar" , "Otobüs Yolcuları" , "Pamuk Prenses ve 7 Cüceler" gibi filmleriyle 1960'lı yıllarda Türk sinemasına katkılar sağlayan yönetmen Ertem Göreç, 90 yaşında hayatını kaybetti.

Kaynaklar:Vikipedi, https://www.tarihtebugun.gen.tr/, https://www.tarihtebugun.org/