T24 "KÖŞEBAŞI" + "GÜNDEM" -30 Eylül 2024-

New York Belediye Başkanı Adams'ın rüşvet dosyasında Türkiye bağlantılı yeni bilgiler: Rüşvet ‘küçük’ ve alan Türkler olmayınca rüşvetçilik sorun değil midir? -Cansu Çamlıbel-

Sezgin Baran Korkmaz da Adams’dan nemalanma furyasına katılmak için epey girişimde bulunmuş. Korkmaz, Adams’ın kampanyasına en az 50 bin dolar verme taahhüdünde bulunuyor. Adams ve danışmanı Korkmaz’ın bağışına nasıl kılıfına uyduracaklarını düşünmeye başlıyorlar. Ancak iş uzuyor ve o süreçte Korkmaz hakkında iki ülkede de iddianame hazırlanınca parayı almaktan vazgeçiyorlar

New York Belediye Başkanı Eric Adams’ın yolsuzluk ve rüşvet almakla suçlandığı iddianame nihayet beş gün önce kamuoyuna açıklandı. ‘Nihayet’ diyorum çünkü Adams’ın 2021’deki seçim kampanyasına Türk hükümetinden ve Türk iş insanlarından yasa dışı bağış kabul ettiğine dönük soruşturmanın derinleşmekte olduğunu zaten biliyorduk. Federal Soruşturma Bürosu (FBI), Eric Adams’ı Brooklyn Belediye Başkanı olduğu 2013-2021 dönemden beri yakın takibe almış. Adams’ın ve ekibinin bu süreçteki dijital ayak izleri soruşturmayı kolaylaştırmış. Ancak yine de bir ya da birkaç itirafçı olmasaymış, New York Güney Bölgesi Savcılığı'nın (SDNY) iddianameyi bu kadar berrak bir akışla ve gün saat vererek yazması mümkün olmayabilirmiş.

New York Belediye Başkanı Eric Adams'ın Türkevi'ne ziyaretinden, 2023

57 sayfalık iddianameden benim anladığım, işlerin buraya gelmesini sağlayan şey Adams’ın iddia edilen rüşvet ve bağışları almasını sağlayan danışmanının itirafçı olmaya karar vermesi olmuş. Muhtemeldir ki savcılık kendisine bir ‘uzlaşma’ teklifi götürmüştür ki yine muhtemeldir ki yaşı genç olan bu kişi ‘ötmeyi’ tercih etsin. İddianamede adı geçen Türklerle mesajlaşmalarını savcılığa teslim edenin bu danışmanın bizatihi kendisi olduğu anlaşılıyor. Eric Adams, soruşturma sürerken önce telefonunun şifresini unuttuğunu öne sürmüş, sonra da telefonu resmi makamlara teslim etmeyi reddetmişti.

İddianameyi analiz etmeye başlamadan önce bir hususu hatırlatmak gerekiyor.

ABD’deki 5 Kasım başkanlık seçimine sadece haftalar kala ülkenin en önemli şehirlerinden birinin Demokrat Belediye Başkanı hakkındaki soruşturmanın bu noktaya gelmesinin iki sebebi olabilir. Ya yargı içindeki Demokratlar ‘yolsuz’ olduğunu bildikleri Adams’dan kurtulmaya çalışıyor ya da yargı içindeki Cumhuriyetçiler, Trump dönemine hazır olduklarının sinyalini veriyor. 

Eski New York Başkonsolosu Reyhan Özgür

İddianamede Türkler ‘unindicted conspirator’

Öncelikle söylenmesi gereken, şu anda davanın tek sanığının Eric Adams olduğu. Yani adı geçen Türkler şu an ‘sanık’ konumunda değil ama Amerikan kanunlarına göre hepsi ‘unindicted conspirator’ (organize suça iştirak etmiş ama hakkında resmi suçlama henüz yapılmamış kişi). Dolayısıyla ABD’ye giriş yaptıkları takdirde büyük olasılıkla en azından ifadelerinin alınması istenecektir.

Savcılığın konuyu Türk hükümetiyle bağlamasını sağlayan faktör ise Eric Adams’ın Türkiye’nin eski New York Başkonsolosu Reyhan Özgür ile kurduğu ilişki. Reyhan Özgür, Ağustos 2024’te normal görev süresini tamamlayarak Türkiye’ye dönmüş. Zaten Özgür, şu an ABD topraklarında olsaydı dahi Viyana Sözleşmesi’nin diplomatlara sağladığı dokunulmazlık nedeniyle herhangi bir yargılamaya tabi olmazdı. Ancak şunu da hatırlatmak lazım ki tüm diplomatik ilişkilerin esaslarını belirleyen Viyana Sözleşmesi, ev sahibi ülkeye konuk ülkenin diplomatını ‘persona non grata’ (istenmeyen kişi) ilan etme yetkisi de veriyor.

Reyhan Özgür’ün Eric Adams’ın 2021’deki seçim kampanyasına bağış desteği sağlamak için New York’taki Türkleri koordine ettiği ve Adams’a bedavaya çok lüks Türkiye gezileri organize ettiği iddia ediliyor. Özgür’e atfedilen en önemli rol, Türk Konsolosluğu’nun da içinde bulunduğu Türkevi binasının iskân izni almasını hızlandırmak için Adams’a yapılan maddi jestleri bir baskı aracı olarak kullanmış olması.

Herhangi bir konsolosun, Türk devletine ait bir binanın ruhsat ya da izinlerinin hızlı çıkması için belediye başkanı nezdinde girişimde bulunması yaptığı işin görev tanımında olan bir şey. Amerikan kanunları açısından bunu sorunlu kılansa Adams’ın Türkevi’ne hızla yangın ruhsatı verilmesi için New York İtfaiyesi yetkililerine baskı yapması ve hatta onları işten atmakla tehdit etmiş olması. Adams’ın baskısı üzerine ilk önce “Onay yetişmez, binada 60 kalem eksik tespit ettik” şeklindeki rapor veren itfaiye, bir tür ara belge hazırlamak zorunda kalıyor.

Türk diplomatı ‘al-ver’ potasına sokan o cümle

Türk diplomat Reyhan Özgür’ün 5 Eylül 2021 ile 10 Eylül 2021 arasındaki beş gün içinde Eric Adams’ın kendisi ve danışmanıyla defalarca görüştüğünü anlıyoruz. O görüşmelerden birinde Özgür danışmana “Türkiye onu destekledi, şimdi Türkiye’yi destekleme sırası onda” diyor. Zaten savcıların Türk hükümetinin Eric Adams ile ilişkiyi bir ‘al-ver’ ilişkisi olarak ve rüşvet verdiklerinin bilinci içinde organize ettiğini öne sürmesinin temel dayanaklarından biri de bu cümle.

İddianamede yok ama biliyoruz ki Reyhan Özgür’ün paniğinin sebebi Ankara’nın kendisine yaptığı baskı. Çünkü sadece iki hafta sonra Cumhurbaşkanı Erdoğan BM Genel Kurulu için New York’a geldiğinde Türkevi’nin açılışını yapmak istiyor. Nitekim Erdoğan 20 Eylül 2021’de yangın testlerini henüz geçememiş olan binayı törenle açıyor ki bu kadar detaya o da bugüne kadar belki vakıf değildi. Vakıfsa bile ancak konsolosu takdir etmiştir heralde. Kendi ülkesinde bir talimatla ‘şak’ ve ‘tak’ diye istediğini yaptırabilen bir lider için, başka bir ülkede kendi yaptıklarının çok küçük bir versiyonunun ‘yasadışı’ olarak görülmesi çok da bir şey ifade etmiyor olabilir.

THY New York Müdürü’nün bu rahatlığı nereden?

Öte yandan, Eric Adams Türkevi’nin açılmasının önündeki belge engelini kaldırmanın rahatlığıyla belgenin verilmesinden sadece dört gün sonra, 14 Eylül 2021’de danışmanından Gana’ya kasım ayında yapacağı ziyareti THY ile planlamasını talep ediyor. Zaten iddianameden anlıyoruz ki Adams 2015 yılından beri Türk Hava Yollarını kendi uçak şirketi gibi kullanabiliyor. ABD yasalarında kamu görevlilerine belirlenen harcama limitinin altında kalacak bir bilet kestiriyor, sonra nasılsa THY New York Ofisi’nin eski müdürü Cenk Öcal ‘gerekeni yapıp’ Adams’ın biletini ‘business class’a yükseltiyor. Öcal’ın Adams’ın aracısı Abbasova ile planlama yaparken sergilediği rahatlık ve transatlantik bir uçuş için sadece 50 dolarlık fatura kesmeyi teklif edebilmesinin ne anlama geldiğini görmek için savcı olmaya gerek yok. Belli ki Öcal’a en yukardan “Eric Adams ne isterse halledin” şeklinde bir talimat verilmiş.

Yıllarca süren bu ilişki dinamiği sayesinde Türkiye sadece Türkevi’nin erken hizmete açılmasını sağlamıyor. Adams’ın 24 Nisan 2022’de Ermeni Soykırımı'nı anma niteliğinde bir mesaj yayınlaması engelleniyor. 

Adams’ın Gülencilerin ABD’deki toplantılarına katılması da engelleniyor. Tüm bunlar ‘diplomatik başarı’ sayılabilecekken bir siyasetçi ‘satın alınarak’ yapıldığı için ABD devletinin arşivlerinde ‘suç’ kategorisinde istifleniyor. Çünkü Adams’ın ‘Türkiye’ye sempatisini’ satın alanlar yasaları ihlal edip etmediklerine dair delil bırakıp bırakmadıklarını pek de umursamıyor.

Ölçek küçükse rüşvet, rüşvet değil midir?

Bazılarınız Türkiye’yi ve Türkiye’nin bayrak taşıyan havayolunu temsil edenlerin, Eric Adams’a yaptıkları toplamda belki birkaç yüz bin doları ancak bulan ‘siyasi yatırımın’ devede kulak olduğunu düşünüyor olabilirsiniz. Dolandırıcılıkla suçlanan bir iş adamının devletle sorunlarını çözmek için 10 milyon Euro talep edebilen ekran yüzleri tanıdınız. Dolayısıyla da memleketteki rüşvet borsasıyla kıyaslarsanız ABD’deki Adams davasını ‘hafif’ bulabilirsiniz, doğaldır. Ancak ölçek ‘küçük’ diye Adams skandalını yok saymak, Türkiye’de alıştırılmaya çalışıldığımız her türlü kanunsuzluk ve yolsuzluğu artık normalleştiriyor oluşumuzun semptomu olabilir maalesef.

Şöyle sorayım; ABD’nin İstanbul Başkonsolosunun bir İstanbul belediye başkanı adayının kampanyasına maddi destek sağlamak için çeşitli organizasyonlar yaptığı ortaya çıksaydı onu da milletçe hafife alır mıydık?

Öte yandan yine Adams iddianamesinden anlıyoruz ki Türkiye’de kaç türlü karanlık işe karıştığını saymakta zorlandığımız Sezgin Baran Korkmaz da Adams’dan nemalanma furyasına katılmak için epey girişimde bulunmuş. Ocak 2019’da New York belediye başkanlığı için yarıştığı kampanyasına bağış toplama hedefiyle İstanbul’a giden Eric Adams, Hürriyet gazetesinde yazar olduğunu bu soruşturmaya kadar bilmediğim Arda Sayıner isimli kişi tarafından Sezgin Baran Korkmaz ile tanıştırılıyor. Bu arada iddianamede ‘Businessman 1’ olarak kodlanan Enver Yücel’i de Adams’la tanıştıranın Sayıner olduğunu son iki günde yaptığım görüşmeler sırasında öğrendim. Sayıner’in gazeteci mi, PR’cı mı, influencer mı, komisyoncu mu olduğunu çözemedim!

SBK’nın Adams’a 50 bin dolarlık bağışı havada kalmış

SBK’ya dönersek… Başkonsolos Reyhan Özgür, “Kendisi hem ABD’de hem de Türkiye’de şüpheli işlerle anılıyor” diyerek Adams’ın Korkmaz ile yapması planlanan görüşmeyi engellemeye çalışıyor. Ancak Adams uyarıya kulak asmıyor ve Korkmaz ile de görüşüyor. Bu arada, Korkmaz konusunda yerinde bir uyarı yapan Reyhan Özgür’ün, Amerikalı bir siyasetçinin bağış toplamak için Türkiye’ye gitmesinin kendisinin bizatihi ‘yasadışı’ olması konusunda da bir uyarıda bulunmak yerine geziyi kolaylaştırmak için çabalaması dikkate değer. Çünkü bu husustaki ABD yasaları gayet açık; Amerikan vatandaşı olmayan kişiler Amerikan siyasetçilerinin siyasi kampanyalarına 1 dolar dahi bağış yapamaz.

Sonuçta Sezgin Baran Korkmaz, o gezi sırasında vuku bulan görüşmede Adams’ın kampanyasına en az 50 bin dolar verme taahhüdünde bulunuyor. Bunun üzerine Adams ve danışmanı ABD vatandaşı olmayan Korkmaz’ın yapacağı bağışı nasıl kılıfına uyduracaklarını düşünmeye başlıyorlar. Ancak iş uzuyor ve o süreçte Korkmaz hakkında iki ülkede de iddianame hazırlanınca Eric Adams parayı almaktan vazgeçiyor. Hatta iddianameye göre Adams, o tarihlerde ABD’ye gelen ve kendisiyle görüşmek isteyen Korkmaz’a randevu vermiyor.

SBK Linkedin hesabındaki o fotoğrafları neden sildi?

İddianamedeki olay örgüsünü, o tarihlerde çıkan haberlerle paralel biçimde ve dijital ortamda bulabildiğim detaylarla birlikte okumaya çalışırken enteresan bir detaya denk geldim. Sezgin Baran Korkmaz’ın Linkedin hesabında paylaştığı fotoğraflar arasında Brooklyn Belediye Binasında çekilmiş iki kare vardı. Beş sene önce, yani 2019’da yüklenen iki karede de Korkmaz tek başınaydı. Belli ki ocak ayındaki o ilk temastan sonra Korkmaz New York’a giderek Adams ile görüşmüştü. Görüşmüş olmasa fotoğrafların altına neden “Brooklyn Belediye Başkanı’na misafirperverliğinden dolayı teşekkür ederim” yazmıştı? Ya da belki Sezgin Baran Korkmaz ‘nasılsa görüşürüm’ umuduyla makamına kadar gitmiş ama Adams ile görüşememiş ama görüşmüş havası yaratmak için binanın içinde tek başına çektirdiği fotoğrafları yayınlamıştı.

İddianamenin Amerikan basınına bomba gibi düştüğü gün (25 Nisan) Sezgin Baran Korkmaz’ın o fotoğrafları Linkedin sayfasında duruyordu, hatta iki gün daha durmaya devam etti. Ancak 28 Eylül’de o fotoğraflar birden buhar olup uçtu. Sezgin Baran Korkmaz, apar topar sosyal medya hesaplarında bir temizliğe girişmişti. Neyse ki Korkmaz’ın beş yıl önceki o Linkedin paylaşımı silinmeden alınan bir ekran görüntüsüne ulaşmayı başarmıştım!

SBK duruşmasını neden erteletmeye çalışıyor?

SBK dosyasını Türkiye’de yakından takip eden kaynaklarım da Korkmaz’ın sosyal medya hesaplarında yaptığı temizliği fark etmişti. Dahası, Korkmaz’ın avukatları kasım ayında yapılacak duruşmanın dört ay daha ertelenmesi için Utah’taki mahkemeye tam da Adams’ın iddianamesinin açıklandığı 25 Eylül tarihinde dilekçe vermişti.

ABD’deki hukuki süreçlerde yapılan hamlelerin ne anlama geldiğini iyi bilen kaynaklarıma göre, Sezgin Baran Korkmaz’ın hem Adams davasında hem de başka davalarda savcılarla iş birliği yapıyor olması kuvvetle muhtemeldi. Her fırsatta ABD’deki Kingstonlar davasında ‘itirafçı’ olmadığını söyleyen Korkmaz’ın hem Adams davasında hem de belki başka davalarda itirafçı olduğunu düşünmelerinin sebebi ise Korkmaz’ın Fatih Altaylı yayınında sergilediği rahat tavırlar ve yeni iş kurmak için özgürce para harcayabildiğini açıklamasıydı. Hukukçu kaynaklarım, Korkmaz’ın Adams davası kapsamında yapabileceği itirafların ‘fındık fıstık’ düzeyinde kalacağını, bu rahatlığın sebebinin başka bir dosyada itirafçılıktan kaynaklanıyor olabileceğine inanıyor.

Maryland’deki Diyanet Merkezi’ne bağışla ilgili söylentiler

SBK’nın Türkiye’deki dosyasının taraflarına ve hatta Ankara’ya kadar ulaşan bazı söylentilere göre Korkmaz kendi davasının savcılarına, 40 yıl hapis cezası alan ortağı Lev Aslan Dermen’in Maryland’de 2016’da açılan Amerika Diyanet Merkezi’ne 1 milyon dolar bağış yaptığı yönünde bazı deliller vermişti.

Son günlerde duyduklarımın ne kadarının doğru ne kadarının spekülasyon olduğunu orta vadede öğreniriz diye düşünüyorum. Ne de olsa ABD yargısının elindekileri peyderpey, zamanlamasını çoğu zaman günün siyasi atmosferine denk getirerek kamuoyuna açıkladığını Zarrab davasından beri biliyoruz. Açıklanan iddianamelerin gizli tutulan pek çok eki var, gizli eklere dahi eklenmeyen gizli ifadeler var, onlar yeni soruşturmalara dönüşüyor. Hele de o dosyaların içinde Erdoğan Türkiye’si gibi Amerikan kamuoyunun antipatisini zaten çekmiş olan ülkelerin nüfuzlu kişilerine değen taraflar varsa, ABD yargısı ‘zamanlama’ mevzusunu adeta bir silah gibi kullanabiliyor.

‘Bağışçılığı’ kendi dönemlerinde Türkiye içindeki siyasetin de görkemli bir sütunu haline getiren AKP hükümetinin ABD’deki Adams skandalını ‘bundan bir şey çıkmaz’ havasında izlediğinden neredeyse eminim. Ancak kendileri de biliyor ki içinden Sezgin Baran Korkmaz geçen ve henüz varlığını dahi bilmediğimiz başka dosyalar çok ‘can sıkıcı’ olabilir.

                                                                  /././

Devlet, çalışanların maaşlarından bu yıl yaklaşık 10 milyar lira fazla vergi aldı…-Murat Batı-

Hesaplamada kullanılan “asgari ücret” hatalıdır. İşveren ile devlet lehine ama çalışanın aleyhine olan bu yazılı olmayan uygulama nedense bir teamül haline gelmiş. Normal bir uygulamaymış gibi sorgulanmadan uygulanmakta.

Ücretli çalışan sayısı yaklaşık 26 milyon civarındadır. Bunların bir kısmı kamuda bir kısmı ise özel sektörde istihdam edilmektedir. Bu kişiler ister kamuda isterse özel sektörde çalışsın sundukları emek karşılığı aldıkları ayni ve nakdi bedele ücret adı verilir. Ücrete ilişkin vergileme esasları ise Gelir Vergisi Kanunu m.61 ila m.63’te düzenlenmiştir. Kanun’un bazı maddelerinde de istisna gibi muhtelif düzenlemeler de bulunmaktadır.

Buna göre alınan ücretlerden (brüt) önce SGK işçi kesintisi (yüzde 14) ardından işçi işsizlik fon kesintisi (yüzde 1) yapılır. Kalan tutar ise vergi kesintisinin yapılacağı tutardır. Hani derler ya maaş elimize geçmeden vergi kesiliyor, işte o söylenen kesintinin yapıldığı tutardır ki buna da matrah deniliyor.

Bu matrah üzerinden kesilecek vergi ise tek ve düz bir oran değil, halk arasında vergi dilimi şeklinde ifade edilen bir tarifeyle vergi hesaplanır. Buna literatürde dilim usulü artan oranlı tarife denilir.

Bu tarife, aşağıda da görüldüğü üzere Gelir Vergisi Kanunu (GVK) m.103’te düzenlenmiştir. Normal koşullarda ücretliler için bu tarife aşağıda da göreceğiniz üzere yüzde 15’lik orandan başlar ve yüzde 40 dahil oranda sona erer. Alınan ücret tutarına göre uygulanan vergi oranları da değişiklik gösterebilmektedir.

Buna göre her ay alınan maaştan SGK işçi kesintisi ve işçi işsizlik fonu kesintisi yapıldıktan sonra kalan tutar bu tarifeye tabi tutulur. Her yıl 1 Ocak'tan itibaren alınan ücretler toplanarak (kümülatif) tarifeye tabi tutulur ve böylece alınan maaşa bağlı olarak yıl içinde üst dilim(ler)e geçilebilmekte.

Ancak hesaplanan (kesilen) bu vergi, ödenecek vergi değildir. Bu vergiden ayrıca asgari ücrete kadar gelir ve damga vergisi istisnası olduğu için asgari ücret tutarı üzerinden hesaplanan gelir vergisi çalışanın maaşından yapılan vergi kesintisinden mahsup edilerek daha az vergi ödememizi dolayısıyla elimize daha fazla ücret geçmesini sağlamaktadır.

Bu oldukça yerinde bir uygulama. Hatta bu yolla 2024 yılında Hazine 590 milyar lira vergi alacağından vazgeçmiştir.

İyi de sorun nerede?

Buraya kadar her şey güzel lakin hesaplamada kullanılan “asgari ücret” hatalıdır. İşveren ile devlet lehine ama çalışanın aleyhine olan bu yazılı olmayan uygulama nedense bir teamül haline gelmiş. Normal bir uygulamaymış gibi sorgulanmadan uygulanmaktadır.

Şöyle ki, asgari ücrete kadar gelir vergisi istisnasını düzenleyen Gelir Vergisi Kanunu m.23/18’inci bentte "asgari ücrete kadar olan ücret” ifadesi bulunmaktadır.

Ancak ülkemizde asgari ücret aylık değil günlük hesaplanır. Asgari Ücret Yönetmeliği’nin 4/d maddesi asgari ücreti; “İşçilere normal bir çalışma günü karşılığı ödenen ve işçinin gıda, konut, giyim, sağlık, ulaşım ve kültür gibi zorunlu ihtiyaçlarını günün fiyatları üzerinden asgari düzeyde karşılamaya yetecek ücreti..” olarak tanımlamıştır.

Örneğin 2024 yılında uygulanacak asgari ücret tutarını Resmi Gazete’de ilan eden Asgari Ücret Tespit Komisyonu, Kararında da aylık değil günlük tutarı ilan etmiştir. Kararda “işçinin bir günlük normal çalışma karşılığı asgari ücretinin: 01.01.2024 - 31.12.2024 tarihleri arasında 666,75 TL” olduğu yazılmış. Asgari Ücret Tespit Komisyonu Kararında geçen günlük tutar da brüt tutardır. Önceki tüm asgari ücret ilanlarında da aylık değil günlük ilan edilmiştir.

Buna göre sadece asgari ücret geliri elde edenlerin ücretleri hem gelir hem de damga vergisinden istisna edilerek herhangi bir vergi ödemelerinin önüne geçilmiştir. Ayrıca asgari ücretten fazla gelir elde eden ücretlilerin de net asgari ücrete kadar olan ücretleri hem gelir hem de damga vergisinden istisna edilmiştir.

Ancak istisna edilen tutar esasında SGK matrahı üzerinden hesaplanan tutardır; gerçek asgari ücret değil. Ve bu durum hem fazla gelir ve damga vergisi ödenmesine hem de SGK ve iş mevzuatı açısından ciddi hak kayıpları doğurmaktadır.

Asgari ücret aylık ya da yıllık değil günlük ödenen bir bedeldir. Yapılan hesaplamalara bakıldığında her ay 30 gün olarak dikkate alınmaktadır. Çünkü 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 88’inci maddesi uyarınca her ay 30 gün olarak dikkate alınmaktadır. Yani SGK matrahı ile brüt ücret aynı algılanmaktadır. Bu yazılı olmayan kural çalışana ciddi hak kayıpları yaratmaktadır.

Buna göre 2024 yılı için açıklanan brüt asgari ücret 20.002,50 TL’dir ama bu tutar gerçekte SGK matrahıdır, aylık brüt asgari ücret tutarı değildir. 2024 yılında 31 gün ile biten ay sayısı 7’dir. Yani 7 ay 31 gün ile bittiği için bu yedi ayda çalışanların maaş bordrolarında -özellikle vergi yönüyle- hata yapılmaktadır.

Şöyle ki GVK m.23/18’de yer alan “ödemenin yapıldığı ayda geçerli olan asgari ücretin aylık brüt tutarından işçi sosyal güvenlik kurumu primi ve işsizlik sigorta primi düşüldükten sonra kalan tutarına isabet eden ücretleri” fıkrası uyarınca gelir vergisinden istisna edilecek tutar “…aylık brüt tutarından…” ifadesi gereği “brüt asgari ücrete” isabet eden tutardır, “SGK matrahına” isabet eden tutar değildir.

Bu nedenle asgari ücretten fazla ücret alan herkes fazla vergi ödemektedir. GVK m.23/18’de yer alan “…aylık brüt tutarından…” ifadesi gereği “brüt asgari ücrete” isabet eden tutarın istisna edilmesi gerekmektedir. Ancak uygulamada nedense aylık 30 güne isabet eden yani SGK matrahı kadar olan kısım istisna edilmektedir.

Gelir vergisi açısından istisna edilen tutar her ay için 17.002,12 TL’dir. Oysa asgari ücretin gerçek tutarı doğru saptansa -2024 yılında 31 gün ile biten ay sayısı 7 olduğundan- ortalama 709 TL’ye yakın yıllık fazla gelir vergisi ödenmemiş ve dolayısıyla da çalışanın cebinden aynı tutar eksilmemiş olacaktır. 2024 yılında yaklaşık 26 milyon ücretli çalışan var ve bunun yarıya yakını asgari ücretli olduğunu ve kalanının ise asgari ücret üstü ücret aldığını varsayarsak; 709 lirayı asgari ücretin üstünde ücret elde eden kişi sayısıyla çarparsak 2024 yılında yaklaşık 10 milyar lira fazladan gelir vergisi alınmış olacaktır.

Özetle GVK m.23/18’de düzenlenen asgari ücret istisnası tutarını SGK matrahı gibi düşünüp eksik istisna yapılıp dolayısıyla da fazla vergi alınmaktadır. Bu durumun tez elden düzeltilmesi gerekmektedir.                                     

                                                           /././

‘Barış’ artık bir küfür -Akdoğan Özer-

Kutuplaşmanın tehlikeli bir şekilde derinleştiği Avrupa’da “barış” artık bir küfür sözcüğü olarak algılanır hale geldi. Kıta genelinden gelen son sinyaller kamplaşmanın görünenden derin olduğuna işaret ediyor

Çizim: Tan Oral 

Avrupa’daki kutuplaşma tehlikeli bir şekilde derinleşiyor. AB bürokrasisi ile Rusya arasındaki kutuplaşmada yaşanan bu “derinleşme,” medya manşetlerinde çoğu kez konjonktürel bir çıkışa işaret eden “gerilim tırmanıyor” ifadesinde olduğu türden bir yüklem olarak anlaşılmasın. Bugün bunun son sinyalleri üzerinden konuşunca da görülecek ki, tehlikeli ve derin bir kamplaşmaya sürükleniliyor. İşte son haftalarda benim görebildiğim ciddi sinyaller: 

‘Barış’ küfür ifadesi haline geldi

Avrupa’nın en büyük ülkesinin “nükleer doktrinini” güncellemesi, bu kamplaşma bağlamında belki çok önemli ama ondan önemli sinyal, galiba Avrupa’da “barış” sözcüğünün artık bir küfür olarak algılanır hale gelmesi. Avrupa’da barıştan söz ettiğinizde sanki küfür etmiş gibi algılanarak eleştirilip sövülüyorsunuz. Macaristan’ın Dışişleri Bakanı Peter Szijjarto da geçenlerde tam da bu durumdan söz ederek, uluslararası liberal ana-akım medyada ve uluslararası siyaset sahnesinde “barışın” küfür haline gelmesinin yanlış olduğunu vurguladı. New York'taki BM merkezinde düzenlenen Gelecek Zirvesi'nde yaptığı konuşmada Szijjarto, “Avrupalı ​​siyasetçiler, Avrupa'dan uzakta olduklarında genellikle bazı savaşlar karşısında barışçıl çözümlerden ve diplomasiden yana tavır takınırlar, ancak bugün Avrupa'da bir savaş yaşanıyor ve maalesef barıştan yana tavır takınanlar hemen damgalanıyor, saldırıya uğruyor ve eleştiriliyor,” dedi.

Bu saldırıların bazen fiziksel olduğunun da altını çizen Macar Dışişleri Bakanı, gerginliklerin tırmanmaya devam etmesi halinde insanlığın ikisi de “üzücü” senaryoyla karşı karşıya kalacağını söyledi: “Üçüncü Dünya Savaşı’nın patlak vermesi veya dünyanın yeniden bloklara/kamplara bölünmesi.”

Szijjarto, barışın küfür sözcüğü olarak kabul görür hale gelmesinde hiç haksız sayılmaz. Hatırlanacağı gibi, Temmuz ayında Avrupa Konseyi'nin altı aylık dönüşümlü başkanlığını üstlenen Macaristan Başbakanı Viktor Orban’ın ilk işlerinden biri, Moskova ile Kiev arasındaki anlaşmazlığı çözmek amacıyla bir “barış misyonu” başlatması olmuştu. Orban bu amaçla, Ukrayna, Rusya ve Çin'i ziyaret etmiş, ardından da ABD'de Cumhuriyetçi başkan adayı Donald Trump ile görüşmüştü. Ancak, Orban'ın barış girişimi Brüksel'den çok sert eleştiriler aldı. Hatta, AB Dış Politika Şefi Josep Borrell, Macaristan Başbakanı'nın “AB'yi hiçbir şekilde temsil etmediğini” söylerken, Avrupa Konseyi Başkanı Charles Michel de barış misyonunu “bir sorun” olarak niteledi ve “kabul edilemez” olduğunu ileri sürdü.

Avrupa bürokrasinin vassalist sözcülerinin bu tip nitelemeleri şaşırtıcı değil belki ama bu eleştirilerle de sınırlı kalmayıp Orban yönetimini “terbiye etme” yoluna gitmeleri ve Avrupa’yı “savaş psikozu” içine girmiş olmakla, hatta Avrupa Birliği'ni “SSCB'nin kötü bir parodisi” olmakla da eleştiren Macar Başbakanı’na yer yer gözdağı vermeleri ilginç.Bunun yakın tarihli örneklerinden biri, Avrupa Adalet Divanı’nın, Avrupa Birliği'nin iltica kurallarını sistematik olarak göz ardı etmekle suçladığı Macaristan'a Temmuz ayında 200 milyon euro ceza kesmesi oldu. Buna ek olarak, Avrupa Adalet Divanı Macaristan'ın ödemede geciktiği her gün için 1 milyon euro ödemesi gerekeceğini de kayıt altına aldı.

sBudapeşte yönetimi cezayı ödemeyi reddetti ve gerek Ağustos sonunda gerekse de 17 Eylül’de kendisine gönderilen ödeme taleplerini dikkate almadı. Bunun üzerine Komisyon, Macaristan'ın AB fonlarından aldığı paydan 200 milyon euro'luk cezanın düşülmesi için “mahsuplaşma prosedürünü” devreye sokacağını duyurdu.

Bu konudaki anlaşmazlık, mahkemenin Macaristan'da uluslararası koruma/sığınma arayanların iltica prosedürlerine erişimini kısıtladığına hükmettiği Aralık 2020'ye kadar uzanıyor ama “ceza” sürecinin Orban’ın barış misyonunun hemen arkasından hızlandırılması ortada bir “tedip” çabası olduğunu da düşündürüyor.

İsviçre, Rus bilim insanlarını kovuyor

İsviçre’nin Cenevre kenti yakınlarında yer alan ve dünyanın özellikle parçacık fiziği alanındaki en büyük bilimsel laboratuvarlarından biri olan Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi (CERN), bünyesindeki yüzlerce Rus bilim insanını kovmaya hazırlanıyor. Ukrayna işgali nedeniyle Rusya’ya yönelik tüm uluslararası yaptırımlara uyma kararı almış olan ve 2022 yılı Mart ayında Rusya’nın gözlemci statüsünün yanı sıra Rus kuruluşlarla işbirliğini askıya alan Merkez, bu kez de Rus kurumlarına bağlı yüzlerce bilim insanıyla ilişkisini, başka kurumlara geçmedikleri takdirde 30 Kasım 2024’te sonlandıracak. Nature dergisinin web sitesinde 18 Eylül günü kendisine yer bulan gelişme, laboratuvarın Rusya Federasyonu ile işbirliğinin resmi olarak sona erdiğine işaret ediyor. Rus uzmanlar CERN kapsamındaki işlerini diğer ülkelerden meslektaşlarına devretmeye başlamışlar bile. Böyle bir gelişmenin uluslararası kamuoyunun algısında “tarafsızlığıyla” tanınan İsviçre’de olması elbette manidar.

Rusça yasaklanıyor

Letonya parlamentosu, ülkede en çok konuşulan ikinci dil olan Rusçanın, bankamatiklerdeki (ATM) kullanımını yasakladı. Parlamento web sitesinde yer alan bir açıklamaya göre, Kredi Kuruluşları Yasası'nda geçtiğimiz haftalarda yapılan bir değişiklikle Letonya ticari bankaları bundan böyle ATM arayüzlerinde Rusça dil seçeneği sunmayacak Rus dili ve kültürünü kısıtlama kampanyasının bir parçası olarak yapılan düzenlemede, ATM'lerdeki ekran müşteri arayüzleri için bir yandan “Letonca dilinde olmalı” denilirken bir yandan da "Avrupa Birliği üye devletlerinin veya aday ülkelerinin resmi dillerini de içerebilir," ifadeleri kullanılıyor.

Ne demek? Rusça bu kriterleri karşılamıyor, demek!

Yeni düzenleme 30 Ocak 2025 tarihinde yürürlüğe girecek. Tabii önce Letonya cumhurbaşkanı tarafından imzalanması gerekiyor. Böyle bir gelişmenin Letonya’da olması ilginç. Zira, her dört kişiden birinin etnik Rus olduğu Letonya, 2017 tarihinde yapılan bir kamuoyu araştırmasına göre, nüfusun yüzde 36’sının ana dilinin de Rusça olduğu bir ülke.

Puşkin heykeline yıkım kararı

Kiev yönetimi, Odessa’daki UNESCO koruması altında bulunan şair Aleksandr Puşkin heykelini yıkma kararı aldı. Rus kültürüne karşı sürdürülen kampanyanın son ayağı 19 Eylül’de Odessa bölge valisi Oleh Kiper tarafından duyuruldu.

Modern Rus edebiyatının kurucularından olan Puşkin, Odessa'yı birkaç kez ziyaret etmiş ve 1823'ten 1824'e kadar bu bölgede yaşamıştı. UNESCO Dünya Kültür Mirası Alanı'nda yer alan heykel, ünlü sanatçının Karadeniz kıyılarında geçirdiği yılların anısına 1889'da bölge halkı tarafından dikilmişti. Sovyetler Birliği'nin izlerini kamusal yaşamdan kaldırmak için bir “dekomünizasyon" kampanyası başlatan Ukrayna yönetimi özellikle Rus tarihi şahsiyetleriyle ilişkilendirilen isim ve anıtları hedefliyor.

Heykelin bulunduğu alan bir dünya mirası alanı olduğu için kent yönetimi anıtla ilgili alacağı bir kararda resmi olarak UNESCO'nun onayına ihtiyaç duyuyor. Ama muhtemelen karar böyle bir onaya dahi ihtiyaç duyulmadan uygulanmış olacak.

Tabii bu, ülkede yıkılan ilk Puşkin heykeli değil. Ukrayna Kültür Bakanlığı geçen yıl yaptığı bir açıklamada, savaşın başlangıcından itibaren 1 yıl içinde ülkenin 14 bölgesinde (Mukachevo, Ternopil, Uzhhorod, Konotop, Chernihiv, Mikolaiv, Belya Tserk, Kropyvnytskyi, Zaporijya, Chernivtsi, Harkiv, Zhytomyr, Kremenchuk, Dnipro, Kramatorsk ve Kiev) 28 Puşkin heykeli yıkıldığını kaydetmişti.

Nükleer doktrinde güncelleme

Avrupa’daki kamplaşmanın tehlikeli bir derinlik kazanmaya başladığının en önemli sinyallerinden biri de Rusya Federasyonu’nun nükleer doktrinini güncelleme kararı alması oldu. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in “nükleer caydırıcılık alanında devlet politikasının temellerinin güncellenmesi” olarak ilan ettiği yeni doktrin ile nükleer silah kullanım eşiği aşağı çekilmiş oldu. Putin'in ana hatlarını çizdiği yeni nükleer doktrine göre, “Rusya’ya karşı yoğun şekilde hava ve uzay saldırı silahlarının fırlatıldığı ve bunların Rusya devlet sınırını geçtiğine dair güvenilir istihbaratın alınması halinde” Moskova’nın, nükleer silahlara başvurabileceğini” kayıt altına alıyor. Ve ayrıca deniyor ki, nükleer silahları olmayan bir devlet, nükleer güce sahip bir devletin katılımı ve desteğiyle Rusya'ya saldırdığında, Moskova bunu “ortak saldırı” olarak değerlendirecek.

Peki Rusya hangi “saldırı silahları” ile saldırıya uğradığında, masada “nükleer seçenek” de olacak?  Bir açıklamasında Putin, söz konusu saldırı silahları için, “stratejik ve taktik uçaklar, seyir füzeleri, insansız hava araçları, hipersonik ve diğer uçaklar” şeklinde bir kapsam çizmişti. Dolayısıyla, Ukrayna'nın Rus stratejik üslerine karşı daha önce çok sayıda İHA saldırısı yapıldığını hatırlayınca, bu güncelleme daha da önem kazanıyor.

Moskova, ayrıca “egemenliğine yönelik kritik bir tehdit durumunda” devreye sokacağı caydırıcılık kalkanını Belarus’u da içerecek şekilde genişletmiş oldu. Zira, güncellenmiş nükleer caydırıcılık doktrini konvansiyonel silahların kullanılması yoluyla Belarus'a yönelik bir saldırı durumunda da geçerli olacak.  

Bu arada, Belarus Devlet Başkanı Aleksandr Lukaşenko da NATO’nun Belarus'a yönelik olası bir saldırısının Minsk'i mukabele anlamında nükleer silah kullanmaya sevk edeceği konusunda uyarıda bulundu. Cuma günü üniversite öğrencileriyle yaptığı toplantıda, Lukaşenko, “bize saldırdıkları anda nükleer silah kullanıyoruz. Rusya da bizim adımıza devreye giriyor" ifadelerini kullandı. Lukaşenko, Belarus'a yapılacak herhangi bir saldırının üçüncü dünya savaşını tetikleyeceğini de söyledi.

Peki bu değişiklikler ne anlama geliyor? Bu soruya Rusya tarafında en iyi yanıt verebilecek isimlerden biri Parlamento Savunma Komitesi Başkanı Andrey Kartapolov, geçen cumartesi günü bir Rus yayın organı olan RIA Novosti'ye verdiği röportajda, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in ülkenin nükleer doktrinini güncelleme önerisi hakkında yorumda bulunan Kartapolov'a göre, “Batı, uluslararası hukuk tarafından Rus toprakları olarak bilinen topraklara karşı uzun menzilli silahların kullanılmasına yeşil ışık yakarsa, olası bir karşılık söz konusu olduğunda tüm seçenekler masada olabilecek. Kullanıma [onay verme] kararı Başkomutan’da olacak.”

Yani, Ukrayna, nükleer gücü olmayan bir ülke olsa da ABD ve nükleer güce sahip diğer ülkeler tarafından aldığı/alacağı uzun menzilli füzeler ile Rus topraklarındaki hedefleri vurmaya kalktığında, Rusya ülke egemenliği için “kritik tehdit” olarak yorumlanacak bu yoğun füze atışı, savaş uçağı ve drone saldırısını nükleer güce sahip söz konusu devlet tarafından da gerçekleştirilmiş gibi görecek ve bu ülkelere nükleer silah kullanımıyla karşılık vermeyi de değerlendirecek.

Saldırı konvansiyonel füzelerle yapılmış olsa bile Rusya, buna stratejik nükleer silahlardan daha küçük savaş başlığına sahip ve yaygın radyoaktif serpintiye neden olmadan hedefleri vurmak üzere tasarlanmış taktik nükleer silahlarla karşılık verecek. Ve diyelim ki Rusya içlerine yönelik füze saldırısı uzun menzilli İngiliz- Fransız ortak yapımı Storm Shadow (ya da Fransızların adlandırmasıyla SCALP-EG) füzeleri kullanarak yapıldıysa, kullanım İngiliz ve/veya Fransız uzman askeri personelin aktif katılımını da gerektireceğinden, o durumda Moskova, buna Londra ve Paris’i de vurarak karşılık verebilecek

Bilindiği gibi Kiev hükümeti, ABD ve müttefiklerine silahlarının Rusya topraklarına karşı kullanılmasına yönelik tüm kısıtlamaları kaldırmaları doğrultusunda mayıs ayından bu yana çağrıda bulunuyor. Moskova ise bu kısıtlamaların kaldırılmasının Batı'nın çatışmaya doğrudan dahil olması anlamına geleceğini açıkça ifade ediyordu.

‘Yıkıcı ülkeler’ listelendi

Moskova yönetimi, Rusya’nın değerleriyle çelişen “yıkıcı tutumlar içindeki” 47 ülkeyi listeleyerek, bu ülkelerin vatandaşlarına isterlerse Rusya'ya sığınma başvurusunda bulunma yolunu açtı.

Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Vladimir Putin, geçen ay içinde, kendi hükümetleri tarafından dayatılan “neoliberal” fikirlere karşı olan Rusya'nın geleneksel manevi ve ahlaki değerlerini paylaşan yabancıların, Rusya'ya oturma izni başvurusunda bulunmalarına izin veren bir kararname imzalamıştı. Rusya Federasyonu hükümet portalında yayınlanan listeye göre, Rusya’ya karşı “yıkıcı neoliberal ideolojik tutum” içinde olmakla suçlanan ülke ve bölgeler şunlar:

Avustralya, Avusturya, Arnavutluk, Andorra, Bahamalar, Belçika, Bulgaristan, İngiltere, Almanya, Yunanistan, Danimarka, İrlanda, İzlanda, İspanya, İtalya, Kanada, Kıbrıs, Letonya, Litvanya, Lihtenştayn, Lüksemburg, Malta, Mikronezya, Monako, Hollanda, Yeni Zelanda, Norveç, Polonya, Portekiz, Güney Kore, Romanya, San Marino, Kuzey Makedonya, Singapur, ABD, Tayvan (Çin toprağı), Ukrayna, Finlandiya, Fransa, Hırvatistan, Karadağ, Çek Cumhuriyeti, İsviçre, İsveç, Estonya ve Japonya. Listede AB ve NATO üyesi Slovakya ve Macaristan’ın yanı sıra NATO üyesi Türkiye de yer almıyor.

                                                                  /././

Yapay zekâ dedikoduları: Sam Altman 10 milyar doları cebine koyuyor, Elon Musk çok öfkeli -Eray Özer-

Şirketin yatırımlarla içine gireceği büyüme sonrası 5 gigawatt enerji tüketen bir tesise sahip olacağı söyleniyor. Hatta rivayete göre OpenAI bu yeni işletmeye dair tekliflerini Beyaz Saray’a sundu bile. İşte bu devasa enerjinin nasıl karşılanacağı henüz belirsiz ama Altman’ın kafasında ne olduğunu az çok biliyoruz: Nükleer enerji! Sam Altman’ın desteklediği nükleer enerji startup’ı Oklo, Idaho eyaletinde kurmayı planladığı ilk -görece küçük- nükleer santral için yola koyuldu bile.

Sam Altman ve Elon Musk

Bugün size yapay zekâ dünyası ve Silikon Vadisi’nde dönen dedikodulardan bahsetmek istiyorum biraz.

Dedikodu diyorum ama anlatacaklarımın kimi söylence kimi vakıa.

Mesela ChatGPT’nin yaratıcısı OpenAI’ın artık tamamen kâr odaklı bir yapıya kavuştuğu bir vakıa.

Oysa açık kaynak olarak gelişecek (o nedenle “open”) ve dünyadaki tüm yapay zeka çalışmalarının insanlığın sonunu getirmesinden korkulan abuk subuk yollara sapmasını engelleyecek kâr amacı gütmeyen bir yapıyla yola çıkmıştı OpenAI.

Başta Microsoft olmak üzere çok önemli şirket ve yatırımcılardan büyük yatırımlar aldı, gittikçe büyüdü.

Hatta o kadar büyüdü ki, bundan bir yıl kadar önce kuruculardan Sam Altman’ı fazla hırslı bulan bir grup iç darbeyle yönetimi ele geçirmeye ve şirketi kurucu hedeflerine uygun yönetmeye yeltendi.

Darbe girişimi başarısız oldu, Altman kısa bir süre ayrı kaldığı CEO koltuğuna yeniden kavuştu.

Şimdi en az 6 milyarlık bir başka yatırım turuna çıkıyor OpenAI.

Bu yatırım turuyla birlikte şirketin değerlemesi 150 milyar dolara ulamış olacak.

Ayrıca Sam Altman’ın da bu değerleme sonrası yüzde 7’lik bir hissenin sahibi olacağı söyleniyor, ki bu da 10.5 milyar dolar demek.

Her ne kadar Altman geçen hafta şirket içi bir toplantıda bu söylentiyi yalanlasa da artık kâr amaçlı bir şirkete dönüşen ve devâsa yatırımlarla büyümeyi hedefleyen bir şirkette kurucunun hisse almaması hayatın olağan akışına pek uygun değil.

Ne yani, kendi kurduğu şirkette hayatına sadece maaşlı çalışan olarak mı devam edecek Sam Altman?

Yola bir STK naifliğiyle çıkan OpenAI’dan 10 milyarlık hisse sahibi olmak…

Sosyal medyada “Altman işini biliyor”, “Tek derdi para”, “Bu adeta bir dolandırıcılık operasyonu” gibi yorumlar almış başını gidiyor.

Yağmur ormanlarını koruyalım derken kereste fabrikası kurmak

Altman’a en çok kurulan da OpenAI’a en başta 50 milyon dolar koyan Elon Musk.

Musk çok öfkeli.

“Ben bu şirkete ana sermayeyi her şey açık kaynak olsun, yapay zekâ denetlensin diye koydum. Benim paramla şirketi büyüttüler. Amaçlarından saptılar. Şimdi de milyar dolarları ceplerine koyuyorlar” diyor.

Şu hayatta Musk’la aynı fikirde olma ihtimalim çok düşük ama bu konuda ona hak veriyorum.

Hatta Musk bir röportajında OpenAI’ın yaşadığı değişimi güzel bir örnekle şöyle anlatıyor:

“Diyelim ki Amazon’daki yağmur ormanlarını korumak için kâr amacı gütmeyen bir kuruluş oluşturuyoruz. Sonra onlar bu kuruluşu alıp bir kereste fabrikasına dönüştürüyor ve yağmur ormanlarını budamaya başlıyorlar. Bu kanuni bir iş olabilir mi?”

OpenAI’ın ve Sam Altman’ın bu girişimlerinden rahatsız olan sadece Elon Musk değil. Yapılanlar şirket içinde de hoş karşılanmadı.

Şirketin üç tepe yöneticisi görevinden ayrıldı fakat bunlar içinde en kritik isim henüz 36 yaşında olan baş teknoloji sorumlusu (CTO) Mira Murati.

Murati ülkesi Arnavutluk’tan çıkan en etkili isimlerden biri ve özellikle Büyük Dil Modelleri’nin (LLM) en popüleri olan ChatGPT’nin geliştirilmesinde büyük katkı sağlamış bir isim.

Murati dahil kimse istifa ederken şirketin amacından sapmasına dair bir açıklama yapmadı.

Muhtemelen çıkışlarında imzaladıkları sessizlik sözleşmeleri yüzünden.

Hepsi “Kendime yeni bir yol çizmenin vakti geldi. OpenAI’da çok güzel zamanlar geçirdim” tadında açıklamalar yaptı ama güneş balçıkla sıvanmıyor tabii…

Tüm ayrılanların Altman’ın kariyer hırsı nedeniyle böyle davrandıkları söyleniyor.

Trump’ın damadının kardeşi ve Birleşik Arap Emirlikleri de yatırımcılar arasında

OpenAI’a 6 milyar dolar yatırmaya karar verenlerin listesi de ilginç.

Örneğin Donald Trump’ın başkanlığı döneminde Orta Doğu’daki kritik görüşmelerden eksik olmayan damadı Jared Kushner’ın kardeşi Josh Kushner yatırım şirketi Thrive Capital ile 1 milyar dolar koymaya karar verdi.

Apple, Microsoft ve AI çipleriyle borsada tavan yapan Nvidia’nın da yatırımcılar arasında yer alacağı söyleniyor.

Ayrıca Birleşik Arap Emirlikleri destekli yatırım fonu MGX’in de yatırım yapacağı iddia ediliyor.

Normalde bu türden şirketler böyle milyar dolarlık yatırımları pek yapmazlar.

Yaptıkları çok daha küçük yatırımlarda bile 1’e 10’la 1’e 100 arasında değişen bir kârlılık ararlar.

Tüm bunlar, yatırımcı tarafında OpenAI’ın hızla minimum 1,5 trilyon dolar büyüklüğe sahip olmasının beklendiği anlamına geliyor.

Bu da şirketin Zuckerberg’in Meta’sından (Facebook ve Instagram) daha büyük bir değere ulaşması demek.

OpenAI da bu büyük yatırımlarla bol bol çip alacak, ekibi genişletecek vs…

“Yapay zekânın enerji ihtiyacına çare nükleer” diyorlar

Fakat bir sorun var: Enerji!

Şirketin yatırımlarla içine gireceği büyüme sonrası 5 gigawatt enerji tüketen bir tesise sahip olacağı söyleniyor.

Hatta rivayete göre OpenAI bu yeni işletmeye dair tekliflerini Beyaz Saray’a sundu bile.

İşte bu devasa enerjinin nasıl karşılanacağı henüz belirsiz ama Altman’ın kafasında ne olduğunu az çok biliyoruz: Nükleer enerji!

Sam Altman’ın desteklediği nükleer enerji startup’ı Oklo, Idaho eyaletinde kurmayı planladığı ilk -görece küçük- nükleer santral için yola koyuldu bile.

ABD’de Enerji Bakanlığı ile santralin yeri konusunda yapılan ilk görüşmeler tamamlandı.

Altman’ın ilk modüler nükleer santraline 2027 yılında kavuşacağı söyleniyor.

İşin ilginci OpenAI’ın CEO’sunun nükleer enerjiyle ilgili hayalleri kendi nükleer santraline sahip olmakla sınırlı değil.

Bu tür adamlar önlerindeki 10 yılı değil, 20-30 yılı planlayarak hareket ediyorlar genelde.

Fisyona değil, füzyona yani geleceğe 375 milyon dolar yatırım

Tam da bu yüzden Altman bugün dünyada henüz deneme aşamasında olan nükleer füzyona da yatırım yapıyor.

Dünyada bugün nükleer santrallerde fisyon teknolojisi kullanılıyor. Yani çok kabaca söylemek gerekirse ağır bir elementi (ki bu da uranyumdur, plütonyumdur) enerji açığa çıkarmak için parçalıyoruz.

Füzyon ise aksine hafif bir elementi (hidrojen) birleştirme şeklinde oluyor. Ortaya helium çıkıyor.

Güneşte durmaksızın füzyon gerçekleşiyor.

Bilim insanlarıysa bunu bomba üretirken becermişler. Bakınız hidrojen bombası…

Bir tesiste, bir şeyleri patlatmadan, bir bombaya dönüşmeden enerjiyi açığa çıkarıp depolamayı insanlık henüz becerebilmiş değil.

Buna karşın çalışmalar sürüyor. Bu yıl, füzyonu gerçekleştirmek için harcanandan daha fazla enerjinin açığa çıktığı (çok küçük bir farkla da olsa) bir model başarıyla çalıştırılabildi.

Yine de nükleer füzyonla elektrik üretecek santrallerin ancak 2050’lerde hayatımızda olacağı söyleniyor.

O noktaya kadar atmosferi dağıtmadan, iklimleri geri dönülmez bir şekilde değiştirmeden gelebilirsek enerji ihtiyacı probleminin çok daha temiz bir şekilde ve sonsuza kadar çözülmesi bekleniyor.

Her konuda olduğu gibi füzyon santralleri konusunda da ABD ve Çin arasında kıyasıya bir rekabet var ve Çin yine her alanda olduğu gibi bu alanda da çalışmalarını çok hızlandırmış durumda.

Sam Altman yapay zekanın hayatın her alanına yayılmasıyla ortaya çıkacak enerji ihtiyacının ancak füzyon santralleriyle çözülebileceğine inanıyor ve bunu da her fırsatta dile getiriyor.

Dile getirmekle de kalmıyor: Tam 375 milyon doları nükleer füzyon denemeleri yapan Helion Energy isimli şirkete yatırmış bile. 

Yani sevgili okur, biz iki yıl sonrası için “İmamoğlu mu, Yavaş mı” diye tartışaduralım elin 39 yaşındaki oğlanı, “yirmi-otuz yıl sonra derdimize fisyon mu, füzyon mu devâ olacak” diyerek milyon dolarları gözünü kırpmadan yatırıyor.

Elli yıldır aynı konuları tartışmaktan bıkmayanların ülkesinden iyi haftalar…

                                                                  /././

                                                 T24 - GÜNDEM

Prof. Taner Demirer: 1 yılda 3 bin 25 hekim gitti, Türkiye'nin en az 70 bin doktor açığı var!

"Devlet sağlıkçıların yurt dışı göçünü tersine çevirmek zorunda"

İYİ Parti’de Sağlık Politikalarından Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı’yken istifa ederek CHP’ye katılan Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi, Tıbbi Onkoloji ve Hematoloji uzmanı Prof. Taner Demirer, geçen yıl 3 bin 25 hekimin yurt dışına göç ettiğini belirterek, Türkiye’nin 70 bin doktor açığı bulunduğunu söyledi. Prof. Demirer, “Bu yetmezmiş gibi her yıl binlerce doktorumuz yurtdışına gidiyor. Devlet bu göçü tersine çevirmek zorunda” dedi.

Sözcü’den Saygı Öztürk’e konuşan Prof. Taner Demirer, 22 yıllık AKP iktidarında Sağlıkta Dönüşüm Projesi’nin geldiği noktayı şöyle özetledi:

“AKP iktidarının başlangıcında büyük övgülerle topluma sunulan Sağlıkta Dönüşüm Projesi sağlıkta şiddette dünyanın önde giden ülkesi olmamıza, sağlık çalışanlarının açlık sınırında yaşamasına, sağlık hizmetlerinin sunumundaki standardın bozulmasına, kuyrukların uzamasına, ucube randevu sisteminin çökmesine ve en iyi hekimlerimizin yurt dışına gitmesine yol açtı.”

“Şehir hastaneleri, Sağlık Bakanlığı’nın bütçesini eritiyor”

Prof. Taner Demirer’in şehir hastaneleriyle ilgili değerlendirmesi de şöyle oldu:

“AKP İktidarı eski Sovyet sisteminin bir ürünü olan, İngilizler tarafından da 1970’li yıllarda denenen ve terk edilen 20’ye yakın şehir hastanesinihizmete açtı. Şehir hastanelerinde vatandaşlarımız randevu alamamakta, mağdur olmakta ve sağlık hizmetlerinin standardı düşük kalmaktadır. Sağlık Bakanlığı bütçesinin 1/5’ini götüren bu hastaneler garantili hasta sayıları, kira ve hizmet bedelleri ile Sağlık Bakanlığı’nın bütçesini eritiyor. Hastane müteahhitlerine kira ve hizmet bedeli adı altında iki ayrı ödeme yapılıyor ve sözleşmelerle hizmet ve kira bedelleri adı altında müteahhitlere milyarlarca lira aktarılıyor. AKP hükûmeti, devleti önümüzdeki 25 yıl boyunca bu paraları ödetmeye mahkûm etti.”

“Yurt dışına çıkmış sağlık çalışanlarının tersine göç ile yurda dönüşü sağlanmalı”

Prof. Taner Demirer, sağlık çalışanlarının yurt dışına göçüne ed dikakti çekti, şunları kaydetti:

“Sağlık Bakanlığı+üniversite+özel hastanelerde istihdam edilmiş 185 bin doktor var. Bir doktor, hemşire ve diş hekimi başına düşen nüfus Türkiye’de sırasıyla 498, 431 ve 2.496 olup OECD ülkelerinde ise bu rakamlar 341, 102 ve 1685 dolayında. 100.000 kişiye düşen hekim sayısı yönünden OECD sonuncusuyuz. Yüz bin kişiye düşen hekim sayısı OECD ortalaması 348 iken ülkemizde bu rakam 187’dir. Mevcut doktor sayısına ek olarak en az 70 bin doktora ihtiyaç var. Hekim göçünün önlenmesi için gerekli tedbirlerin acilen alınması gerekiyor. Geçen yıl 3 bin 25 hekimimiz yurtdışına göç etti, bu artarak devam ediyor. Yurt dışına çıkmış olan hekimlerin ve sağlık çalışanlarının tersine göç ile yurda dönüşü sağlanmalı.”

                                                                     ***

CHP'li Yavuzyılmaz: AKP, yap-işlet-devret köprü, tünel ve otoyol garanti ödemelerine "güncel kur" ayarı yaptı

"Hazine şirketlere tutturulamayan sayıdaki her araç için Osmangazi Köprüsü’nde bin 870 TL Çanakkale Köprüsü’nde 760 TL Avrasya Tüneli’nde 238 TL YSS Köprüsü’nde 204 TL ödemek durumda!"

(https://t24.com.tr/haber/chp-li-yavuzyilmaz-akp-yap-islet-devret-kopru-tunel-ve-otoyol-garanti-odemelerine-guncel-kur-ayari-yapti,1186824)

                                                         ***

“Bakanlığın ‘Sağlıklı Beslenme Çantası’nın maliyeti aylık 2 bin 662 lira”

CHP Karabük Milletvekili Cevdet Akay, Sağlık Bakanlığı’na bağlı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü’nün "Sağlıklı beslenme çantası" tavsiyesinin maliyetini hesapladı. Buna göre, ürün fiyatlarının sabit kaldığı düşünüldüğü senaryoda, pazartesileri aylık 925 TL tutan menü, salı günleri 570 TL, çarşamba günleri 250 TL, perşembe günleri 388 TL, cuma günleri de 529 TL tutuyor. Bir öğrencinin aylık beslenme çantası 2 bin 662 TL’ye geliyor.(https://t24.com.tr/haber/bakanligin-saglikli-beslenme-cantasi-nin-maliyeti-aylik-2-bin-662-lira,1186823)

(T24)