5 Kasım 2022 Cumartesi

BELLEK - 5 KASIM -

 


 OLAYLAR: 

  • 1499 - Jehan Lagadeuc tarafından 1464'te Tréguier'de yazılan Catholicon Yayını; bu ilk Bretonca sözlük ve aynı zamanda ilk Fransızca sözlüktür.
  • 1605 - Guy Fawkes İngiltere'de Westminster Sarayı'nı havaya uçurmaya kalkıştı. Fawkes ve arkadaşları idam edildi. (Barut komplosu)
  • 1638 - IV. Murat komutasındaki Osmanlı ordusu, Musul'a girdi.
  • 1840 - Afganistan, İngilizlere teslim oldu.
  • 1895- New York Rochester’dan George B. Selden, benzinle çalışan otomobil için ilk ABD patentini aldı.
  • 1898 - Negrese milliyetçileri, İspanyol yönetimine karşı ayaklandı ve kısa ömürlü Negros Cumhuriyeti'ni kurdu.
  • 1912- Selanik Osmanlı yönetiminden çıktı.
  • 1912 - ABD Başkanlık seçimlerini Woodrow Wilson kazandı.
  • 1914- İngiltere, Osmanlı’ya savaş ilan etti. Kıbrıs’ın yönetimi Osmanlı İmparatorluğu’ndan İngiltere’ye geçti.
  • 1918- Kars’ta Milli İslam Şurası Cemiyeti kuruldu.
  • 1919 - Gaziantep, Fransız kuvvetleri tarafından işgal edildi.
  • 1922 - İsmet Paşa başkanlığındaki TBMM Delegasyonu, Lozan Barış Konferansına katılmak üzere, İsviçre'ye hareket etti.
  • 1925 - Benito Mussolini, sol partilerin tümünü kapattı.
  • 1925 - Ankara Hukuk Fakültesi, Atatürk tarafından açıldı.
  • 1930 - İlk televizyon reklamı Londra'da gösterildi.
  • 1934 - Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü (Türkiye) kuruldu.
  • 1936 - Eski adı Mekteb-i Mülkiye olan Siyasal Bilgiler Okulu İstanbul'dan Ankara'ya taşındı.
  • 1940 - ABD Başkanlık seçimlerini Franklin D. Roosevelt kazandı.
  • 1942 - II. Dünya Savaşı günlerinde, lokantalara ve birahanelere ekmek verilmesi yasaklandı.
  • 1945 - Kolombiya, Birleşmiş Milletler örgütüne üye oldu.
  • 1956 - Sovyet tankları Macaristan'daki ayaklanmayı bastırdı; Janos Kadar başkanlığında yeni bir Hükümet kuruldu.
  • 1957- Vatan Partisi Genel Başkanı Dr. Hikmet Kıvılcımlı tutuklandı. Hikmet Kıvılcımlı dini siyasete alet ederek komünizm propagandası yapmakla suçlanıyordu. Vatan Partisi’nin 15 Ekim 1957’de İstanbul Eyüp Meydanı’nda düzenlediği mitingde Hikmet Kıvılcımlı islamdan  verdiği örneklerle halka seslenmişti
  • 1964-Çalışma Bakanı Bülent Ecevit, Bonn’da yaptığı basın toplantısında önümüzdeki 3 yıl içinde 300 bin işçinin daha başta Batı Almanya olmak üzere muhtelif Batı Avrupa ülkelerine çalışmaya gideceğini açıkladı
  • 1964 - Türkiye - Sovyetler Birliği Kültür Anlaşması imzalandı.
  • 1968 - ABD Başkanlık seçimlerini Richard M. Nixon kazandı.
  • 1972 - Bülent Ecevit, bir gün önce CHP üyeliğinden istifa eden İsmet İnönü için, "İnönü'ye esenlik ve uzun ömür dilerim" dedi.
  • 1973- Gelir vergisi ödemeleri içinde memur ve ücretlilerin ödedikleri vergi oranının artarak yüzde 66’ya yükseldiği açıklandı.
  • 1977- Sinema emekçilerinin “Yeni sansür yönetmeliğini protesto yürüyüşü” İstanbul Taksim’de başladı. Yürüyüş, İstanbul’dan Ankara’ya yapılıyor. Sinema emekçileri sabah 09:00’da Beşiktaş Barbaros Anıtı önünde toplanıp Taksim’e yürüdü ve Atatürk Anıtı’na siyah çelenk koydu. Taksim’den sonra araçlarla Üsküdar’a geçen yaklaşık 200 sinema emekçisi buradan araçlarla gittikleri İzmit’te sessiz bir yürüyüş yaptı.
  • 1979 - Ayetullah Humeyni ABD'yi en büyük şeytan ilan etti.
  • 1982- Siyasi mülteci olarak Hollanda’da yaşayan TKP/ML militanı Nubar Yalım’ın, evinde MİT tarafından öldürüldüğü açıklandı.
  • 1984 - Güney Afrika Cumhuriyeti'nde ırkçılığa karşı genel grev yapıldı.
  • 1985- Sıkıyönetimin kalkması sonrası üniversitelere dönmek isteyen 1402’liklere YÖK’ün rektörlüklere gönderdiği 14 Ağustos 1985 tarihli”sıkıyönetim komutanlıklarınca görevden alınanların bir daha kamu hizmetine dönemeyeceği”ne ilişkin bir yazıyla engel olduğu ortaya çıktı.
  • 1986 - Yanmasının ardından 45 yıl sonra, İstanbul Ortodoks Fener Rum Patrikhanesi'nin yeniden yapılmasına izin verildi.
  • 1988- Sakıp Sabancı komünist parti için “kontrollü müsaade” önerdi.
  • 1989- Zülfü Livaneli’nin “Sis” filmi, Valencia Festivali’nden sonra, Fransa’da düzenlenen Akdeniz Festivali’nde de büyük ödülü kazandı.
  • 1991 - Filipinler'de meydana gelen selde yaklaşık 7000 kişi öldü.
  • 1994 - 45 yaşındaki George Foreman, Michael Moorer'ı nakavt ederek en yaşlı ağır sıklet boks şampiyonu oldu.
  • 1997- DİSK’e üye oldukları için Kartal Belediyesi’nin taşeronu Albayrak’tan atılan 67 temizlik işçisinin direnişi 151. gününde.
  • 1998- Danıştay, 10 aylık hapis cezası kesinleşince, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Recep Tayyip Erdoğan’ı başkanlıktan düşürdü.
  • 1999- YÖK’ü protesto etmek isteyen öğrencileri polis Vezneciler ve Beyazıt’ta döverek dağıttı, 147 öğrenci gözaltına alındı.
  • 1999- Fikret Kızılok’un ilk dönem parçalarının bir araya getirildiği “Gün Ola Devran Döne” albümü çıktı.
  • 2001- Polis, F tipi cezaevlerini protesto etmek amacıyla bir yılı aşkın süredir ölüm orucu eyleminin devam ettiği İstanbul Küçükarmutlu’daki iki eve panzerler, iş makinaları, göz yaşartıcı bombalarla operasyon yaptı; Arzu Güler, Sultan Yıldız, Bülent Durga ve Barış Kaş yaşamını kaybetti, ikisi ağır 10 kişi yaralandı. Küçükarmutlu’ya polis saldırısında ölenlerle birlikte Aralık 2000’deki “Hayata Dönüş Operasyonu’ndan bu yana ölüm oruçlarında hayatını kaybedenlerin sayısı 77’ye yükseldi.
  • 2004- Che’nin günlüklerinden Walter Selles’in sinemaya uyarladığı “Motosiklet Günlüğü” Türkiye’de gösterime girdi.
  • 2006- Nikaragua’da devlet başkanlığı seçimini 16 yıl sonra yeniden Sandinist lider Daniel Ortega yüzde 40.1 oyla kazandı. Sandinistler 1979 devrimiyle iktidara gelmiş, 1990 yılında Ortega seçimi kaybetmişti. ABD’nin desteklediği muhafazakar banker Eduardo Montealegre yüzde 32.7 oy aldı.
  • 2006 - Irak'ın devrik lideri Saddam Hüseyin'e, bir kentte 148 Şii'nin öldürülmesi suçundan idam cezası verildi
  • 2009- 10.Uluslararası Antalya Piyano Festivali’nde Fazıl Say’ın Nazım Hikmet konserine Genco Erkal şiirlerle katıldı.
  • 2009-  İtalyan çizer Rodolfo Marcenaro’nun “Çizgilerle Komünist Manifesto” kitabı Nail Satlıgan ve Kaan Emek’in çevirisiyle “Yordam Kitap’tan yayınlandı.
  • 2012- Taksim Yayalaştırma Projesi kapsamında Cumhuriyet Caddesi trafiğe kapatıldı. Taksim Dayanışması, her gün 2 saat süreyle ”nöbet eylemi” kararı aldı.
  • 2016- Cumhuriyet gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Murat Sabuncu’nun da aralarında bulunduğu 9 kişi tutuklandı.


 DOĞUMLAR: 


ÖLÜMLER: 

  • 1515 - Mariotto Albertinelli, İtalyan ressam (d. 1474)
  • 1807 - Angelica Kauffman, İsviçreli Neoklasik ressam (d. 1741)
  • 1848 - Josua Heilmann, Fransız mucit ve sanayici (d. 1796)
  • 1930 - Christiaan Eijkman (d. 11 Ağustos 1858 - ö. 5 Kasım 1930), Hollandalı tıp doktoru ve fizyoloji profesörü. Beriberi hastalığının kötü beslenme ile ilgili olduğunu göstererek vitaminlerin keşfinde öncü olmuştur. Çalışmaları sayesinde Sir Frederick Hopkins ile birlikte 1929 yılında Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülünü kazandı.
  • 1955 - Charley Toorop, Hollandalı ressam (d. 1891)
  • 1955 - Maurice Utrillo, Fransız ressam (d. 1883)

  • 1958- Ahmet Muhtar Cilli, (1871, Trabzon - 5 Kasım 1958), 

    İstanbul Yüksek Mühendis Okulu mezunudur. Hicaz Demiryolları Mühendisliği, Nâfıa Nezâreti Demiryolları Umûm Müdürlüğü, Hicaz Demiryolları Umûm Müdürlüğü, Nâfıa Nezâreti Müsteşarlığı, Osmanlı Meclis-i Mebûsan IV. Dönem Trabzon Mebusluğu, Doğu Anadolu Demiryolları İstiksaf ve İnşaat Başmühendisliği, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası Kurucu Üyeliği, TBMM II. Dönem Trabzon Milletvekilliği, Nâfıa Encümeni Reisliği, 1. Hükûmet Nâfıa Vekilliği yapmıştır. Evli ve üç çocuk babasıdır.

  • 1973 - İsmail Dümbüllü, Türk orta oyunu ve tuluat sanatçısı (d. 1897)

  • 1977 - Aleksey Stahanov, Stahanovizmin öncüsü olan Sovyetler Birliği madencisi (ö. 1906)
  • 1988 - Naşide Saffet Esen, Türk model ve 1931 Türkiye güzeli (d. 1912)
  • 1989 - Vladimir Horowitz, Rus piyanist (d. 1903)

  • 1992 - Adile Ayda (22 Şubat, 1912-05 Ekim, 1992) 
  • Türk diplomat, akademisyen ve yazar (ilk kadın diplomat) İlk kadın senatör ve diplomat, akademisyen, yazar (D. 22 Şubat 1912, St. Petersburg / Rusya – Ö. 5 Ekim 1992, Ankara). Yazar ve hukukçu Prof. Dr. Sadri Maksudi Arsal (1880-1957) ile Kamile hanımın kızı, Şakir Rami ve Nizamettin Maksudi’nin torunu, Naile Turhan’ın ablası, Reşid Mazhar Ayda’nın (Ö. 5 Ekim 1986) eşi, Gönül Pultar ve Gülnur Üçok’un annesidir. İlköğrenimi Berlin ve Paris’te yaptıktan sonra, ortaöğrenimini İstanbul’daki Notre Dame de Sion Fransız Lisesinde tamamladı. 1932’de Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesinden, daha sonra da AÜ Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Fransız Filolojisi Bölümünden mezun oldu. 1941’de DTCF’de Fransız edebiyatı asistanı, 1943’te de doçent oldu. Ankara ve İstanbul üniversitelerinde uzun yıllar öğretim üyeliğinde bulundu. Dışişleri Bakanlığına giriş imtihanını kazanarak, Cumhuriyet döneminin ilk Türk kadın diplomatı oldu. Fakat kadın diplomatların dış görevlere atanmasını engelleyen karar ve hükümler yüzünden, Dışişlerinden ayrılarak Konservatuvar ve Ankara Kız Lisesinde hocalık yaptı.1957 sonunda üniversiteden ayrılarak Dışişlerine döndü; Lahey, Belgrad ve Roma elçiliklerinde diplomatik görevlerde bulundu. 1966 yılında, genel müdür vekili unvanıyla Dışişleri Bakanlığı kültür işlerini yönetti. Bu dönemde İtalya devleti tarafından Liyakat nişanıyla ödüllendirildi. 13.07.1976’da Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk tarafından kontenjan senatörlüğüne seçildi. 03.07.1978 tarihine kadar bu görevde bulundu. Lahey ve Belgrad büyükelçilikleri müsteşarlığı, Roma’da ortaelçilik yaptı.   Adile Ayda 5 Ekim 1992 tarihinde Ankara'da vefat etti, İstanbul Zincirlikuyu Mezarlığı'nda toprağa verildi. Fransızcayı küçük yaşlardan itibaren ana dili gibi bildiğinden öğrencilik yıllarında Fransızca şiirler yazmıştı. Edebî eleştirileri ve anıları Cumhuriyet gazetesi (1946-56) ile Hisar dergisinde (1975-80), Tarih Öncesi ve Eski Çağ Tarihi ile ilgili ilmî yazıları Türk Tarih Kurumunun Belleten dergisinde yayımlandı. Bilinen eserleri dışında Mallarmé hakkında Fransızca olarak yayımlanmış bir eseri ile Etrüskler’e dair eserleri de vardır. Yazarın edebiyat ve sanat çevreleriyle içli dışlı olması, babasının bilim ve edebiyat ortamından dostlukları, evlerinde yapılan edebiyat ve sanat sohbetleri çağdaşı edebiyatçıları yakından tanımasını sağladığından, eserleri edebiyat tarihi açısından kıymetlidir. 
  • 2005 - John Robert Fowles, İngiliz yazar (d. 1926)

  • 2006- Eski başbakanlardan, eski DSP genel başkanı Bülent Ecevit, 172 gündür yoğun bakımda tedavi tedavi görmekte olduğu GATA’da (Ankara) 81 yaşında yaşamını yitirdi.
  • 2010 - Jill Clayburgh, Amerikalı eski oyuncu (d. 1944)
  • 2012 - Leonardo Favio, İtalyan asıllı, Arjantinli aktör, senarist ve film yapımcısı (d. 1938)
  • 2014 - Manitas de Plata, Fransız flamenko gitaristi ve bestecisi (d. 1921)

  • 2017 - Renzo Calegari, İtalyan çizgi roman sanatçısı ve animatör (d. 1933)
  • 2019 - William Wintersole, Amerikalı oyuncu (d. 1931)


  (derleyen: mstfkrc)


Posted by at

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Kaydol: Kayıt Yorumları (Atom)